Alọdlẹndonu Nuplọnwe Opli Gbẹzan po Lizọnyizọn po Tọn
5-11 JUILLET
NUHỌAKUẸ LẸ SỌN OHÓ JIWHEYẸWHE TỌN MẸ | DEUTELONOMI 11-12
“Lehe Jehovah Jlo Dọ Mí Ni Sẹ̀n Emi Do”
it-1-F 93 huk. 7
Alindọn
Sinsẹ̀n-Bibasi po Alindọn Lẹpo Po. Dile mí ko mọ do, hogbe lọ “alindọn” nọ saba dlẹnalọdo gbẹtọ blebu. Etomọṣo, wefọ delẹ na mí tuli nado nọ yí ‘ahun mítọn lẹpo po alindọn mítọn lẹpo po’ do dín Jiwheyẹwhe bo yiwanna ẹn bosọ sẹ̀n ẹn. (De 4:29; 11:13, 18) Deutelonomi 6:5 uwọ dọ: “Hiẹ dona yí ahun towe lẹpo, alindọn towe lẹpo, podọ huhlọn towe lẹpo do yiwanna Jehovah Jiwheyẹwhe towe.” Jesu dọ dọ nujọnu wẹ e yin nado yí alindọn po huhlọn mẹtọn lẹpo po gọna ‘ayiha mẹtọn lẹpo’ do sẹ̀n Jiwheyẹwhe. (Mk 12:30; Luk 10:27) Mí gán kanse míde nuhewutu ahun, ayiha po huhlọn po do yin yiyidogọ alindọn to whenuena e yindọ hogbe lọ “alindọn” ko bẹ onú ehe lẹpo hẹn. Amọ́, mí ni yí apajlẹ dopo: Mẹde gán sà ede (to linlẹn de mẹ sà alindọn etọn) taidi kanlinmọ, bo gbọnmọ dali lẹzun nutindo klunọ etọn tọn. Etomọṣo, e gán nọma yí ahun lẹpo do sẹ̀n klunọ etọn, na e ma nọ tindo ojlo lọ nado yí huhlọn po nugopipe etọn lẹpo po do wazọ́n nado hẹn ale wá na klunọ etọn. (Yijlẹdo Efe 6:5; Kol 3:22 go.) E họnwun dọ ahun, ayiha po huhlọn po yin nùdego, na mí nido nọ yí nugopipe ehelẹ zan to sinsẹ̀n-bibasi mítọn hlan Jiwheyẹwhe mẹ, yèdọ mẹhe tọn mí yin, bosọ yin nutindo Visunnu etọn tọn, mẹhe yí ogbẹ̀ etọn do họ̀ mí. Sinsẹ̀n-bibasi hlan Jiwheyẹwhe po “alindọn lẹpo” po nọ biọ dọ mí ni ze míde jo pete na ẹn, bo yí agbasa mítọn blebu zan, kakajẹ nugopipe po ojlo mítọn lẹpo po ji.—Yijlẹdo Mt 5:28-30; Luk 21:34-36; Efe 6:6-9; Flp 3:19; Kol 3:23, 24 go.
it-1-F 231 huk. 10
Agbà
Jiwheyẹwhe degbena Islaelivi lẹ nado họ́ agbà kosi lẹ tọn lẹpo liai bo gbà dòtin wiwe he kosi lọ lẹ tùn do apá na agbà lọ lẹpo hányán. (Eks 34:13; De 7:5, 6; 12:1-3) Yé dona nọla mlẹnmlẹn na onú ehelẹ bo ma dona mẹ̀ ovi yetọn lẹ to miyọ́n mẹ dile Kenaninu lẹ nọ bayi do. (De 12:30, 31; 16:21) Islaelivi lẹ ma dona tindo agbà susu, kakatimọ agbà dopo gee wẹ yé dona tindo nado nọ basi sinsẹ̀n hlan Jehovah Jiwheyẹwhe nugbo lọ, yèdọ to nọtẹn he ewọ lọsu ko de. (De 12:2-6, 13, 14, 27; yijlẹdo lehe e nọ yì do to Babilọni go, fie yẹwhe-yọnnu Iṣta kẹdẹ tindo agbà 180 te.) To whenue akọta lọ dasá Tọ̀sisa Jọdani godo, Jiwheyẹwhe degbena yé nado yí zannu blebu lẹ do tùn agbà de (De 27:4-8), podọ Jọṣua wẹ tùn agbà ehe to Osó Ebali ji. (Jọṣ 8:30-32) To whenue Aigba Pagbe tọn lọ ko yin mimá godo, hẹnnu Leubẹni tọn, hẹnnu Gad tọn po mado-awe hẹnnu Manasse tọn po do agbà de sẹpọ Jọdani, ehe zọ́n bọ hẹnnu he pò lẹ lẹndọ yé ṣiatẹ. Ṣigba to nukọn mẹ, yé wá mọnukunnujẹemẹ dọ agbà lọ ma yin ohia atẹṣiṣi tọn, kakatimọ kunnudenu nugbonọ-yinyin yetọn na Jehovah Jiwheyẹwhe nugbo lọ tọn wẹ e yin.—Jọṣ 22:10-34.
Onú Sisosiso Gbigbọmẹ Tọn Lẹ
it-1-F 1037 huk. 7
Gelizimi, Osó
Ojlẹ vude to whenue akọta Islaeli tọn ko gbawhàn Ai tọn to anademẹ Jọṣua tọn glọ godo, hẹnnu lọ lẹpo pli do Osó Gelizimi po Osó Ebali po ji, dile Mose degbe etọn na yé wayi do. To finẹ, yè hia dona he yé na mọ eyin yé setonu lẹ na yé, gọna dẹ̀hodo he na wá yé ji eyin yé vẹtoli lẹ. Hẹnnu Simeoni, Levi, Juda, Isakali, Josẹfu po Bẹnjamini po tọn lẹ ṣite to Osó Gelizimi nukọn. Agbàdo lọ mẹ wẹ Levinu lẹ po apotin alẹnu tọn lọ po te bọ hẹnnu ṣidopo he pò lọ lẹ ṣite to Osó Ebali nukọn. (De 11:29, 30; 27:11-13; Jọṣ 8:28-35) E taidi dọ hẹnnu he ṣite to Osó Gelizimi nukọn lẹ yigbena dona he yin hihia pannukọn awà he ji yé te bọ hẹnnu he pò lẹ lọsu yigbena dẹ̀hodo he yin hihia pannukọn Osó Ebali lẹ. Mẹdelẹ lẹndọ dona lẹ yin hihia pannukọn Osó Gelizimi na e yọnwhanpẹ taun bo yọ́n na jinukun, bọ Osó Ebali uwọ ka yin lẹdo osé tọn bo ma yọ́n na jinukun, amọ́ Biblu ma na nudọnamẹ depope gandego. Jọṣua hia Osẹ́n lọ daga “to agun Islaeli tọn lẹpo nukọn, ehe bẹ yọnnu lẹ, ovi lẹ po mẹhe to jonọ-gbéji he nọ nọ̀ ṣẹnṣẹn yetọn lẹ po hẹn.” (Jọṣ 8:35) Osó lọ lẹ depope nukọn wẹ gbẹtọgun daho ehe gán nọ bo sè Osẹ́n he Jọṣua hia. Vlavo ninọmẹ dagbe lẹdo lọ tọn he nọ hẹn hosise bọawu wẹ na ko hẹn ehe yọnbasi.—Pọ́n ÉBAL (MONT).
12-18 JUILLET
NUHỌAKUẸ LẸ SỌN OHÓ JIWHEYẸWHE TỌN MẸ | DEUTELONOMI 13-15
“Osẹ́n lọ Dohia Dọ Jehovah Nọ Hò Wamọnọ lẹ Tọn Pọ́n”
it-1-F 648 huk. 5
Mado-Ao
E taidi dọ mado-ao devo nọ yin didedovo to whemẹwhemẹ. Dile etlẹ yindọ yè ma nọ zan mado-ao ehe nado penukundo yẹwhenọduta Levi tọn go tlọlọ, Levinu lẹ gbẹ́ nọ mọaleyi sọn e mẹ. To paa mẹ, Islaelivi lẹ nọ zan mado-ao ehe to hùnwhẹ akọta lọ tọn lẹ whenu. Eyin fie whẹndo de te dẹn gbau do Jelusalẹm bọ yé ma sọgan zingbejizọnlin po mado-ao jinukun yetọn tọn po, yé gán sà jinukun lọ bo hẹn akuẹ etọn wá Jelusalẹm bo zan ẹn to plidopọ wiwe lọ whenu. (De 12:4-7, 11, 17, 18; 14:22-27) Owhe gbọjẹzan tọn nọ wá aimẹ to owhe ṣinawe lẹpo mẹ. To owhe ṣinawe ehe gblamẹ, to vivọnu owhe atọ̀ntọ po ṣidopotọ po tọn, mado-ao ehe nọ yin didedovo na Levinu lẹ, mẹhe to jonọ-gbéji lẹ, asuṣiọsi lẹ po tọṣiọvi he to lẹdo yetọn mẹ lẹ po. Mado-ao ehe ma nọ yin yiyizan to plidopọ akọta lọ tọn lẹ whenu.—De 14:28, 29; 26:12.
