Ohó Jehovah Tọn Tin to Ogbẹ̀
Nuagokun lẹ sọn Owe Luti Tọn Mẹ
OTÀN homẹmiọnnamẹ tọn de wẹ e yin he do nugbonọ-yinyin he tin to yọnnu awe ṣẹnṣẹn hia. Kandai ehe zinnudo pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn na Jehovah Jiwheyẹwhe po jidide do tito etọn go po ji. E sọ dọ̀n ayidonugo wá ojlo vẹkuvẹku he Jehovah tindo to kúnkan Mẹssia tọn mẹ ji. Otàn mẹwhinwhàn tọn de wẹ he do ayajẹ po awubla whẹndo de tọn lẹ po hia. Enẹ lẹpo wẹ owe Biblu tọn he yin Luti bẹhẹn gọna nususu devo lẹ.
Owe Luti tọn bẹ ojlẹ nudi owhe 11 tọn hẹn “to azán lẹ mẹ whenuena whẹdatọ lẹ to whẹda” to Islaeli. (Luti 1:1) Nujijọ heyin kinkàndai lọ lẹ na ko jọ to bẹjẹeji ojlẹ whẹdatọ lẹ tọn, na Boazi, dawe adọkunnọ heyin nùdego to otàn lọ mẹ, yin visunnu Lahabi he nọgbẹ̀ to azán Jọṣua tọn lẹ gbè tọn. (Jọṣua 2:1, 2; Luti 2:1; Matiu 1:5) Yẹwhegán Samuẹli wẹ na ko basi kandai otàn lọ tọn to owhe 1090 J.W.M. Owe ehe wẹ yin owe Biblu tọn dopo gee he tindo yinkọ yọnnu he ma yin Islaelivi de tọn. Wẹndomẹ he tin to e mẹ ‘tin to ogbẹ̀ bosọ dohuhlọn.’—Heblu lẹ 4:12.
“FIE HIẸ JEI WẸ YẸN NA YÌ”
To whenuena Naomi po Luti po wá Bẹtlẹhẹm, ayidonugo mẹlẹpo tọn yin dindọn wá yé ji. Yọnnu otò lọ tọn lẹ dlẹnalọdo mẹhe yin mẹho hugan to yọnnu awe lọ lẹ mẹ, bo to kinkanse dọ: “Naomi wẹ ehe?” To gblọndo mẹ na kanbiọ ehe, Naomi dọmọ: “Mì sọ ylọ mi dọ Naomi blo, mì nọ ylọ mi dọ Mala: na Ganhunupo ko yí vivẹ́ susu do zan hẹ mi. Yẹn tọ́n yì gbonu gigọ́, OKLUNỌ ko sọ hẹn mi gọ̀ do owhé ovọ́.”—Luti 1:19-21.
To whenuena huvẹ de tọ́n to Islaeli bo hẹn whẹndo Naomi tọn nado sẹtẹn sọn Bẹtlẹhẹm yì aigba Moabi tọn ji, e tin to “gigọ́” to linlẹn lọ mẹ dọ e tindo asu po visunnu awe po. Ṣigba, ojlẹ vude to whenuena yé sawhé do Moabi godo, asu etọn Elimelẹki kú. To enẹgodo, visunnu awe lọ lẹ wá dà yọnnu Moabinu lẹ heyin Olpa po Luti po. To nudi owhe ao godo, visunnu awe lọ lẹ kú matin ovi depope, bo jo yọnnu atọ̀n lọ lẹ kẹdẹ do. To whenuena Naomi asunọ lọ basi nudide nado lẹkọyi Juda, asuṣiọsi visunnu etọn he ko kú lẹ tọn hodo e. To ali ji, Naomi dọna ovisi etọn lẹ dọ yé ni lẹkọ yì Moabi bo mọ asu to omẹ yetọn lẹ ṣẹnṣẹn. Olpa yigbena enẹ. Ṣigba, Luti tẹdo Naomi go, bo dọmọ: “Fie hiẹ jei wẹ yẹn na yì; podọ fie hiẹ jẹ, wẹ yẹn na jẹ: omẹ towe lẹ wẹ na yin omẹ ṣie lẹ, Jiwheyẹwhe towe Jiwheyẹwhe ṣie.”—Luti 1:16.
