‘Gohọ̀ Nugbonọ lẹ Tọn Na Hẹnai’
TO WHENUENA yozò Amagẹdọni tọn na gbajẹgbonu bo hẹn aihọn ylankan Satani tọn wá opodo, ‘owhé mẹylankan lẹ tọn na sudo.’ ‘Gohọ̀ nugbonọ lẹ tọn’ lo? E ‘na hẹnai’ to aihọn yọyọ Jiwheyẹwhe tọn mẹ.—Howhinwhẹn lẹ 14:11.
Ṣigba, kakajẹ ojlẹ he mẹ ‘mẹylankan lẹ na yin sinsán sẹ sọn aigba ji bọ sẹ́nmẹjẹtọ lẹ na yin dindọ̀n sún sọn e mẹ,’ dodonọ lẹ dona to ninọ̀ hẹ yé whẹ́. (Howhinwhẹn lẹ 2:21, 22) Be nugbonọ lẹ sọgan hẹnai to ninọmẹ ehelẹ glọ ya? Howhinwhẹn lẹ weta 14 wefọ 1 jẹ 11 dohia dọ eyin mí dike bọ nuyọnẹn deanana hodidọ po nuyiwa mítọn lẹ po, mí sọgan tindo kọdetọn dagbe bo duvivi dolilo tọn jẹ obá de mẹ etlẹ yin todin.
Whenuena Nuyọnẹn Gbá Whédo De
Ahọlu Sọlọmọni Islaeli hohowhenu tọn dọhodo lehe asi de sọgan yidogọna dagbemẹninọ whẹndo etọn tọn do ji dọmọ: “Yọnnu nuyọnẹntọ lẹpo wẹ nọ gbá ohọ̀ etọn: ṣigba nulunọ nọ yí alọ etọn do dọ̀n ẹn liai.” (Howhinwhẹn lẹ 14:1) Nawẹ yọnnu he tindo nuyọnẹn nọ gbá whédo etọn gbọn? Yọnnu nuyọnẹntọ nọ na sisi tito Jiwheyẹwhe tọn gando tatọ́-yinyin go. (1 Kọlintinu lẹ 11:3) Gbigbọ mẹdekannujẹ tọn he gbayipe to aihọn Satani tọn mẹ ma nọ yinuwado e ji gba. (Efesunu lẹ 2:2) E nọ litaina asu etọn bo nọ dọho etọn dagbe, ehe nọ yidogọna sisi he mẹdevo lẹ sọgan tindo na asu lọ. Yọnnu nuyọnẹntọ nọ yí zohunhun do plọnnu ovi etọn lẹ to gbigbọ-liho podọ to aliho yọn-na-yizan lẹ mẹ. E nọ wazọ́n sinsinyẹn na dagbe whédo etọn tọn, bo nọ hẹn owhé lọ yin fininọ he voawu bo yọ́n nọ̀ na whẹndo lọ. Aliho he mẹ e nọ penukundo onú lẹ go te nọ dohia dọ e nọ yí zinzin zan bosọ nọ dowénanu. Yọnnu heyin nuyọnẹntọ nugbo nọ yidogọna kọdetọn dagbe po dolilo whédo etọn tọn po.
Yọnnu nulunọ ma nọ tindo sisi na tito Jiwheyẹwhe tọn gando tatọ́-yinyin go. Odẹ́ etọn ma nọ sisọ́ nado dọho asu etọn tọn jẹagọ. Na e ma yọ́n wedonanu wutu, e nọ ṣì akuẹ he whédo lọ jẹtukla do mọ lẹ zan. E sọ nọ hẹn whenu gú. Taidi kọdetọn de, owhé etọn nọ kudiho bọ ovi lẹ nọ jiya to agbasa-liho podọ to gbigbọ-liho. Mọwẹ, yọnnu nulunọ nọ dọ̀n whédo etọn liai.
