Jẹfta Depà Etọn Na Jehovah

AWHÀNGBATỌ de lẹkọwa whé to whenuena e ko whlẹn akọta etọn sọn kọgbidinamẹ glọ godo. Viyọnnu etọn họ̀nwezun wá pé e bo to wedú po ayajẹ po dile e to akọ̀hún hò. Kakati nado jaya to whenuena e mọ viyọnnu etọn, e tlẹ́n avọ̀ etọn lẹ. Etẹwutu? Be homẹ etọn ma hùn dọ ewọ lẹkọ awuyẹyẹ-afọyẹyẹ dile viyọnnu etọn hùnhomẹ do wẹ ya? Mẹnu lẹ ji wẹ e gbawhàn do? Mẹnu wẹ ewọ?

Jẹfta wẹ, yèdọ dopo to whẹdatọ Islaeli hohowhenu tọn tọn lẹ mẹ. Ṣigba nado na gblọndo kanbiọ he pò lẹ tọn bo mọ nuhe mí sọgan plọn sọn kandai lọ mẹ, mí dona gbadopọnna nuhe jọ whẹpo yé do pé yedelẹ to ajiji mẹ.

Islaeli Tin to Ninọmẹ Sinsinyẹn de Mẹ

Jẹfta nọgbẹ̀ to ojlẹ hunyanhunyan tọn de mẹ. Islaelivi hatọ etọn lẹ ko jo sinsẹ̀n-bibasi wiwe ṣeke do bo to yẹwhe Sidoni, Moabi, Ammọni, po Filistia tọn lẹ po sẹ̀n. Enẹwutu Jehovah jo omẹ etọn lẹ do alọ Ammọninu lẹ po Filistininu lẹ tọn po mẹ, he gbidikọna yé na owhe 18. Mẹhe tin to Giliadi to whèzẹtẹn-waji Tọ̀sisa Jọdani tọn lẹ wẹ jiya hugan.a To godo mẹ, Islaelivi lẹ gọ̀ biọ yede mẹ, lẹnvọjọ bo dín alọgọ Jehovah tọn bosọ jẹ sinsẹ̀n ẹn ji bo de yẹwhe jonọ lẹ sẹ̀ sọn ṣẹnṣẹn yetọn.—Whẹdatọ 10:6-16.

Ammọninu lẹ dosla do Giliadi, podọ Islaelivi lẹ plidopọ nado yì pé yé. Ṣigba Islaelivi lẹ ma tindo nukọntọ de gba. (Whẹdatọ 10:17, 18) To ojlẹ dopolọ mẹ, Jẹfta to pipehẹ nuhahun etọn titi lẹ. Nọvisunnu-daa etọn nukunkẹnnọ lẹ yàn ẹn jẹgbé nado sọgan yí ogú etọn. Enẹwutu Jẹfta sẹtẹn yì Tobi, lẹdo de to whèzẹtẹn-waji Giliadi tọn, fie alọ kẹntọ Islaeli tọn lẹ tọn sọgan jẹ e go po awubibọ po te. “Mẹhe ma mọ nude wà lẹ, NW ” vlavo enẹnọ he hẹn azọ́n yetọn bu na kọgbidinamẹtọ yetọn lẹ wutu kavi he ma jlo na sẹ̀n yé lẹ, bẹ yede pli do Jẹfta dè. Yé nọ “yì gbonu po e po,” ehe sọgan zẹẹmẹdo dọ yé nọ hodo Jẹfta dile e to avùnho hẹ kẹntọ kọmẹnu lẹ. Owe-wiwe ylọ Jẹfta dọ “omẹ asuka hlọnhlọn tọn de,” vlavo na nugopipe vonọtaun etọn taidi awhànfuntọ de wutu. (Whẹdatọ 11:1-3) Ṣigba, mẹnu wẹ na deanana Islaeli nado hoavùn sọta Ammọninu lẹ?

‘Wá bo Yin Nukọntọ Mítọn’

Mẹho Giliadi tọn lẹ dotuhomẹna Jẹfta dọmọ: ‘Wá bo yin nukọntọ mítọn.’ Eyin yé lẹn dọ e na kẹalọyi obiọ yetọn bo lẹkọyi otò etọn mẹ to afọdopolọji, be yé klọ yede. “Mìwlẹ ma ko gbẹwanna mi, bosọ yàn mi tọ́nsọn owhé otọ́ ṣie tọn gbè?” wẹ e yigbe dọ. “Etẹwutu mì do wá dè e dinvie whenuena mì tin to nukunbibia mẹ?” Lehe e ylan do sọ dọ yé gbẹ́ Jẹfta dai to tintan whenu bo wá dín alọgọ etọn to godo mẹ!—Whẹdatọ 11:4-7.

