“Yọnnu Walọ Dagbenọ De”

1, 2. (a) Azọ́n tẹwẹ Luti to wiwà? (b) Etẹ go wẹ Luti doayi gando Osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn po omẹ etọn lẹ po go?

LUTI jẹklo to getin bale tọn he e bẹpli to azán lọ gbè lẹ kọ̀n. Ozán ko jẹ kúkú ji to ogle he sẹpọ Bẹtlẹhẹm lẹ mẹ, podọ azọ́nwatọ susu ko wleali jei họngbo tòpẹvi he tin to pópló he to yakẹ lọ ji tọn kọ̀n. Matin ayihaawe, agbọ́ na ko pé Luti, na e ko to azọ́nwa sọn afọnnu gbọ́n wutu. Etomọṣo, e gbẹ́ zindonukọn bo yí ogànpò kavi atin de do to likun etọn tùn nado flé e. To popolẹpo mẹ, azán lọ ma ylan na ẹn, na e pọnte hugan nuhe e donukun.

² E taidi dọ nulẹ jẹ tepọn ji na asuṣiọsi jọja ehe. Dile mí mọ to weta he wayi mẹ do, ewọ ko magbe nado hodo asu-nọ̀ etọn Naomi bo dopà nado gbọṣi e dè podọ nado nọ sẹ̀n Jehovah, yèdọ Jiwheyẹwhe he Naomi nọ sẹ̀n. Yọnnu awe he to aluẹmẹ ehelẹ ko zọnpọ sọn Moabi wá Bẹtlẹhẹm, podọ e ma dẹn bọ Luti Moabinu lọ sè dọ Osẹ́n Jehovah tọn bẹ tito dagbe lẹ hẹn he doyẹyigona Islaelivi wamọnọ lẹ po jonọ lẹ po. Todin, e sọ mọdọ delẹ to omẹ Jehovah tọn he plọn Osẹ́n lọ bo nọ yìn in lẹ mẹ do homẹdagbe hia emi, podọ ehe miọnhomẹna ẹn taun.

3, 4. (a) Nawẹ Boazi miọnhomẹna Luti gbọn? (b) Nawẹ apajlẹ Luti tọn sọgan gọalọna mí to ojlẹ mítọn he ma bọawu to akuẹzinzan-liho ehe mẹ gbọn?

³ Dopo to omẹ mọnkọtọn lẹ mẹ wẹ Boazi, yèdọ dawe mẹhomẹ adọkunnọ de he sin glemẹ ewọ to wélu-wé te. E ko yinuwa hẹ ẹ taidi otọ́ de to azán lọ ji. E nọ konu yẹsẹ eyin e flin hogbe homẹdagbe tọn he dawe lọ yizan nado pà ẹ, na nudide he e basi nado dín fibẹtado to awà Jehovah, Jiwheyẹwhe nugbo lọ tọn glọ podọ na e to nukunpedo Naomi yọnhonọ lọ go wutu.—Hia Luti 2:11-14.

⁴ Etomọṣo, Luti sọgan ko to nulẹnpọn do sọgodo etọn ji. Taidi jonọ hẹntọnọ he ma tindo asu kavi ovi de, nawẹ ewọ na wagbọn do penukundo ede po Naomi po go to nukọn mẹ? Be wélu-wiwe na hẹn pekọ wá na nuhudo yetọn lẹ ya? Podọ mẹnu wẹ na penukundo ewọ go eyin e wá poyọnho? Jọwamọnu wẹ e yin dọ onú mọnkọtọn lẹ ni duahunmẹna ẹn. To ojlẹ mítọn he ma bọawu to akuẹzinzan-liho ehe mẹ, onú mọnkọtọn lẹ nọ duahunmẹna mẹsusu. Dile mí to dogbapọnna lehe yise Luti tọn gọalọna ẹn nado pehẹ nuhahun enẹlẹ do, mílọsu na mọ nususu plọn sọn apajlẹ etọn mẹ.

