Be Oylan Ko Gbawhàn Wẹ?

LINLẸN lọ dọ dagbe to ahidi hẹ oylan ko fọ́n hopàdọ susu dote gbọn wekantọ po tamẹnuplọnmẹtọ lẹ po dali to whenuho gblamẹ. Ṣigba, owe de tin, he bẹ kandai nugbo ahididi he tin to Jiwheyẹwhe po Lẹgba po ṣẹnṣẹn tọn hẹn. Owe enẹ wẹ Biblu. E tá hinhọ́n do whẹho he ahididi ehe bẹhẹn lẹ ji bo gọalọna mí nado yọ́n mẹhe ko gbawhàn na nugbo tọn.

To sunnu po yọnnu tintan lọ po didá godo, e madẹn bọ nudida gbigbọnọ mayinukundomọ de, yèdọ Satani Lẹgba, diọavunnukunsọ gandudu Jiwheyẹwhe tọn. Gbọnna? Gbọn yíyí ayiha wintinwintin zan nado dohia dọ Jiwheyẹwhe to onú dagbe lẹ zewhlá do nudida etọn lẹ podọ dọ gbẹtọvi lẹ na zan gbẹzan dagbe hugan matin anademẹ etọn dali.—Gẹnẹsisi 3:1-5; Osọhia 12:9.

To nukọn mẹ, to azán Job tọn lẹ gbè, Satani fọ́n whẹho devo dote. To vivẹnudido nado hẹn tenọgligo hinhẹn Job tọn hlan Jiwheyẹwhe gble mẹ, Satani dọmọ: “Ayú na ayú, mọwẹ, ehe gbẹtọ tindo lẹpo wẹ e na jo na ogbẹ̀ etọn.” (Job 2:4) Avùnnukundiọsọmẹ he gbloada nankọ die! Gbọn hogbe paa lọ “gbẹtọ” yiyizan kakati nado yí yinkọ lọ Job zan dali, Satani hẹn tenọgligo hinhẹn gbẹtọvi lẹpo tọn biọ ayihaawe mẹ. Nuhe dọ e te na taun tọn wẹ yindọ: ‘Gbẹtọvi sọgan wà nudepope nado whlẹn ogbẹ̀ ede tọn gán. Ṣigba na mi dotẹnmẹ lọ todin, eyin yẹn ma na lẹkọna mẹdepope sọn dewe.’

Gblọndo kanbiọ awe delẹ tọn mimọ na gọalọna mí nado yọ́n mẹhe gbawhàn to ahididi he tin to Jiwheyẹwhe po Lẹgba po ṣẹnṣẹn tọn lọ mẹ: Be gbẹtọvi ko penugo nado dugán do ede ji po kọdetọn dagbe po ya? Be Lẹgba ko penugo nado lẹkọna mẹlẹpo sọn Jiwheyẹwhe nugbo lọ dè ya?

Be Gbẹtọ lẹ Sọgan Dugán do Yede ji po Kọdetọn Dagbe po Ya?

Na owhe fọtọ́n susu, gbẹtọ lẹ ko tẹ́n gandudu wunmẹ voovo lẹ pọ́n. Gandudu voovo lẹ taidi monarchie, aristocratie, démocratie, autocratie, fascisme, po communisme po, ko yin tintẹnpọn to ojlẹ he wayi lẹ mẹ. Be nugbo lọ poun dọ nuhudo ko tin to whepoponu nado tẹ́n gandudu voovo lẹ pọ́n ma dohia dọ aliho voovo gandudu ehelẹ tọn ma pegan ya?

