“Mẹnu Wẹ Taidi Oklunọ Jiwheyẹwhe Mitọn?”
“Mẹnu wẹ taidi Oklunọ Jiwheyẹwhe mítọn, he hẹn ede sinai to aga ji?”—PSALM 113:5.
1, 2. (a) Nukun tẹwẹ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ do nọ pọ́n Jiwheyẹwhe po Biblu po? (b) Kanbiọ tẹlẹ wẹ jẹ nado gbadopọnna?
JEHOVAH pàtọ lẹ na nugbo tọn yin didona. Lẹblanulọkẹyi nankọ wẹ e yin nado tin to gbẹtọ susugege ayajẹnọ ehe lẹ mẹ! Taidi Kunnudetọ etọn lẹ, mí nọ kẹalọyi ayinamẹ, osẹ́n, nuplọnmẹ, opagbe, po dọdai Ohó Jiwheyẹwhe tọn lẹ, yedọ Biblu lọ po. Homẹ mítọn hùn nado nọ plọnnu sọn Owe wiwe lẹ mẹ bo yin pinplọn “gbọn Jiwheyẹwhe de.”—Johanu 6:45.
2 Na osi he siso yetọn na Jiwheyẹwhe wutu, Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ sọgan kanse dọmọ: “Mẹnu wẹ taidi Oklunọ Jiwheyẹwhe mítọn?” (Psalm 113:5) Hogbe psalmkantọ lọ tọn enẹlẹ gando yise go. Ṣigba naegbọn Kunnudetọ lẹ do tindo yise to Jiwheyẹwhe mẹ? Podọ whẹjijọ tẹwẹ yé tindo na Jehovah pipa?
Yise po Mẹpipa po Jẹ
3. Etẹwẹ yin Hallel Psalm tọn lẹ, podọ naegbọn yé do yin yiylọ dọmọ?
3 Yise to Jehovah mẹ yin nuhe jẹ na ewọ yin Jiwheyẹwhe he ma tindo awetọ wutu. Ehe yin nuzindeji to Psalm 113, 114, po 115 po mẹ, yedọ apadewhe Psalm ṣidopo Hallel tọn lẹ. Sọgbe hẹ wehọmẹ Labi Hillel tọn, Psalm 113 po 114 po nọ yin jiji to nududu Juwayi Ju lẹ tọn whenu to whenuena kọfo awetọ ovẹn lọ tọn yin kinkọ̀n jẹgbonu bọ nuhe hunwhẹ lọ bibasi nọtena yin zẹẹmẹ basina. Psalm 115 jẹ 118 yin jiji to ovẹn kọfo ẹnẹtọ tọn godo. (Yijlẹdo Matiu 26:30 go.) Yé nọ yin yiylọ dọ “Psalm Hallel tọn lẹ” na yé yí hogbe avovomẹ tọn lọ Hallelujah!—yedọ “Mì pa Jah!” zan pludopludo wutu.
4. Etẹwẹ yin zẹẹmẹ hogbe lọ Hallelujah” tọn, podọ nawẹ e nọ saba sọawuhia to Biblu mẹ gbọn?
4 “Hallelujah!” yin hogbe wunmẹ devo heyin kinkan po wekun Heblu tọn lẹ po he sọawuhia whla 24 to Psalm lẹ mẹ. To fidevo to Biblu lọ mẹ, wunmẹ Glẹki etọn tọn sọawuhia whla ẹnẹ gando ayajẹ he yin numimọ etọn tindo do vasudo Babilọni Daho lọ tọn, yedọ ahọluigba sinsẹ̀n lalo tọn go, po ayajẹ he gando bẹjẹeji gandudu Jehovah Jiwheyẹwhe tọn whenu taidi Ahọlu po. (Osọhia 19:1-6) Dile mí to dogbapọnna Psalm atọ̀n Hallel tọn lẹ todin do, mí sọgan to mídelẹ mọ to ohàn ehelẹ ji na gigo Jehovah tọn.
Mì Pà Jah!