5, 6. (a) Nawẹ agbàn he Luti hẹn gọ̀ to azán tintan he e do wéwélu to ogle Boazi tọn mẹ sù sọ? (b) Nawẹ Naomi yinuwa gbọn to whenue e mọ Luti?

⁵ To whenue Luti ko tùn bale lọ bo hò e pli godo, e mọdọ e yì ojlẹnu ẹfa bale tọn dopo. Agbàn etọn sọgan ko pẹ̀n sọ kilo 14 nkọ! Vlavo e sọgan ko blá ẹ do avọ̀ mẹ bo didá ẹ do ota, bosọ wleali dedo Bẹtlẹhẹm dile zinvlu to dido.—Luti 2:17.

⁶ Homẹ Naomi tọn hùn taun to whenue e mọ ovisi yiwanna etọn, podọ e sọgan ko paṣa ẹ dile e mọ agbàn pinpẹn bale tọn he Luti hẹn gọ̀. Luti sọ hẹn núdùdù he Boazi na azọ́nwatọ etọn lẹ, ehe yé na ẹn sọn e mẹ bọ e dupò, podọ yé omẹ awe lẹ dù núdùdù kleun enẹ. Todin, Naomi kanse e dọmọ: “Fie wẹ hiẹ wéwélu te to egbé? Podọ fie wẹ hiẹ wazọ́n te? Donanọ ewọ yin he [doayi gowe].” (Luti 2:19) Naomi nọ doayinugo taun; e mọdọ agbàn Luti tọn ma sọgan pẹ̀n sọmọ eyin mẹde ma ko doayi asuṣiọsi jọja ehe go bo yinuwa hẹ ẹ po homẹdagbe po.

7, 8. (a) Mẹnu dè wẹ Naomi mọdọ homẹdagbe Boazi tọn wá sọn, podọ etẹwutu? (b) Nawẹ Luti do owanyi nugbo hia asu-nọ̀ etọn whladopo dogọ gbọn?

⁷ Yé omẹ awe lẹ jẹ hodọdopọ ji, podọ Luti dọ lehe Boazi do homẹdagbe hia ewọ do na Naomi. Ehe yinuwado Naomi ji bọ e dọmọ: “Donanọ ewọ yin sọn OKLUNỌ dè, mẹhe ma jo [dagbewanyi] etọn do dó omẹ to ogbẹ̀ go podọ do oṣiọ go.” (Luti 2:19, 20) Ewọ mọdọ Jehovah dè wẹ homẹdagbe Boazi tọn wá sọn, yèdọ mẹhe nọ whàn devizọnwatọ etọn lẹ nado nọ tlúalọ bosọ dopagbe nado suahọ omẹ etọn lẹ, na gbigbọ homẹdagbe tọn he yé nọ dohia.a—Hia Howhinwhẹn lẹ 19:17.

⁸ Naomi na tuli Luti nado kẹalọyi ayinamẹ he Boazi na ẹn nado zindonukọn nado nọ wéwélu to ogle etọn mẹ podọ nado nọ nọ̀ deviyọnnu he wá sọn owhé etọn gbè lẹ dè, na sunnu he to jinukun gbẹ̀n lẹ nikaa dotukla ẹ. Luti kẹalọyi ayinamẹ lọ. Podọ “ewọ sọ tin to asu-nọ̀ etọn dè.” (Luti 2:22, 23) Hogbe enẹlẹ do jẹhẹnu ayidego tọn Luti tọn hia whladopo dogọ, enẹ wẹ owanyi nugbo. Apajlẹ Luti tọn sọgan whàn mí nado kanse míde eyin mí nọ na sisi kanṣiṣa whẹndo tọn, bo nọ yí nugbonọ-yinyin do nọgodona mẹyiwanna mítọn lẹ bosọ nọ gọalọna yé dile e jẹ do. Jehovah nọ doayi owanyi nugbo mọnkọtọn go to whelẹponu.