it-2-F 843 huk. 10
Owhe Gbọjẹzan Tọn
Owhe Gbọjẹzan tọn sọ nọ yin yiylọdọ “owhe tundote tọn [hash·shemit·tahʹ].” (De 15:9; 31:10) To owhe enẹ mẹ, aigba lọ nọ yin tuntundote to linlẹn lọ mẹ dọ yè ma nọ pọ̀ ẹ bọ e nọ gbọjẹ mlẹnmlẹn. (Eks 23:11) Ahọ́ lẹ lọsu nọ yin tuntundote to linlẹn lọ mẹ dọ yè nọ jo ahọ́ lọ lẹ namẹ. ‘Tundote de wẹ e yin to Jehovah nukọn’ nado na ẹn gbégbò. Onú voovo wẹ zẹẹmẹ-basitọ lẹ dọ. Mẹdelẹ dọ dọ ehe ma zẹẹmẹdo dọ mẹhe yàn akuẹ namẹ ma nọ yí akuẹ etọn, kakatimọ e ma nọ do ṣọ̀ṣọ̀ na Heblu hatọ etọn nado sú ahọ́ lọ gba, na jibẹwawhé ma nọ tin to owhe enẹ mẹ wutu. Amọ́ eyin jonọ de wẹ, e gán do ṣọ̀ṣọ̀ na ẹn. (De 15:1-3) Sinsẹ̀ngán Ju delẹ dọ dọ akuẹ he mẹde yàn nado gọalọna Ju hatọ etọn wẹ yè nọ jo na ẹn, amọ́ aliho devo mẹ wẹ yè nọ yinuwa te eyin ajọ́ wutu wẹ mẹlọ yàn akuẹ. Yé dọ dọ Hillel ze tito de dai to owhe kanweko tintan Whenu Mítọn tọn, bọ mẹhe yàn akuẹ namẹ gán yì mọ whẹdọtọ lẹ, na akuẹ etọn nikaa dọ̀n.—Owe lọ The Pentateuch and Haftorahs, he J. Hertz zinjẹgbonu to Londres to 1972, weda 811, 812.
it-1-F 794 huk. 2
Afanumẹ
Haṣinṣan he to afanumẹ po klunọ etọn po ṣẹnṣẹn. Islaelivi lẹ ma nọ yinuwa hẹ afanumẹ Heblu lẹ dile yé nọ yinuwa hẹ afanumẹ he yin jonọ lẹ do. Afanumẹ he ma yin Heblu de nọ lẹzun nutindo klunọ etọn tọn, bọ ewọ gán jo e do na ovi etọn taidi ogú. (Le 25:44-46) To vogbingbọn mẹ, Heblu he sà ede di afanumẹ bo ko sẹ̀n klunọ etọn na owhe ṣidopo dona yin tuntundote to owhe ṣinawetọ mẹ kavi to owhe Jubile tọn mẹ, sọgbe hẹ dehe wá jẹnukọn to owhe awe lọ lẹ mẹ. To whenue afanumẹ Heblu lọ to klunọ etọn glọ, ewọ dona yinuwa hẹ ẹ di pakanọ de. (Eks 21:2; Le 25:10; De 15:12) Eyin Heblu de sà ede di afanumẹ na mẹhe to jonọ-gbéji de, kavi na dopo to hagbẹ whẹndo tọn mẹhe to jonọ-gbéji lọ tọn lẹ mẹ, ewọ gán yin fifligọ to whedepopenu. Ewọ lọsu gán fli ede kavi mẹhe tindo jlọjẹ mẹfligọ tọn de gán fli i gọ̀. Mẹfligọ-kuẹ lọ nọ yin linlẹn sọgbe hẹ owhe he pò bọ afanumẹ lọ na bayi whẹpo owhe Jubile tọn kavi owhe ṣinawetọ afanumẹ-yinyin etọn tọn nido pé. (Le 25:47-52; De 15:12) To whenue klunọ de jlo na tún afanumẹ Heblu de dote, e dona na ẹn nude, na e nido penugo bo bẹ gbẹzan yọyọ etọn jẹeji to aliho dagbe mẹ. (De 15:13-15) Eyin afanumẹ lọ po asi etọn po wẹ wá, asi lọ na lẹkọyi po e po. Amọ́, klunọ de gán yí afanumẹ-yọnnu he yin jonọ na afanumẹ Heblu etọn di asi. Na afanumẹ-yọnnu ehe ma gán yin tuntundote to owhe ṣinawetọ mẹ wutu, ewọ po ovi he e ji lẹ po na lẹzun nutindo klunọ lọ tọn. Eyin afanumẹ Heblu lọ ma jlo na jo asi etọn po ovi lọ lẹ po do, e gán de nado gbọṣi klunọ etọn dè. To whenẹnu, klunọ etọn na yí nútọ́nnú de do tọ́n otó na ẹn, bọ ewọ na lẹzun afanumẹ etọn sọyi.—Eks 21:2-6; De 15:16, 17.
Onú Sisosiso Gbigbọmẹ Tọn Lẹ
w06 1/4 31
Kanbiọ lẹ sọn Wehiatọ lẹ Dè
Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn nugbẹnamẹ he yin mimọ to Eksọdusi 23:19 mẹ he dọmọ: “Hiẹ ma na sọakusìn gbọgbọẹvu de to anọ́sin onọ̀ etọn tọn mẹ”?
Anademẹ he Osẹ́n Mose tọn bẹhẹn ehe, he sọawuhia whla atọ̀n to Biblu mẹ, sọgan gọalọna mí nado mọnukunnujẹ pọndohlan Jehovah tọn mẹ gando nuhe sọgbe, awuvẹmẹ etọn, po lẹblanu etọn po go. E sọ zinnudo lehe Jehovah gbẹwanna sinsẹ̀n lalo do sọ ji.—Eksọdusi 34:26; Deutelonomi 14:21.
Nado sọakusìn gbọgbọẹvu de kavi kanlin devo de to anọ́sin onọ̀ etọn tọn mẹ na jẹagọdo tito jọwamọ Jehovah tọn. Jiwheyẹwhe wleawuna anọ́sin onọ̀ lọ tọn nado na núdùdù ovivu lọ bo gọalọna ẹn nado whẹ́n. Kanlin-vu lọ didà to anọ́sin onọ̀ etọn tọn mẹ, na dó “sisi matindo na haṣinṣan he Jiwheyẹwhe ko doai bo klandowiwe to onọ̀ po ovi po ṣẹnṣẹn” hia, wẹ weyọnẹntọ de dọ.
Humọ, mẹdelẹ dọ dọ nado sọakusìn kanlin-vu de to anọ́sin onọ̀ etọn tọn mẹ sọgan ko yin nuwiwa kosi lẹ tọn nado dọ̀n jikun. Eyin mọwẹ, nugbẹnamẹ lọ na ko basi hihọ́ na Islaelivi lẹ sọn aṣa nulunu po kanyinylan sinsẹ̀n akọta he lẹdo yé pé lẹ po tọn mẹ. Osẹ́n Mose tọn gbẹnuna Islaelivi lẹ madoadúdẹji ma nado zinzọnlin to wiwà kavi aṣẹdai akọta lọ lẹ tọn mẹ.—Levitiku 20:23.
To tadona mẹ, osẹ́n ehe dó awuvẹmẹ lẹblanunọ Jehovah tọn hia. Mọdopolọ, Osẹ́n lọ bẹ gbedide mọnkọtọn devo lẹ hẹn he jẹagọdo danuwiwa do kanlin lẹ podọ e sọ glọnalina yé ma nado wanu jẹagọdo tito jọwamọ tọn lẹ. Di dohia, Osẹ́n lọ bẹ gbedide devo lẹ hẹn he jẹagọdo kanlin-vu de yíyí do sanvọ́ adavo e ko tin to onọ̀ etọn glọ họ̀ azán ṣinawe, kanlin de po ovi etọn po hùhù to azán dopolọ ji, podọ ohẹ̀ de bibẹ dopọ po azìn etọn kavi ovi etọn lẹ po sọn adọ́ etọn mẹ.—Levitiku 22:27, 28; Deutelonomi 22:6, 7.
E họnwun dọ, Osẹ́n lọ ma yin gbedide po nugbẹnamẹ he doglẹ lẹ po de poun gba. Dopo to alemọyi Osẹ́n lọ tọn lẹ mẹ wẹ yin dọ, nunọwhinnusẹ́n etọn lẹ gọalọna mí nado hẹn nujinọtedo yiaga walọ dagbe tọn de go, he nọ dó jẹhẹnu jiawu Jehovah tọn lẹ hia na taun tọn.—Psalm 19:7-11.