5. Psalm 113 na gblọndo kanbiọ tẹ tọn, podọ hlan mẹnu wẹ gbedide lọ heyin Psalm 113:1, 2 na taun tọn gando?
5 Psalm 113 na gblọndo kanbiọ lọ tọn heyin, etẹwutu yè dona pà Jehovah? E hùn po gbedide lọ po dọmọ: “Hallelujah. Mì mẹdagun Oklunọ tọn emi, mì pa ẹ, mì pa oyín Oklunọ tọn. Oyín Oklunọ tọn ni yin donanọ sọn ojlẹ he mẹ zọnmii kakadoidoi.” (Psalm 113:1, 2) “Hallelujah!” mọwẹ, “Mì pà Jah!” Gbedide enẹ na taun tọn gando omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ go to “ojlẹ opodo lọ tọn” ehelẹ mẹ. (Daniẹli 12:4) Sọn dinvie kakadoi, oyín Jehovah tọn na yin zize daga lẹdo aigba pé. Kunnudetọ etọn lẹ to dinvie nọ lá dọ Jehovah wẹ yin Jiwheyẹwhe, Klisti wẹ yin Ahọlu, podọ ga dọ Ahọluduta lọ ko yin zize sinai to olọn mẹ. Satani Lẹgba po titobasinanu etọn po ma sọgan hẹnalọdotena pipà Jehovah tọn ehe gba.
6. Nawẹ Jehovah yin pipa ‘sọn whezẹtẹn jẹ wheyihọ’ gbọn?
6 Ohàn pipa tọn lọ na to agayi kaka Jehovah nado hẹn ẹn nado gọ́ aigba lọ ji. “Sọn whèzẹtẹn yì whèyihọ Oyín Oklunọ tọn wẹ yè ni to pipa.” (Psalm 113:3) Ehe zẹẹmẹdo hugan sinsẹ̀n-bibasi egbesọ tọn gbọn nudida aigba ji tọn delẹ dali poun. Owhè nọ tọ́n to whèzẹtẹn bo nọ yìhọ to whèyihọ, he nọ ṣinyọn aigba lọ pete. Filẹpo he owhè nọ hùn te, oyín Jehovah tọn to madẹnmẹ na yin pipà gbọn gbẹtọ lẹpo he tin to mẹdekannujẹ sọn kanlinmọgbenu sinsẹ̀n lalo po titobasinanu Satani tọn po si. Na nugbo tọn, ohàn ehe he ma na wá opòdo gbede nọ yin jìjì todin gbọn mẹyiamisisadode Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn po mẹhe na yin ovi aigba ji Ahọlu etọn tọn, Jesu Klisti po dali. Lẹblanulọkẹyi nankọ die he yé tindo taidi hànjitọ Jehovah pàtọ lẹ!
Jehovah Ma Yọ́njlẹ
7. Ada awe nupojipetọ-yinyin Jehovah tọn tẹlẹ wẹ yin ayidego to Psalm 113:4 mẹ?
7 Psalmkantọ lọ yidogọ dọmọ: “Oklunọ tin yiaga hú akọta lẹpo, gigo etọn sọ yìji hú olọn lẹ.” (Psalm 113:4) Ehe lẹ́ ayidonugo hlan ada awe ganhunupotọ-yinyin Jiwheyẹwhe tọn: (1) Hlan Jehovah, Omẹ he yiaga hugan lọ, “yiaga hugan to akọta lẹpo ji,” yé tin taidi kùnkùn osìn tọn dopo to osìn tọ̀zẹn mẹ tọn mẹ, podọ taidi kọgudu vude to nujlẹnu ji. (Isaia 40:15; Daniẹli 7:18) (2) gigo etọn hugan enẹ he yin olọn paa lẹ tọn, na angẹli lẹ nọ wà ojlo nupojipetọ etọn tọn.—Psalm 19:1, 2; 103:20, 21.