 9. Etẹwẹ mí plọn sọn Luti po Naomi po dè gando whẹndo go?

⁹ Be Luti po Naomi po ma yin whẹndo de wẹ ya? Mẹdelẹ dọ dọ whẹpo whẹndo nujọnu tọn de nado wá aimẹ, e dona bẹ asu, asi, visunnu, viyọnnu, mẹjitọ daho lẹ po mọmọ po sọyi hẹn. Ṣigba, apajlẹ Naomi po Luti po tọn dohia dọ omẹ awe sọgan yin whẹndo de eyin yé nọ do mẹtọnhopọn, homẹdagbe po owanyi po hia ode awetọ. Be hiẹ yọ́n pinpẹn whẹndo towe tọn ya? Jesu flinnu hodotọ etọn lẹ dọ agun Klistiani tọn tlẹ sọgan yin whẹndo na mẹhe ma tindo whẹndo lẹ.—Malku 10:29, 30.

10. Aliho tẹ mẹ wẹ Naomi jlo na gọalọna Luti te?

¹⁰ Luti zindonukọn nado to wélu-wé to ogle Boazi tọn mẹ sọn jibẹwawhé bale tọn whenu to osun avril tọn mẹ kakajẹ jibẹwawhé likun tọn whenu to osun juin tọn mẹ. Dile osẹ lẹ to yìyì, ayihaawe ma tin dọ Naomi na ko to nulẹnpọn do nuhe ewọ sọgan wà na ovisi yiwanna etọn ji. To whenue yé gbẹ́ pò to Moabi, Naomi kudeji dọ emi ma sọgan gọalọna Luti nado mọ asu devo. (Luti 1:11-13) Ṣigba todin, linlẹn etọn jẹ didiọ ji. E dọnsẹpọ Luti bo dọmọ: “Viyọnnu ṣie, yẹn ma na dín gbọjẹ na we?” (Luti 3:1) To ojlẹ enẹ mẹ, aṣa mẹjitọ lẹ tọn wẹ nado nọ dín alọwlemẹ na ovi yetọn lẹ, podọ Luti ko lẹzun viyọnnu de na Naomi nugbonugbo. E jlo na dín “gbọjẹ” de na Luti, enẹ wẹ hihọ́ po vivò po he owhé po asu de po sọgan namẹ. Ṣigba, etẹwẹ Naomi sọgan wà todin?

11, 12. (a) To whenue Naomi ylọ Boazi dọ “mẹflitọ” de, tito owanyinọ he Osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn bẹhẹn tẹwẹ e to alọdlẹndo? (b) Nawẹ Luti yinuwa hlan ayinamẹ asu-nọ̀ etọn tọn gbọn?

¹¹ To tintan whenu he Luti dọho gando Boazi go, Naomi dọmọ: “Dawe lọ tin sẹpọ hẹnnu tọn hlan míwlẹ, dopo sọn hẹnnumẹ sẹpọ [kavi mẹflitọ] mítọn lẹ mẹ.” (Luti 2:20) Etẹwẹ enẹ zẹẹmẹdo? Osẹ́n he Jiwheyẹwhe na Islaelivi lẹ bẹ tito owanyinọ lẹ hẹn na whẹndo he to pipehẹ ninọmẹ sinsinyẹn lẹ, na yé jẹhẹ́n kavi hẹn mẹyiwanna yetọn bu to okú mẹ wutu. Eyin yọnnu de lẹzun asuṣiọsi to whenue e ma tindo ovi, e nọ jẹflumẹ taun, na yinkọ asu etọn tọn na busẹ sọn aimẹ bọ e ma na tindo kúnkan depope. Ṣigba, Osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn na dotẹnmẹ nọvisunnu matintọ lọ tọn nado sọ́n asuṣiọsi lọ na ewọ nido ji gudutọ de he na hẹn yinkọ asu etọn he ko kú lọ tọn dote bo gbọnmọ dali penukundo ogú whẹndo lọ tọn go.b—Deut. 25:5-7.