“Diblayin to mayọnẹn mẹ, Lomunu lẹ mọdọ emilẹ to mahẹ tindo to gandudu he gbloada de mẹ,” wẹ H. G. Wells wlan to owe A History of the World mẹ, heyin zinzinjẹgbonu to 1922. E zindonukọn dọmọ: “E nọ to didiọ to whepoponu, e ma nọte do dopo ji gba. To linlẹn de mẹ, nutẹnpọn gandudu tọn lọ gboawupo. To linlẹn devo mẹ, e ma yin tadona gba, podọ Europe po Amelika po gbẹsọ pò to vivẹnudo to egbehe nado didẹ nuhahun gigẹdẹ anadidena whẹho gandudu tọn lẹ lẹdo aihọn pé, he omẹ Lomu tọn lẹ ko pehẹ jẹnukọn.”

Gandudu lẹ tintẹnpọn ko zindonukọn kakajẹ azán mítọn gbè. Owhe kanweko 20tọ lọ wá vivọnu po gandudu démocratie tọn po he mọ alọkẹyi gbẹtọ lẹ tọn hugan gbede pọ́n tọn. Aliho gandudu tọn ehe sọalọakọ́n nado bẹ gbẹtọ lẹpo hẹn. Ṣigba be démocratie ko dohia dọ gbẹtọ sọgan dugán po kọdetọn dagbe po matin anademẹ Jiwheyẹwhe tọn ya? Jawaharlal Nehru, agbagogán dai tọn to Inde, dọ dọ démocratie yọ́n ganji ṣigba yidogọ dọ: “Yẹn dọ ehe na aliho gandudu tọn devo lẹ ylan humọ wutu.” Valéry Giscard d’Estaing heyin togán Flanse tọn dai dọmọ: “Mí to numimọ ninọmẹ sinsinyẹn de tọn tindo to gandudu démocratie tọn mẹ.”

Etlẹ yin to owhe kanweko atọ́ntọ J.W.M., Platon heyin tamẹnuplọnmẹtọ Glẹki tọn mọ awugbopo de to aliho gandudu démocratie tọn mẹ. Sọgbe hẹ owe lọ Histoire de l’idéologie politique [Glẹnsigbe], e gblewhẹdo “wunvi po nugomape tonudọtọ lẹ tọn po, ehe yin awugbopo tangan gandudu démocratie tọn lẹ tọn.” Suhugan tonudọtọ egbehe tọn lẹ tọn wẹ to awubla, na e sinyẹnawu nado mọ mẹhe pegan he na yinuwa to otẹn gandudu tọn mẹ lẹ. Gbẹtọ lẹ “nọ gblehomẹ na nugopipe nukọntọ lẹ tọn ma nọ sọtẹ́n to whenuena nuhahun he pannukọn yé lẹ klo tlala,” wẹ linlinwe The Wall Street Journal dọ. E zindonukọn dọmọ: “Apọ̀ ko ṣì gbẹtọ lẹ nado nọ mọdọ nukọntọ yetọn lẹ ma sọgan basi nudide lẹ bosọ gblezọn to whenuena yé to anademẹ dín.”

Todin lẹnnupọndo gandudu Ahọlu Sọlọmọni Islaeli hohowhenu tọn ji. Jehovah Jiwheyẹwhe na nuyọnẹn he sẹhundaga Sọlọmọni. (1 Ahọlu lẹ 4:29-34) Etẹwẹ yin ninọmẹ akọta Islaeli tọn to gandudu owhe 40 Sọlọmọni tọn whenu? “Juda po Islaeli po yin susu, di tọkẹ́n he tin to ohùtó to gege mẹ, to dùdù bo nùnù bo to aglinjẹ basi” wẹ Biblu dọ. Kandai lọ sọ dọmọ: “Juda po Islaeli po sọ yí jijọho do to ninọ̀, omẹ dopodopo to vẹntin etọn glọ, podọ to votin etọn glọ, sọn Dani yèdọ jẹ Beẹli-ṣeba, to azán Sọlọmọni tọn lẹpo mẹ.” (1 Ahọlu lẹ 4:20, 25) Na yé tindo ahọlu nuyọnẹntọ he to gandu do yé ji taidi afọzedaitọ yinukundomọ Gandutọ Nupojipetọ mayinukundomọ lọ, yèdọ Jehovah Jiwheyẹwhe wutu, akọta lọ duvivi dolilo, kọdetọn dagbe, po ayajẹ mayọnjlẹ de po tọn.