8. Etẹwutu podọ gbọnna wẹ Jehovah huwhẹ ede nado payi whẹho olọn mẹ tọn po aigba ji tọn po gbọn?
8 Na yinyin whinwhàn gbọn otẹ̀n gigonọ Jiwheyẹwhe tọn dali, Psalmkantọ lọ dọmọ: “Mẹnu wẹ taidi Oklunọ Jiwheyẹwhe mítọn. he hẹn ede sinai to aga ji, he huwhẹ ede nado payi olọn po aigba po go?” (Psalm 113:5, 6) Jiwheyẹwhe yiaga sọmọ bọ e dona huwhẹ́ ede nado sọgan doayi whẹho olọn po aigba ji tọn po go. Dile e tlẹ yindọ Jehovah ma whè hugan mẹdepope kavi tin to mẹde glọ do sọ, e do huwhẹ hia to dagbewanyi po awuvẹmẹ po mẹ na agbatọnọ lẹ. Na nina Visunnu etọn, Jesu Klisti, taidi “oyẹsu na ylando” Klistiani mẹyiamisisadode lẹ podọ na aihọn gbẹtọvi lẹ tọn to huwhẹ́ Jehovah tọn mẹ.—1 Johanu 2:1, 2.
Jehovah Yin Awuvẹ̀mẹtọ
9, 10. Nawẹ Jiwheyẹwhe ‘nọ zé agbatọnọ lẹ daga, nado hẹn ẹn sinai hẹ ahọvi lẹ gbọn’?
9 To nuzindo awuvẹmẹ Jiwheyẹwhe tọn ji whenu, Psalmkantọ lọ yidogọ dọ Jehovah “zé wamọnọ tite sọn kọgudu mẹ, bo sọ zé agbátọnọ sọn ogbóji; na e nido zé e sinai hẹ ahọvi lẹ, yedọ hẹ ahọvi omẹ etọn lẹ tọn. E hẹn yọnnu wẹnsinọ nado pọ́n owhégbè go, podọ nado yin onọ ayajẹnọ ovi lẹ tọn. Hallelujah.” (Psalm 113:7-9) Omẹ Jehovah tọn lẹ tindo yise dọ ewọ sọgan whlẹ́n omẹ dodonọ he tindo nuhudo lẹ gán, diọ ninọmẹ yetọn, bo na pekọ nuhudo po ojlo yetọn lẹ po. ‘Omẹ gángán Yẹyinọ nọ fọ́n gbigbọ agbátọnọ lẹ tọn po ayiha mẹhe to yinyin kọgbidina lẹ tọn po dote.’—Isaia 57:15.
10 Nawẹ Jehovah nọ ‘zé wamọnọ lẹ tite nado hẹn ẹn sinai hẹ ahọvi lẹ gbọn’? To whenuena e yin ojlo Jiwheyẹwhe tọn, e nọ zé devizọnwatọ etọn lẹ do otẹ̀n gigonọ lẹ mẹ he sọzẹ́n hẹ enẹ he yin ahọvi lẹ tọn. E wàmọ to whẹho Josẹfu tọn mẹ, mẹhe lẹzun nududu go penukundotọ to Egipti. (Gẹnẹsisi 41:37-49) To Islaeli, aisinsin hẹ ahọvi lẹ, kavi sunnu he tin to ogán tẹnmẹ lẹ to omẹ Jehovah tọn lẹ ṣẹnṣẹn, yin lẹblanulọkẹyi de nado yí nukun nuhọakuẹ tọn do pọ́n. Taidi mẹho Klistiani lẹ to egbehe, omẹ mọnkọtọn lẹ tindo alọgọ po dona Jiwheyẹwhe tọn po.