¹² Naomi dọna Luti lehe ewọ to ayiha kàn nado wleawu alọwle mọnkọtọn de tọn na ẹn do. Lehe e na ko paṣa jọja yọnnu lọ dile asu-nọ̀ etọn to zẹẹmẹ basi na ẹn do sọ! Osẹ́n akọta Islaeli tọn gbẹ́ yin onú yọyọ na Luti; podọ e ma ko jẹakọ hẹ aṣa otò lọ tọn lẹ sọmọ. Etomọṣo, e tindo sisi sisosiso na Naomi sọmọ bọ e dotó nuhe e dọ lẹpo po sọwhiwhe po. Dile etlẹ yindọ ayinamẹ he Naomi na ẹn taidi nuhe ma sọgbe kavi de yẹyi sọn mẹgo bo tlẹ sọgan dowinyan mẹ, Luti kẹalọyi ayinamẹ lọ. E gbọn whiwhẹ dali dọmọ: “Yẹn na wà ehe hiẹ dọ lẹpo.”—Luti 3:5.

13. Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn Luti dè gando alọkikẹyi ayinamẹ mẹhomẹ lẹ tọn go? (Sọ pọ́n Job 12:12.)

¹³ To whedelẹnu, e nọ vẹawuna jọja lẹ nado dotoaina ayinamẹ mẹhomẹ he tindo numimọ hugan yé lẹ tọn. E bọawu dọ jọja lẹ ni wá tadona lọ kọ̀n dọ mẹhomẹ lẹ ma yọ́n avùnnukundiọsọmẹnu po nuhahun he yé to pipehẹ lẹ po ganji. Apajlẹ whiwhẹ Luti tọn flinnu mí dọ todidoai na ayinamẹ nuyọnẹn tọn sọn mẹhomẹ he yiwanna mí bo to dagbe mítọn dín lẹ dè nọ saba hẹn ale susu wá. (Hia Psalm 71:17, 18.) Ṣigba, ayinamẹ tẹwẹ Naomi na Luti, podọ be ewọ mọaleyi to whenue e kẹalọyi i ya?

14. Etẹwẹ nọ yin yiylọdọ likun-flétẹn, podọ nawẹ nọtẹn lọ nọ yin yiyizan gbọn?

¹⁴ To whèjai enẹ, Luti dedo likun-flétẹn—yèdọ nọtẹn he to flala bọ aigba etọn sinyẹn de, fihe glesi susu nọ bẹ likun yetọn wá nado tùn in bo fú ofló lẹ sẹ̀ sọn e mẹ te. Nọtẹn lọ nọ saba tin to adà pópló de tọn mẹ kavi pópló de ji fie jẹhọn nọ sinyẹn te to whèlẹkọ po whèjai lẹ po. Nado de likun lẹ dovo na ofló lẹ po getin lẹ po, azọ́nwatọ lẹ nọ yí nuyizan fẹ̀nnọ kavi fẹli lẹ zan nado ba likun lẹ dlan jẹhọn mẹ, bọ jẹhọn nọ fú ofló lẹ yì bọ likun lẹ nọ flẹ jẹ aigba.

15, 16. (a) Etẹwẹ jọ to likun-flétẹn to whenue Boazi ko dotana azọ́nwiwa to whèjai? (b) Nawẹ Boazi wagbọn do yọnẹn dọ Luti mlọnai to afọ etọn lẹ kọ̀n?

¹⁵ Dile ozán jẹ kúkú ji bọ azọ́n lọ to vivọnu wá, Luti to nupọn po aṣejininọ po. Boazi wẹ penukundo azọ́n likun fúfú tọn lọ go, podọ likun he yin bibẹpli lọ sù taun. To whenue Boazi ko dùnú gọ́ho godo, e mlọnai to apá na likun he yin bibẹplidopọ lọ. Ehe yin aṣa de he gbayipe to ojlẹ lọ mẹ, vlavo nado basi hihọ́na jinukun họakuẹ lọ sọn ajotọ po jaguda lẹ po si. Luti mọ whenue Boazi jlo na mlọnai. Ojlẹ lọ ko sọ todin nado yinuwa sọgbe hẹ ayinamẹ Naomi tọn.