Vogbingbọn mlẹnmlẹn nankọ die to gandudu gbẹtọ tọn po Jiwheyẹwhe tọn po ṣẹnṣẹn! Be mẹde sọgan dọ po nugbonọ-yinyin po dọ Satani ko gbawhàn to whẹho gandudu tọn mẹ ya? Lala, na yẹwhegán Jẹlemia lá po gbesisọ po dọmọ: “OKLUNỌ E, yẹn yọnẹn dọ aliho gbẹtọ tọn matin to ewlọsu mẹ gba: e matin to mẹhe to zọnlinzin mẹ nado do afọdide etọn lẹ gba.”—Jẹlemia 10:23.

Be Satani Sọgan Lẹkọna Mẹlẹpo sọn Jiwheyẹwhe dè Ya?

Be Satani ko tindo kọdetọn dagbe to alọsọakọ́n etọn mẹ nado lẹkọna mẹlẹpo sọn Jiwheyẹwhe dè ya? To Heblu lẹ weta 11 mẹ, apọsteli Paulu slẹ yinkọ sunnu po yọnnu nugbonọ ojlẹ hohowhenu tọn delẹ tọn po. Enẹgodo e dọmọ: “Whenu na fẹ́ do mi nado dọ Gidiọni tọn, Balaki tọn, Samsọni tọn, Jefta tọn, Davidi tọn, Samuẹli tọn, po yẹwhegán [devo] lẹ po tọn.” (Heblu lẹ 11:32) Paulu dlẹnalọdo devizọnwatọ nugbonọ Jiwheyẹwhe tọn ehelẹ taidi ‘aslọ daho kunnudetọ lẹ tọn de.’ (Heblu lẹ 12:1) Hogbe Glẹki tọn heyin yiyizan na “aslọ” tofi ma zẹẹmẹdo aslọ voovo heyin titodohukanji bo tindo kiklo-yinyin po awusọhia tangan de po gba, kakatimọ e zẹẹmẹdo aslọ daho titli he ma tindo awusọhia tangan de. Ehe sọgbe na devizọnwatọ nugbonọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ to hohowhenu sù sọmọ bọ yé taidi aslọ daho titli de. Mọwẹ, to owhe kanweko lẹ gblamẹ, gbẹtọgun madosọha lẹ ko yí mẹdekannujẹ yetọn zan bo de nado ze yede jo mlẹnmlẹn na Jehovah Jiwheyẹwhe.—Jọṣua 24:15.

Etẹwẹ mí mọ to azán mítọn gbè? Sọha Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn lẹdo aihọn pé ko jideji biọ nuhe hugan livi ṣidopo mẹ mahopọnna homẹkẹn po nukundiọsọmẹ vẹadi he yé tindo numimọ etọn to owhe kanweko 20tọ lọ whenu po. Nudi gbẹtọ livi ṣinẹnẹ devo nọ dogbẹ́ hẹ yé, podọ susu to yé mẹ to afọdide nujikudo tọn lẹ ze nado biọ haṣinṣan pẹkipẹki de mẹ hẹ Jiwheyẹwhe.

Ovi Jiwheyẹwhe tọn lọsu, yèdọ Jesu Klisti, wẹ gblọn to aliho dagbe hugan mẹ na adán sìnsìn Satani tọn dọ emi sọgan lẹkọna gbẹtọvi lẹ sọn Jehovah dè. Awufiẹsa sinsinyẹn to yatin ji ma tlẹ hẹn tenọgligo-hinhẹn etọn gble. Dile Jesu to gbigbọ godo tọn etọn gbọ̀, e dawhá jẹgbonu dọmọ: “Otọ́, alọ towe mẹ wẹ yẹn jo gbigbọ ṣie do.”—Luku 23:46.