11. Naegbọn e do sọgan yin didọ dọ Psalm 113:7-9 na taun tọn gando omẹ Jehovah tọn lẹ go to ojlẹ egbezangbe tọn lẹ mẹ?
11 Etẹwẹ dogbọn ‘hinhẹn yọnnu wẹnsinọ nado yin onọ ayajẹnọ ovi lẹ tọn dali’? Jiwheyẹwhe na Hanna wẹnsinọ visunnu de—yedọ Samuẹli, he ewọ zéjó na sinsẹ̀nzọn Etọn. (1 Samuẹli 1:20-28) Dehe jẹ na ayidonugo hugan wẹ yindọ, bẹsọn Jesu ji po kinkọ̀n jẹgbonu gbigbọ wiwe etọn tọn po do devi etọn lẹ ji to Pẹntikọsti 33 W.M., yọnnu yẹhiadonu Jiwheyẹwhe tọn, yedọ Ziọni olọn mẹ tọn, jẹ ovi gbigbọmẹ tọn lẹ detọn jẹgbonu ji. (Isaia 54:1-10, 13; Owalọ lẹ 2:1-4) Podọ kẹdẹdile Jiwheyẹwhe hẹn Ju lẹ gọwa aigba fininọ yetọn titi ji to kanlinmọgbenu Babiloni tọn godo do, to 1919 e tún pipotọ mẹyiamisisadode heyin “Islaeli Jiwheyẹwhe tọn” lẹ dote sọn kanlinmọgbenu Babilọni tọn mẹ bo dona yé to gbigbọmẹ sọmọ bọ hogbe Psalm 113:7-9 lẹ gando yé go. (Galatianu lẹ 6:16) Taidi Kunnudetọ nugbonọ Jehovah tọn lẹ, pipotọ Islaeli gbigbọmẹ tọn lẹ po ogbẹ́dohẹmẹtọ yetọn lẹ po he tindo todido aigba ji tọn yí ojlo lẹpo do to gbeyina hogbe godo tọn Psalm 113: tọn lẹ heyin “Hallelujah.”
Dohia Matin Awetọ-yinyin Jehovah Tọn
12. Nawẹ Psalm 114 do matin awetọ-yinyin Jehovah tọn hia gbọn?
12 Psalm 114 do matin awetọ-yinyin Jehovah tọn hia gbọn zẹẹmẹ bibasi do nujijọ vonọtaun lẹ he bẹ Islaelivi lẹ hẹn ji dali. Psalmkantọ lọ jihan dọmọ: “Whenuena Islaeli jẹgbonu yì sọn Egipti, owhé Jakobu tọn sọn gbẹtọ ogbè devo tọn de mẹ; Juda lẹzun fiwiwe etọn, Islaeli ahọludutẹn etọn.” (Psalm 114:1, 2) Jiwheyẹwhe whlẹ́n Islaeli sọn kanlinmọgbenu Egiptinu lẹ tọn mẹ, ehe sin ogbè yin onu yọyọ to otó yetọn lẹ mẹ. Whlẹngan omẹ Jehovah tọn lẹ tọn, he ylọ Juda po Islaeli po biọ dopolọ-yinyin hogbe milomilo tọn mẹ, dohia dọ Jiwheyẹwhe sọgan whlẹ́n devizọnwatọ etọn lẹpo to egbehe.
13. Nawẹ Psalm 114:3-6 do nupojipetọ-yinyin Jehovah tọn hia bo yi i jlẹdo numimọ Islaeli hohowhenu tọn lẹ go gbọn?
13 Kunnudenu nupojipetọ-yinyin Jehovah tọn do nudida lẹpo ji yin hinhẹn diun to hogbe ehelẹ mẹ he dọmọ: “Ohù mọ ẹn, bo họ̀n; yè yàn Jọdani yìgodo. Osó lẹ to linlọn taidi agbò, okọta pẹvipẹvi lẹ taidi lẹngbọvu lẹ. Etẹ wẹ wà we, hiẹ ohù, bọ hiẹ do sí? Hiẹ Jọdani, bọ yè do yàn we yìgodo? Mì osó lẹ, bọ mì to linlọn taidi agbò; mì okọta pẹvipẹvi lẹ, taidi lẹngbọvu?” (Psalm 114:3-6) Ohù vẹẹ “họ̀n” to whenuena Jiwheyẹwhe hùn aliho afọgbọntẹn tọn gbọn gblagbla etọn mẹ na omẹ etọn lẹ. Enẹgodo Islaeli mọ alọ̀ gángán Jehovah tọn to nuyiwa mẹ sọta Egiptinu lẹ he kú to agọ̀lilẹ osìn lọ tọn whenu. (Eksọdusi 14:21-31) To dohia huhlọn sọn olọn mẹ wá dopolọ mẹ, Otọ̀ Jọdani tọn “yìgodo,” bo na Islaelivi lẹ dotẹnmẹ nado dasa biọ Kenani mẹ. (Joṣua 3:14-16) ‘Osó lẹ lọ́n taidi agbò’ dile Osó Sinai tọn tìazọ̀ bo whàngigi to whenuena alẹnu Osẹ́n tọn yin didoai do. (Eksọdusi 19:7-18) Po dindọnsẹpọ vivọnu ohàn etọn tọn po, psalmkantọ lọ zé whẹho lẹ do wunmẹ kanbiọ tọn mẹ, vlavo to ayinamẹ na dọ ohù, otọ̀, osé, kavi osó he ma yin onu gbẹte lẹ sisọ gbọn dohia huhlọn Jehovah tọn ehelẹ dali.