Jẹfta na yin nukọntọ na yé to Giliadi kiki eyin yé kẹalọyi nubiọtomẹsi etọn. E dọmọ: ‘Eyin OKLUNỌ jo Ammọni to nukọn ṣie, be yẹn na yin ogán mìtọn!’ Awhàngbigba na do kunnudenu godonọnamẹ Jehovah tọn hia, ṣigba Jẹfta sọ jlo na hẹn ẹn diun dọ akọta lọ ma na gbẹ́ anademẹ Jehovah tọn dai to ojlẹ hunyanhunyan tọn lọ godo.—Whẹdatọ 11:8-11.

Nuyiwa hẹ Ammọni

Jẹfta tẹnpọn nado wá gbéta dopo kọ̀n hẹ Ammọninu lẹ. E do wẹnsagun lẹ hlan ahọlu yetọn nado yọ́n nuhewutu Ammọninu lẹ do to ogbé yetọn yàn. Gblọndo lọ bẹ whẹsadokọnamẹ de hẹn dọmọ: Whenuena Islaelivi lẹ hẹji sọn Egipti, yé yí aigba Ammọni tọn, podọ e dona yin gigọjo.—Whẹdatọ 11:12, 13.

Na Jẹfta yọ́n whenuho Islaeli tọn ganji wutu, e fli whẹsadokọnamẹ Ammọninu lẹ tọn po nuyọnẹn po. E dọna yé dọ Islaelivi lẹ ma sayana Ammọni, Moabi, kavi Edomi to whenuena yé tọ́nsọn Egipti gba; podọ aigba he whlẹn yé te lọ ma yin Ammọni tọn to ojlẹ gbejizọnlin Islaeli tọn whenu. To godo mẹ, Amolinu lẹ yí aigba lọ, ṣigba Jiwheyẹwhe jo ahọlu yetọn, Sihọni, do alọ Islaeli tọn mẹ. Humọ, Islaelivi lẹ ko nọ̀ lẹdo enẹ mẹ na owhe 300. Naegbọn bọ din wẹ Ammọninu lẹ na wá whlẹn aigba lọ?—Whẹdatọ 11:14-22, 26.

Jẹfta sọ na ayidonugo whẹho titengbe he wutu Islaeli do to yaji: Mẹnu wẹ Jiwheyẹwhe nugbo lọ? Jehovah kavi yẹwhe aigba he Islaeli ko yí lẹ tọn? Eyin Ṣemọṣi tindo huhlọn, be e ma na ko basi hihọ́na aigba omẹ etọn lẹ tọn ya? Agbàwhinwhlẹn de wẹ ehe yin to sinsẹ̀n lalo he nọ yin godonọna gbọn Ammọninu lẹ dali po sinsẹ̀n nugbo po ṣẹnṣẹn. Enẹwutu Jẹfta wá tadona he sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe de kọ̀n dọmọ: “OKLUNỌ, Whẹdatọ, yin whẹdatọ to azán he gbè to ovi Islaeli tọn lẹ po ovi Ammọni tọn lẹ po ṣẹnṣẹn.”—Whẹdatọ 11:23-27.

Ahọlu Ammọni tọn ma dotoaina owẹ̀n nujikudo tọn he Jẹfta dohlan ẹn gba. “Whẹnẹnu wẹ gbigbọ OKLUNỌ tọn wá Jẹfta ji, ewọ sọ juyi Giliadi po Manassẹ po godo dọ́n,” vlavo nado ṣinyan sunnu nugopetọ lẹ na awhàn.—Whẹdatọ 11:28, 29.

Opà Jẹfta Tọn

Na Jẹfta to anademẹ Jiwheyẹwhe tọn dín vẹkuvẹku wutu, e dopà na ẹn dọmọ: “Eyin hiẹ nugbonugbo na jo ovi Ammọni tọn lẹ do alọ ṣie mẹ, whenẹnu e na yin, dọ [mẹdepope] he tọ́nsọn ohọ̀n owhé ṣie gbè tọn lẹ mẹ wá nado pé mi, whenuena yẹn gọ̀ to jijọho mẹ sọn ovi Ammọni tọn lẹ dè, e na yin OKLUNỌ tọn, yẹn nasọ jo e na avọ́nunina mimẹ̀ de.” Taidi kọdetọn de, Jiwheyẹwhe dona Jẹfta bo hẹn ẹn penugo nado gbawhàn tòdaho Ammọninu lẹ tọn 20 po “hùjá daho” de po bo gbọnmọ dali duto kẹntọ Islaeli tọn lẹ ji.—Whẹdatọ 11:30-33.