Satani nọ wà nuhe go e pé lẹpo nado hẹn gbẹtọvi lẹ tin to anademẹ etọn glọ gbọn whlepọn po homẹkẹn tlọlọ lẹ po yiyizan dali. To “wantuntun agbasalan tọn, wantuntun nukun tọn, po gigovọ́ ogbẹ̀ tọn po” yiyizan nado whlé gbẹtọ lẹ pọ́n mẹ, e nọ dín nado doyẹklọ yé kavi gọkọna yé sọn Jehovah dè. (1 Johanu 2:16) Satani ko sọ ‘tọ́nnukunna ayiha mayisenọ lẹ tọn na hinhọ́n wẹndagbe gigonọ Klisti tọn ma nado họnwun hlan yé.’ (2 Kọlintinu lẹ 4:4) Podọ Satani ma nọ whleawu nado yí nukunvandomẹ po obu gbẹtọ tọn po zan nado jẹ yanwle etọn kọ̀n.—Owalọ lẹ 5:40.

Ṣigba, Lẹgba ma nọ dù to mẹhe tin to adà Jehovah tọn mẹ lẹ ji gba. Yé ko yọ́n Jehovah Jiwheyẹwhe todin bo ‘yí ahun yetọn lẹpo, alindọn yetọn lẹpo po ayiha yetọn lẹpo po do yiwanna ẹn.’ (Matiu 22:37) Mọwẹ, nugbonọ-yinyin mawhango Jesu Klisti tọn po gbẹtọvi madosọha devo lẹ po tọn to pọmẹ yin awhànṣiṣi daho de na Satani Lẹgba.

Etẹwẹ Sọgodo Bẹhẹn?

Be gbẹtọvi lẹ na to gandudu voovo lẹ tẹnpọn kakadoi wẹ ya? Yẹwhegán Daniẹli dọ dọdai dọmọ: “To azán ahọlu nẹlẹ tọn lẹ mẹ wẹ Jiwheyẹwhe olọn tọn na ze ahọludu de daga, he ma na yin vivà gbede, mọ yè ma na jó ahọludu etọn dai hlan gbẹtọ devo lẹ gba; ṣigba e na gbà ahọludu do flinflin bo sú ahọludu he lẹpo do, ewọ bo nasọ nọte kakadoi.” (Daniẹli 2:44) Ahọluduta he Jiwheyẹwhe olọn tọn zedai yin gandudu olọn mẹ tọn de he tin to alọ Jesu Klisti tọn mẹ. Ahọluduta dopolọ wẹ Jesu plọn hodotọ etọn lẹ nado nọ hodẹ̀ na. (Matiu 6:9, 10) Ahọluduta enẹ na và gandudu gbẹtọvi tọn lẹpo sudo to “awhàn azán daho Jiwheyẹwhe Ganhunupo tọn” he ja lọ tọn gbè bo nasọ yinuwado aigba blebu ji.—Osọhia 16:14, 16.

Etẹwẹ na jọ do Satani go? Biblu basi zẹẹmẹ nujijọ sọgodo tọn ehe tọn dọmọ: “[Angẹli Jehovah tọn de] dealọ bo hẹn dlagọni lọ, odàn hoho lọ, heyin Lẹgba, Satani, bo dogàn ẹn họ̀ owhe fọtọ́n, bosọ dọ̀n ẹn dlan odò mapote lọ mẹ, bo súnudo e, bo yí hiadonu do tlẹ́ ẹ, na e klọ akọta lẹ ba blo, kaka owhe fọtọ́n na do pé.” (Osọhia 20:1-3) To whenuena Satani ko yin dindlan do odò mapote nudemayiwà tọn mẹ godo kẹdẹ wẹ Owhe Fọtọ́n Gandudu Jesu Klisti tọn na bẹjẹeji.