19-25 JUILLET
NUHỌAKUẸ LẸ SỌN OHÓ JIWHEYẸWHE TỌN MẸ | DEUTELONOMI 16-18
“Nọ Dawhẹ Dodo”
it-1-F 410 huk. 2
Nukuntintọ́n
Whẹdida mawadodo nọ yin pinpọnhlan di nuyiwa nukuntintọ́n tọn, podọ Osẹ́n lọ bẹ avase susu hẹn gando alọgodo-kuẹ, nunina lẹ, po nuvẹun po go, na onú enẹlẹ gán tọ́nnukunna whẹdatọ de bọ e ma na dawhẹ dodo. “Alọgodo-kuẹ sọgan yinuwado mẹhe nọ yí nuyọnẹn do dawhẹ lẹ ji.” (Eks 23:8) “Alọgodo-kuẹ nọ tọ́nnukunna nuyọnẹntọ.” (De 16:19) Mahopọnna lehe whẹdatọ de yin nugbonọ bo tindo wuntuntun sọ, nunina mẹhe go owhẹ̀ de gando lẹ tọn gán yinuwado e ji vlavo e jlo kavi e ma jlo. Osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn dohia dọ, gbọnvona nunina lẹ, numọtolanmẹ lọsu gán tọ́nnukunnamẹ, na e dọ dọ: “Hiẹ ma dona do mẹnukuntahopọn hia wamọnọ kavi do nukundagbe hia adọkunnọ.” (Le 19:15) Enẹwutu, whẹdatọ lẹ ma dona joawuna numọtolanmẹ kavi nue mẹsusu lẹn bo ví do adọkunnọ tọn mẹ to whenue yé to whẹda.—Eks 23:2, 3.
it-2-F 415 huk. 2
Sọha
Awe. Sọha ehe nọ yin yiyizan whẹwhẹ gando whẹho osẹ́n tọn lẹ go. Nuhe kunnudetọ awe dọ nọ do jide taun to whenue ohó he yé dọ lẹ sọgbe hẹ yede. Whẹpo whẹdatọ lẹ na kẹalọyi dọ whẹho de yin nugbo, yé dona sèhó sọn onù na kunnudetọ awe kavi atọ̀n. Mọ wẹ e nọ yì do to agun Klistiani tọn mẹ ga. (De 17:6; 19:15; Mt 18:16; 2Kọ 13:1; 1Ti 5:19; Heb 10:28) Nudopolọ wẹ Jiwheyẹwhe lọsu wà to whenue e do Visunnu etọn hia gbẹtọ lẹ taidi Whlẹngántọ aihọn tọn. Jesu dọmọ: “E ko yin kinkan to Osẹ́n mìtọn mẹ dọmọ: ‘Nugbo wẹ kunnudide omẹ awe tọn.’ Yẹn wẹ mẹlọ he to kunnude gando dee go, Otọ́ he do mi hlan sọ to kunnude gando go e.”—Joh 8:17, 18.
it-2-F 657 huk. 3
Yẹwhenọ
To paa mẹ, yẹwhenọ lẹ wẹ nọ tindo azọngban lọ nado basi zẹẹmẹ osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn. Podọ, yé nọ yí adà daho wà to whẹho whẹdida tọn lẹ mẹ to akọta Islaeli tọn mẹ. To tòdaho he yin didena yẹwhenọ lẹ mẹ, yé nọ gọalọna whẹdatọ lẹ eyin e biọ domọ. Humọ, yé nọ gọalọ to whenue whẹho de sinyẹn gbau na whẹdatọ lẹdo de tọn lẹ. (De 17:8, 9) Eyin yè hù mẹde to tòdaho de mẹ bọ yè ma yọ́n hlọnhutọ lọ, yẹwhenọ lẹ nọ wazọ́n dopọ hẹ mẹho tòdaho lọ tọn lẹ bo nọ hẹn ẹn diun dọ afọdide he jẹ lẹ yin zize, na hùnhọ́ nikaa gbọṣi tòdaho lọ ji. (De 21:1, 2, 5) Whenue awuwhàn sisẹ́ sunnu de bọ e vẹnudo asi etọn dọ e deayọ, yọnnu lọ nọ yin hinhẹnwa fiwiwe lọ, bọ yẹwhenọ nọ basi nuhe osẹ́n lọ biọ to e si lẹ to finẹ, na Jehovah nido dohia tlọlọ eyin yọnnu lọ hùwhẹ kavi yin homẹvọnọ, bo hẹn whẹdida Etọn ṣẹ do e ji. (Sọh 5:11-31) Whedepopenu he yẹwhenọ kavi whẹdatọ he yin dide lẹ dawhẹ, yè nọ na sisi nudide lọ. Mẹhe desọn ojlo mẹ bo ma ylọ nudide lọ dọ nujọnu kavi vẹtoli nọ yin hùhù.—Sọh 15:30; De 17:10-13.
Onú Sisosiso Gbigbọmẹ Tọn Lẹ
it-1-F 852 huk. 3
Mẹdidesẹ
Osẹ́n lọ biọ dọ whẹpo yè na hù mẹde, e whè gbau, yè dona dín kunnudenu sọn kunnudetọ awe nù. (De 19:15) Kunnudetọ ehelẹ wẹ nọ dlan zannu do whẹhutọ lọ jẹnukọn. (De 17:7) Gbọnmọ dali, yé nọ do zohunhun he yé tindo na osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn po wiwejininọ agun Islaeli tọn po hia. Ehe sọ nọ flinnu akọta lọ dọ owùnu wẹ e yin nado dekunnu lalo kavi nọ whlẹndo ji do dekunnu.
AWUWIWLENA LIZỌNYIZỌN KUNNUDEGBE TỌN
it-2-F 1107 huk. 4
To Agun Klistiani Tọn Mẹ. Agun Klistiani tọn ma tindo whẹdatọ lẹ dile e nọ yì do to aihọn mẹ, etomọṣo, afọdide he jẹ lẹ gán yin zize nado domẹplọnlọ hagbẹ agun lọ tọn he yin bẹwlunọ lẹ go bo tlẹ de yé sẹ̀ sọn agun mẹ, eyin e biọ domọ. Enẹ wẹ zọ́n bọ apọsteli Paulu do dọ dọ mẹhe yin dide do otẹn azọngban tọn mẹ to agun mẹ bo nọ deanananu lẹ dona dawhẹna mẹhe to agun lọ mẹ lẹ. (1Kọ 5:12, 13) To owe he apọsteli Paulu po Pita po kàn hlan agun lẹ mẹ, yé zinnudeji dọ mẹho lẹ dona nọ yí sọwhiwhe do na ayidonugo ninọmẹ gbigbọmẹ tọn agun lọ tọn. Yé sọ dona nọ na ayinamẹ mẹdepope he to afọ ṣì ze bo gọalọna ẹn. (2Ti 4:2; 1Pi 5:1, 2; yijlẹdo Ga 6:1 go.) Whẹpo afọdide sinsinyẹn ni yin zize sọta mẹhe nọ hẹn kinklan wá agun lọ mẹ kavi nọ hẹn plọngiglọ gbayipe lẹ, yè dona na yé avase whla awe whẹ́. (Tit 3:10, 11) Ṣigba, mẹhe zindonukọn to ylanwiwa mẹ dona yin didesẹ sọn agun mẹ. Mẹplọnlọ wẹ ehe yin nado dohia ylanwatọ lọ dọ e ma gán zindonukọn to ylanwiwa mẹ bo gbẹ́ yin hagbẹ agun lọ tọn. (1Ti 1:20) Paulu na anademẹ sunnu he yin dide do otẹn azọngban tọn mẹ bo dona nọ dawhẹ lẹ nado nọ pli bo gbeje whẹho ylanwiwa sinsinyẹn tọn lẹ pọ́n. (1Kọ 5:1-5; 6:1-5) Whẹpo yé na kẹalọyi whẹsadokọnamẹ de, yé dona ko sèhó sọn onù na kunnudetọ awe kavi atọ̀n whẹ́ bo lẹnnupọndo kunnudenu he yin nina lẹ ji matin nuvẹun po mẹnukuntahihopọn po.—1Ti 5:19, 21.
26 JUILLET–1er AOÛT
NUHỌAKUẸ LẸ SỌN OHÓ JIWHEYẸWHE TỌN MẸ | DEUTELONOMI 19-21
“Ogbẹ̀ Họakuẹ Na Jehovah”
w17.11 14 huk. 4
Hodo Apajlẹ Jehovah Tọn to Whẹdida Dodo po Lẹblanu Didohia po Mẹ
4 Tòdaho fibẹtado tọn ṣidopo lọ lẹ tin to fie bọawu nado yì. Jehovah degbena Islaelivi lẹ nado de tòdaho sọha dopolọ to awà awe Tọ̀sisa Jọdani tọn lẹ ji. Etẹwutu? Na e nido bọawuna mẹdepope he jlo na họ̀njẹgbé nado yawu họnyi dín fibẹtado to finẹ. (Sọh. 35:11-14) Ali he yì tòdaho fibẹtado tọn lọ lẹ mẹ lẹ nọ yin hinhẹn do ninọmẹ dagbe mẹ. (Deut. 19:3) Sọgbe hẹ aṣa Juvi lẹ tọn, ohia delẹ nọ yin zizedo ali lọ lẹ ji nado deanana mẹhe họ̀njẹgbé lọ. Na tòdaho fibẹtado tọn lẹ tin-to-aimẹ wutu, mẹhe hùmẹ to mayọnẹn mẹ de ma nọ to dandannu glọ nado họnyi jonọ-gbéji, fie e gán wá doalọ to sinsẹ̀n-bibasi lalo mẹ te.
w17.11 15 huk. 9
Hodo Apajlẹ Jehovah Tọn to Whẹdida Dodo po Lẹblanu Didohia po Mẹ
9 Lẹndai titengbe tòdaho fibẹtado tọn lẹ tọn wẹ nado basi hihọ́na Islaelivi lẹ sọn hùnhọ́dudu mẹ. (Deut. 19:10) Jehovah yiwanna ogbẹ̀, podọ e gbẹwanna “alọ he nọ sọ̀n ohùn homẹvọnọ tọn dai.” (Howh. 6:16, 17) Na ewọ yin Jiwheyẹwhe wiwe he nọ dawhẹ dodo wutu, e ma gán miọnnukundo hùnsọndai he tlẹ wá aimẹ gbọn kosọ dali. Nugbo wẹ dọ lẹblanu nọ yin didohia mẹhe hùmẹ to mayọnẹn mẹ de. Etomọṣo, e dona jẹwhẹ ede tọn na mẹho lẹ, podọ eyin etlẹ họnwun dọ mayọnẹn mẹ wẹ e hùmẹ te, e dona gbọṣi tòdaho fibẹtado tọn lọ mẹ kakajẹ okú yẹwhenọ daho lọ tọn godo. Ehe sọgan biọ dọ ni yí pipotọ gbẹzan etọn tọn zan to finẹ. Kọdetọn vẹadi ehelẹ nọ hẹn wiwe-yinyin ogbẹ̀ gbẹtọvi tọn họnwun na Islaelivi lẹpo. Nado gbògbéna Gbẹ̀namẹtọ yetọn, yé dona dapana nuyiwa kavi vọdonanu depope he sọgan ze ogbẹ̀ hatọ yetọn de tọn do owù mẹ.
it-2-F 892 huk. 10
Ohùn
Jiwheyẹwhe wẹ nagbẹ̀ gbẹtọvi lẹ bo jlo dọ yé ni duvivi etọn, enẹwutu mẹdepope he hùmẹ dona dogbè na ẹn. Abajọ Jiwheyẹwhe do dọna Kaini hlọnhutọ lọ dọ: “Ohùn nọvisunnu towe tọn to awhádo sọn aigba wá dè e.” (Jen 4:10) Eyin mẹde gbẹwanna mẹmẹsunnu etọn bo to okú etọn dín, kavi to hinhẹn ẹn gble kavi dekunnu lalo gandego, e to ogbẹ̀ mẹmẹsunnu etọn tọn zedo owù mẹ. E hùwhẹ gando ohùn mẹmẹsunnu etọn tọn go.—Le 19:16; De 19:18-21; 1Jo 3:15.