Whenuena Jẹfta lẹkọ sọn awhàngbenu, viyọnnu yiwanna etọn, yèdọ ovi dopo akàn he e tindo wẹ tọ́n pé e! Kandai lọ dọmọ: “Whenuena ewọ mọ ẹn, wẹ e tlẹ́n avọ̀ etọn lẹ, bo dọmọ, Kai, viyọnnu ṣie! Hiẹ hẹn mi wá odò patapata, hiẹ sọ yin dopo sọn yé he to tuklado mi lẹ mẹ: na yẹn ko kẹ̀ onù ṣie hlan OKLUNỌ, yẹn masọ sọgan gọyì godo.”—Whẹdatọ 11:34, 35.

Be Jẹfta na yí viyọnnu etọn do sanvọ́ nugbonugbo wẹ? Lala. Enẹ na dẹn do nuhe e tindo to linlẹn mẹ. Gbẹtọ yíyí do sanvọ́, yèdọ dopo to aṣa ylankan Kenaninu lẹ tọn lẹ mẹ yin osùnú de na Jehovah. (Levitiku 18:21; Deutelonomi 12:31) Gbọnvona dọ gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn tin to Jẹfta ji to whenuena e dopà, Jehovah sọ dona vivẹnudido etọn lẹ. Owe-wiwe pà Jẹfta na yise etọn po azọ́n he e yiwà to kọndopọ mẹ hẹ lẹndai Jiwheyẹwhe tọn po. (1 Samuẹli 12:11; Heblu lẹ 11:32-34) Enẹwutu, e ma na ko wá ayiha mẹ na ẹn nado yí gbẹtọ do sanvọ́, yèdọ nuyiwa de he zẹẹmẹdo mẹhuhu. To whelọnu lo, etẹwẹ Jẹfta tindo to ayiha mẹ to whenuena e dopà nado ze mẹde jo na Jehovah?

Na nugbo tọn, nuhe dọ Jẹfta te wẹ yindọ ewọ na ze mẹhe wá pé e jo na sinsẹ̀nzọn Jiwheyẹwhe tọn mlẹnmlẹn. To Osẹ́n Mose tọn glọ, opà sọgan yin dido nado ze alindọn lẹ jo na Jehovah. Di dohia, yọnnu lẹ nọ wadevizọn to fiwiwe lọ mẹ, vlavo nado dasin. (Eksọdusi 38:8; 1 Samuẹli 2:22) Nususu ma yin yinyọnẹn gando sinsẹ̀nzọn mọnkọtọn go kavi vlavo eyin sinsẹ̀nzọn lọ nọ saba yin tẹgbẹ tọn. E họnwun dọ, mẹdezejo vonọtaun mọnkọtọn wẹ Jẹfta tindo to ayiha mẹ to whenuena e to opà etọn do, podọ e taidi dọ opà etọn zẹẹmẹdo sinsẹ̀nzọn tẹgbẹ tọn.

Viyọnnu Jẹfta tọn podọ to godo mẹ visunnu lọ Samuẹli kọngbedopọ nado hẹn opà mẹjitọ budisi Jiwheyẹwhe tọ yetọn lẹ tọn di. (1 Samuẹli 1:11) Taidi sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn nugbonọ de, viyọnnu Jẹfta tọn lọsu kudeji taidi otọ́ etọn dọ opà lọ dona yin hinhẹndi. Avọ́sinsan lọ klo, na e zẹẹmẹdo dọ viyọnnu lọ ma na dà asu gbede. E viavi do gbèjininọ etọn ji na ojlo Islaelivi lẹpo tọn wẹ e yin nado tindo ovi nado sọgan hẹn yinkọ po ogú whẹndo yetọn tọn po dote. Nado hẹn opà lọ di, Jẹfta lọsu dona hẹn gbẹdido etọn hẹ ovi yiwanna dopo akàn etọn bu.—Whẹdatọ 11:36-39.

Awhli nugbonọ ehe ma hẹn gbẹzan etọn gú gba. Sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn to owhé Jehovah tọn gbè yin aliho pekọhẹnwanamẹ tọn dagbe hugan de na ẹn nado gbògbéna Jiwheyẹwhe. Enẹwutu, “[viyọnnu] Islaeli tọn lẹ nọ yì to whemẹwhemẹ nado nọ pà viyọnnu Jẹfta Giliadinu tọn.” (Whẹdatọ 11:40) Podọ ayihaawe ma tin dọ Jẹfta hùnhomẹ do sinsẹ̀nzọnwiwa viyọnnu etọn tọn hlan Jehovah go.