Asuṣiọsi awe lọ lẹ, Naomi po Luti po, jẹ Bẹtlẹhẹm to bẹjẹeji jibẹwawhé balle tọn. To dotẹnmẹ he yin hunhundote gbọn Osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn dali de yiyizan mẹ, Luti jẹ wélu wé ji to ogle de mẹ, heyin hẹnnumẹ Elimelẹki tọn de tọn—yèdọ Ju mẹhomẹ de he nọ yin Boazi. Luti mọ nukundagbe Boazi tọn bo zindonukọn nado to wélu wé to ogle etọn mẹ “jẹ opodo ojijẹ [balle] tọn po ojijẹ oli tọn po.”—Luti 2:23.
Gblọndo Na Kanbiọ Owe-Wiwe Tọn Lẹ:
1:8—Naegbọn Naomi do dọna ovisi etọn lẹ dọ “dopodopo [yetọn] ni lẹgọ do owhé onọ̀ etọn tọn gbè” kakati nido yin do owhé otọ́ etọn tọn gbè? E ma yin didọ na mí eyin otọ́ Olpa tọn gbẹsọ tin to ogbẹ̀ to ojlẹ lọ mẹ. Ṣigba e họnwun dọ otọ́ Luti tọn gbẹsọ tin to ogbẹ̀. (Luti 2:11) Mahopọnna enẹ, Naomi donù owhé onọ̀ yetọn lẹ tọn gbè go, vlavo to linlẹn lọ mẹ dọ alọdindlẹndo onọ̀ yetọn lẹ na hẹn yé flin homẹmiọnnamẹ he owanyi onọ̀ de tọn sọgan hẹnwa namẹ. Ehe sọgan yin homẹmiọnnamẹnu titengbe de na viyọnnu he tin to awubla mẹ nado jo asunọ yetọn do lẹ. Hogbe lọ lẹ sọgan sọ dohia dọ to vogbingbọnmẹ na Naomi, onọ̀ Luti po Olpa po tọn lẹ na ko tindo owhé yetọn titi lẹ.
1:13, 21—Be Jehovah hẹn awuvẹ wá gbẹzan Naomi tọn mẹ bosọ bianukunna ẹn wẹ ya? Lala, podọ Naomi ma sawhẹ oylan depope tọn dokọna Jiwheyẹwhe gba. Ṣigba to pọndohlanmẹ na nuhe jọ do e go lẹpo, e lẹndọ Jehovah ko gblewhẹdo emi. Apọṣi i bọ e jẹflumẹ. Humọ, to ojlẹ enẹlẹ mẹ, sinsẹ́n adọ̀mẹ tọn nọ yin pinpọnhlan taidi dona de sọn Jiwheyẹwhe dè bọ wẹnsinọ-yinyin nọ yin ohia dẹhodomẹ tọn. To whenuena e yindọ Naomi ma tindo ovivi depope, bọ visunnu awe etọn lẹ sọ kú, e sọgan ko mọdọ e jẹ nado lẹndọ Jehovah ko dowinyan emi.
2:12—“Ale gigọ́” tẹwẹ Luti Mọyi sọn Jehovah dè? Luti jì visunnu de bo yin gbégbòna nado yin apadewhe hukan whẹndo titengbe hugan whenuho tọn—enẹ wẹ Jesu Klisti tọn.—Luti 4:13-17; Matiu 1:5, 16.
Nuhe Mí Plọn sọn E Mẹ:
1:8; 2:20. Mahopọnna awusinyẹnnamẹnu he mẹ Naomi jugbọn lẹ, e hẹn jidide he e tindo to dagbewanyi Jehovah tọn mẹ go. Mí dona wà nudopolọ, titengbe to whenuena mí to ahidi hẹ whlepọn sinsinyẹn lẹ.
1:9. Owhé de ma dona yin fie hagbẹ whẹndo tọn lẹ nọ dùnú bo nọ damlọn te poun gba. E dona yin nọtẹn fie yè sọgan gbọjẹ bo mọ jijọho po homẹmiọnnamẹ po te.
1:14-16. Olpa “gọ̀ do godo do omẹ etọn lẹ dè, podọ do yẹwhe etọn lẹ dè.” Luti ma wàmọ. E jo awuvivo po dagbenu otò he mẹ eyin jiji te tọn po do bo gbọṣi nugbonọ-yinyin mẹ hlan Jehovah. Eyin mí wleawuna owanyi nugbo na Jiwheyẹwhe bo nọ do gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn hia, ehe na basi hihọ́ na mí ma nado jẹ omọ̀ ojlo ṣejannabi tọn lẹ mẹ podọ ma nado ‘joagọyigodo hlan dindọ̀n mẹ.’—Heblu lẹ 10:39.