Onú Sisosiso Gbigbọmẹ Tọn Lẹ
it-2-F 1106 huk. 1
Whẹdatẹn, Whẹdidọ
Tòdaho dopodopo nọ do whẹdatẹn de to họngbo tòdaho lọ tọn kọ̀n. (De 16:18; 21:19; 22:15, 24; 25:7; Lut 4:1) Hogbe lọ “họngbo” to alọdlẹndo nọtẹn flala de he ma dẹn do họngbo tòdaho lọ tọn. Nọtẹn enẹ wẹ yè nọ hia Osẹ́n lọ na agun pipli lọ bosọ nọ lá gbedide lẹ te. (Nẹ 8:1-3) To okle, gbẹtọ lẹ nọ to yigọyigọ basi gbọn họngbo tòdaho lọ tọn nù. Enẹwutu, e nọ bọawu nado mọ kunnudetọ lẹ na whẹho lẹ, vlavo na nutindo lẹ sisà kavi whẹho mọnkọ devo lẹ. Na owhẹ̀ lẹ nọ yin didọ to gbangba to họngbo tòdaho lọ tọn kọ̀n wutu, whẹdatọ lẹ dona ko nọ yí sọwhiwhe do penukundo whẹho lẹ go bo hẹn ẹn diun dọ nudide he yé nọ bayi lẹ sọgbe. E họnwun dọ nọtẹn dagbe de nọ yin awuwlena na whẹdatọ lẹ sẹpọ họngbo tòdaho lọ tọn, fie yé gán vò do penukundo whẹho lẹ go te. (Job 29:7) Samuẹli nọ zingbejizọnlin yì Bẹtẹli, Gilgali po Mizpa po lẹdo pé bo “nọ dawhẹ to Islaeli to ofi ehe lẹpo.” E sọ nọ dawhẹ to Lama, fie owhé etọn te.—1Sa 7:16, 17.
2-8 AOÛT
NUHỌAKUẸ LẸ SỌN OHÓ JIWHEYẸWHE TỌN MẸ | DEUTELONOMI 22-23
“Osẹ́n lọ Dohia Dọ Jehovah Nọ Hò Kanlin lẹ Tọn Pọ́n”
it-1-F 868 huk. 2
Agbàn
To hohowhenu, kanlin lẹ wẹ gbẹtọ lẹ nọ saba yizan nado bẹ agbàn. Podọ, eyin Islaelivi de mọ kẹtẹkẹtẹ mẹhe gbẹwanna ẹn de tọn jai po agbàn po, e “dona gọalọna ẹn nado de agbàn lọ sẹ̀.” E ma dona jo e do bo yì.—Eks 23:5.
it-1-F 635 huk. 2
Deutelonomi
Owe Deutelonomi tọn sọ dohia dọ yè dona nọ hò kanlin lẹ tọn pọ́n. Di apajlẹ, Islaelivi lẹ ma dona wle ohẹ̀-nọ̀ he mlọn ovi etọn lẹ ji to adọ́ de mẹ, na ojlo jọwamọ tọn etọn nado basi hihọ́na ovi lọ lẹ wẹ zọ́n bọ e do to owù mẹ. Yé gán bẹ hẹ̀ví lọ lẹ, amọ́ yé dona jo ohẹ̀-nọ̀ lọ do bọ e na yì. Gbọnmọ dali, e gán wá flé ovi devo lẹ. (De 22:6, 7) Glesi de ma dona kọ̀n kẹtẹkẹtẹ po oyìnsú po do zẹgẹ dopolọ glọ, na kanlin he madogán lọ nikaa jiya. (De 22:10) Eyin oyìnsú de to likun tùn, yè ma dona doajànuna ẹn. Ehe na zọ́n bọ e ma na to huhlọn do dó to likun tùn bọ huvẹ nasọ to hùhù i to whenue likun ka to apá na ẹn tútútú.—De 25:4.
w03 15/10 32 huk. 1-2
‘Mì Yin Omẹ Yè Yí Gbemasọ Do Dopokle Dopọ Blo’
DILE hiẹ sọgan mọ do tofi, kanklosọpoawenọ po oyìn he to glepọ̀ dopọ lọ po ma voawu paali. Zẹgẹ he blá yé dopọ—he tin na kanlin awe he tindo kiklo po huhlọn dopolọ po—to yasana kanlin awe lẹ. Dagbemẹ-ninọ kanlin he nọ dọ̀n agbàn mọnkọtọn lẹ tọn nọ duahunmẹna Jiwheyẹwhe, enẹwutu e dọna Islaelivi lẹ dọmọ: “Hiẹ ma na yí oyìn de po kẹtẹkẹtẹ po do pọ̀gle dopọ gba.” (Deutelonomi 22:10) Nunọwhinnusẹ́n dopolọ na gando oyìn po kanklosọpoawenọ po go.
To paa mẹ, glesi de ma na hẹn awusinyẹnnamẹnu mọnkọtọn wá kanlin etọn lẹ ji gba. Ṣigba eyin e ma tindo oyìn awe, e sọgan dopokle kanlin awe he e tindo lẹ dopọ. E họnwun dọ, nuhe glesi owhe kanweko 19tọ he tin to yẹdide lọ mẹ basi dide nado wà niyẹn. Na kiklo po huhlọn yetọn po gbọnvo wutu, kanlin madogánnọ lọ dona vánkan nado wazọ́n po awuyiya dopolọ po, podọ agbàn na pẹ̀n do kanlin he dohuhlọn lọ ji.
Onú Sisosiso Gbigbọmẹ Tọn Lẹ
it-1-F 629 huk. 7
Ahọ́, Ahọ́tọnọ
Ahọ́ nọ dlẹnalọdo nuhe yè dona gọ̀ jo kavi nude he yè to dandannu glọ nado sú. To akọta Islaeli hohowhenu tọn mẹ, nuhahun akuẹ tọn wẹ nọ saba zọ́n bọ yè nọ duahọ. Eyin Islaelivi de duahọ, nuhahun wẹ e nọ yin na ẹn, na mẹhe duahọ nọ lẹzun afanumẹ na mẹhe e duahọdo. (Hwh 22:7) Enẹ wẹ zọ́n bọ Jiwheyẹwhe do dọna omẹ etọn lẹ nado nọ tlúalọ bo ma nọ yin ṣejannabinọ to whenue yé yàn akuẹ kavi nudevo depope na Islaelivi hatọ he to hudo mẹ lẹ, mọ yé ma dona nọ lẹn akuẹvi na yé. (Eks 22:25; De 15:7, 8; Slm 37:26; 112:5) Amọ́, yé gán nọ yí akuẹvi to jonọ lẹ si. (De 23:20) Zẹẹmẹ-basitọ Ju lẹ dọ dọ mẹhe yàn akuẹ nado wàjọ lẹ si wẹ yè gán yí akuẹvi te, e ma yin mẹhe to hudo mẹ bo yàn akuẹ lẹ gba. To paa mẹ, jonọ lẹ ma nọ nọ̀ Islaeli sọyi bo nọ saba yin ajọwatọ lẹ. Enẹwutu, e sọgbe nado donukun akuẹvi sọn yé si, na yelọsu nọ yàn na mẹdevo lẹ bo nọ donukun akuẹvi.
AWUWIWLENA LIZỌNYIZỌN KUNNUDEGBE TỌN
g-F 4/15 13
ETẸWẸ BIBLU DỌ?
NUHE MẸLẸ NỌ LẸN Gbéyantọ po whèhutọ delẹ po nọ hù kanlin lẹ kiki nado daihun kavi na awuvivi he e nọ hẹnwa na yé wutu. To vogbingbọn mẹ, wekantọ Russie tọn he nọ yin Leo Tolstoy wlan dọ “e ma sọgbe paali” nado hù kanlin lẹ kavi dù olàn yetọn, podọ nuhe mẹdelẹ nọ lẹn pẹẹ niyẹn.
NUHE BIBLU DỌ Jiwheyẹwhe nagbè dọ yè gán hù kanlin lẹ nado basi hihọ́na ogbẹ̀ gbẹtọvi tọn kavi nado basi avọ̀. (Eksọdusi 21:28; Malku 1:6) Biblu sọ dohia dọ yè gán hù kanlin bo dù olàn etọn. Jenẹsisi 9:3 dọmọ: “Kanlin he togbẹ̀ bo nọ sẹtẹn lẹpo na yin núdùdù na mì.” Jesu tlẹ gọalọna devi etọn lẹ bọ yé hù whèvi, podọ yé wá dù whèvi lọ lẹ.—Johanu 21:4-13.