Ṣigba, etẹwẹ nọ dohia eyin mẹde yin nuyọnẹntọ kavi nulunọ? Howhinwhẹn lẹ 14:2 dọmọ: “Ewọ he to zọnlinzin to nugbo etọn mẹ dibuna OKLUNỌ: ṣigba ewọ he basi yẹwiwà to aliho etọn ji, vlẹ ẹ.” Nugbonọ nọ dibusi Jiwheyẹwhe nugbo lọ, podọ ‘osi kavi obu Jehovah tọn wẹ dòdó nuyọnẹn tọn.’ (Psalm 111:10) Mẹhe yin nuyọnẹntọ nugbo nọ yọnẹn dọ azọngban etọn wẹ nado “dibusi Jiwheyẹwhe bosọ yìn osẹ́n etọn lẹ.” (Yẹwhehodọtọ 12:13) To vogbingbọnmẹ, nulunọ nọ yinuwa to aliho he ma sọgbe hẹ nujinọtedo dodo Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ. Gbíngbán wẹ aliho etọn lẹ. Omẹ mọnkọtọn nọ vlẹ Jiwheyẹwhe, bo nọ dọ to ayiha ede tọn mẹ dọ: “Jiwheyẹwhe de ma tin.”—Psalm 14:1.
Whenuena Nuyọnẹn Deanana Nùflo Mítọn
Etẹwẹ sọgan yin didọ dogbọn hodidọ mẹhe dibusi Jehovah po mẹhe vlẹ Ẹ po tọn dali? “To onù nulunọ tọn mẹ wẹ opò sakla tọn te,” wẹ ahọlu lọ dọ, “ṣigba nùflo nuyọnẹntọ lẹ tọn na whlẹn yé.” (Howhinwhẹn lẹ 14:3) Nulunọ ma nọ yin jijọhonọ kavi lẹnpọn dagbenọ na e ma tindo nuyọnẹn he sọn aga wutu. Nuyọnẹn aigba ji tọn, gbẹtọ tọn, po aovi tọn po wẹ nọ deanana afọdide etọn lẹ. E nọ yawu tlọ́nu, bosọ nọ zan hogbe goyiyi tọn lẹ. Sakla onù etọn tọn nọ fọ́n nuhahun susu dote na ẹn podọ na mẹdevo lẹ.—Jakobu 3:13-18.
Nùflo nuyọnẹntọ tọn nọ whlẹn ẹn, kavi nọ basi hihọ́na ẹn, bo nọ gbọnmọ dali yidogọna dagbemẹninọ etọn. Gbọnna? Owe-wiwe dọmọ: “Omẹ delẹ tin bo nọ yawu dọho di sisọ́ ohí de tọn: ṣigba odẹ́ nuyọnẹntọ lẹ tọn, wẹ núgángán.” (Howhinwhẹn lẹ 12:18) Nuyọnẹntọ ma nọ dọho vaun kavi zan hogbe he nọ sọwhánmẹ lẹ gba. E nọ lẹnayihamẹpọn nado gblọn. (Howhinwhẹn lẹ 15:28) Ohó he e nọ yí sọwhiwhe do dọ lẹ nọ hẹnmẹ jẹ gángán—e nọ na tuli mẹhe to apọ̀ mọ lẹ bo nọ miọnhomẹna ayimajainanọ lẹ. Kakati nado hẹn homẹgblena mẹdevo lẹ, nùflo etọn nọ yidogọna jijọho po vivomẹninọ po.
Whenuena Nuyọnẹn Deanana Nuyanwle Gbẹtọ Tọn Lẹ
To enẹgodo, Sọlọmọni dọ howhinwhẹn ojlofọndotenamẹ tọn de he taidi nuhe gando nuhudo lọ nado lẹnnupọndo ale po owù he tin to afọdidona yanwle de mẹ po ji go. E dọmọ: “Fie oyìn ma tin te, apó nọ jẹvọ́: ṣigba sudeji [jinukun tọn] tin to huhlọn oyìnsú tọn mẹ.”—Howhinwhẹn lẹ 14:4.
To hodọdo zẹẹmẹ howhinwhẹn ehe tọn ji mẹ, owe alọdlẹndonu tọn de dọmọ: “Otò [apó] he jẹvọ́ nọ dohia dọ oyìnsú he yè na na núdù de ma tin, podọ ehe nọ hẹnmẹ vò sọn tukla lọ si nado jla kanlin lẹ do bo penukundo yé go, podọ e nọ de akuẹzinzan lẹ pò. Ṣigba adà awetọ ‘ale’ ehe tọn yin didohia to w[efọ] 4tọ apá-b mẹ dọ: jinukun ma na sù eyin oyìnsú mayin yiyizan.” Glesi dona yí nuyọnẹn do basi nudide etọn.