2:2. Luti yigbe nado yí dotẹnmẹ he tito wélu-wiwé tọn hundote na jonọ lẹ po mẹhe tin to ohẹ́n mẹ lẹ po zan. E yin omẹ whiwhẹnọ de. Eyin Klistiani de tin to nuhudo mẹ, goyiyi ma dona hẹnalọdotena ẹn nado kẹalọyi alọgọ owanyinọ yisenọ hatọ lẹ tọn kavi tito alọgọnamẹ tọn he gandudu otò etọn tọn zedai na mẹhe tin to ninọmẹ etọn mẹ lẹ gba.
2:7. Dile etlẹ yindọ Luti tindo jlọjẹ nado wéwélu, e sọ biọgbè whẹpo do wàmọ. (Levitiku 19:9, 10) Ehe yin dohia homẹmimiọn etọn tọn. Nuyọnẹnnu wẹ e yin dọ mí ni nọ “dín homẹmiọn,” na “homẹmiọnnọ lẹ na dugu aigba tọn; yé na hẹn homẹhun yede to jijọho susu mẹ.”—Zẹfania 2:3; Psalm 37:11.
2:11. Luti do ede hia nado yin hugan hẹnnumẹ de poun na Naomi. E yin họntọn nujọnu tọn de. (Howhinwhẹn lẹ 17:17) Họntọnjiji yetọn lodo na e sinai do jẹhẹnu delẹ ji taidi owanyi, nugbonọ-yinyin, awuvẹmẹ, homẹdagbe, po gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn po. Humọ, e sinai do gbigbọnọ-yinyin yetọn ji—yèdọ ojlo yetọn nado sẹ̀n Jehovah bo tin to sinsẹ̀n-basitọ etọn lẹ ṣẹnṣẹn. Míwlẹ lọsu tindo dotẹnmẹ hundote dagbe lẹ nado wleawuna họntọnjiji nujọnu tọn hẹ sinsẹ̀n-basitọ nugbo lẹ.
2:15-17. Etlẹ yin to whenuena Boazi na dotẹnmẹ Luti nado de azọ́n etọn pò, e zindonukọn nado “to wélu wé to ogle mẹ kakajẹ whèjai.” Luti yin yọnnu azọ́n sinsinyẹnwatọ de. Klistiani de dona yin yinyọnẹn taidi azọ́nwatọ zohunhunnọ de.
2:19-22. Naomi po Luti po nọ duvivi hodọdopọ dagbe tọn to whèjai lẹ, bọ mẹhe yin mẹho hugan lọ nọ do ojlo hia to nuhe omẹ awetọ wà to azán lọ gbè lẹ mẹ, podọ dopodopo yetọn nọ voawu nado dọ linlẹn etọn po numọtolanmẹ etọn lẹ po. Be e ma yin mọwẹ e dona yin to whẹndo Klistiani tọn de mẹ ya?
2:22, 23. To vogbingbọnmẹ na viyọnnu Jakobu tọn Dina, Luti nọ tẹnpọn nado dogbẹ́ hẹ sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn lẹ. Lehe enẹ yin apajlẹ dagbe de na mí do sọ!—Gẹnẹsisi 34:1, 2; 1 Kọlintinu lẹ 15:33.
NAOMI WÁ LẸZUN “GIGỌ́”
Naomi ko poyọnho gbau nado jivi. Enẹwutu, e degbena Luti nado wàmọ do otẹn etọn mẹ gbọn tito alọwle mẹfifli, kavi yọnnu sínsọ́n tọn gblamẹ. To anademẹ Naomi tọn lẹ hihodo mẹ, Luti biọ to Boazi si nado yinuwa taidi mẹflitọ de. Boazi jlo nado wàmọ. Ṣigba hẹnnumẹ devo sọ tin he sẹpọmẹ hugan he dona yin dotẹnmẹ na jẹnukọn.