Amọ́, Biblu sọ dọ dọ Jiwheyẹwhe “gbẹwanna mẹdepope he yiwanna danuwiwa.” (Salmu lẹ 11:5) Enẹwutu, e sọgbe nado wá tadona kọ̀n dọ Jiwheyẹwhe ma jlo dọ mí ni nọ wà okà do kanlin lẹ go, kavi hù yé kiki nado daihun kavi nado mọ awuvivi.
Biblu dohia dọ ogbẹ̀ kanlin lẹ tọn họakuẹ to nukun Jiwheyẹwhe tọn mẹ.
• Biblu dọ dọ to whenue Jiwheyẹwhe to nulẹ dá, e “basi gbekanlin aigba ji tọn lẹ sọgbe hẹ wunmẹ yetọn podọ kanlin whégbè tọn lẹ sọgbe hẹ wunmẹ yetọn podọ kanlin he nọ lìn to aigba ji lẹpo sọgbe hẹ wunmẹ yetọn. Jiwheyẹwhe sọ mọdọ e yọ́n.”—Jenẹsisi 1:25.
• Biblu dọ gando Jehovah go dọmọ: “Ewọ nọ na núdùdù kanlin lẹ.” (Salmu lẹ 147:9) Jiwheyẹwhe wleawuna ninọmẹ voovo lẹ he nọ hẹn ẹn yọnbasi na kanlin lẹ nado mọ núdùdù po fie yé na nọ dọ́ po.
• Davidi he yin ahọlu Islaeli tọn hodẹ̀ dọmọ: “Jehovah E, hiẹ wẹ nọ pò gbẹtọ po kanlin po dogbẹ̀.” (Salmu lẹ 36:6) Whẹpo Jehovah do hẹn Singigọ wá aigba blebu ji bo và mẹylankan lẹ, e basi hihọ́na gbẹtọ ṣinatọ̀n po kanlin wunmẹ lẹpo po.—Jenẹsisi 6:19.
E họnwun dọ Jehovah yiwanna kanlin he e dá lẹ bo jlo dọ gbẹtọvi lẹ ni nọ yinuwa hẹ yé dile e jẹ do.
“Dodonọ nọ penukundo kanlin whégbè tọn etọn lẹ go.”—Howhinwhẹn lẹ 12:10.
9-15 AOÛT
NUHỌAKUẸ LẸ SỌN OHÓ JIWHEYẸWHE TỌN MẸ | DEUTELONOMI 24-26
“Osẹ́n lọ Dohia Dọ Jehovah Nọ Hò Yọnnu lẹ Tọn Pọ́n”
it-1-F 874 huk. 4
Yọnnu
Osẹ́n he gando awhàn go lẹ nọ wà dagbe na asu po asi po he ṣẹṣẹ wlealọ lẹ, na asu lọ ma nọ yì awhàn to owhe tintan alọwle yetọn tọn mẹ. Dotẹnmẹ enẹ nọ zọ́n bọ yé gán jivi. Ehe nọ miọnhomẹna onọ̀ lọ eyin asu etọn ma to whé kavi eyin e wá jọ bọ e kú to awhàngbenu.—De 20:7; 24:5.
it-1-F 994 huk. 8
Wélu-Wiwe
E họnwun dọ hẹntọnọ lẹ wutu wẹ tito dagbe ehe do yin didoai to akọta Islaeli tọn mẹ. Islaelivi lẹ dona nọ tlúalọ, nọ hò mẹdevo lẹ tọn pọ́n bo nọ ganjẹ dona Jehovah tọn go. Etomọṣo, tito ehe ma namẹ tuli nado yin adidọnọ. Ehe gọalọna mí nado mọnukunnujẹ nuhe Davidi dọ to Salmu lẹ 37:25 mẹ. E dọmọ: “N’ma ko mọ dodonọ de bọ e yin gbigbẹdai, kavi ovi etọn lẹ to núdùdù biọ.” Eyin wamọnọ de nọ vánkan do wéwélu, e na vẹawu dọ ewọ ni kú huvẹ kavi dọ ovi etọn lẹ ni biọ núdù.
w11-F 1/3 23
Be Hiẹ Yọnẹn Ya?
To akọta Islaeli tọn mẹ to hohowhenu, eyin sunnu de ma jivi bo kú, nọvisunnu etọn nọ dà asuṣiọsi lọ nado wleawuna kúnkan de na sunnu he kú lọ. (Jenẹsisi 38:8) Tito ehe wẹ Osẹ́n Mose tọn wá ylọdọ asi sínsọ́n. (Deutelonomi 25:5, 6) To owe Luti tọn mẹ, aliho he mẹ Boazi yinuwa te dohia dọ eyin asu de ma tindo nọvisunnu depope bo kú, sunnu devo sọn hẹnnumẹ asu lọ tọn lẹ mẹ gán sọ́n asi lọ.—Luti 1:3, 4; 2:19, 20; 4:1-6.
Ninọmẹ he go Sadusi lẹ donù to Malku 12:20-22 mẹ yin kunnudenu dọ mẹlẹ gbẹ́ nọ sọ́n asi to ojlẹ Jesu tọn mẹ. Whenuho-kantọ Ju Flavius Josèphe basi zẹẹmẹ dọ aṣa ehe nọ hẹn yinkọ whẹndo lẹ tọn dote podọ e sọ nọ zọ́n bọ ogú lẹ nọ gbọṣi whẹndo lẹ mẹ. Gbọnvona enẹ, aṣa lọ nọ hẹn ale wá na asuṣiọsi lọ. To ojlẹ lọ mẹ, asi lẹ ma nọ dugu nuhe asu yetọn kú jodo lẹ tọn. Ṣigba, eyin sunnu de sọ́n yọnnu lọ bọ e jivi, ovi lọ nọ dugu nuhe sunnu he kú lọ jodo lẹ tọn bọ ogú lọ nọ gbọṣi whẹndo lọ mẹ.
Onú Sisosiso Gbigbọmẹ Tọn Lẹ
it-1-F 657 huk. 5
Gbẹdai
Owe Gbẹdai Tọn. To nukọn mẹ, asu delẹ wá jẹ asi yetọn lẹ tafu ji bo nọ gbẹ́ yé. Ṣigba, ehe ma dohia dọ Osẹ́n Mose tọn nọ hẹn ẹn bọawu na asu Islaelivi lẹ nado nọ gbẹ́ asi. Whẹpo mẹde nado gbẹ́ asi etọn, e dona ze afọdide titengbe delẹ. Asu he jlo na gbẹ́ asi lọ “dona kàn owe gbẹdai tọn [de] na ẹn.” Enẹgodo, e na ze owe lọ do “alọmẹ na ẹn bosọ de e tọ́n sọn owhé etọn gbè.” (De 24:1) Owe-wiwe lẹ ma na nudọnamẹ devo lẹ. Amọ́, e taidi dọ afọdide ehe nọ biọ dọ yè ni yì mọ sunnu he to otẹn aṣẹpipa tọn mẹ lẹ, podọ sunnu ehelẹ na ko nọ tẹnpọn nado dọwhẹgbọ na yé. Whenu he e nọ biọ nado wleawuna owe gbẹdai tọn bo wá basi gbẹdai lọ lọsu sọgbe hẹ osẹ́n, nọ yin dotẹnmẹ de na asu he jlo na basi gbẹdai nado vọ́ nulẹnpọn do nudide etọn ji. Whẹpo mẹde na basi gbẹdai, dodonu dagbe de dona tin. Humọ, anademẹ he gandego lẹ hihodo dona ko nọ glọnalinamẹ ma nado zọ̀n plaplaji do basi gbẹdai. Ehe nọ zọ́n bọ yè ma nọ tafu yọnnu lọ bo tùnafọ jlọjẹ etọn lẹ ji. Owe-wiwe lẹ ma dọ nuhe yè nọ kàn do “owe gbẹdai tọn” mẹ.
AWUWIWLENA LIZỌNYIZỌN KUNNUDEGBE TỌN
w19.06 23-24 huk. 13-16
Nọ Gọalọna Mẹdevo lẹ Nado Doakọnna Ayimajai
13 Whenue hagbẹ whẹndo tọn gbigbọmẹ tọn mítọn de hẹn alọwlemẹ de bu to okú mẹ, ewọ do hudo godonọnamẹ mítọn tọn. Asu po asi po he wlealọ de sọgan yin yiyijlẹdo atin awe he whẹ́n to apá na yedelẹ go. To owhe lẹ gblamẹ, adọ̀ atin lọ lẹ tọn nọ ján do yedelẹ mẹ. Eyin yè họ̀nadọna dopo to atin lọ lẹ mẹ bọ e kú, enẹ sọgan yinuwado atin awetọ ji sinsinyẹn. Mọdopolọ, whenue kẹntọ lọ okú wá yí alọwlemẹ mẹde tọn, e sọgan yinuwado omẹ awetọ lọ ji sinsinyẹn to numọtolanmẹ-liho na ojlẹ dindẹn. Paula, he asu kudo whenue e ma donukun etọn, dọmọ: “Gbẹzan ṣie diọ pete, podọ n’vọgán mlẹnmlẹn. Họntọn vivẹ́ ṣie wẹ yì do mi. Nulẹpo wẹ n’nọ dọna asu ṣie. E nọ jaya hẹ mi, podọ e sọ nọ nọgodona mi to ninọmẹ sinsinyẹn lẹ mẹ. E nọ wleawufo nado na mi ayidonugo to nuhahun ṣie lẹpo whenu. Nado dọ hójọhó, e taidi dọ n’yin sinsán do awe wẹ nkọ.”