Be nunọwhinnusẹ́n howhinwhẹn ehe tọn ma na yọn-na-yizan ga eyin mí to nulẹnpọndo agbasazọ́n mítọn didiọ, aigba de hihọ̀, zokẹkẹ hihọ̀, kanlin he mí na yìn, po onú mọnkọtọn lẹ po ji ya? Nuyọnẹntọ na yí ale he e bẹhẹn lẹ jlẹdo owù lẹ go bo lẹnnupọn eyin nuhe e to yinyanwle lọ jẹna tukla po akuẹzinzan he e na biọ po nugbonugbo.
Whenuena Kunnudetọ de Yin Nuyọnẹntọ
“Kunnudetọ nugbonọ ma na dike dolalo,” wẹ Sọlọmọni dọ bọdego, “ṣigba oklọ wẹ kunnudetọ lalonọ nọ dọ jẹgbonu.” (Howhinwhẹn lẹ 14:5) Oklọ kavi lalo kunnudetọ lalonọ tọn sọgan hẹn awugblenamẹ taun. Naboti Jẹzleẹlinu lọ yin zannu dlándo hù na sunnu nuvọ́nọ awe dekunnu lalo dokọna ẹn wutu. (1 Ahọlu lẹ 21:7-13) Podọ be e ma yin kunnudetọ lalonọ lẹ wẹ jẹagọdo Jesu bọ e do yin hùhù ya? (Matiu 26:59-61) Kunnudetọ lalonọ lẹ sọ dekunnu sọta Stefani—devi Jesu tọn tintan heyin hùhù do yise etọn tamẹ.—Owalọ lẹ 6:10, 11.
Lalonọ de sọgan nọma yin didegbà na ojlẹ de, ṣigba lẹnnupọndo sọgodo etọn ji. Jehovah gbẹwanna “kunnudetọ lalo tọn he to ohó lalo dọ,” wẹ Biblu dọ. (Howhinwhẹn lẹ 6:16-19) Omẹ mọnkọtọn na tindo tẹnmẹ etọn to ofi hihla he to miyọ́n ji po whèmi po mẹ—yèdọ okú awetọ—to pọmẹ hẹ ylanwatọ lẹ taidi hlọnhutọ, ayọdetọ, po boṣiọ-sẹ̀ntọ lẹ po.—Osọhia 21:8.
Kunnudetọ nugbonọ ma nọ dolalo to whenuena e to kunnude. Kunnudide etọn ma nọ yin hinhẹnflu po lalo po gba. Ṣigba, ehe ma zẹẹmẹdo dọ e tin to dandannu glọ nado na nudọnamẹ gigọ́ hlan mẹhe sọgan jlo nado hẹnawugblena omẹ Jehovah tọn lẹ to aliho delẹ mẹ gba. Tọgbo Ablaham po Isaki po whlá nugbo delẹ do mẹhe ma to Jehovah sẹ̀n lẹ. (Gẹnẹsisi 12:10-19; 20:1-18; 26:1-10) Lahabi Jẹliko tọn klọ omẹ ahọlu tọn lẹ. (Jọṣua 2:1-7) Jesu Klisti lọsu whlá nudọnamẹ delẹ to whenuena e mọdọ didọ yé tọ́n na hẹn awugble he ma jẹ wá. (Johanu 7:1-10) E dọmọ: “Mì yí onú heyin wiwe nẹ hlan avún lẹ blo.” Etẹwutu? Na “yé nikaa . . . lẹ́ bo tlẹ́n mì.”—Matiu 7:6.
Whenuena “Nuyọnẹn Ma Sinyẹnawu”
Be gbẹtọ lẹpo wẹ tindo nuyọnẹn ya? Howhinwhẹn lẹ 14:6 dọmọ: “Mẹvlẹtọ to nuyọnẹn dín, e masọ mọ ẹn: ṣigba nuyọnẹn ma sinyẹnawu na mẹhe zìn gba.” Mẹvlẹtọ, kavi mẹṣankotọ, sọgan dín nuyọnẹn, ṣigba nuyọnẹn nugbo nọ yì do e. To whenuena e yindọ mẹvlẹtọ nọ yí tasinsinyẹn do deafu do onú Jiwheyẹwhe tọn lẹ, e nọ gbọagba onú tangan he na hẹn ẹn tindo nuyọnẹn tọn—yèdọ oyọnẹn he pegan Jiwheyẹwhe nugbo lọ tọn. Goyiyi po tasinsinyẹn etọn po nọ glọnalina ẹn ma nado plọnnu dogbọn Jiwheyẹwhe dali bo tindo nuyọnẹn. (Howhinwhẹn lẹ 11:2) Naegbọn e tlẹ to tuklajẹ nado dín nuyọnẹn? Howhinwhẹn lọ ma dọ whẹwhinwhẹ́n lọ na mí gba, ṣigba e sọgan ko wàmọ nado dohia mẹdevo lẹ dọ ewọ yọnnuin.