Nọtẹn awuvivinamẹ tọn nankọ die aigba ehe na yin to whenẹnu! Danuwiwa po mẹhe nọ hẹn ẹn wá lẹ po na ko juwayi. Biblu dopagbe dọmọ: “Yè na sán ylanwatọ lẹ sẹ̀ . . . Ṣigba homẹmiọnnọ lẹ na dugu aigba tọn; yé na hẹn homẹhun yede to jijọho susu mẹ.” (Psalm 37:9-11) Gbẹtọ kavi kanlin ma na hẹn jijọho yetọn gble. (Isaia 11:6-9) Livi susu he tlẹ nọgodona Lẹgba wayi to mayọnẹn mẹ kavi na yé ma tindo dotẹnmẹ hundote nado yọ́n Jehovah wutu lẹ na yin hinhẹngọwa ogbẹ̀ bo yin pinplọn gbọn Jiwheyẹwhe dali.—Owalọ lẹ 24:15.

To vivọnu Gandudu Owhe Fọtọ́n lọ tọn, aigba na yin hinhẹnzun paladisi, podọ gbẹtọ he tin to e ji lẹ na ko yin hinhẹn jẹ pipé kọ̀n. To enẹgodo Satani na yin tuntundote na “whenu gli de,” kiki nado yin vivasudo kakadoi to pọmẹ hẹ mẹhe jẹagọdo gandudu Jiwheyẹwhe tọn lẹpo.—Osọhia 20:3, 7-10.

Adà Mẹnu Tọn mẹ Wẹ Hiẹ Na Nọ̀?

Satani hẹn onú susu gble to aigba ji to owhe kanweko 20tọ lọ whenu. Ṣigba, kakati ehe ni dohia dọ e ko gbawhàn, ninọmẹ lẹ to aigba ji yin ohia de dọ mí tin to azán godo tọn aihọn ylankan ehe tọn lẹ mẹ. (Matiu 24:3-14; Osọhia 6:1-8) Nuhe na hẹn mí yọ́n mẹhe ko gbawhàn lọ ma sinai do gbigbayipe danuwiwa tọn to aigba ji kavi pọndohlan suhugan gbẹtọ lẹ tọn ji gba. Kakatimọ mí dona lẹnnupọndo aliho gandudu mẹhe tọn yọnhugan ji podọ vlavo eyin mẹdepope ko desọn owanyi mẹ bo sẹ̀n Jiwheyẹwhe. To whẹho awe lẹpo mẹ, kunnudenu dohia dọ Jehovah tọn wẹ awhàngbigba lọ.

Eyin ojlẹ heyin jijodo lọ ko do Satani hia di lalonọ, naegbọn Jiwheyẹwhe jotẹnna danuwiwa nado zindonukọn? Jehovah to linsinyẹn “na e ma jlo dọ mẹdepope ni dọ̀n, adavo dọ omẹ popo ni wá lẹnvọjọ kọ̀n.” (2 Pita 3:9) Ojlo Jiwheyẹwhe tọn wẹ yindọ “yè ni whlẹn omẹ popo gán, podọ na yé ni wá oyọnẹn [he pegan] nugbo tọn kọ̀n.” (1 Timoti 2:4) Odẹ̀ mítọn wẹ yindọ a ni yí ojlẹ he pò lọ zan nado plọn Biblu bo ‘tindo oyọnẹn Jiwheyẹwhe nugbo dopo akàn lọ podọ ewọ mẹhe e dohlan, yèdọ Jesu Klisti tọn.’ (Johanu 17:3) Homẹ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn na hùn nado gọalọna we nado tindo oyọnẹn enẹ na hiẹ lọsu nido sọgan kọnawudopọ hẹ livi susu he to ote gligli to adà he gbawhàn lọ tọn mẹ lẹ.

[Yẹdide lẹ to weda 5]

Gbọn tenọgligo hinhẹn yetọn dali, Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ ko yidogọna awhànṣiṣi Satani tọn

[Yẹdide to weda 7]

Jehovah tindo nugbonọ susu to adà etọn mẹ