14. Etẹwẹ yin wiwà gbọn huhlọn Jehovah tọn dali to Meriba po Kadẹsi po, podọ nawẹ ehe dona gando devizọnwatọ egbezangbe etọn lẹ go gbọn?
14 Etomọṣo to alọdlẹndo huhlọn Jehovah tọn whenu, psalmkantọ lọ jihan dọmọ: “Hiẹ aigba, sisọ, to nukọn Oklunọ tọn, to nukọn Jiwheyẹwhe Jakobu tọn tọn. He diọ osẹ́ zùn otándo osìn tọn de, podọ okẹ́n zùn osisanuvo osìn lẹ tọn de.” (Psalm 114:7, 8) To yẹhiadonu liho, Psalmkantọ lọ gbọnmọ dali do dohia dọ gbẹtọvi lẹ dona nọte to budisi Jehovah, Oklunọ po Ahọlu Wẹkẹ lọ tọn heyin aigba lẹpo tọn po mẹ. Ewọ wẹ yin “Jiwheyẹwhe Jakobu tọn,” kavi Islaeli tọn, dile ewọ yin Jiwheyẹwhe Islaeli gbigbọmẹ tọn tọn po gbẹdohẹmẹtọ aigba ji yetọn tọn lẹ po do. To Mẹliba po Kadẹṣi po to zungbo mẹ, Jehovah do huhlọn etọn hia gbọn azọ́n jiawu dali do na Islaeli osìn, “diọ osé lọ zùn otándo osìn tọn de, podọ okẹ́n zùn osisanuvo osìn lẹ tọn de. (Eksọdusi 17:1-7; Osọha lẹ 20:1-11) Nuflinmẹ Huhlọn jiawu po huwhẹ nukunpedomẹgo Jehovah tọn mọnkọtọn po nọ na Kunnudetọ etọn lẹ whẹwhinwhẹn he lodo na tintindo yise matin ayihaawe to ewọ mẹ.
Gbọnvona Yẹwhe Boṣiọ Lẹ
15. Nawẹ Psalm 115 ko yin jiji gbọn?
15 Psalm 115 dotuhomẹna mí nado pà bo dotudo Jehovah go. E na ẹn dona po alọgọ po bo dohia dọ boṣiọ lẹ yin nuvọ́. Psalm ehe sọgan ko yin jìjì po ogbè milomilo po. Enẹ wẹ yindọ, ogbè dopo sọgan ji dọmọ: “Mì dotudo Oklunọ go, mì he dibusi Oklunọ emi.” Agun lọ sọgan ko yigbe dọmọ: “Ewọ wẹ alọgọ yetọn po awọ̀yínú yetọn po.”—Psalm 115:11.
16. Vogbingbọn tẹwẹ sọgan yin mimọ to Jehovah po boṣiọ akọta lẹ tọn po ṣẹnṣẹn?
16 Gigo ma dona wá míwlẹ ji gba ṣigba oyín Jehovah, yedọ Jiwheyẹwhe dagbewanyi, kavi owanyi nugbonọ, po nugbonọ-yinyin po tọn ji. (Psalm 115:1) Kẹntọ lẹ sọgan gbọn mẹṣànko dali do kanse dọmọ: “Fie wẹ Jiwheyẹwhe yetọn te lo?” Ṣigba omẹ Jehovah tọn lẹ sọgan gblọn dọmọ: ‘Jiwheyẹwhe mítọn tin to olọn lẹ mẹ: bo sọ wà onu depope he e jlo.’ (Wefọ 2, 3) Nalete, boṣiọ akọta lẹ tọn ma sọgan wà onu depope gba, na yé yin boṣiọ he yin bibasi gbọn gbẹtọ dali sika po fataka po tọn lẹ wutu. Mahopọnna onù yetọn lẹ, nukun lẹ, po otó lẹ po, yé ma sọgan dọho, yin nukuntọnnọ, po tokunnọ po. Yé tindo awọntin lẹ ṣigba yé ma sọgan sèwán, tindo afọ̀ ṣigba ma penugo nado zinzọnlin, po vẹgo lẹ po ṣigba ma sọgan dọho jẹgbonu. Enẹnọ he nọ basi boṣiọ ovọ́ lẹ po mẹhe nọ dotudo yé go lẹ po na lẹzun mẹhe ma tindo ogbẹ̀ mọdopolọ.—Wefọ 4-8.
17. To whenuena e yindọ oṣiọ lẹ ma sọgan pà Jehovah, etẹwẹ mí dona wà, podọ po nukundido tẹlẹ po?
17 Tudohomẹnamẹ wẹ nuhe bọdego he yin nina nado dotudo Jehovah go taidi Alọgọtọ po Awọ̀yinú Islaeli tọn po, heyin owhé yẹwhenọduta Aalọn tọn, po mẹhe dibusi Jiwheyẹwhe lẹpo po. (Psalm 115:9-11) Taidi mẹhe nọ dibusi Jehovah lẹ, mí tindo budisi he siso na Jiwheyẹwhe po budisi he sọgbe po ma nado hẹn ẹn gblehomẹ. Mí sọ tindo yise dọ Ewọ he “da olọn po aigba po” nọ dona sinsẹ̀n-basitọ nugbonọ etọn lẹ. (Wefọ 12-15) Olọn lẹ wẹ otẹ̀n ofìn etọn tọn, ṣigba Jiwheyẹwhe basi aigba di owhé kakadoi gbẹtọvi tonusetọ lẹ tọn. To whenuena e yindọ oṣiọ he tin to abọẹ, he ma yọ́n onu depope ma sọgan pà Jehovah, míwlẹ, he tin to ogbẹ̀, dona wà mọ to mẹdezejo popo po nugbonọ-yinyin po mẹ. (Yẹwhehodọtọ 9:5) Kiki enẹnọ he pà Jehovah lẹ wẹ na duvivi ogbẹ̀ tọn bo na penugo nado “dona Jah” kakadoi, bo na dọho etọn ganji “kakadoidoi.” Enẹwutu mì gbọ na mí ni kọnawudopọ po nugbonọ-yinyin po hẹ enẹnọ he to hihodo tudohomẹnamẹ lọ lẹ heyin: “Hallelujah.”—Psalm 115:16-18.
Jẹhẹnu Jiawu Jehovah Tọn Lẹ
18, 19. To aliho tẹlẹ mẹ wẹ jẹhẹnu Jehovah tọn lẹ hẹn ẹn gbọnvo na yẹwhe lalo tọn lẹ?
18 Gbọnvona boṣiọ he ma tindo ogbẹ̀ lẹ, Jehovah yin Jiwheyẹwhe ogbẹ̀nọ lọ, he nọ do jẹhẹnu jiawu lẹ hia. Ewọ wẹ yin owanyi tindotọ hugan lọ podọ “gọna akọndonanu podọ dagbewanyinọ, awuwhletọ nado sadi, podọ susunọ to lẹblanu po nugbo po mẹ.” (Eksọdusi 34:6; 1 Johanu 4:8) Lehe ewọ gbọnvona yẹwhe ylankan Kenaninu lẹ tọn Molẹki, hlan ehe ovi lẹ nọ yin yiyi do sanvọna do sọ! E yin nina ayinamẹ etọn dọ boṣiọ yẹwhe ehe tọn tindo wunmẹ gbẹtọ tọn bo tindo ota agbò tọn de. E yin linlin etọn na dọ boṣiọ lọ nọ yin hinhẹn nado hùnmiawu taun, podọ ovi lẹ nọ yin dindlan do awa etọn he dlẹn jẹgbonu lẹ mẹ, bo nọ flẹjẹ zohọ he tin to odò mẹ. Ṣigba Jehovah tindo owanyi po lẹblanu po sọmọ bọ linlẹn gbẹtọ yido sanvọ mọnkọtọn ma tlẹ wá “ayiha [etọn] mẹ” gbede pọn gba.—Jẹlemia 7:31.
19 Jẹhẹnu titengbe Jehovah tọn lẹ sọ bẹ whẹdida dodo pipe, nuyọnẹn he matindo dogbo, po huhlọn ganhunupo tọn po hẹn ga. (Deutelonomi 32:4; Job 12:13; Isaia 40:26) Etẹwẹ dogbọn yẹwhe otangblo lẹ tọn dali? Kakati nado nọ dawhẹ dodo, yẹwhe po yẹwhe yọnnu Babilọni tọn lẹ po ma nọ jonamẹ gba. Yẹwhe Egipti tọn lẹ ma yin apajlẹ dagbe nuyọnẹn tọn lẹ gba ṣigba yin yẹdena taidi nuhe tindo madogan gbẹtọ tọn lẹ. Enẹ ma paṣa mẹ gba, to whenuena e yindọ yẹwhe po yẹwhe-yọnnu lalo lẹ ko yin onu bibasi “linlẹn ovọ́” gbẹtọvi he sọalọakọ́n nado yin nuyọnẹntọ lẹ tọn. (Lomunu lẹ 1:21-23) Yẹwhe Glẹki lẹ tọn yin linlẹn nado nọ ṣiatẹ sọta ode awetọ. Di dohia, to otangblo lẹ mẹ, Zeus ṣi huhlọn etọn zan gbọn otọ́ etọn Cronus dide sọn ofìn ji dali, yedọ mẹhe ko de otọ́ ewlọsu titi tọn Uranus sọn ofìn ji. Dona nankọ wẹ e yin nado sẹ̀n bo pà Jehovah, yedọ Jiwheyẹwhe ogbẹ̀nọ nugbo lọ, he nọ do owanyi, whẹdida dodo, po huhlọn pipe po hia!
Jehovah Jẹ na Pipa Mavọmavọ
20. Whẹwhinwhẹn tẹlẹ wẹ Ahọlu Davidi na na pipa oyín Jehovah tọn?
20 Dile Psalm Hallel tọn lẹ dohia do, Jehovah jẹ na pipa mavọmavọ. Mọdopolọ, to whenuena Davidi po Islaelivi hatọ etọn lẹ po basi nunina na gbigbá tẹmpli lọ tọn, e dọ to agun lọ nukọn dọmọ: “Donanọ hiẹ yin, Oklunọ è, Jiwheyẹwhe Islaeli otọ́ mítọn tọn, kakadoidoi. Oklunọ è, towe kiklo yin, po huhlọn po, po gigo po, po awhangba po, po gigodaho po: na ehe tin to olọn mẹ lẹpo podọ to wẹkẹ mẹ towe wẹ; towe wẹ ahọludu, Oklunọ è, hiẹ wẹ yè sọ zédaga di ota to popo ji. De we adọkun lẹ po ogbégbò po sọn wá, hiẹ sọ duahọlu to popo ji; alọ towe mẹ wẹ huhlọn po hlọnhlọn po sọ te; podọ alọ towe mẹ wẹ e te nado hẹn klo, podọ nado na huhlọn hlan popo. Enẹwutu dinvie, Jiwheyẹwhe mítọn, mí dopẹna we, bo sọ pà oyín towe gigonọ.”—1 Otannugbo lẹ 29:10-13.
21. Osọhia 19:1-6 na whẹjijọ tẹ na yinyin pipa Jehovah tọn gbọn nudida olọn mẹ tọn lẹ dali?
21 Jehovah na sọ yin didona bo na yin pipa kakadoi to olọn lẹ mẹ. Apọsteli Johanu sè ogbè “gbẹtọ susu tọn de to olọn mẹ” he dọmọ: “Halleluai; whlẹngan, po gigo po, yẹyi po huhlọn po, hlan Oklunọ Jiwheyẹwhe mítọn: na nugbo po dodo po wẹ whẹdida etọn lẹ: na e ko dawhẹ̀na ayọdetọ daho [Babilọni Daho] lọ, he yí ayọdide etọn do hẹn aigba gble, bo sọ yiahọsu ohùn devi etọn lẹ tọn to alọ etọn mẹ.” Whladopo dogọ yé dọmọ: “Halleluia.” Mọkẹdẹ wẹ “mẹho konukunẹnẹ lẹ lọ, po mẹdida enẹ lẹ lọ po” sọ basi do niyẹn. Ogbè de sọn ofìn lọ kọ̀n dọmọ: “Mì pa Jiwheyẹwhe mítọn, mí devi etọn lẹ, po mì he dibusi i lẹ po, pẹvi po daho po.” Enẹgodo Johanu yidogọ dọmọ: “Yẹn sọ sè taidi ogbè gbẹtọ susu tọn, podọ di ogbè osìn susu tọn, podọ di ogbè wanyinyẹn daho osó tọn, dọmọ, Halleluai: na Oklunọ Jiwheyẹwhe Ganhunnupo duahọlu.”—Osọhia 19:1-6.
22. Nawẹ Jehovah na yin pipa to aihọn yọyọ dopagbe etọn mẹ gbọn?
22 Lehe e yin nuhe sọgbe dọ nudida olọn mẹ tọn lẹ pà Jehovah do sọ! To aihọn yọyọ etọn he tin to yakẹ todin mẹ, omẹ nugbonọ he na yin finfọnsọnku lẹ na kọnawudopọ hẹ lùnlùntọ́ntọ opodo titonu ehe tọn lẹ to Jah pipa mẹ. Osó atọhọ tọn lẹ na zé otà yetọn lẹ daga to hanjiji pipa tọn mẹ hlan Jiwheyẹwhe. Osó he tindo ogbé lẹ po atín sinsẹ́nnọ lẹ po na jihàn pipa etọn tọn lẹ. Etẹ, yedọ nudida lẹpo he tin to ogbẹ̀ bo to gbigbọ na pà oyín Jehovah tọn to ogbè kinkọndopọ daho Hallelujah tọn mẹ! (Psalm 148) Be ogbè towe na yin sisè gọna enẹ he yin gbẹtọ susugege lẹ tọn ya? E na yin mọ eyin hiẹ gbọn nugbonọ-yinyin dali do sẹ̀n Jah po omẹ etọn lẹ po. Enẹ dona yin lẹndai towe to gbẹ̀mẹ, na mẹnu wẹ taidi Jehovah Jiwheyẹwhe mítọn. (Pọ́n w-F 15/11/92, weda 8.)
Nawẹ Hiẹ Na Na Gblọndo Gbọn?
◻Naegbọn yè dona pà Jehovah Jiwheyẹwhe?
◻Aliho tẹlẹ mẹ wẹ Jehovah ma sọgan yin jijlẹdo onu devo depope go te?
◻Whẹwhinwhẹn tẹwẹ tin to finẹ dọ Jehovah yin awuvẹmẹtọ?
◻Nawẹ Jehovah gbọnvona boṣiọ he ma tindo ogbẹ̀ po yẹwhe lalo lẹ po gbọn?
◻Naegbọn mí sọgan dọ dọ Jehovah na mọ pipa mavọmavọ yí to olọn mẹ podọ to aigba ji gbọn?
[Yẹdide to weda 17]
Psalm Hallel tọn lẹ yin jiji to hunwhẹ Juwayi tọn whenu