“Nuyọnẹn ma sinyẹnawu” na mẹhe zìn. Zinzin yin zẹẹmẹ basina taidi “nukunnumọjẹnumẹ apọ̀nmẹ tọn,” “nugopipe lọ nado tunwun lehe adà dopodopo zẹẹmẹ de tọn tindo kanṣiṣa hẹ whẹho lọ blebu do go.” Nugopipe de wẹ he nọ gọalọ nado blá adà voovo whẹho de tọn dopọ bo mọ blebu-yinyin etọn, e mayin apadewhe etọn poun gba. Nuhe dọ howhinwhẹn ehe te wẹ yindọ oyọnẹn ma nọ sinyẹnawu na mẹhe tindo nugopipe ehe.
Todin, lẹnnupọndo lehe a wagbọn bo wá tindo oyọnẹn nugbo Biblu tọn ji. To whenuena a jẹ Biblu plọn ji, vlavo nuplọnmẹ dodonu tọn lẹ gando Jiwheyẹwhe, opagbe etọn lẹ, po Visunnu etọn po go tin to nugbo tintan he a plọn lẹ mẹ. To bẹjẹeji, hiẹ ma mọ kanṣiṣa he yé tindo hẹ yedelẹ gba. Ṣigba dile a zindonukọn to nupinplọn towe mẹ, hiẹ jẹ kanṣiṣa lọ mọ ji bo penugo nado mọ hezeheze lehe nudọnamẹ voovo lẹ gando lẹndai blebu Jehovah tọn na gbẹtọ po aigba po go do. Nugbo Biblu tọn lẹzun nuhe sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe bo tindo kanṣiṣa. E bọawu todin nado plọn bo flin nudọnamẹ yọyọ lẹ na hiẹ sọgan mọ kanṣiṣa he yé tindo hẹ whẹho lọ blebu wutu.
Ahọlu nuyọnẹntọ lọ na avase gando fie oyọnẹn ma sọgan yin mimọ te go. “Tọ́n sọn nukọn nulunọ tọn,” wẹ e dọ, “whenuena hiẹ ma mọ nùflo nuyọnẹn tọn to ohò etọn mẹ.” (Howhinwhẹn lẹ 14:7) Nulunọ ma nọ tindo oyọnẹn nugbo. Nùflo etọn ma nọ de nuyọnẹn tọ́n jẹgbonu. Ayinamẹ lọ wẹ nado họ̀nna omẹ mọnkọtọn, podọ nuyọnẹnnu wẹ e yin nado nọla na ẹn. Na nugbo tọn, “ogbẹ́ nulunọ lẹ tọn na sudo.”—Howhinwhẹn lẹ 13:20.
Sọlọmọni zindonukọn dọmọ: “Nuyọnẹn mẹzìnzìn tọn wẹ nado yọ́n aliho etọn: ṣigba nululu nulunọ lẹ tọn wẹ oklọ.” (Howhinwhẹn lẹ 14:8) Nuyọnẹntọ nọ lẹnnupọndo nuyiwa etọn lẹ ji. E nọ na ayidonugo hlan aliho voovo he hundote na ẹn lẹ bo nọ yí sọwhiwhe do gbeje nuhe mẹ dopodopo sọgan dekọtọn do pọ́n. E nọ de aliho nuyiwa tọn etọn po nuyọnẹn po. Etẹwẹ dogbọn nulunọ dali? E nọ de aliho nululu tọn, bo nọ lẹndọ emi yọ́n nuhe wà emi te podọ dọ aliho dagbe hugan lọ de wẹ emi te. Nululu etọn nọ klọ ẹ.