14 Nawẹ mí sọgan miọnhomẹna mẹhe alọwlemẹ etọn kú de gbọn? Afọdide nujọnu tọn tintan wẹ nado dọho hẹ mẹlọ, eyin mọwiwà ma tlẹ bọawuna we kavi a ma yọ́n nuhe a na dọ taun. Paula he yin nùdego wayi dọmọ: “N’mọnukunnujẹemẹ dọ okú nọ hẹn gbẹtọ lẹ biọ bẹwlu mẹ. Yé nọ hanú dọ emi gán jei ovi tẹ́ gbé bo yì fọ́n-vi. Ṣigba, e pọnte nado dọ nudepope na mẹlọ hú nado nabọẹ petepete.” Mẹhe to aluẹmẹ de ma nọ saba donukun dọ mí ni dọ nude he siso. Paula dọmọ: “N’nọ yọ́n pinpẹn etọn eyin họntọn lẹ dọna mi poun dọ, ‘E vẹna mi dọ mẹvivẹ towe kú jo we do.’”
15 William, he asi kudo to owhe delẹ die wayi, dọmọ: “Homẹ nọ hùn mi eyin mẹdevo lẹ to onú dagbe he yé flin gando asi ṣie go lẹ dọ; enẹ nọ vọ́ jide na mi dọ mẹhe mẹlẹ yiwanna bosọ nọ na sisi de wẹ ewọ yin. Aliho he mẹ n’mọ godonọnamẹ yí te ehe gọalọna mi taun. N’nọ tindo numọtolanmẹ sisosiso ayajẹ tọn de, na asi ṣie vẹna mi taun wutu, podọ ewọ ko lẹzun apadewhe gbẹzan ṣie tọn.” Asuṣiọsi de he nọ yin Bianca dọmọ: “N’nọ mọ homẹmimiọn yí eyin mẹdevo lẹ hodẹ̀ hẹ mi bo hia wefọ dopo kavi awe hẹ mi. E nọ wà dagbe na mi eyin yé to asu ṣie hodọ, podọ eyin yé dotoaina mi to whenue n’to hodọ gando ewọ go.”
16 Kẹdẹdile Luti gbọṣi asuṣiọsi lọ Naomi dè do, e nọ biọ dọ mí ni to alọgọna mẹhe hẹn mẹyiwanna yetọn bu to okú mẹ lẹ zọnmii. Paula he go mí donù wayi dọmọ: “Tlolo he asu ṣie kú, n’mọ godonọnamẹ susu yí. Dile ojlẹ to yìyì, mẹdopodopo wá lẹkọyi nuwiwa egbesọegbesọ tọn yetọn lẹ kọ̀n. Ṣigba, gbẹzan ṣie diọ pete. E nọ gọalọ taun eyin mẹdevo lẹ yọnẹn dọ mẹhe to aluẹmẹ de do hudo godonọnamẹ tọn na osun lẹ—etlẹ yin na owhe lẹ—to okú mẹyiwanna de tọn godo.” Nugbo wẹ dọ mẹlẹpo ma yin nudopolọ. E taidi dọ mẹdelẹ nọ yawu diọada sọgbe hẹ ninọmẹ yọyọ yetọn jẹ obá de mẹ. Ṣigba, na mẹdevo lẹ, whedepopenu he yé to nude wà, ehe yé ko nọ wà dai dopọ hẹ mẹyiwanna yetọn, yé nọ flin mẹhe kú lọ bọ ehe nọ hẹn awubla sinsinyẹn wá na yé. Mẹlẹpo ma nọ blawu to aliho dopolọ mẹ. Mì gbọ mí ni flindọ Jehovah na mí lẹblanulọkẹyi podọ azọngban lọ nado nọ penukundo mẹhe hẹn alọwlemẹ yetọn bu to okú mẹ lẹ go.—Hia Jakọbu 1:27.
16-22 AOÛT
NUHỌAKUẸ LẸ SỌN OHÓ JIWHEYẸWHE TỌN MẸ | DEUTELONOMI 27-28
“Dona Ehe Lẹpo Na Kọndo Ji We Susugege”
w10 15/12 19 huk. 18
Mọ Dona lẹ Yí Gbọn Ahọlu He Gbigbọ Jiwheyẹwhe Tọn to Anadena lọ Gblamẹ!
18 Na taun tọn, todidoai nọ bẹ nuhe tin to Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ po núdùdù gbigbọmẹ tọn he e nọ wleawuna po yíyí do ayiha mẹ hẹn. (Mat. 24:45) E sọ zẹẹmẹdo tonusisena Jiwheyẹwhe po Visunnu etọn po. Jesu dọmọ: “E ma yin mẹlẹpo he to didọna mi dọ, ‘Oklunọ, Oklunọ,’ wẹ na biọ ahọluduta olọn tọn mẹ gba, ṣigba ewọ he to ojlo Otọ́ ṣie he tin to olọn mẹ tọn wà.” (Mat. 7:21) Podọ todidoai na Jiwheyẹwhe zẹẹmẹdo taliliai sọn ojlo mẹ wá na tito he e ko zedai, yèdọ agun Klistiani tọn po mẹho he yin dide lẹ po, enẹ wẹ ‘sunnu he yin ninamẹ di nunina lẹ.’—Efe. 4:8.
w01 15/9 10 huk. 2
Be Dona Jehovah Tọn Na Plá We Ya?
2 Hogbe nuyiwa Heblu tọn heyin lilẹdo “na nọ tuntóai” to Deutelonomi 28:2 mẹ do nuyiwa he to nukọnzindo de hia. Omẹ Jehovah tọn lẹ ma dona nọ tuntóai na ẹn vlavo poun gba; yé dona nọ tuntóai na ẹn to gbẹzan yetọn lẹpo mẹ. Whenẹnu kẹdẹ wẹ dona sọn olọn mẹ wá lẹ na plá yé. Hogbe nuyiwa tọn Heblu tọn heyin lilẹdo “plá” ko yin didohia taidi hogbe gbeyinyan tọn de he nọ saba zẹẹmẹdo “nado wle” kavi “nado jẹ e kọ̀n.”
w10 15/9 8 huk. 4
Nọ Dín Dona Jehovah Tọn Vẹkuvẹku
4 Eyin Islaelivi lẹ na yin tonusetọ, nawẹ yé na yinuwa gbọn? Osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn dohia dọ homẹ Jehovah tọn ma na hùn eyin omẹ etọn lẹ gboawupo nado sẹ̀n ẹn “po ayajijẹ po . . . podọ po homẹhunhun ayiha tọn po.” (Hia Deutelonomi 28:45-47.) Jehovah jẹna nususu hugan tonusise nukunta tọn na gbedide tangan etọn lẹ, taidi dehe kanlin kavi aovi lẹ nọ dohia. (Malku 1:27; Jak. 3:3) Tonusisena Jiwheyẹwhe sọn ahun mẹ wá yin dohia owanyi tọn. E nọ zọnpọ hẹ ayajẹ he nọ wá sọn yise lọ mẹ dọ gbedide Jehovah tọn lẹ ma pẹnagbànmẹ podọ “ewọ wẹ ahọsumẹtọ mẹhe to dindin in vẹkuvẹku lẹ tọn.”—Heb. 11:6; 1 Joh. 5:3.
Onú Sisosiso Gbigbọmẹ Tọn Lẹ
it-1-F 364 huk. 5
Ohia Dogbó Tọn
Jehovah dosẹ́n dọ yè ma dona nọ sẹtẹnna ohia dogbó tọn lẹ. (De 19:14; sọ pọ́n Hwh 22:28.) Mẹhodẹ̀do wẹ mẹhe sẹtẹnna “ohia dogbó kọmẹnu etọn tọn.” (De 27:17) Mẹhe do aigba nọ ganjẹ sinsẹ́n he aigba lọ nọ detọ́n lẹ go, enẹwutu eyin mẹde sẹtẹnna ohia dogbó mẹdevo tọn, dandannu gbẹ̀mẹ tọn mẹlọ tọn wẹ e hòyí sọn e si. Ajojijẹ wẹ enẹ yin podọ nukun he yè do nọ pọ́n nuyiwa mọnkọ to hohowhenu niyẹn. (Job 24:2) Nukunkẹn sisẹ́ mẹdelẹ bọ yé doalọ to walọ ylankan ehe mẹ. Podọ, yẹwhegán Hosea dọ gando ahọvi Juda tọn he nọgbẹ̀ to ojlẹ etọn mẹ lẹ go dọ yé taidi mẹhe nọ sẹtẹnna dogbó lẹ.—Hos 5:10.