¹⁶ Luti deafọ dẹẹdẹ nado sẹpọ Boazi bọ ahun etọn to hihò. E mọdọ dawe lọ ko damlọn yìkànmẹ. Enẹwutu, dile Naomi ko dọna ẹn do, e dọnsẹpọ afọ etọn lẹ, bo hùn avọ̀ sọn yé ji, bosọ mlọnai to afọ etọn lẹ kọ̀n. To enẹgodo, e nọtepọn nuhe na jọ. Ojlẹ to yìyì. Lehe ojlẹ enẹ na ko dẹn to nukun Luti tọn mẹ do sọ! To godo mẹ, to zánhomẹ, Boazi jẹ adà lilẹ́ ji. Na avivọ hù i wutu, e fọ́n, vlavo nado dọ̀n avọ̀ ṣinyọ́n afọ etọn lẹ whladopo dogọ. Ṣigba, e doayi e go dọ mẹde to finẹ. Kandai lọ dọmọ: “Doayi e go, yọnnusi de mlọnai to afọ etọn go.”—Luti 3:8.

17. Nugbo titengbe awe tẹlẹ go wẹ mẹhe dọ dọ nuyiwa Luti tọn ma sọgbe lẹ wọnji?

¹⁷ E kanse e dọmọ: “Mẹnu hiẹ yin?” Luti gblọn vlavo po ogbè he to sisọsisọ de po dọmọ: “Yẹn Luti deviyọnnu towe wẹ: enẹwutu dlẹn odovọ̀ towe do deviyọnnu towe ji; na hẹnnumẹ sẹpọ [kavi mẹflitọ] de wẹ hiẹ.” (Luti 3:9) Zẹẹmẹ-basitọ egbehe tọn delẹ dọ dọ hogbe po nuyiwa Luti tọn po dohia dọ e jlo na doyẹklọ Boazi nado tindo kọndopọ zanhẹmẹ tọn hẹ ẹ wẹ, ṣigba yé wọnji nugbo titengbe awe delẹ go. Tintan, Luti yinuwa sọgbe hẹ aṣa whenẹnu tọn lẹ, ehe susu yetọn ma tin to egbehe. Enẹwutu, nuṣiwa wẹ e na yin nado pọ́n nuyiwa etọn lẹ hlan sọgbe hẹ nujinọtedo walọyizan egbezangbe tọn he ko gblezọn lẹ. Awetọ, hodidọ Boazi tọn dohia hezeheze dọ ewọ mọ nuyiwa Luti tọn taidi walọ wiwe he jẹna pipà taun.

18. Etẹwẹ Boazi dọ nado miọnhomẹna Luti, podọ dagbewanyi awe he Luti dohia tẹlẹ wẹ ewọ dlẹnalọdo?

¹⁸ Todin, Boazi dọho, podọ matin ayihaawe, kọnugbè fifá etọn na ko miọnhomẹna Luti. Boazi domọ: “Donanọ hiẹ yin sọn OKLUNỌ dè, deviyọnnu ṣie: hiẹ ko do [dagbewanyi] godo mẹ tọn hia hú whẹwhẹwhenu tọn, sọle hiẹ ma hodo yọpọ sunnu lẹ wamọnọ kavi adọkunnọ.” (Luti 3:10) Tofi, hogbe lọ “whẹwhẹwhenu tọn” dlẹnalọdo owanyi nugbo he Luti dohia nado hodo Naomi wá Islaeli bo penukundego. Podọ hogbe lọ “godo mẹ tọn” dlẹnalọdo dehe e to didohia to alọnu. Boazi dohia to hodidọ etọn mẹ dọ yọnnu jọja de taidi Luti sọgan ko dín asu na ede to jọja sunnu lẹ mẹ, vlavo adọkunnọ kavi hẹntọnọ de. Kakatimọ, ewọ jlo nado wà dagbe na Naomi podọ na asu Naomi tọn he ko yin matintọ lọ, enẹ wẹ nado hẹn yinkọ dawe he ko kú lọ tọn dote to otò etọn mẹ. E ma vẹawu nado yọ́n nuhewutu walọ ṣejannabi matindo tọn he jọja yọnnu ehe dohia do yinuwado Boazi ji.