Boazi ma dọngbàn nado didẹ whẹho lọ gba. To wunkẹngbe etọn tlolo, e pli mẹho Bẹtlẹhẹm tọn ao to hẹnnumẹ lọ nukọn bo kanse e eyin e jlo nado sọ́n yọnnu lọ. Dawe lọ gbẹ́ dọ emi ma na wàmọ gba. To enẹgodo, Boazi yinuwa taidi mẹflitọ de bo wlealọ hẹ Luti. Visunnu de wá yin jiji sọn kọndopọ yetọn mẹ, he yinkọ etọn yin Obẹdi, mẹhe yin babadaho Ahọlu Davidi tọn. Todin, yọnnu Bẹtlẹhẹm tọn lẹ dọna Naomi dọmọ: “Donanọ OKLUNỌ yin . . . Ewọ [ko lẹzun] gọ̀jonọ ogbẹ̀ tọn de hlan we, po núdù namẹtọ yọnho whenu towe tọn de po: na yao towe, he yiwanna we, he yin pọnte hlan we hú visunnu ṣinawe, ko ze e hẹn.” (Luti 4:14, 15) Nawe he lẹkọwa Bẹtlẹhẹm “ovọ́” ko lẹzun “gigọ́” whladopo dogọ!—Luti 1:21.
Gblọndo Na Kanbiọ Owe-Wiwe Tọn Lẹ:
3:11—Etẹwẹ hẹn Luti nado yin yinyọnẹn taidi “yọnnu walọ dagbenọ de”? E ma yin “oda biblá” kavi “aṣọ́ sika tọn, kavi avọ̀ ṣinṣinyọn tọn” wẹ zọ́n bọ mẹdevo lẹ yiwanna Luti gba. Kakatimọ, “gbẹtọ he whlá to ayiha mẹ” wutu wẹ—enẹ wẹ nugbonọ-yinyin po owanyi etọn po, whiwhẹ po homẹmimiọn etọn po, sọwhiwhe po gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn etọn po. Yọnnu budisi Jiwheyẹwhe tọ́ depope he jlo na tindo yinkọ dagbe he taidi Luti tọn dona dovivẹnu nado wleawuna jẹhẹnu ehelẹ.—1 Pita 3:3, 4; Howhinwhẹn lẹ 31:28-31.
3:14—Naegbọn Luti po Boazi po do fọ́n whẹpo ai do họ́n? E ma yindọ onú mawé de jọ to ṣẹnṣẹn yetọn to zánmẹ bọ yé jlo na ṣinyọnnudo e wutu wẹ gba. E taidi dọ afọdide he Luti ze to ozán enẹ mẹ sọgbe hẹ nuhe yọnnu de nọ saba wà eyin e to tintẹnpọn nado yin sínsọ́n. E yinuwa sọgbe hẹ anademẹ Naomi tọn lẹ. Humọ, aliho he mẹ Boazi yinuwa te dohia hezeheze dọ e ma mọ nuwayindo depope to nuhe Luti wà mẹ gba. (Luti 3:2-13) E họnwun dọ Luti po Boazi po yawu fọ́n na mẹde nikaa tindo whẹwhinwhẹ́n depope nado hẹn yèdọ-yèdọ he ma tindo dodonu lẹ gbayipe.
3:15—Etẹwẹ ojlẹ balle tọn ṣidopo he Boazi na Luti lẹ zẹẹmẹdo? Nuyiwa ehe sọgan ko zẹẹmẹdo dọ gbọjẹzan Luti tọn ko sẹpọ kẹdẹdile azán gbọjẹ tọn dopo nọ bọdo azọ́nzán ṣidopo go do. Boazi na hẹn ẹn diun dọ ewọ na mọ “gbọjẹ” to owhé asu etọn tọn gbè. (Luti 1:9; 3:1) E sọgan sọ yindọ ojlẹ balle tọn ṣidopo enẹlẹ kẹdẹ wẹ Luti sọgan didá do ota.
3:16—Naegbọn Naomi do kanse Luti dọ: “Mẹnu wẹ hiẹ yin viyọnnu ṣie?” Be e ma sọ yọ́n asi visunnu etọn tọn ba wẹ ya? Ehe yọnbasi na ai sọgan nọma ko họ́n to whenuena Luti lẹkọwa Naomi dè. Ṣigba, Naomi sọ sọgan ko kàn kanbiọ lọ sè nado yọnẹn eyin Luti na yin sínsọ́n bo gbọnmọ dali mọ yinkọ yọyọ de yí.