23-29 AOÛT
NUHỌAKUẸ LẸ SỌN OHÓ JIWHEYẸWHE TỌN MẸ | DEUTELONOMI 29-30
“Jehovah Sinsẹ̀n Ma Vẹawu Gbau”
w10 1/1 21 huk. 2
Jehovah Nọ Na Mí Dotẹnmẹ Nado Basi Nudide
Be e vẹawu nado yọ́n nuhe Jiwheyẹwhe biọ to mí si lẹ bo wà yé wẹ ya? Jiwheyẹwhe dọ gbọn Mose gblamẹ dọmọ: “Gbedide ehe he yẹn degbena we to egbehe, e ma yin sinsinyẹn gbau na we gba, mọ e ma tin dẹn boboe gba.” (Wefọ 11) Jehovah ma nọ biọ nuhe go mí ma pé to mí si. Nubiọtomẹsi etọn lẹ sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe podọ mí sọgan jẹ yé kọ̀n. Mí sọ sọgan yọ́n yé. E ma biọ dọ mí ni “hẹji yì jẹ olọn mẹ” kavi zingbejizọnlin “yì ohù lọ godo dọ́n” nado sọgan plọn nuhe Jiwheyẹwhe biọ to mí si lẹ. (Wefọ 12, 13) Biblu do lehe mí dona zan gbẹzan mítọn gbọn hia mí hezeheze.—Mika 6:8.
w10 1/1 21 huk. 1
Jehovah Nọ Na Mí Dotẹnmẹ Nado Basi Nudide
“N’ MA yọ́n nuhewutu n’nọ saba dibu dọ n’ma na penugo nado yin nugbonọ na Jehovah.” Nuhe mẹmẹyọnnu de dọ niyẹn na e nọ lẹndọ numimọ ylankan he emi tindo to ovu whenu lẹ zọ́n bọ emi na gboawupo to gbẹ̀mẹ janwẹ. Be mọ wẹ whẹho lọ yin ya? Nado dọ hójọhó, be ninọmẹ mítọn ko ylan bọ e vọ́ do finẹ wẹ ya? Lala. Jehovah Jiwheyẹwhe na mí nunina mẹdekannujẹ nudide bibasi tọn, enẹwutu mí sọgan de aliho he mẹ mí na zan gbẹzan mítọn te. Jehovah jlo dọ mí ni basi nudide dagbe lẹ, podọ Ohó etọn Biblu dọ lehe mí sọgan wàmọ gbọn na mí. Lẹnnupọndo nuhe Mose dọ lẹ ji, dile e yin kinkàndai do to Deutelonomi weta 30 mẹ.
w10 1/1 21 huk. 4
Jehovah Nọ Na Mí Dotẹnmẹ Nado Basi Nudide
Be nudide he mí basi nọ duahunmẹna Jehovah ya? Gbau! Jiwheyẹwhe gbọdo Mose nado dọmọ: “De ogbẹ̀.” (Wefọ 19) Ṣigba, nawẹ mí sọgan de ogbẹ̀ gbọn? Mose basi zẹẹmẹ dọmọ: “Nado nọ yiwanna OKLUNỌ lọ Jiwheyẹwhe towe, nado nọ setonuna ogbè etọn, podọ nado nọ dọnsẹpọ jẹ e dè.” (Wefọ 20) Eyin mí yiwanna Jehovah, mí na jlo nado dotoaina ẹn bo setonuna ẹn bosọ gbọn nugbonọ-yinyin dali dọnsẹpọ ẹ pẹkipẹki mahopọnna nudepope he na to jijọ. Eyin mí nọ wàmọ, mí na dohia dọ mí de ogbẹ̀—yèdọ aliho gbẹninọ tọn dagbe hugan todin po todido ogbẹ̀ madopodo tọn po to aihọn yọyọ Jiwheyẹwhe tọn he ja lọ mẹ.—2 Pita 3:11-13; 1 Johanu 5:3.
Onú Sisosiso Gbigbọmẹ Tọn Lẹ
it-2-F 453 huk. 3
Otó
Jehovah yí devizọnwatọ etọn lẹ zan nado dọho gando Islaelivi tasinyẹntọ podọ tolivẹtọ lẹ go bo dọ dọ e taidi dọ ‘otó yetọn lẹ yin adàmagbonọ.’ (Jel 6:10; Ow 7:51) E taidi dọ nude sú otó yetọn wẹ nkọ. Jehovah nọ gọalọna mẹhe to dindin in lẹ nado mọnukunnujẹ nugbo etọn mẹ bo setonu, ṣigba e nọ jo tasinyẹntọ lẹ do bọ yé nọ gbẹkọ nugbo lọ go. (De 29:4; Lo 11:8) Apọsteli Paulu dọ dọdai dọ ojlẹ de na wá bọ mẹdelẹ he nọ ylọ yede dọ Klistiani na lẹzun atẹṣitọ bọ nugbo he to Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹ ma na yọ́nsè na yé, ṣigba yé na nọ dotó mẹplọntọ lalo lẹ he na nọ dọ “nuhe otó yetọn jlo na sè lẹ na yé.” (2Ti 4:3, 4; 1Ti 4:1) Humọ, mẹde gán sèhó de to ajiji mẹ bo “jọsi,” titengbe eyin owẹ̀n ylankan wẹ.—1Sa 3:11; 2Ah 21:12; Jel 19:3.
30 AOÛT–5 SEPTEMBRE
NUHỌAKUẸ LẸ SỌN OHÓ JIWHEYẸWHE TỌN MẸ | DEUTELONOMI 31-32
“Nuhe Ohàn Gbọdo de Plọn Mí”
w20.06 10 huk. 8-9
“Na Mi Ahun He Ma Má de Nado Nọ Dibusi Oyín Towe”
8 Ojlẹ vude whẹpo Islaelivi lẹ nido biọ Aigba Pagbe tọn ji, Jehovah plọn Mose hogbe ohàn de tọn lẹ. (Deut. 31:19) Mose lọsu dona plọn ohàn ehe akọta lọ. Dile mí to ayihamẹlẹnpọn do Deutelonomi 32:2, 3 ji, e họnwun dọ Jehovah ma jlo dọ oyín etọn ni yin zizewhla, kavi ni yin pinpọnhlan taidi oyín he wé gbau de he yè ma gán nọ ylọ. (Hia Deutelonomi 32:2, 3.) E jlo dọ oyín etọn ni yin yinyọnẹn gbọn nudida nuyọnẹntọ lẹpo dali! Lẹblanulọkẹyi nankọ die na akọta lọ nado dotoaina Mose dile e to nuplọn yé gando Jehovah po oyín gigonọ Etọn po go! Nuhe Mose plọn yé lẹ hẹn yé lodo bosọ fakọna yé, kẹdẹdile jikun ṣẹ́nṣẹ́n nọ wà dagbe na ogbé-mú lẹ do. Nawẹ mí sọgan hẹn ẹn diun dọ mẹpinplọn mítọn nọ hẹn ale dopolọ wá gbọn?
9 Whenue mí to kunnudide gbangba tọn kavi họndekọn-jẹ-họndekọn tọn mẹ, mí sọgan yí Biblu mítọn zan nado do oyín mẹdetiti tọn Jiwheyẹwhe tọn, Jehovah hia gbẹtọ lẹ. Mí sọgan ze linlinwe he dọnmẹ lẹ donukọnna yé, bo do video ojlofọndotenamẹ tọn gọna owe po nudevo he to nọtẹn Intẹnẹt tọn mítọn ji bo nọ pagigona Jehovah lẹ po hia yé. To agbasazọ́n mítọn mẹ, to wehọmẹ kavi to gbejizọnlin de whenu, dotẹnmẹ lẹ sọgan hundote na mí nado dọhona mẹdevo lẹ gando Jiwheyẹwhe yiwanna mítọn po omẹ nankọ he ewọ yin po go. Whenue mí dọhona mẹhe mí dukosọ hẹ lẹ gando lẹndai owanyinọ he Jehovah tindo na gbẹtọvi lẹ po aigba lọ po go, e gán yindọ nuyọyọ pete he yé ma ko yọnẹn gando Jehovah go de wẹ mí ṣẹṣẹ dohia yé. Dile mí to nugbo lọ plọn mẹdevo lẹ gando Otọ́ owanyinọ mítọn go, mí to alọgọ nado klan oyín Jiwheyẹwhe tọn do wiwe. Mí nọ gọalọna yé nado mọnukunnujẹemẹ dọ delẹ to nuhe yè ko plọn yé lẹ mẹ yin lalo po ohó mẹhẹngble tọn lẹ po gando Jehovah go. Nuplọnmẹ mítọn lẹ wẹ nọ hẹn gbẹtọ lẹ lodo bo nọ fakọna yé hugan.—Isa. 65:13, 14.
w09-F 1/5 14 huk. 4
Be A Nọ Mọnukunnujẹ Nuyijlẹdonugo He Biblu Yizan lẹ mẹ Ya?
To whedelẹnu, Biblu nọ yí nuhe ma tindo gbọfufu lẹ zan nado dọho gando Jehovah go. Di apajlẹ, wefọ delẹ dlẹnalọdo e taidi “Osé Islaeli tọn,” “awinyan” po “figángán” po. (2 Samuẹli 23:3; Salmu lẹ 18:2; Deutelonomi 32:4) Naegbọn Biblu do yí nuyijlẹdonugo ehelẹ zan? Na kẹdẹdile osé gángán de ma gán yin tẹnsẹna do, Jehovah Jiwheyẹwhe gán yin hihọ́ nujọnu tọn de na we.
w01 1/10 9 huk. 7
Hodo Apajlẹ Jehovah Tọn to Ovi Towe lẹ Pinplọn Mẹ
7 Lẹnnupọndo owanyi he Jehovah dohia to nuyiwa hẹ Islaelivi lẹ mẹ ji. Mose yí nuyijlẹdonugo he whànmẹ ehe zan nado basi zẹẹmẹ owanyi he Jehovah tindo na akọta yọyọ Islaeli tọn. Mí hia dọmọ: “Di akùn he to adọ́ etọn wlù de, he to didẹ́ lẹdo to ovu etọn lẹ ta, dindlẹn awà etọn lẹ tọ́n, bẹ yé, ze yé hẹn to awàfun etọn lẹ ji: OKLUNỌ lọ kẹdẹ wẹ plan [Jakobu] yì.” (Deutelonomi 32:9, 11, 12) Nado plọn zinzlọn ovi etọn lẹ, akùn de ‘nọ wlù adọ́ etọn,’ bo nọ to awà etọn lẹ hò nado na tuli ovi etọn lẹ nado zlọn. To whenuena akùn pẹvi de zlọn sọn adọ́ mẹ, he nọ saba yin to osé yiaga ji, onọ̀ lọ nọ ‘ṣinyọ́n awà’ ovi etọn ji. Eyin e taidi dọ hẹvi lọ jlo na jai, onọ̀ lọ nọ yì oglọ na ẹn, bo nọ ze e do ‘awàfun etọn lẹ ji.’ Po awuvivi po, Jehovah penukundo akọta yọyọ etọn Islaeli go to aliho mọnkọtọn de mẹ. E na Osẹ́n Mose tọn omẹ etọn lẹ. (Psalm 78:5-7) Enẹgodo Jiwheyẹwhe deanana akọta etọn po sọwhiwhe po, bo tin to aṣeji nado gọalọ to whenuena omẹ etọn lẹ tin to nuhahun mẹ.