To egbehe, susu to omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ nọ de nado wà sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn taidi gbehosọnalitọ, mẹdehlan, nugopọntọ tomẹyitọ, kavi hagbẹ whẹndo Bẹtẹli tọn lẹ. Ehe sọgan zẹẹmẹdo dọ yé ma na nọ mọ hagbẹ whẹndo yetọn tọn lẹ whẹwhẹ dile yé sọgan ko jlo do. Etomọṣo, sinsẹ̀nzọn wiwe he yé to wiwà na Jehovah ehe sọgan hẹn ayajẹ wá na yé po hagbẹ whẹndo yetọn tọn lẹ po.—Psalm 110:3; Heblu lẹ 13:15, 16.

Atẹṣiṣi Sọta Anademẹ Jiwheyẹwhe Tọn

To azán Jẹfta tọn gbè, mí mọ dọ Islaelivi susu gbẹ́ anademẹ Jehovah tọn dai. Dile etlẹ yindọ kunnudenu dohia dọ Jiwheyẹwhe to didona Jẹfta, Eflaiminu lẹ diọnukunsọ ẹ. Yé jlo na yọ́n nuhewutu e ma ylọ yé na awhàn lọ. Yé tlẹ tindo linlẹn nado yí miyọ́n do mẹ̀n ohọ̀ Jẹfta tọn ‘do e ji’!—Whẹdatọ 12:1.

Jẹfta dọ dọ emi ylọ Eflaiminu lẹ, ṣigba yé ma wá. Depope he whẹho lọ na yin, Jiwheyẹwhe ko gbawhàn lọ. Be yé to homẹgble todin na Giliadinu lẹ ma ylọ yé to whenuena Jẹfta yin dide taidi nukọntọ wutu wẹ? Na nugbo tọn, nuyiwa Eflaiminu lẹ tọn dohia dọ yé ṣiatẹ sọta Jehovah, podọ nudevo ma sọgan yin wiwà hugan nado hoavùn hẹ yé. To avùn lọ mẹ, Eflaiminu lẹ ṣíawhàn. Na Eflaiminu he jlo na họnyi lẹ ma sọgan ylọ hogbe mẹtẹnpọn tọn lọ “Ṣibbolẹti” ganji wutu, alọ nọ jẹ yé go po awubibọ po. To lẹndopọ mẹ, Eflaiminu 42 000 wẹ dọ̀n to awhàn lọ mẹ.—Whẹdatọ 12:2-6.

Lehe ojlẹ enẹ blawu to whenuho Islaeli tọn mẹ do sọ! Awhàngbigba Whẹdatọ Otiniẹli, Ẹhudi, Balaki, po Gideoni po tọn hẹn jijọho wá. Ṣigba to nujijọ ehe mẹ, jijọho ma yin nùdego gba. Kandai lọ wá vivọnu poun dọ: “Jẹfta sọ dawhẹ na Islaeli owhe ṣidopo. Whenẹnu wẹ [e] kú, bọ yè sọ di i do dopo tòdaho Giliadi tọn lẹ mẹ.”—Whẹdatọ 3:11, 30; 5:31; 8:28; 12:7.

Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn ehe lẹpo mẹ? Kandai lọ dohia mí dọ Jẹfta yin nugbonọ na Jiwheyẹwhe dile etlẹ yindọ gbẹzan etọn gọ́ na tukla. Dawe asuka ehe donù Jehovah go to whenuena e to hodọ hẹ mẹho Giliadi tọn lẹ, Ammọninu lẹ, viyọnnu etọn, Eflaiminu lẹ, podọ to whenuena e dopà etọn. (Whẹdatọ 11:9, 23, 27, 30, 31, 35; 12:3) Jiwheyẹwhe dona Jẹfta na mẹdezejo etọn, bo yí ewọ po viyọnnu etọn po zan nado ze sinsẹ̀n-bibasi wiwe ṣeke daga. To ojlẹ he mẹ mẹdevo lẹ gbẹkọ nujinọtedo Jiwheyẹwhe tọn lẹ go, Jẹfta tẹdo yé go gligli. Taidi Jẹfta, be hiẹ na setonuna Jehovah to whepoponu ya?

[Nudọnamẹ Odò Tọn]