4:6—Aliho tẹ mẹ wẹ mẹflitọ de sọgan hẹn ogú etọn “hòsọ́,” kavi vọ̀ ẹ gbọn mẹfifli dali te? Tintan whẹ́, eyin mẹhe lẹzun hẹntọnọ lọ ko sà aigba he e dugu etọn, mẹflitọ lọ dona yí akuẹ sọha he yin linlẹn to dodonu owhe he pò kakajẹ Jubile he na bọdego tọn ji do họ̀ aigba lọ. (Levitiku 25:25-27) Mọwiwà na de nutindo etọn titi lẹ pò. Humọ, eyin Luti ji visunnu de, visunnu enẹ wẹ na dugu aigba heyin fiflí lọ tọn, kakati nido yin hẹnnumẹ sẹpọmẹ mẹflitọ lọ tọn de.
Nuhe Mí Plọn sọn E Mẹ:
3:12; 4:1-6. Boazi hodo tito Jehovah tọn po sọwhiwhe po. Be mí nọ hodo aliho nuyiwa yẹwhehọluduta tọn lẹ po ahundopo po ya?—1 Kọlintinu lẹ 14:40.
3:18. Naomi dejido Boazi go. Be mí ma dona tindo jidide dopolọ do yisenọ hatọ nugbonọ mítọn lẹ go ya? Luti ko wleawufo nado wlealọ hẹ mẹhe e ma tlẹ yọnẹn, yèdọ mẹhe yinkọ etọn ma yin didọ to Biblu mẹ. (Luti 4:1) Etẹwutu? Na e dejido tito Jiwheyẹwhe tọn go wutu. Be míwlẹ lọsu tindo jidide mọnkọtọn ya? Di apajlẹ, be mí nọ hodo ayinamẹ lọ nado wlealọ “to Oklunọ mẹ kẹdẹ” to whenuena mí to alọwlemẹ de dín ya?—1 Kọlintinu lẹ 7:39.
4:13-16. Mahopọnna dọ Moabinu de wẹ Luti yin bo nọ sẹ̀n yẹwhe Ṣemọṣi dai, lẹblanulọkẹyi nankọ die he e mọyi! Ehe do nunọwhinnusẹ́n lọ hia dọ “e ma yin ewọ he to jijlo tọn, kavi ewọ he to wezundo tọn, ṣigba Jiwheyẹwhe he do lẹblanu hia tọn wẹ.”—Lomunu lẹ 9:16.
Jiwheyẹwhe Sọgan “Ze Mì Daga to Ojlẹ Etọn Mẹ”
Owe Luti tọn do Jehovah hia taidi Jiwheyẹwhe dagbewanyinọ, he nọ yinuwa na dagbe sinsẹ̀n-basitọ nugbonọ etọn lẹ tọn. (2 Otannugbo lẹ 16:9) Eyin mí lẹnnupọndo lehe Luti yin didona do ji, mí nọ mọdọ nujọnu wẹ e yin nado ze jidide mítọn do Jiwheyẹwhe mẹ po yise he dolido de po, bo yise po ahundopo po dọ “e tin, podọ ewọ wẹ ahọsutọ yé he whesọ do dín in lẹ tọn.”—Heblu lẹ 11:6.
Luti, Naomi, po Boazi po dejido tito Jehovah tọn go mlẹnmlẹn bo tindo kọdetọn dagbe. Mọdopolọ, “onú lẹpo wẹ to azọ́nwa dopọ na dagbe hlan yé he yiwanna Jiwheyẹwhe, yèdọ hlan yé he yin mẹyiylọ lẹ kẹdẹdi [lẹndai] etọn.” (Lomunu lẹ 8:28) Eyin mọwẹ, mì gbọ mí ni hodo ayinamẹ apọsteli Pita tọn, he dọmọ: “Enẹwutu mì whiwhẹ mìde to alọ gángán Jiwheyẹwhe tọn glọ, na ewọ nido ze mì daga to ojlẹ etọn mẹ: mì bẹ magbọjẹ mìtọn lẹpo do alọ etọn mẹ; na ewọ to tukla mìtọn jẹ wutu.”—1 Pita 5:6, 7.
[Yẹdide to weda 26]
Be a yọ́n nuhewutu Luti ma jo Naomi do ya?
[Yẹdide to weda 27]
Etẹwẹ hẹn Luti nado yin yinyọnẹn taidi “yọnnu walọ dagbenọ de”?
[Yẹdide to weda 28]
Etẹwẹ yin “ale gigọ́” he Luti mọyi sọn Jehovah dè?