19, 20. (a) Naegbọn Boazi ma do dà Luti to afọdopolọji? (b) Aliho tẹlẹ mẹ wẹ Boazi do homẹdagbe hia Luti bo yí zinzin zan nado basi hihọ́na yinkọ dagbe Luti tọn te?

¹⁹ Boazi zindonukọn dọmọ: “Be dinvie, viyọnnu ṣie, a dibu blo; nuhe hiẹ dọ lẹpo yẹn na wà hlan we: na tòdaho omẹ ṣie tọn lẹpo wẹ yọnẹn dọ yọnnu walọ dagbenọ de wẹ hiẹ.” (Luti 3:11) Homẹ etọn hùn do linlẹn lọ nado dà Luti go; vlavo e paṣa ẹ sọmọ to whenue yọnnu lọ biọ to e si nado yin mẹflitọ emitọn. Ṣigba, gbẹtọ dodonọ de wẹ Boazi yin, podọ ewọ ma jlo na wà nuhe jlo e poun. E dọna Luti dọ mẹflitọ devo tin he yin hẹnnumẹ sẹpọ asu Naomi tọn hugan emi. Boazi jlo na dọho hẹ omẹ enẹ whẹ́ bo na ẹn dotẹnmẹ nado yin asu Luti tọn.

²⁰ Boazi dọna Luti nado gọ̀ aimlọn bo gbọjẹ kakajẹ zánfinfọ́n; bo na yawu yì na mẹde nikaa doayi e go. Ewọ jlo nado basi hihọ́na oyín dagbe ede tọn po yọnnu lọ tọn po, to whenuena e yindọ mẹdevo lẹ sọgan gbọn nuṣiwa dali lẹndọ yé ko doalọ to walọ mawé mẹ. Luti mlọnai whladopo dogọ to afọ dawe lọ tọn lẹ kọ̀n, vlavo po awuvivo po to whenue dawe lọ ko yí homẹdagbe do dọho hẹ ẹ gando obiọ etọn go. Enẹgodo, e fọ́n to whenue ai ma ko họ́n. Boazi na ẹn bale bo kọ̀n ẹn do avọ̀ aga tọn etọn mẹ bọ e gọ́, podọ ewọ sọ lẹkọyi Bẹtlẹhẹm.—Hia Luti 3:13-15.

21. Etẹwẹ zọ́n bọ Luti do yin yinyọnẹn taidi “yọnnu walọ dagbenọ de,” podọ nawẹ mí sọgan hodo apajlẹ etọn gbọn?

²¹ Ayajẹnu wẹ e na ko yin na Luti nado lẹnnupọndo nuhe Boazi dọna ẹn ji dọ gbẹtọ lẹpo wẹ yọnẹn dọ ewọ yin “yọnnu walọ dagbenọ de”! Matin ayihaawe, jejejininọ etọn nado yọ́n Jehovah bo sẹ̀n ẹn wẹ zọ́n bọ e do tindo yinkọ dagbe enẹ. E ko do homẹdagbe po mẹtọnhopọn po hia Naomi po omẹ etọn lẹ po, bo desọn ojlo mẹ nado diọada sọgbe hẹ aṣa po aliho nuyiwa tọn he ewọ ma jẹakọ hẹ lẹ po. Eyin mí hodo apajlẹ yise Luti tọn, mí na nọ tẹnpọn nado na sisi mẹdevo lẹ gọna aṣa po aliho nuyiwa tọn yetọn lẹ po. Eyin mí wàmọ, mílọsu sọgan wleawuna yinkọ dagbe de na míde.

22, 23. (a) Etẹwẹ sọgan ko yin zẹẹmẹ nunina he Boazi na Luti tọn? (Sọ pọ́n nudọnamẹ odò tọn.) (b) Etẹwẹ Naomi na tuli Luti nado wà?