Whenuena Nuyọnẹn Deanana Haṣinṣan Lẹ
Mẹhe nuyọnẹn nọ deanana nọ tindo haṣinṣan dagbe hẹ mẹdevo lẹ. Ahọlu Islaeli tọn dọmọ: “Nulunọ to whẹgbledo ylando tọn vlẹ: ṣigba nukundagbe tin to dodonọ lẹ ṣẹnṣẹn.” (Howhinwhẹn lẹ 14:9) Aṣagbọ́nu wẹ numọtolanmẹ whẹgbledo-mẹdetiti tọn yin na nulunọ. E ko hẹn haṣinṣan lẹ gble to whégbè podọ to fidevo lẹ na e “jọ goyitọ gbau nado jla nuṣiwa lẹ do” bo dín jijọho wutu. (The New English Bible) Dodonọ nọ jo nuṣiwa mẹdevo lẹ tọn na yé sọn ojlo mẹ wá. E nọ wleawufo nado vẹvẹ bo basi vọjlado to whenuena ewọ lọsu ṣinuwa. Na e nọ dín jijọho wutu, e nọ duvivi haṣinṣan ayajẹ tọn he dolido hẹ mẹdevo lẹ.—Heblu lẹ 12:14.
Enẹgodo Sọlọmọni dlẹnalọdo dogbó he tin to haṣinṣan gbẹtọ tọn lẹ mẹ. E dọmọ: “Ayiha yọ́n vivẹ́ ede tọn: jonọ ma doalọ to ayajijẹ etọn mẹ.” (Howhinwhẹn lẹ 14:10) Be mí sọgan nọ dọ numọtolanmẹ mítọn lẹ to whepoponu—vlavo awubla kavi ayajẹ tọn—na mẹdevo lẹ bo dọ nuhe to mí wà pẹpẹ lẹ na yé ya? Podọ be mẹde sọgan mọnukunnujẹ numọtolanmẹ mẹdevo tọn mẹ mlẹnmlẹn to whepoponu ya? Lala wẹ yin gblọndo kanbiọ awe lẹpo tọn.
Di apajlẹ, lẹnnupọndo numọtolanmẹ mẹhe to linlẹn nado hù ede tọn ji. To paa mẹ, omẹ mọnkọtọn ma sọgan dọ numọtolanmẹ ehelẹ hezeheze na hagbẹ whẹndo tọn de kavi na họntọn de gba. Podọ mẹdevo lẹ ma sọgan doayi ohia numọtolanmẹ mọnkọtọn lẹ tọn go to whepoponu gba. Mí ma dona dowhẹ mídelẹ eyin mí ma mọ ohia ehelẹ bo gboawupo nado gọalọ to aliho de mẹ. Howhinwhẹn ehe sọ plọn mí dọ dile e tlẹ nọ yin homẹmiọnnamẹnu nado lẹhlan họntọn awuvẹmẹtọ de dè nado sọgan mọ alọgọ yí to numọtolanmẹ-liho, homẹmimiọn he gbẹtọ lẹ sọgan wleawuna tindo dogbó. E sọgan biọ dọ mí ni ganjẹ Jehovah kẹdẹ go to whenuena mí to akọndona awusinyẹnnamẹnu delẹ.
‘Yẹyi po Adọkun po Tin to Owhé Etọn Gbè’
“Owhé mẹylankan tọn wẹ yè na sudo,” wẹ ahọlu Islaeli tọn dọ, ‘ṣigba gòhọ nugbonọ lẹ tọn na hẹnai.’ (Howhinwhẹn lẹ 14:11) Mẹylankan sọgan hẹnai to titonu ehe mẹ bo tlẹ sọgan tindo owhé whanpẹnọ de, ṣigba ale tẹwẹ enẹ na yin na ẹn to whenuena ewọ lọsu masọ tin ba? (Psalm 37:10) To vogbingbọnmẹ, owhé nugbonọ tọn sọgan nọma yọnwhanpẹ sọmọ. Ṣigba ‘yẹyi po adọkun po tin to owhé etọn gbè,’ wẹ Psalm 112:3 dọ. Etẹwẹ ehelẹ yin?
To whenuena nuyọnẹn deanana hodidọ po nuyiwa mítọn lẹ po, mí nọ tindo “adọkun po yẹyi po” he tin to nuyọnẹn mẹ. (Howhinwhẹn lẹ 8:18) Ehelẹ bẹ haṣinṣan jijọho tọn tintindo hẹ Jiwheyẹwhe podọ hẹ kọmẹnu mítọn lẹ, dagbemẹninọ, po dolilo jẹ obá de mẹ po hẹn. Mọwẹ, etlẹ yin todin, ‘gòhọ nugbonọ lẹ tọn’ sọgan hẹnai.
[Yẹdide to weda 27]
Yọnnu nuyọnẹntọ gbá ohọ̀ etọn
[Yẹdide to weda 28]
“Odẹ́ nuyọnẹntọ lẹ tọn, wẹ núgángán”