Onú Sisosiso Gbigbọmẹ Tọn Lẹ
w04 15/9 27 huk. 10
Nuagokun lẹ sọn Owe Deutelonomi Tọn Mẹ
31:12. Jọja lẹ dona nọ sinai po mẹhomẹ lẹ po to opli lẹ ji bo na nọ dovivẹnu nado dotoai bo plọnnu.
AWUWIWLENA LIZỌNYIZỌN KUNNUDEGBE TỌN
w07 15/5 15-16
Nawẹ Yẹn Sọgan Gọalọna Ovi ṣie lẹ Nado Mọ Oplọn Dagbe Yí Gbọn?
Ṣigba nawẹ mí sọgan gọalọna ovi mítọn lẹ nado yiwanna Jehovah bo dibusi i gbọn? Gblọndo kanbiọ enẹ tọn yin mimọ to Osẹ́n he Jehovah na akọta Islaeli tọn gbọn yẹwhegán Mose dali mẹ. Anademẹ yin nina mẹjitọ Islaelivi lẹ dọmọ: “Hiẹ bo na yí ayiha towe lẹpo, po alindọn towe lẹpo po, po hlọnhlọn towe lẹpo po, do yiwanna OKLUNỌ lọ Jiwheyẹwhe towe. Podọ ohó helẹ, he yẹn degbena we to egbehe, na tin to ayiha towe ji: hiẹ nasọ yí sọwhiwhe do plọn yé ovi towe lẹ, bosọ dọho yetọn whenuena hiẹ sinai to owhé towe gbè, podọ whenuena hiẹ to zọnlinzin to aliho ji, podọ to whenuena hiẹ mlọnai, podọ to whenuena hiẹ fọntite.”—Deutelonomi 6:5-7.
Wefọ ehe plọnnu titengbe delẹ mẹjitọ lẹ. Dopo wẹ yindọ: Taidi mẹjitọ, hiẹ dona ze apajlẹ dagbe dai. Nado plọn ovi towe lẹ nado yiwanna Jehovah, hiẹ lọsu dona yiwanna Jiwheyẹwhe podọ ohó etọn lẹ dona tin to ayiha towe mẹ. Naegbọn ehe do yin nujọnu? Na hiẹ wẹ yin mẹplọntọ tintan ovi towe lẹ tọn. Nuhe yé plọn sọn apajlẹ towe mẹ na tindo nuyiwadomẹji sisosiso do yé ji. Podọ nudevo de ma nọ yinuwado gbẹzan ovi lẹ tọn ji sọ apajlẹ mẹjitọ lẹ tọn.
Mẹwhinwhàn, nujinọtedo, walọ dagbe po nuhe a tindo ojlo na lẹ po ma nọ sọawuhia to hodidọ towe kẹdẹ mẹ gba ṣigba to nuhe a nọ wà lẹ mẹ ga. (Lomunu lẹ 2:21, 22) Sọn ovu whenu, ovi lẹ nọ plọnnu gbọn sọwhiwhe yíyí do doayi nuhe mẹjitọ lẹ to wiwà go dali. Ovi lẹ nọ doayi nuhe nọ duahunmẹna mẹjitọ yetọn lẹ go, podọ onú enẹlẹ wẹ nọ saba lẹzun nujọnu na yé. Eyin hiẹ yiwanna Jehovah nugbonugbo, ovi towe lẹ na yọnẹn. Di dohia, yé na mọ dọ Biblu hihia po nupinplọn po nọ duahunmẹna we. Yé na doayi e go dọ hiẹ ze dagbenu Ahọluduta lọ tọn lẹ do otẹn tintan mẹ to gbẹzan towe mẹ. (Matiu 6:33) Opli Klistiani tọn lẹ yìyì to gbesisọ mẹ po mahẹ tintindo to azọ́n yẹwhehodidọ Ahọluduta lọ tọn mẹ po na dohia yé dọ sinsẹ̀n-bibasi wiwe ṣeke hlan Jehovah wẹ yin nujọnu hugan na we.—Matiu 28:19, 20; Heblu lẹ 10:24, 25.
Penukundo Azọngban Towe Go
Nuhe mẹjitọ lẹ sọ sọgan plọn sọn Deutelonomi 6:5-7 mẹ wẹ yindọ: Hiẹ wẹ tindo azọngban lọ nado plọn ovi towe lẹ. To omẹ Jehovah tọn lẹ ṣẹnṣẹn to hohowhenu, mẹjitọ lẹ wẹ nọ plọn ovi yetọn lẹ. To Klistiani owhe kanweko tintan tọn lẹ whenu, mẹjitọ lẹ zindonukọn nado yí adà nujọnu tọn de wà to ovi yetọn lẹ pinplọn mẹ. (2 Timoti 1:5; 3:14, 15) To owe he apọsteli Paulu kàn hlan Klistiani hatọ lẹ mẹ, e dohia dọ otọ́ lẹ na taun tọn wẹ dona “nọ plọn [ovi yetọn lẹ] to hihò po hokọnamẹ [Jehovah] tọn po mẹ.”—Efesunu lẹ 6:4.
Na mẹjitọ lẹ nọ yin kọgbidina gbọn magbọjẹ egbezangbe tọn, azọ́n po nuwiwa he nọ yí whenu to mẹsi lẹ po dali wutu, yé sọgan yin whiwhlepọn nado jo ovi yetọn lẹ pinplọn do na mẹdevo lẹ, taidi mẹplọntọ wehọmẹ tọn lẹ po vigopọntọ lẹ po. Ṣigba, mẹdevo ma sọgan yí otẹn mẹjitọ mẹtọnhopọntọ owanyinọ de tọn gba. Ma yí nukun pẹvi do pọ́n nuhe a yin po nuyiwadomẹji towe do yé ji po gbede blo. Eyin a tindo nuhudo alọgọ tọn, de yé po nuyọnẹn po bo ma jo azọngban wiwe towe do gbede blo.
Yí Whenu Zan Nado Plọn Ovi Towe Lẹ
Nudevo he mẹjitọ lẹ plọn sọn Deutelonomi 6:5-7 mẹ wẹ yindọ: Ovi lẹ pinplọn nọ biọ whenu po vivẹnudido po. Mẹjitọ Islaelivi lẹ dona “yí sọwhiwhe do plọn” nugbo Jiwheyẹwhe tọn ovi yetọn lẹ. Hogbe dowhenu Heblugbe tọn lọ he yin lilẹdogbedevomẹ taidi “yí sọwhiwhe do plọn” zẹẹmẹdo “nado basi dọvọdọ,” “nado dọ ẹ pludopludo.” Ehe dona yin wiwà to azán lọ blebu ji, yèdọ sọn afọnnu jẹ whèjai, “to owhé towe gbè” podọ “to aliho ji.” E nọ biọ whenu po vivẹnudido po nado plọn ovi lẹ bo deanana pọndohlan po walọyizan yetọn po na yé nido sọgan hẹn homẹ Jiwheyẹwhe tọn hùn.
To whelọnu lo, etẹwẹ hiẹ sọgan wà nado gọalọna ovi towe lẹ nado mọ oplọn dagbe yí? E biọ azọ́n susu. Plọn yé nado yiwanna Jehovah bo dibusi i. Ze apajlẹ dagbe dai. Penukundo azọngban towe nado plọn ovi towe lẹ go, bo yí whenu he pé zan nado plọn yé. Mapenọ wẹ hiẹ yin bo na ṣinuwa to ovi towe lẹ pinplọn whenu. Ṣigba eyin hiẹ dovivẹnu vẹkuvẹku nado wà ojlo Jiwheyẹwhe tọn, e yọnbasi taun dọ ovi towe lẹ ni yọ́n pinpẹn tuklajijẹ towe tọn bo mọaleyi sọn e mẹ. Howhinwhẹn lẹ 22:6 dọmọ: “Plọn ovi do aliho he e na gbọ̀n ji, whenuena e whẹ́n e ma na tọ́nsọn e ji.” Nunọwhinnusẹ́n ehe gando ovi lẹpo go.
Mẹpinplọn taidi gbejizọnlin de he nọ to nukọnzindo to gbẹzan mẹde tọn blebu mẹ. Eyin hiẹ po ovi towe lẹ po yiwanna Jiwheyẹwhe, mì na penugo nado duvivi gbejizọnlin enẹ tọn kakadoi. Ehe yinmọ na nususu na tin to whepoponu nado plọn gando Jehovah po lehe mí sọgan yinuwa sọgbe hẹ lẹndai etọn do po go.—Yẹwhehodọtọ 3:10, 11.