²² Naomi kanse Luti to whenue e lẹkọwa whégbè dọ, “Mẹnu hiẹ yin viyọnnu ṣie?” E sọgan yindọ ai he ma ko họ́n ganji wẹ zọ́n bọ ewọ do kàn kanbiọ mọnkọtọn sè, ṣigba Naomi sọ jlo na yọnẹn eyin Luti gbẹ́ pò to ninọmẹ dopolọ mẹ kavi ko mọ mẹhe e na wlealọ hẹ. Luti yawu dọ lehe nulẹ yì do to ewọ po Boazi po ṣẹnṣẹn lẹpo na asu-nọ̀ etọn. E sọ do bale he Boazi na ẹn nado yí na Naomi hia ẹ.c—Luti 3:16, 17.

²³ Po nuyọnẹn po, Naomi dọna Luti nado sinai whii to whégbè to gbenẹgbe kakati nado yì wéwélu to ogle lẹ mẹ. E hẹn Luti deji dọmọ: “Na dawe lọ ma to na gbọjẹ, kaka ewọ ko do dotana onú lọ to azán he gbè.”—Luti 3:18.

24, 25. (a) Nawẹ Boazi dohia dọ emi yin nugbonọ bo ma yin ṣejannabinọ gbọn? (b) Aliho tẹlẹ mẹ wẹ Luti yin didona te?

²⁴ Nugbo wẹ Naomi dọ gando Boazi go. Boazi yì họngbo tòdaho lọ tọn ji, fie mẹho tòdaho lọ tọn lẹ nọ saba pli do, bo nọte kakajẹ whenue dawe he yin hẹnnumẹ sẹpọ lọ do juwajei. To kunnudetọ lẹ nukọn, Boazi ze dotẹnmẹ hundote lọ donukọnna hẹnnumẹ sẹpọ lọ nado yinuwa taidi mẹflitọ bo sọ́n Luti taidi asi. Ṣigba, dawe lọ gbẹ́, bo dohia dọ ehe na hẹn ogú emitọn titi gble. To enẹgodo, to nukun kunnudetọ lọ lẹ tọn mẹ to họngbo tòdaho lọ tọn ji, Boazi dọ dọ emi na yinuwa taidi mẹflitọ, bo na họ̀ aigba Elimelẹki he ko kú lọ tọn, yèdọ asu Naomi tọn podọ emi nasọ sọ́n Luti he yin asuṣiọsi Malọni visunnu Elimelẹki tọn. Boazi dọ nuhe yin todido etọn dọ mọwiwà na “ze oyín oṣiọ lọ tọn daga do ogú etọn ji.” (Luti 4:1-10) Matin ayihaawe, Boazi yin nugbonọ bo ma yin ṣejannabinọ.

²⁵ Boazi wlealọ hẹ Luti. Enẹgodo, mí hia dọmọ: “OKLUNỌ sọ na hòmimọ ẹn, e sọ ji visunnu de.” Yọnnu Bẹtlẹhẹm tọn lẹ dona Naomi bosọ pà Luti dọ ewọ pọnte hú visunnu ṣinawe na Naomi. Mí plọn dọ to nukọn mẹ, visunnu Luti tọn wá lẹzun tọgbo Ahọlu Davidi tọn. (Luti 4:11-22) To godo mẹ, Davidi wá lẹzun tọgbo Jesu Klisti tọn.—Mat. 1:1.d

26. Etẹwẹ apajlẹ Luti po Naomi po tọn flin mí?

²⁶ Na nugbo tọn, Jehovah dona Luti podọ Naomi, mẹhe gọalọ nado penukundo ovi lọ go taidi ovi etọn titi. Gbẹzan yọnnu awe ehelẹ tọn flin mí dọ, Jehovah Jiwheyẹwhe nọ doayi mẹhe gbọn whiwhẹ dali to tuklajẹ nado penukundo nuhudo whẹndo yetọn tọn go lẹ go gọna mẹhe nọ sẹ̀n ẹn po nugbonọ-yinyin po to pọmẹ hẹ omẹ dide etọn lẹ. Ewọ ma nọ gboawupo gbede nado dona nugbonọ lẹ dile e dona Boazi, Naomi po Luti po do.