Weta 6
Jehovah—“Jiwheyẹwhe Dodonọ Podọ Whlẹngantọ De”
1, 2. Jide tẹwẹ yin ninamẹ to Isaia weta 45 mẹ, podọ kanbiọ tẹlẹ wẹ na yin dogbapọnna?
YÈ SỌGAN dejido opagbe Jehovah tọn lẹ go. Jiwheyẹwhe osọhia tọn po Jiwheyẹwhe nudida tọn po wẹ ewọ yin. Whlasusu wẹ e ko do ede hia nado yin Jiwheyẹwhe dodonọ podọ Whlẹngantọ de na omẹ akọta lẹpo tọn. Ehelẹ yin delẹ to jidenamẹ homẹmiọnnamẹ tọn lẹ mẹ heyin mimọ to Isaia weta 45 mẹ.
2 To yidogọmẹ, Isaia weta 45 bẹ apajlẹ jiawu nugopipe dọdai Jehovah tọn tọn de hẹn. Gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn hẹn Isaia penugo nado mọnú hlan otò dindẹn lẹ mẹ podọ nado yọ́n nuhe na jọ to owhe kanweko he ja lẹ mẹ, podọ e whàn ẹn nado basi zẹẹmẹ nujijọ de tọn he Jehovah, Jiwheyẹwhe dọdai nugbonọ lọ kẹdẹ, sọgan dọ po gbesisọ mọnkọtọn po. Nujijọ tẹwẹ? Nawẹ e gando omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ go to azán Isaia tọn gbè gbọn? Zẹẹmẹ tẹwẹ e tindo na mí to egbehe? Mì gbọ mí ni gbadopọnna ohó yẹwhegán lọ tọn lẹ.
Nulila Jehovah Tọn Sọta Babilọni
3. Hogbe awuvivi tọn tẹlẹ wẹ Isaia 45:1-3a yí do basi zẹẹmẹ awhàngbigba Kilusi tọn?
3 “Le wẹ OKLUNỌ dọ hlan [mẹyiamisisadode, NW] etọn, hlan [Kilusi], adusilọ mẹhe tọn yẹn ko hẹn, nado gbawhàn akọta lẹ tọn to nukọn etọn; yẹn na tún homẹbla ahọlu lẹ tọn, nado hùn họngbó awe lẹ to nukọn etọn, yè ma na sú họngbó lọ. Yẹn na yì jẹnukọnna we, bosọ hẹn ofi gbíngbán lẹ zun jijlọ: yẹn na gbà họngbó gànvẹẹ tọn lẹ kija, bosọ sán gànpatin lẹ do awe. Yẹn na yí adọkunnu zinvlu tọn na we, po adọkun he whlá do nuglọ lẹpo po.”—Isaia 45:1-3a.
4. (a) Naegbọn Jehovah do ylọ Kilusi dọ “mẹyiamisisadode” emitọn? (b) Nawẹ Jehovah na na awhàngbigba Kilusi gbọn?
4 Jehovah, gbọn Isaia gblamẹ, dọhona Kilusi taidi dọ e tin to ogbẹ̀ nkọtọn, dile etlẹ yindọ Kilusi ma ko yin jiji to azán Isaia tọn gbè. (Lomunu lẹ 4:17) To whenuena e yindọ Jehovah ko de Kilusi jẹnukọn nado hẹn azọngban tangan de di, Kilusi sọgan yin yiylọ dọ “mẹyiamisisadode” Jiwheyẹwhe tọn. Po anadenamẹ Jiwheyẹwhe tọn po, e na gbawhàn akọta lẹ tọn, bo na to ahọlu lẹ hẹn zun madogánnọ, yé ma na penugo nado nọavunte. Enẹgodo, whenuena Kilusi na tọ́n-awhàn Babilọni, Jehovah na mọdọ họngbó tòdaho lọ tọn lẹ yin jijodo nùvo, bo na hẹn yé nado taidi họngbó he ko yin gbigbakija bo ma yọn-na-yizan lẹ. E na jẹnukọnna Kilusi yì, bo na de aliglọnnamẹnu lẹpo sẹ. Taidi kọdetọn de, awhànpa Kilusi tọn lẹ na gbawhàn tòdaho lọ tọn bo na bẹ “adọkun he whlá do nuglọ lẹpo,” yèdọ adọkun etọn heyin bibẹ whlá do odò-glọ to zinvlu mẹ lẹ. Ehe wẹ yin dọdai he Isaia dọ. Be ohó etọn lẹ mọ hẹndi ya?
5, 6. Whetẹnu podọ nawẹ dọdai lọ gando aijijẹ Babilọni tọn go mọ hẹndi yí gbọn?
5 To owhe 539 J.W.M.—yèdọ nudi owhe 200 delẹ he Isaia basi kandai dọdai ehe tọn godo—Kilusi wá adó Babilọni tọn lẹ kọ̀n nugbo nado tọ́n-awhàn tòdaho lọ. (Jẹlemia 51:11, 12) Ṣigba, Babilọninu lẹ ma kiya gba. Yé lẹndọ awhàn ma sọgan gbà tòdaho yetọn. Adó gángán he yiaga etọn lẹ yin lilẹdopé gbọn osinwhín he siso bo gọ́ na osin he tọ́nsọn Tọ̀sisa Euflate tọn mẹ dali, ehe wleawuna apadewhe tito hihọ́ tòdaho lọ tọn. Na nuhe hugan owhe kanweko, kẹntọ depope ma ko penugo nado tọ́n-awhàn Babilọni to ajijimẹ gba! Na nugbo tọn, togán Babilọni tọn, Bẹlṣazali, tindo numọtolanmẹ hihọ́ tọn to owhé etọn gbè sọmọ bọ e to agọ́du hẹ hagbẹ họ̀nmẹ tọn etọn lẹ. (Daniẹli 5:1) To ozán enẹ mẹ, yèdọ to ozán azán 5/6 octobre tọn mẹ—Kilusi dotana afọdide awhànfunfun ayidego tọn de.
6 Sọn agewaji Babilọni tọn, awhànfuntọ azọ́nyọnẹntọ Kilusi tọn lẹ ko biọ osinwhín Tọ̀sisa Euflate tọn mẹ, bo deanana osin etọn lẹ na yé ma na do sà yì hùwaji to tòdaho lọ mẹ ba. To madẹnmẹ, osin tọ̀sisa lọ tọn to Babilọni po lẹdo etọn po ko hú sọmọ bọ awhànpa Kilusi tọn lẹ penugo nado zinzọnlin gbọn tọ̀sisa lọ mẹ biọ ṣẹnṣẹn tòdaho lọ tọn. (Isaia 44:27; Jẹlemia 50:38) Po nupaṣamẹ po, kẹdẹdile Isaia dọdai do, họngbó he tin to tọ̀sisa lọ kọ̀n lẹ tin to nùvo. Awhànpa Kilusi tọn lẹ dó-awhàn biọ Babilọni, bo biọ họ̀nmẹ lọ, bosọ hù Ahọlu Bẹlṣazali. (Daniẹli 5:30) Awhàn lọ yin gbigbà to zánto dopo poun mẹ. Babilọni jai, bọ dọdai lọ yin hinhẹndi mlẹnmlẹn.
7. Nawẹ hẹndi ayidego dọdai Isaia tọn gando Kilusi go hẹn Klistiani lẹ lodo gbọn?
7 Hẹndi dọdai ehe tọn dile e ko yin didọdai do pẹpẹ hẹn yise Klistiani lẹ tọn lodo to egbehe. E na yé whẹwhinwhẹ́n he lodo nado yise dọ dọdai Biblu tọn he ma ko mọ hẹndi yí lẹ sọgan yin jide-dego mlẹnmlẹn ga. (2 Pita 1:20, 21) Sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn lẹ yọnẹn dọ nujijọ he yin tenọna gbọn aijijẹ Babilọni tọn dali to 539 J.W.M.—yèdọ aijijẹ “Babilọni Daho lọ” tọn—ko jọ wayi to 1919. Etomọṣo, yé to nukọnpọnhlan na vasudo titobasinanu sinsẹ̀n egbezangbe enẹ tọn po opagbe didesẹ titonu tònudidọ tọn he tin to anademẹ Satani tọn glọ lẹ tọn po, zize Satani do odò mapote mẹ, gọna wiwá olọn yọyọ lẹ po aigba yọyọ de po tọn. (Osọhia 18:2, 21; 19:19-21; 20:1-3, 12, 13; 21:1-4) Yé yọnẹn dọ dọdai Jehovah tọn lẹ ma yin dọdai ovọ́ lẹ gba, ṣigba zẹẹmẹ tangan, nujijọ sọgodo tọn lẹ. Jide Klistiani nugbo lẹ tọn nọ yin hinhẹn lodo to whenuena yé flin hẹndi zẹẹmẹ gigọ dọdai Isaia tọn lẹpo tọn gando aijijẹ Babilọni tọn go. Yé yọnẹn dọ Jehovah nọ hẹn ohó etọn lẹ di to whepoponu.
Nuhewutu Jehovah Na Do Nukundagbe Hia Kilusi
8. Etẹwẹ yin dopo to whẹwhinwhẹ́n he wutu Jehovah do na awhàngbigba Kilusi do Babilọni ji lẹ mẹ?
8 To didọ mẹhe na gbawhàn Babilọni tọn po lehe ehe na yin bibasi gbọn pó godo, Jehovah zindonukọn nado dọ whẹwhinwhẹ́n tintan he wutu awhàngbigba lọ na yin nina Kilusi. To hodidọ na Kilusi mẹ, Jehovah dọ to dọdai-liho dọ “na hiẹ nido yọnẹn dọ yẹn OKLUNỌ, he yí oyín towe do ylọ we wẹ Jiwheyẹwhe Islaeli tọn.” (Isaia 45:3b) Nuhe sọgbe de wẹ e yin dọ gandutọ huhlọn aihọn tọn ẹnẹtọ lọ tọn to whenuho Biblu tọn mẹ ni yọnẹn dọ awhàngbigba klohugan etọn yin kọdetọn alọgọ mẹde he klo hugan ewọ tọn—yèdọ Jehovah, Nupojipetọ Wẹkẹ tọn. Kilusi dona yọnẹn dọ Jehovah, Jiwheyẹwhe Islaeli tọn wẹ omẹ lọ he ylọ, kavi degbena ẹn. Kandai Biblu tọn dohia dọ na nugbo tọn Kilusi yọnẹn dọ Jehovah dè wẹ awhàngbigba he klohugan etọn wá sọn.—Ẹzla 1:2, 3.
9. Etẹwẹ yin whẹwhinwhẹ́n awetọ he wutu Jehovah do hẹn Kilusi wá nado gbawhàn Babilọni tọn?
9 Jehovah basi zẹẹmẹ whẹwhinwhẹ́n awetọ lọ tọn he wutu e hẹn Kilusi wá nado gbawhàn Babilọni tọn dọmọ: “Na Jakobu devi ṣie po Islaeli mẹvivẹ ṣie po wutu, yẹn yí oyín towe do ylọ we, eyin hiẹ ma tlẹ ko yọ́n mi.” (Isaia 45:4) Awhàngbigba Kilusi tọn do Babilọni ji tindo nujọnu-yinyin titengbe de. E dohiagona aijijẹ huhlọn aihọn tọn dopo tọn po finfọ́n dote devo tọn po, podọ whenuho etọn na yin finflin gbọn whẹndo debọdo-dego lẹ dali. Ṣogan, e taidi dọ e na paṣa akọta he lẹdo yé pé he to nujijọ lọ pọ́n po jeje po lẹ nado yọnẹn dọ na omẹ fọtọ́n vude he “mayin nujọnu” he tin to kanlinmọgbenu to Babilọni lẹ—yèdọ Ju, heyin kúnkan Jakobu tọn lẹ wutu wẹ ehe lẹpo do jọ. Ṣigba, to nukun Jehovah tọn lẹ mẹ, luntọ́ntọ akọta Islaeli hohowhenu tọn ehelẹ yin nujọnu taun. “Devi” etọn lẹ wẹ yé yin. To akọta he tin to aigba ji lẹpo mẹ, yewlẹ wẹ yin “mẹvivẹ” etọn lẹ. Dile etlẹ yindọ Kilusi ma ko yọ́n Jehovah dai, Jehovah yí ì zan taidi mẹyiamisisadode Etọn nado gbawhàn tòdaho he gbẹ́ nado tún kanlinmọ etọn lẹ dote lọ tọn. E mayin lẹndai Jiwheyẹwhe tọn wẹ dọ omẹ dide etọn lẹ ni dọ̀n do aigba jonọ tọn ji kakadoi gba.
10. Etẹwẹ yin whẹwhinwhẹ́n titengbe hugan lọ he wutu Jehovah do yí Kilusi zan nado hẹn vasudo wá na Huhlọn Aihọn Babilọni tọn?
10 Whẹwhinwhẹ́n atọ̀ntọ, he wutu Jehovah do yí Kilusi zan nado hò Babilọni yí wẹ tlẹ yin nujọnu hugan. Jehovah dọmọ: “Yẹn wẹ [Jehovah, NW], mẹdevo ma tin, Jiwheyẹwhe de ma tin gọna mi: yẹn ko blá gbajana we, eyin hiẹ ma tlẹ ko yọ́n mi: na yé nido yọnẹn sọn whèzizẹ podọ sọn whèyihọ, dọ mẹdevo ma tin gọna mi; yẹn wẹ [Jehovah, NW], mẹdevo de ma tin.” (Isaia 45:5, 6) Mọwẹ aijijẹ Huhlọn Aihọn Babilọni tọn yin dohia Jiwheyẹwhe-yinyin Jehovah tọn, kunnudenu na mẹlẹpo dọ ewọ kẹdẹ wẹ e jẹ nado nọ sẹ̀n. Na omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ yin tuntundote wutu, mẹdelẹ sọn akọta susu mẹ—yèdọ sọn whèzẹtẹn kaka yì whèyihọ—na wá yọnẹn dọ Jehovah wẹ yin Jiwheyẹwhe nugbo dopo akàn lọ.—Malaki 1:11.
11. Nawẹ Jehovah basi dohia etọn dọ emi tindo huhlọn nado hẹn lẹndai emitọn gando Babilọni go di gbọn?
11 Flindọ dọdai Isaia tọn ehe ko yin kinkandai na owhe 200 jẹnukọnna nujijọ lọ. To sisè e godo, e sọgan ko paṣa mẹdelẹ dọ, ‘Be Jehovah tindo huhlọn lọ nugbonugbo nado hẹn ẹn di ya?’ Dile whenuho dekunnu etọn do, gblọndo lọ yin mọwẹ. Jehovah basi zẹẹmẹ nuhewutu e do sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe nado yise dọ ewọ sọgan hẹn nuhe e dọ lẹ di tọn dọmọ: “Yẹn wẹ dá hinhọ́n, bosọ dá zinvlu: yẹn wẹ basi jijọho, bosọ dá oylan: yẹn, [Jehovah, NW] wẹ basi onú he lẹpo.” (Isaia 45:7) Nudida lẹpo—sọn hinhọ́n ji kakajẹ zinvlu ji—podọ nuhe tin to whenuho mẹ lẹpo—sọn jijọho ji kakajẹ nugbajẹmẹji ji—tin to anademẹ Jehovah tọn glọ. Kẹdẹdile e dá hinhọ́n okle tọn po zinvlu zánmẹ tọn po do, mọwẹ e na hẹn jijọho wá na Islaeli bo na hẹn nugbajẹmẹji wá Babilọni ji do. Jehovah tindo huhlọn lọ nado dá wẹkẹ lọ, podọ e sọ tindo huhlọn lọ nado hẹn dọdai etọn lẹ di ga. Enẹ nọ na jide Klistiani he yí sọwhiwhe do nọ plọn ohó dọdai etọn tọn lẹ to egbehe.
12. (a) Etẹwẹ Jehovah hẹn olọn po aigba yẹhiadonu tọn lẹ po nado detọ́n? (b) Opagbe homẹmiọnnamẹ tọn tẹwẹ ohó he tin to Isaia 45:8 mẹ lẹ bẹhẹn na Klistiani lẹ to egbehe?
12 Po gbesisọ po, Jehovah yí nujijọ he nọ jọ whẹwhẹ to nudida mẹ lẹ zan nado basi dohia nuhe to tenọpọn Ju he tin to kanlinmọgbenu lẹ dọmọ: “Mì kùn do aigba, sọn aga, mì olọn lẹ, sọ gbọ jiwhé ni kọ̀n dodo doai: gbọ aigba ni kẹ̀, bo hẹn whlẹngán jẹgbonu, gbọ dodo ni tọ́nkun hẹ ẹ dopọ; yẹn OKLUNỌ wẹ dá ẹ.” (Isaia 45:8) Kẹdẹdile olọn yinukundomọ lẹ nọ hẹn jikun ogbẹ̀-namẹ tọn nado jà do, Jehovah na hẹn nuyiwadomẹji dodo tọn lẹ nado jà sọn olọn yẹhiadonu tọn lẹ mẹ do omẹ etọn lẹ ji. Podọ kẹdẹdile aigba yinukundomọ nọ dè jijẹ̀ susu tọ́n do, Jehovah na biọ to aigba yẹhiadonu tọn si nado hẹn nujijọ lẹ wá aimẹ to gbesisọmẹ hẹ lẹndai dodo tọn etọn—titengbe whlẹngán na omẹ etọn he tin to kanlinmọgbenu to Babilọni lẹ. To 1919, Jehovah hẹn “olọn” po “aigba” po nado de nujijọ lẹ tọ́n to aliho dopolọ mẹ nado tún omẹ etọn lẹ dote. Onú mọnkọtọn lẹ mimọ nọ hẹn Klistiani lẹ jaya to egbehe. Etẹwutu? Na nujijọ enẹlẹ hẹn yise yetọn lodo dile yé to nukọnpọnhlan na ojlẹ lọ whenuena olọn yẹhiadonu tọn lẹ, yèdọ Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn, na hẹn dona lẹ wá aigba dodonọ de ji. To ojlẹ enẹ mẹ dodowiwa po whlẹngán po he na tọ́njẹgbonu sọn olọn po aigba yẹhiadonu tọn lẹ po mẹ na yin to obá daho tlala de mẹ hugan whenuena Babilọni hohowhenu tọn yin zinzindai. Lehe enẹ na yin hẹndi gigonọ godo tọn na ohó Isaia tọn lẹ do sọ!—2 Pita 3:13; Osọhia 21:1.
Dona lẹ sọn Yinyọ́n Nupojipetọ-Yinyin Jehovah Tọn Mẹ
13. Naegbọn e do yin lẹnpọn dagbe matindo na gbẹtọvi lẹ nado diọavunnukunsọ lẹndai Jehovah tọn lẹ?
13 To zẹẹmẹ bibasi gando sọgodo ayajẹnọ ehe go godo, hogbe dọdai lọ tọn lẹ diọ to ajijimẹ, bọ Isaia lá dindọ̀n awe-topọ́ de dọmọ: “Dindọ̀n wẹ na mẹhe to wiwọhẹ Basitọ etọn! Akla sọn akla aigba tọn mẹ: Be okò na dọna mẹhe dó e dọmọ, Etẹwẹ hiẹ to bibasi? Kavi azọ́n towe, dọmọ, Ewọ ma tindo alọ? Dindọ̀n wẹ na mẹhe dọna otọ́ etọn, dọmọ, Etẹwẹ hiẹ ji? Kavi na yọnnu nẹ dọmọ, Etẹwẹ hiẹ ji?” (Isaia 45:9, 10) E họnwun dọ, visunnu Islaeli tọn lẹ jẹagọdo nuhe Jehovah dọ dọdai etọn lẹ. Vlavo yé ma yise dọ Jehovah na dike omẹ etọn lẹ ni yì kanlinmọgbenu. Kavi e sọgan yindọ yé mọhodọdo linlẹn lọ go dọ Islaeli na yin tuntundote gbọn ahọlu akọta kosi tọn de dali kakati ni yin ahọlu owhe Davidi tọn de. Nado do lẹnpọn dagbe matindo agọjẹdomẹ mọnkọtọn tọn hia, Isaia yí agọjẹdomẹtọ lẹ jlẹdo okòzẹ́n gbigbà po ozẹ́nkla he ma yọn-na-yizan po lẹ go he ma hà bo jẹagọdo nuyọnẹn zẹ́ndotọ etọn tọn. Nuhe zẹ́ndotọ lọ ko yí alọ etọn do basi wẹ to didọna ẹn todin dọ zẹ́ndotọ lọ ma tindo alọ kavi huhlọn nado basi i. Lehe e yin nulunu do sọ! Agọjẹdomẹtọ lọ lẹ taidi ovivu he to tintẹnpọn nado mọhodọdo aṣẹpipa mẹjitọ yetọn lẹ tọn go.
14, 15. Etẹwẹ hogbe lọ lẹ “Omẹ Wiwe” po “Basitọ” po dohia dogbọn Jehovah dali?
14 Isaia na gblọndo Jehovah tọn hlan agọjẹdomẹtọ mọnkọtọn lẹ dọmọ: “Le wẹ OKLUNỌ, Omẹ Wiwe Islaeli tọn, Basitọ etọn dọ, Mì kàn nuhe na jọ biọ mi, gbọn visunnu ṣie lẹ tọn dali, podọ gbọn azọ́n alọ ṣie mẹ tọn dali mì paṣẹna mi. Yẹn wẹ dá aigba, bosọ dá gbẹtọ do e ji: yẹn, yèdọ alọ ṣie wẹ dlẹn olọn lẹ, yẹn ko paṣẹna awhàn yetọn lẹpo. Yẹn ko ze e do aga do dodo mẹ, yẹn nasọ pọ́n aliho etọn lẹpo go: e na ze otò ṣie dote, e na jo gàntọ ṣie lẹ dai yì, e ma yin na akuẹ, kavi na alè, wẹ OKLUNỌ awhànpa lẹ tọn dọ.”—Isaia 45:11-13.
15 Dido Jehovah hia taidi “Omẹ Wiwe” lọ zinnudo wiwenọ-yinyin etọn ji. Yiylọ ẹ dọ “Basitọ” lọ zinnudo jlọjẹ etọn ji taidi Mẹdatọ lọ he basi dide lehe onú lẹ na yì do tọn. Jehovah penugo nado dọna visunnu Islaeli tọn lẹ dogbọn nuhe ja to nukọnmẹ lẹ dali podọ nado deanana alọnuzọ́n etọn, enẹ wẹ yin, omẹ etọn lẹ. Whladopo dogọ nujinọtedo nudida po osọhia po tọn yin didohia nado tindo kanṣiṣa. Taidi Mẹdatọ wẹkẹ lọ pete tọn, Jehovah tindo jlọjẹ lọ nado deanana nujijọ lẹ to aliho he jlo e mẹ. (1 Otannugbo lẹ 29:11, 12) To whẹho he to yinyin hodọdeji lọ mẹ, Gandutọ Nupojipetọ lọ ko basi dide nado ze Kilusi daga, yèdọ kosi de, taidi tundotetọ Islaeli tọn. Wiwá Kilusi tọn, dile e tlẹ gbẹ́ pò to nukọn, yin nujikudo tọn dile tintin agà po odò po tọn te do. To whelọnu lo, visunnu Islaeli tọn tẹwẹ na hà bo mọhodọdo Otọ́ lọ, yèdọ ‘Jehovah awhànpa lẹ tọn’ go?
16. Naegbọn devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ dona litai na ẹn?
16 Wefọ Isaia tọn ehe dopolọ sọ bẹ whẹwhinwhẹ́n devo hẹn ga he wutu devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ dona litaina ẹn. Nudide etọn lẹ nọ yin na dagbe devizọnwatọ etọn lẹ tọn to whepoponu. (Job 36:3) E wleawuna osẹ́n lẹ nado gọalọna omẹ etọn lẹ nado mọaleyi. (Isaia 48:17) Ju he nọgbẹ̀ to azán Kilusi tọn gbè bo kẹalọyi nupojipetọ-yinyin Jehovah tọn lẹ mọ ehe nado yin nugbo. To nuyiwa to kọndopọmẹ po dodowiwa Jehovah tọn po, Kilusi tún yé dote sọn Babilọni na yé nido sọgan vọ́ tẹmpli lọ gbá. (Ẹzla 6:3-5) Mọdopolọ to egbehe, mẹhe nọ yí osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn do yizan mẹ to gbẹzan yetọn mẹ bo nọ kẹalọyi nupojipetọ-yinyin etọn lẹ nọ mọaleyi.—Psalm 1:1-3; 19:7; 119:105; Johanu 8:31, 32.
Dona lẹ na Akọta Devo Lẹ
17. Gbọnvona Islaeli, mẹnu lẹ wẹ nasọ mọaleyi sọn nuyiwa mẹwhlẹngantọ Jehovah tọn lẹ mẹ, podọ gbọnna?
17 E mayin Islaeli kẹdẹ wẹ na yin akọta he na mọaleyi sọn aijijẹ Babilọni tọn mẹ gba. Isaia dọmọ: “Le wẹ OKLUNỌ dọ, [Pàkànọ Egipti tọn po ajọwatọ Etiopia tọn lẹ po, NW], po Sabeanu lẹ tọn po, po gbẹtọ he tọ́nalun lẹ po na juwá dè we, yé na yin towe: yé na hodo we; ogàn mẹ wẹ yé na sọn wá, yé na jẹklo na we, yé na vẹvẹna we, dọmọ, Nugbo, Jiwheyẹwhe tin to ohò towe mẹ: mẹdevo ma tin, Jiwheyẹwhe devo ma tin.” (Isaia 45:14) To azán Mose tọn gbè, “mẹsusu flusọ́” he mayin Islaelivi lẹ kọnawudopọ hẹ Islaelivi lẹ to Gbejizọnlin tintọ́njẹgbonu sọn Egipti tọn yetọn whenu. (Eksọdusi 12:37, 38) Mọdopolọ, jonọ lẹ na kọnawudopọ hẹ Juvi he tin to kanlinmọgbenu lẹ nado tọ́nsọn Babilọni wá whé. Mẹhe mayin Ju ehelẹ ma na yin hinhẹn po huhlọn po nado yì gba ṣigba ‘yé na wá na yedelẹ.’ To whenuena Jehovah dọ dọ, “yé na jẹklo na we,” podọ “yé na vẹvẹna we,” e to alọdlẹndo mẹmẹglọnọ-yinyin po mẹdezejo sọn ojlo mẹ wá po he jonọ ehelẹ na dohia Islaeli. Eyin yé dó gẹdẹ afọ yetọn lẹ, e na yin sọn ojlo mẹ wá, nado do ojlo yetọn hia nado sẹ̀n mẹhe tin to alẹnu Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹ, mẹhe yé na dọhlan dọmọ: “Jiwheyẹwhe tin to ohò towe mẹ.” Yé na basi sinsẹ̀n hlan Jehovah taidi mẹdiọzun Juvi lẹ, to awuwledainanu alẹnu etọn tọn glọ hẹ Islaeli.—Isaia 56:6.
18. Mẹnu lẹ to egbehe wẹ ko mọaleyi sọn tundote Jehovah tọn na “Islaeli Jiwheyẹwhe tọn” lọ mẹ, podọ to aliho tẹlẹ mẹ?
18 Sọn 1919 gbọ́n he “Islaeli Jiwheyẹwhe tọn” ko yin tuntundote sọn kanlinmọgbenu gbigbọmẹ tọn mẹ, hogbe Isaia tọn lẹ ko tindo hẹndi daho de he hugan azán Kilusi gbè tọn. Livi susu lẹdo aihọn pé ko do ojlo hia nado sẹ̀n Jehovah. (Galatianu lẹ 6:16; Zekalia 8:23) Taidi “pàkànọ” po “ajọwatọ” he go Isaia donù lẹ po, yé yí ayajẹ do zan huhlọn po adọkunnu yetọn lẹ po nado nọgodona sinsẹ̀n-bibasi nugbo. (Matiu 25:34-40; Malku 12:30) Yé klán yedelẹ dowiwe hlan Jiwheyẹwhe bo nọ zinzọnlin to aliho etọn lẹ ji, bo yí ayajẹ do lẹzun afanumẹ etọn lẹ. (Luku 9:23) Yé nọ sẹ̀n Jehovah kẹdẹ, bo nọ duvivi alemọyi gbẹdido tọn hẹ “afanumẹ nugbonọ, nuyọnẹntọ” Jehovah tọn, he tin to kanṣiṣa alẹnu vonọtaun de tọn mẹ hẹ Jiwheyẹwhe. (Matiu 24:45-47; 26:28; Heblu lẹ 8:8-13) Dile etlẹ yindọ yé ma yin mahẹtọ to alẹnu enẹ mẹ, “pàkànọ” po “ajọwatọ” enẹlẹ po nọ mọaleyi sọn e mẹ bo nọ setonuna osẹ́n he gando e go lẹ, bo nọ to lilá po adọgbigbo po dọmọ: “Jiwheyẹwhe devo ma tin.” Lehe e yin awuvivinu do sọ nado yin kunnudetọ yí nukundomọ lẹ na jideji daho sọha godonọnamẹtọ sọn ojlo mẹ wá lẹ tọn na sinsẹ̀n-bibasi nugbo to egbehe!—Isaia 60:22.
19. Etẹwẹ na jọ do mẹhe tẹdo boṣiọ-sinsẹ̀n go lẹ?
19 To ayidido e go dọ gbẹtọ akọta lẹ tọn na kọnawudopọ to sinsẹ̀n-bibasi hlan Jehovah mẹ godo, yẹwhegán lọ lá dọmọ: “Nugbo, hiẹ wẹ Jiwheyẹwhe he yí dewe whlá, Jiwheyẹwhe Islaeli tọn, Whlẹngantọ.” (Isaia 45:15) Dile etlẹ yindọ Jehovah dapana huhlọn etọn didohia todin, e ma na whlá ede to sọgodo ba. E na do ede hia nado yin Jiwheyẹwhe Islaeli tọn, Whlẹngantọ omẹ etọn lẹ tọn. Ṣigba, Jehovah ma na yin Whlẹngantọ mẹhe dejido boṣiọ go lẹ tọn gba. Isaia dọ gando omẹ mọnkọtọn lẹ go dọmọ: “Winyan na hù yé, yé omẹ pó wẹ na flú, yé he to vodun basi lẹ na nọpọ yì oflú mẹ.” (Isaia 45:16) Winyandomẹ yetọn na hugan numọtolanmẹ mẹdèpo kavi winyan ojlẹ gli tọn. Okú wẹ e na zẹẹmẹdo—yèdọ adà awetọ opagbe Jehovah tọn he bọdego na Islaeli.
20. Aliho tẹmẹ wẹ Islaeli na mọ “whlẹngán madopodo” te?
20 “Ṣigba yè na yí whlẹngán madopodo do whlẹn Islaeli to OKLUNỌ mẹ: mì ma na mọ winyan, mọ mì ma na flú, aihọn madopodo.” (Isaia 45:17) Jehovah dopagbe whlẹngán mavọmavọ tọn na Islaeli, ṣigba ehe sinai do ninọmẹ de ji. Islaeli dona gbọṣi kọndopọ etọn hẹ “OKLUNỌ mẹ.” To whenuena Islaeli gbà kọndopọ enẹ gbọn gbigbẹ́ Jesu dai taidi Mẹssia lọ dali, akọta lọ na hẹn nukundido “whlẹngán madopodo” etọn tọn bú. Etomọṣo, mẹdelẹ na yí yise zan to Jesu mẹ to Islaeli, podọ omẹ ehelẹ wẹ na wleawuna Islaeli Jiwheyẹwhe tọn, ehe na diọtẹnna Islaeli agbasalan tọn. (Matiu 21:43; Galatianu lẹ 3:28, 29; 1 Pita 2:9) Islaeli gbigbọmẹ tọn ma na dù winyan pọ́n gbede. E na yin hinhẹn biọ “alẹnu madopodo” de mẹ.—Heblu lẹ 13:20.
Yè Sọgan Dejido Jehovah Go, to Nudida mẹ Podọ to Osọhia Mẹ
21. Nawẹ Jehovah do ede hia nado yin mẹhe go yè sọgan dejido mlẹnmlẹn to nudida mẹ podọ to osọhia mẹ gbọn?
21 Be Ju lẹ sọgan ganjẹ opagbe Jehovah tọn go nado na whlẹngán mavọmavọ Islaeli ya? Isaia gblọn dọmọ: “Le wẹ OKLUNỌ he dá olọn lẹ lọ dọ, Jiwheyẹwhe lọsu he dá aihọn, bosọ basi i; e ko hẹn ẹn nọte, e ma dá ẹ tata gba, e dó e na mí nido nọ nọ̀ e mẹ, yẹn wẹ [Jehovah, NW]; mẹdevo de ma tin. Yẹn ma dọho to nuglọ, to ofi zinvlu aihọn tọn te: yẹn ma dọ hlan okún Jakobu tọn, dọmọ, Mì dín mi yaya, yẹn [Jehovah, NW] wẹ to dodo dọ, yẹn do onú he pé hia.” (Isaia 45:18, 19) Whla ẹnẹtọ podọ godo tọn die to weta ehe mẹ, he Isaia bẹ wẹndomẹ dọdai titengbe de tọn jẹeji po hogbe lọ po: “Le wẹ OKLUNỌ dọ.” (Isaia 45:1, 11, 14) Etẹwẹ Jehovah dọ? Dọ to nudida po osọhia po mẹ, yè sọgan dejido ewọ go. E ma dá aigba “tata” gba. Mọdopolọ, e ma dọna omẹ etọn lẹ, Islaeli, nado dín in “yaya” gba. Kẹdẹdile opagbe Jiwheyẹwhe tọn na aigba na yin hinhẹndi do, mọwẹ opagbe Jiwheyẹwhe tọn na omẹ dide etọn lẹ na yin hinhẹndi do ga. To vogbingbọnmẹ na dọdai dozín mẹhe nọ sẹ̀n yẹwhe lalo lẹ tọn, ohó Jehovah tọn lẹ nọ yin didọ to gbangba. Dodo wẹ ohó etọn lẹ, podọ yé nasọ mọ hẹndi. Mẹhe sẹ̀n ẹn lẹ ma na sẹ̀n ẹn to ovọ́ mẹ gba.
22. (a) Jide etẹ tọn wẹ Ju he tin to kanlinmọgbenu to Babilọni lẹ sọgan tindo? (b) Jidenamẹ tẹwẹ Klistiani lẹ tindo to egbehe?
22 Na omẹ Jiwheyẹwhe tọn he tin to kanlinmọgbenu to Babilọni lẹ, hogbe enẹlẹ yin jidenamẹnu de dọ Aigba Pagbe tọn lọ ma na jẹvọ́ kakadoi gba. Gbẹtọ na gbẹ́ wá nọ̀ e mẹ. Podọ opagbe Jehovah tọn lẹ na yé mọ hẹndi yí. To nukọnyiyi mẹ, hogbe Isaia tọn lẹ yin jidenamẹnu de na omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ to egbehe dọ aigba ma na wá lẹzun ofi gbọgbé—he na yin fifiọ gbọn miyọ́n dali, dile mẹdelẹ yise do, kavi yin vivasudo gbọn bọmbu nuzanusẹvaun lẹ dali, dile mẹdevo lẹ to obu etọn di do gba. Lẹndai Jiwheyẹwhe tọn wẹ yindọ aigba na nọte kakadoi, bo lẹzun paladisi whanpẹnọ he ji gbẹtọ dodonọ lẹ na nọ nọ̀. (Psalm 37:11, 29; 115:16; Matiu 6:9, 10; Osọhia 21:3, 4) Mọwẹ, dile e jọ to whẹho Islaeli tọn mẹ do, ohó Jehovah tọn lẹ sọgan yin jide-dego.
Jehovah Dlẹnkanna Lẹblanu Etọn
23. Etẹwẹ yin kọdetọn lọ na mẹhe sẹ̀n boṣiọ lẹ, podọ etẹwẹ dogbọn mẹhe sẹ̀n Jehovah lẹ dali?
23 Whlẹngán Islaeli tọn yin nùzindeji to ohó Jehovah tọn he bọdego lẹ mẹ dọmọ: “Mì bẹ mìde pli bo wá; mì sẹwá, mì mẹhe họngán sọn akọta lẹ mẹ: yé he ze atin boṣiọ pipà yetọn tọn dote ma do nuyọnẹn, yé sọ to dẹ̀ho hlan vodun he ma sọgan whlẹn yé. Mì dọna mi, bosọ hẹn yé sẹwá; nugbo, yé ni lẹn dopọ; mẹnu wẹ do ehe hia sọn hohowhenu? Mẹnu wẹ ko dọ ẹ sọn ojlẹ lọ mẹ gbọ́n? Be e ma yin yẹn OKLUNỌ wẹ? Jiwheyẹwhe devo ma tin gọna mi: Jiwheyẹwhe dodonọ podọ Whlẹngantọ de; mẹdevo ma tin gọna mi.” (Isaia 45:20, 21) Jehovah ylọ “mẹhe họngán” lọ lẹ pli nado yí whlẹngán yetọn jlẹdo nuhe jọ do mẹhe nọ sẹ̀n boṣiọ lẹ tọn go. (Deutelonomi 30:3; Jẹlemia 29:14; 50:28) Na boṣiọ-sẹ̀ntọ lẹ nọ sẹ̀n bo nọ hodẹ̀ hlan yẹwhe he ma tindo huhlọn nado whlẹn yé gán lẹ wutu, yé “ma do nuyọnẹn.” Ovọ́ wẹ sinsẹ̀n-bibasi yetọn—yèdọ onú tata. Ṣigba, mẹhe nọ sẹ̀n Jehovah lẹ mọdọ e hẹn nujijọ he e ko dọdai “sọn hohowhenu” gbọ́n lẹ di, gọna whlẹngán omẹ etọn he tin to kanlinmọgbenu to Babilọni lẹ tọn. Huhlọn po numọhlannukọn mọnkọtọn po nọ hẹn Jehovah nado gbọnvona yẹwhe devo lẹpo. Na nugbo tọn, “Jiwheyẹwhe dodonọ podọ Whlẹngantọ de” wẹ ewọ yin.
‘Jiwheyẹwhe dè Wẹ Whlẹngán Mítọn Wá Sọn’
24, 25. (a) Oylọ-basinamẹ tẹwẹ Jehovah basi, podọ naegbọn jide do tin dọ dọdai etọn na mọ hẹndi yí? (b) Etẹwẹ Jehovah gbọn jlọjẹ dali biọ?
24 Lẹblanu Jehovah tọn whàn ẹn nado dlẹnkanna oylọ-basinamẹ de dọmọ: “Mì pannukọn mi, na yè ni whlẹn mì, mì opodo aigba tọn lẹpo: na yẹn wẹ Jiwheyẹwhe, mẹdevo de ma tin. Yẹn ko yí dee do whlé, ohó lọ ko tọ́nsọn onù ṣie dodo tọn mẹ; e ma na lẹ́, dọ kligonu lẹpo na dẹ́ hlan mi, odẹ́ lẹpo na whlé. Nugbo, yé na dọmọ, To OKLUNỌ mẹ wẹ yẹn do dodo po huhlọn po te: e dè wẹ gbẹtọ lẹpo na wá; winyan nasọ hù mẹhe to homẹgble do e go lẹ. To OKLUNỌ mẹ wẹ yè na suwhẹna okún Islaeli tọn lẹpo te, yé nasọ do gigo.”—Isaia 45:22-25.
25 Jehovah dopagbe na Islaeli dọ emi na whlẹn mẹhe to Babilọni bo lẹkọdo e dè lẹ. Dọdai etọn ma sọgan gboawupo gba na Jehovah tindo ojlo po nugopipe lọ po nado whlẹn omẹ etọn lẹ gán. (Isaia 55:11) Ohó Jiwheyẹwhe tọn to paa mẹ sọgan yin jide-dego, ṣigba yé sọ nọ dolido taun to whenuena Jehovah whlé nado hẹn yé lodo. (Heblu lẹ 6:13) Po jlọjẹ po e biọ taliliai sọn mẹhe jlo na mọ nukundagbe etọn lẹ dè (“kligonu lẹpo na dẹ́ hlan mi”) po mẹdezejo po (“odẹ́ lẹpo na whlé”). Islaelivi he doakọnnanu to sinsẹ̀n-bibasi Jehovah tọn mẹ lẹ na yin whinwhlẹngán. Yé na penugo nado doawagun gando nuhe Jehovah wà na yé lẹ go.—2 Kọlintinu lẹ 10:17.
26. Nawẹ “gbẹtọ susugege” de sọn akọta lẹpo mẹ to gbeyina oylọ-basinamẹ Jehovah tọn nado lẹhlan e dè gbọn?
26 Ṣigba, oylọ-basinamẹ Jiwheyẹwhe tọn nado lẹhlan e dè ma nọtedo mẹhe tin to kanlinmọgbenu to Babilọni hohowhenu tọn mẹ lẹ kẹdẹ ji gba. (Owalọ lẹ 14:14, 15; 15:19; 1 Timoti 2:3, 4) Oylọ-basinamẹ ehe gbẹ́ pò to nukọnzindo, podọ “gbẹtọ susugege . . . sọn akọta lẹpo mẹ” ko yigbe bosọ lá dọmọ: ‘Jiwheyẹwhe dè wẹ whlẹngán mítọn wá sọn . . . podọ Lẹngbọvu lọ [Jesu].’ (Osọhia 7:9, 10; 15:4) To owhe lẹpo mẹ, mẹyọyọ fọtọ́n donu kanweko lẹ nọ hẹn sọha gbẹtọ susugege lọ tọn jideji gbọn lilẹhlan Jiwheyẹwhe dè dali, bo nọ kẹalọyi nupojipetọ-yinyin etọn to gigọ́mẹ bosọ nọ lá mẹdezejo yetọn hlan ẹn to gbangba. To yidogọmẹ, yé nọ yí nugbonọ-yinyin do nọgodona Islaeli gbigbọmẹ tọn, yèdọ ‘okún Ablaham tọn.’ (Galatianu lẹ 3:29) Yé nọ do owanyi yetọn hia na gandudu dodo Jehovah tọn gbọn lilá lẹdo aihọn pé dali dọmọ: “Nugbo, . . . OKLUNỌ mẹ wẹ yẹn do dodo po huhlọn po te.”a To wekanhlanmẹ etọn hlan Lomunu lẹ mẹ, apọsteli Paulu yí hodọ sọn kandai Septante tọn heyin Isaia 45:23 mẹ nado dohia dọ to godo mẹ mẹhe tin to ogbẹ̀ lẹpo wẹ na kẹalọyi nupojipetọ-yinyin Jiwheyẹwhe tọn bo na to oyín etọn pà zọnmii.—Lomunu lẹ 14:11; Filippinu lẹ 2:9-11; Osọhia 21:22-27.
27. Naegbọn Klistiani lẹ to egbehe sọgan tindo jide mlẹnmlẹn to dọdai Jehovah tọn lẹ mẹ?
27 Naegbọn hagbẹ gbẹtọ susugege lọ tọn lẹ sọgan deji dọ lilẹhlan Jiwheyẹwhe dè zẹẹmẹdo whlẹngán? Na yè sọgan dejido opagbe Jehovah tọn lