Mí Yin ‘Didá to Aliho Jiawu Mẹ’
“Awujiji po nujiawu po mẹ wẹ yè dá mi.”—PSALM 139:14.
1. Naegbọn lẹnpọn dagbenọ susu yise dọ Jiwheyẹwhe wẹ dá nujiawu he tin to aigba ji lẹ?
NUDIDA jiawu lẹ gọ́ aihọn mítọn mẹ. Nawẹ yé wá aimẹ gbọn? Mẹdelẹ tẹkudeji dọ gblọndo lọ sọgan yin mimọ matin alọdindlẹndo Mẹdatọ nuyọnẹntọ de. Mẹdevo lẹ yise dọ gbigbẹ́ sọn ojlo mẹ dọ Mẹdatọ de tin nọ glọnalina mí nado mọnukunnujẹ ogbẹ̀ lọ mẹ. Yé yise dọ nudida aigba ji tọn lẹ gẹdẹ zẹjlẹgo, yin wunmẹ voovo bo tlẹ sọ jiawu gbau nado yin kosọ de poun. Mẹsusu gọna lẹnunnuyọnẹntọ delẹ mọdọ kunnudenu dohia dọ wẹkẹ lọ tindo Mẹdatọ nuyọnẹntọ, huhlọnnọ, podọ awuvẹmẹtọ de.a
2. Etẹwẹ whàn Davidi nado pà Jehovah?
2 Ahọlu Davidi Islaeli hohowhenu tọn kudeji dọ Mẹdatọ lọ jẹna pipà na nudida jiawu Etọn lẹ. Dile etlẹ yindọ Davidi nọgbẹ̀ ojlẹ dindẹn jẹnukọnna nukọnyiyi lẹnunnuyọnẹn egbezangbe tọn, e mọdọ apajlẹ nudida jiawu Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn lẹdo e pé. Nuhe Davidi dona wà poun wẹ nado lẹnnupọndo agbasa ede tọn ji nado yin whinwhàn sisosiso na nugopipe nudida tọn he Jiwheyẹwhe tindo. “Yẹn na dopẹ́ hlan we; na awujiji po nujiawu po mẹ wẹ yè dá mi,” wẹ e wlan. “Nujiawu wẹ azọ́n towe lẹ: enẹ wẹ ayiha ṣie yọnẹn hezeheze.”—Psalm 139:14.
3, 4. Naegbọn e do yin nujọnu na dopodopo mítọn nado lẹnnupọn sisosiso do azọ́n Jehovah tọn lẹ ji?
3 Davidi wá tadona ehe kọ̀n gbọn ayihamẹlinlẹnpọn sisosiso dali. To egbehe, nuplọnmẹ wehọmẹ tọn lẹ po linlinnamẹnu lẹ po gọ́ na tamẹnuplọnmẹ yise-husudo tọn lẹ gando bẹjẹeji gbẹtọ tọn go. Eyin mílọsu jlo na tindo yise Davidi tọn nkọ, mí dona lẹnnupọn sisosiso. Mí ma sọgan na dotẹnmẹ mẹdevo lẹ nado lẹnnupọn do otẹn mítọn mẹ, titengbe do whẹho tangan mọnkọtọn lẹ ji taidi tintin po azọngban Mẹdatọ de tọn po.
4 Humọ, ayihamẹlinlẹnpọn do azọ́n Jehovah tọn lẹ ji nọ hẹn pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn he mí tindo na ẹn jideji bo nọ gọalọna mí nado dejido opagbe sọgodo tọn etọn lẹ go. Taidi kọdetọn de, enẹ sọgan whàn mí nado plọn nado yọ́n Jehovah dogọ bo sẹ̀n ẹn. Enẹwutu, mì gbọ mí ni gbadopọnna lehe lẹnunnuyọnẹn egbezangbe tọn ko do nugbo-yinyin tadona he kọ̀n Davidi wá tọn hia do dọ mí yin ‘didá to aliho jiawu mẹ.’
Whinwhẹ́n Jiawu Agbasa Mítọn Tọn
5, 6. (a) Nawẹ gbẹzan mímẹpo tọn bẹjẹeji gbọn? (b) Azọ́n tẹwẹ ayì mítọn lẹ nọ yiwà?
5 “Hiẹ wẹ tindo [ayì] ṣie lẹ: hiẹ wẹ lọ̀n mi dopọ to adọ̀ onọ̀ ṣie tọn mẹ.” (Psalm 139:13) Gbẹzan mímẹpo tọn wẹ bẹjẹeji to ohò onọ̀ mítọn tọn mẹ taidi nuvikun tiuntiun de he whè hugan ohia nùdote tọn he tin to vivọnu hodidọ ehe tọn. Nuvikun tiuntiun mayinukundomọ enẹ doglẹ taun—yèdọ nuhe taidi azọ́nwhé pẹvi de! E nọ whẹ́n po awuyiya po. To whenuena hiẹ pé osun awe to adọ̀ mẹ, awutugonu titengbe towe lẹ ko yin awuwlena. Ayì towe lẹ yin dopo to yé mẹ. To whenuena hiẹ yin jiji, ayì towe lẹ ko tin to awuwle mẹ nado klọ ohùn towe—bo de adí ylankan po osin lankan lẹ po sẹ̀ bosọ jo nugonu dagbe lẹ do. Ayì towe awe lẹ, eyin yé to ganji, nọ klọ ohùn towe—nudi litli atọ́n to mẹhomẹ de mẹ—to nukunwhiwhe 45 lẹpo gblamẹ!
6 Ayì towe lẹ sọ nọ gọalọ nado hẹn nugonu ohùn towe tọn lẹ, ninọmẹ etọn po sisà etọn po do jlẹkaji. Yé nọ yí azọ́n titengbe devo lẹ wà, taidi nado diọ vitamin D do wunmẹ devo he na gọalọna ohú nado whẹ́n bo wleawuna nuvikun he nọ na huhlọn nugonu vẹẹ ohùn tọn ohú towe lẹ tọn. Na nugbo tọn, nuhe ayì lẹ sọgan wà ko hẹn awuji gbẹtọ lẹ.b
7, 8. (a) Basi zẹẹmẹ lehe ovi he ma ko yin jiji de nọ whẹ́n to ohò onọ̀ etọn tọn mẹ do tọn. (b) Aliho tẹ mẹ wẹ viyẹyẹ he to whinwhẹ́n de nọ yin ‘linlọ̀n to odò patapata aigba tọn lẹ mẹ’ te?
7 “Ohú ṣie lẹ ma yin whiwhla do we gba, whenuena yè dá mi to nuglọ, bosọ yí anawiwà do to linlọ̀n mi to odò patapata aigba tọn lẹ mẹ.” (Psalm 139:15) Nuvikun tintan lọ nọ má do awe bọ nuvikun yọyọ lọ lẹ nọ zindonukọn nado to mimá. To madẹnmẹ nuvikun lọ lẹ nọ jẹ kinklan ji, kavi nọ jẹ didiọ ji, nado lẹzun nuvikun okàn ohùn tọn lẹ, nuvikun agbasa-kàn tọn lẹ, nuvikun agbasa tọn lẹ, po mọmọ po sọyi. Nuvikun wunmẹ dopolọ lẹ nọ jẹpọ nado wleawuna okàn he nọ nọ̀ agbasa mẹ lẹ po awutugonu lẹ po. Di dohia, osẹ atọ̀n to hòmimọ godo, ohú agbasa towe tọn blebu nọ jẹ awuwle ji. To whenuena a pé osẹ ṣinawe bọ tedidi towe ma hugan centimètre 2,5, ohú 206 he a na wá tindo taidi mẹhomẹ de ko tin to otẹn yetọn dopodopo mẹ, dile etlẹ yindọ yé ma ko sinyẹn.
8 Nuyiwa whinwhẹ́n jiawu tọn ehe nọ wá aimẹ to ohò onọ̀ towe tọn mẹ, bo ma sọgan yin mimọ po nukun po taidi nuhe yin whiwhla sisosiso do aigba glọ. Na nugbo tọn, gbẹtọ lẹ ma yọ́n nususu gando lehe mí nọ whẹ́n do go kakajẹ din. Di apajlẹ, etẹwẹ nọ na huhlọn nugonu gududu tọn tangan he tin to nuvikun towe lẹ mẹ nado wleawuna awutugonu voovo lẹ? Lẹnunnuyọnẹntọ lẹ sọgan wá yọ́n ehe to nukọn mẹ, ṣigba dile Davidi doayi e go bọdego do, Mẹdatọ mítọn—Jehovah—mọnukunnujẹemẹ to gigọ́ mẹ.
9, 10. Aliho tẹ mẹ wẹ nudọnamẹ awutugonu ovi he ma ko yin jiji de tọn lẹ yin ‘winwlan’ dai to “owe” Jiwheyẹwhe tọn mẹ te?
9 “Nukun towe mọ didá mapemape ṣie: podọ to owe towe mẹ wẹ yè wlan awutugonu ṣie lẹpo do, ehe yè to anà etọn wà egbesọegbesọ, whenuena depope yetọn ma ko tin.” (Psalm 139:16) Nuvikun tintan towe bẹ nudọnamẹ gigọ́ he agbasa towe blebu na tindo nuhudo etọn hẹn. Nudọnamẹ ehe wẹ nọ deanana whinwhẹ́n towe to osun ṣinẹnẹ he a na yizan to adọ̀ mẹ whẹpo do yin jiji podọ to nuhe hugan owhe 20 to jiji towe godo. To ojlẹ ehe gblamẹ, agbasa towe nọ jugbọn ninọmẹ susu lẹ mẹ, ehe popolẹpo nọ yin anadena gbọn nudọnamẹ he ko yin awuwlena do nuvikun towe tintan lọ mẹ dali.
10 Davidi ma yọ́n nudepope gando nuvikun lẹ po nugonu gududu tọn lẹ po go bo ma tlẹ sọ tindo zomọ nuhẹn-klo tọn de. Ṣigba e mọdọ whinwhẹ́n agbasa etọn tọn dohia hezeheze dọ tito de dona ko yin bibasi jẹnukọn. Davidi sọgan ko tindo oyọnẹn jẹ obá de mẹ gando lehe ovi he ma ko yin jiji nọ whẹ́n do go, enẹwutu e sọgan lẹnnupọn dọ afọdide dopodopo dona ko nọ wá aimẹ sọgbe hẹ nudọnamẹ po tito-to-whinnu he ko yin awuwlena jẹnukọn de po. E yí hogbe milomilo lẹ do basi zẹẹmẹ nudọnamẹ ehe tọn taidi nuhe yin ‘winwlan’ dai to “owe” Jiwheyẹwhe tọn mẹ.
11. Etẹwẹ nọ magbe nuhe awusọhia agbasa tọn mítọn na yin tọn?
11 To egbehe, e yin yinyọnẹn dọ ogú he hiẹ dù sọn mẹjitọ po tọgbo towe lẹ po dè lẹ—taidi tedidi, nukunmẹ, nukun, sinmẹ oda tọn, po onú fọtọ́n susu devo lẹ po—nọ sinai do nugonu gududu tọn towe lẹ ji. Nuvikun towe dopodopo tindo nugonu gududu tọn fọtọ́n susu lẹ, podọ nugonu gududu tọn dopodopo yin apadewhe ADN (nugonu he nọ dọ nuhe nuvikun lẹ na wà na yé) tọn. Nudọnamẹ he nọ deanana whinwhẹ́n agbasa towe tọn lẹ yin ‘winwlan’ do ADN towe mẹ. Whedepopenu he nuvikun towe lẹ má—nado wleawuna nuvikun yọyọ lẹ kavi diọ hoho lẹ—ADN towe nọ do nudọnamẹ enẹlẹ hlan, bo nọ gbọnmọ dali hẹn we tin to ogbẹ̀ bo hẹn awusọhia agbasa towe tọn go. Apajlẹ ayidego huhlọn po nuyọnẹn Mẹdatọ mítọn olọn tọn po tọn nankọ die!
Nugopipe Nulẹnpọn Tọn Mítọn
12. Etẹwẹ yin onú tangan he hẹn gbẹtọ gbọnvo na kanlin?
12 “OKLUNỌ E, na [linlẹn] towe lẹ hlan mi yin nuhọakuẹ sọ! Na sọha yetọn klo sọ! Eyin yẹn na hia yé, yé sù to sọha mẹ hú tọkẹ́n.” (Psalm 139:17, 18a) Kanlin lẹ lọsu yin didá to aliho jiawu mẹ, podọ delẹ to yé mẹ tindo nugopipe delẹ he hugan gbẹtọvi tọn lẹ. Ṣigba Jiwheyẹwhe na gbẹtọvi lẹ nugopipe nulẹnpọn tọn he yiaga taun hugan kanlin depope tọn. Owe lẹnunnuyọnẹn tọn de dọmọ: “Dile etlẹ yindọ mí gbẹtọvi lẹ tin taidi nudida devo lẹ to aliho susu mẹ, mí gbọnvo taun to nudida gbẹ̀te aigba ji tọn lẹ mẹ na nuhe dù nugopipe mítọn nado yí ogbè po apọ̀n po zan. . . . Mí sọ gbọnvo taun to aliho he mẹ mí nọ dín tlintlindo gando míde go te: Nawẹ agbasa mítọn yin awuwlena gbọn? Nawẹ mí yin didá gbọn?” Davidi lọsu na ko lẹnnupọndo kanbiọ ehelẹ ji.
13. (a) Etẹwẹ hẹn Davidi penugo nado lẹnayihamẹpọn do linlẹn Jiwheyẹwhe tọn lẹ ji? (b) Nawẹ mí sọgan hodo apajlẹ Davidi tọn gbọn?
13 Hú popolẹpo, to vogbingbọn mẹ na kanlin lẹ, míwlẹ kẹdẹ wẹ tindo nugopipe lọ nado lẹnnupọndo linlẹn Jiwheyẹwhe tọn lẹ ji.c Nunina vonọtaun ehe yin dopo to aliho he mẹ mí yin didá ‘to apajlẹ Jiwheyẹwhe tọn mẹ’ te lẹ mẹ. (Gẹnẹsisi 1:27) Davidi yí nunina ehe zan ganji. E lẹnayihamẹpọn do kunnudenu he dohia dọ Jiwheyẹwhe tin po jẹhẹnu dagbe he sọawuhia lẹdo e pé lẹ po ji. Davidi sọ tindo kandai tintan Owe-wiwe tọn lẹ, he bẹ nudọnamẹ he Jiwheyẹwhe dehia gando ede po azọ́n etọn lẹ po go hẹn. Kandai gbọdo ehelẹ gọalọna Davidi nado mọnukunnujẹ linlẹn, jẹhẹnu, po lẹndai Jiwheyẹwhe tọn lẹ po mẹ. Ayihamẹlinlẹnpọn do Owe-wiwe, nudida, po nuyiwa Jiwheyẹwhe tọn hẹ ẹ po ji whàn Davidi nado pà Mẹdatọ etọn.
Nuhe Yise Bẹhẹn
14. Naegbọn e ma yin dandan nado yọ́n nulẹpo gando Jiwheyẹwhe go whẹpo do tindo yise to ewọ mẹ?
14 Lehe Davidi lẹnnupọndo nudida po Owe-wiwe po ji sù sọ, mọ wẹ e nọ mọdọ nukunnumimọjẹ oyọnẹn po nugopipe Jiwheyẹwhe tọn po mẹ to gigọ́ mẹ zẹ̀ huhlọn etọn go do. (Psalm 139:6) Nudopolọ wẹ gando mílọsu go. Mí ma na mọnukunnujẹ nulẹpo mẹ gando azọ́n nudida Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn go gbede. (Yẹwhehodọtọ 3:11; 8:17) Ṣigba Jiwheyẹwhe ko ‘de oyọnẹn susu hia’ gbọn Owe-wiwe po nudida po gblamẹ na mẹhe to nugbo dín to ojlẹ depope mẹ lẹ nido sọgan tindo yise he sinai do kunnudenu lẹ ji.—Lomunu lẹ 1:19, 20; Heblu lẹ 11:1, 3.
15. Na apajlẹ lehe yise po haṣinṣan mítọn hẹ Jiwheyẹwhe po nọ zọ̀n afọsu-afọsi do tọn.
15 Yise tintindo bẹ nususu hẹn hugan gbeyiyi dọ ogbẹ̀ po wẹkẹ lọ po dona ko tindo Mẹdatọ nuyọnẹntọ de. E bẹ jidide do Jehovah Jiwheyẹwhe go taidi mẹhe tin de hẹn—yèdọ mẹhe jlo dọ mí ni plọn nado yọ́n ewọ bo tindo haṣinṣan dagbe de hẹ ẹ. (Jakobu 4:8) Mí sọgan lẹnnupọndo jidide he ovi de nọ tindo to otọ́ owanyinọ etọn mẹ ji. Eyin mẹde dọnnu hẹ we dọ otọ́ towe ma na gọalọna we to nuhahun de mẹ, vlavo e na vẹawu na we nado duto mẹlọ ji dọ otọ́ towe sọgan yin jide-dego. Ṣigba, eyin hiẹ ko tindo numimọ kunnudenu nuyiwa owanyinọ otọ́ towe tọn lẹ tọn whlasusu, hiẹ sọgan kudeji dọ ewọ ma na jo we do gba. Mọdopolọ, pinplọn nado yọ́n Jehovah gbọn Owe-wiwe lẹ, ayihamẹlinlẹnpọn do nudida ji, po alọgọ etọn mimọ taidi gblọndo odẹ̀ mítọn lẹ tọn po dali nọ whàn mí nado dejido ewọ go. E nọ dozolanmẹna mí nado plọn nususu dogọ gando ewọ go bo pagigona ẹn kakadoi sọn owanyi po mẹdezejo matin ṣejannabi po mẹ. Yanwle dagbe hugan he mẹdepope sọgan doafọna wẹ enẹ yin.—Efesunu lẹ 5:1, 2.
Dín Anademẹ Mẹdatọ Mítọn Tọn!
16. Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn haṣinṣan pẹkipẹki he Davidi tindo hẹ Jehovah mẹ?
16 “Dindona mi, Jiwheyẹwhe E, na a ni yọ́n ayiha ṣie: whlé mi pọ́n, na a ni yọ́n tùmajai ṣie lẹ: bosọ pọ́n eyin aliho ylankan de tin to ohò ṣie mẹ, bosọ hẹn mi gbọ̀n aliho madopodo lọ mẹ.” (Psalm 139:23, 24) Davidi yọnẹn dọ Jehovah yọ́n ewọ ganji—linlẹn, hodidọ, kavi nuyiwa etọn lẹpo ma whla do Mẹdatọ etọn. (Psalm 139:1-12; Heblu lẹ 4:13) Kẹdẹdile yọpọvu de nọ tindo numọtolanmẹ hihọ́ tọn to awà mẹjitọ owanyinọ etọn lẹ tọn mẹ do, Davidi tindo numọtolanmẹ hihọ́ tọn na Jiwheyẹwhe yọ́n ẹn ganji wutu. Davidi wlebòna haṣinṣan pẹkipẹki he e tindo hẹ Jehovah bo dovivẹnu nado hẹn e go gbọn nulinlẹnpọn sisosiso do azọ́n Etọn lẹ ji po dẹ̀hiho hlan Ẹn po dali. Na nugbo tọn, susu to psalm Davidi tọn lẹ mẹ—he bẹ Psalm 139 hẹn—yin hogbe odẹ̀ tọn he yin jiji taidi ohàn lẹ. Mọdopolọ, ayihamẹlinlẹnpọn po dẹ̀hiho po sọgan gọalọna mí nado dọnsẹpọ Jehovah pẹkipẹki.
17. (a) Naegbọn Davidi jlo dọ Jehovah ni dindona ayiha etọn? (b) Nawẹ aliho he mẹ mí nọ yí mẹdekannujẹ mítọn zan te na yinuwado gbẹzan mítọn ji gbọn?
17 Na mí yin didá to apajlẹ Jiwheyẹwhe tọn mẹ wutu, mí yin nina mẹdekannujẹ nudide bibasi tọn. Mí sọgan de nado wà dagbe kavi oylan. Mẹdekannujẹ enẹ na hẹn mí nado dogbè nuhe mí wà lẹ tọn. Davidi ma jlo na yin hihia dogọ mẹylankan lẹ. (Psalm 139:19-22) E ma jlo na basi nuṣiwa sinsinyẹn lẹ. Enẹwutu, to nulinlẹnpọndo oyọnẹn gbloada Jehovah tọn ji godo, Davidi gbọn whiwhẹ dali biọ to Jiwheyẹwhe si nado dindona ayiha etọn bo deanana ẹn to ali ogbẹ̀ tọn ji. Nujinọtedo walọ dagbe tọn he Jiwheyẹwhe zedai lẹ gando mẹlẹpo go; enẹwutu mílọsu dona basi nudide dagbe lẹ. Jehovah na tuli mímẹpo nado setonuna ẹn. Mọwiwà nọ hẹn mí tindo nukundagbe etọn po dona susu po. (Johanu 12:50; 1 Timoti 4:8) Zọnlinzinzin hẹ Jehovah egbesọegbesọ nọ gọalọna mí nado tindo jijọho ahun mẹ tọn, etlẹ yin to nuhahun sinsinyẹn lẹ nukọn.—Filippinu lẹ 4:6, 7.
Hodo Mẹdatọ Jiawu Mítọn!
18. Tadona tẹ kọ̀n wẹ Davidi wá to whenuena e lẹnayihamẹpọn do nudida ji?
18 Taidi jọja de, Davidi nọ saba tin to gbonu bo nọ to lẹngbọ lẹ họ́. Dile lẹngbọ lẹ dokọdò nado dù amà, ewọ nọ ze nukun etọn lẹ daga hlan olọn. To zánmẹ, Davidi nọ lẹnnupọndo kiklo jiawu wẹkẹ lọ tọn po nuhe e zẹẹmẹdo lẹpo po ji. “Olọn lẹ to gigo Jiwheyẹwhe tọn hodọ; agahomẹ sọ to alọnuzọ́n etọn lá,” wẹ Davidi wlan. “Okle hlan okle to ohó túntún jẹgbonu, ozán hlan ozán to nuyọnẹn lá.” (Psalm 19:1, 2) Davidi mọnukunnujẹemẹ dọ ewọ dona dín Omẹ lọ he dá onú lẹpo to aliho jiawu mẹ bosọ hodo e. Mí dona wà nudopolọ.
19. Etẹwẹ jọja po mẹho po sọgan plọn sọn nugbo lọ mẹ dọ mí yin ‘didá to aliho jiawu mẹ’?
19 Davidi lọsu yinuwa sọgbe hẹ ayinamẹ he ovi etọn Sọlọmọni na jọja lẹ to godo mẹ dọmọ: “Flin mẹdatọ towe to azán ovu whenu towe tọn . . . Dibusi Jiwheyẹwhe bosọ yìn osẹ́n etọn lẹ: na ehe wẹ azọ́n gbẹtọ lẹpo tọn pete.” (Yẹwhehodọtọ 12:1, 13) Taidi jọja de, Davidi mọdọ ewọ yin ‘didá to aliho jiawu mẹ.’ Gbẹninọ sọgbe hẹ nukunnumọjẹnumẹ enẹ hẹn ale susu wá na ẹn to gbẹzan etọn lẹpo mẹ. Vlavo mí yin jọja kavi mẹho, eyin mí pà Mẹdatọ Daho mítọn bo sẹ̀n ẹn, gbẹninọ mítọn dintọn po sọgodo tọn po na gọ́ na ayajẹ. Biblu dopagbe gando mẹhe gbọṣi adà Jehovah tọn mẹ lẹ bo nọgbẹ̀ sọgbe hẹ aliho dodo tọn etọn lẹ go dọmọ: “Yé na to sinsẹ́n hẹn jẹgbonu wá to yọnho mẹ; yé na dósin bosọ kọ́. Nado dohia dọ tenọglinọ wẹ OKLUNỌ.” (Psalm 92:14, 15) Podọ mí na tindo todido nado duvivi azọ́njiawu Mẹdatọ mítọn tọn kakadoi.
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a Pọ́n Réveillez-vous! 22 juin 2004 he Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ zinjẹgbonu.
b Pọ́n hosọ lọ ga “Les reins : des filtres essentiels à la vie,” to Réveillez-vous! 8 août 1997 mẹ.
c Hodidọ Davidi tọn to Psalm 139:18b sọgan ko zẹẹmẹdo dọ eyin e yí azán lọ blebu zan kakajẹ whenuena amlọn yí ì to zánmẹ nado hia linlẹn Jehovah tọn lẹ, to whenuena e na fọ́n to afọnnu, e na gbẹ́ tindo nususu nado hia.
Be Hiẹ Sọgan Na Gblọndo Ya?
• Nawẹ aliho he mẹ ovi he ma ko yin jiji de nọ whẹ́n te dohia dọ mí yin ‘didá to aliho jiawu mẹ’ gbọn?
• Naegbọn mí dona lẹnayihamẹpọn do linlẹn Jehovah tọn lẹ ji?
• Nawẹ yise po haṣinṣan mítọn hẹ Jehovah po nọ zọ̀n afọsu-afọsi gbọn?
[Yẹdide to weda 23]
Whinwhẹ́n viyẹyẹ de tọn to homẹ nọ sinai do nudọnamẹ he ko yin awuwlena jẹnukọn de ji
ADN
[Asisa Yẹdide tọn]
Unborn fetus: Lennart Nilsson
[Yẹdide to weda 24]
Taidi ovi he dejido otọ́ owanyinọ etọn go, mí dejido Jehovah go
[Yẹdide to weda 25]
Nulinlẹnpọndo nudida Jehovah tọn lẹ ji whàn Davidi nado pà Ẹ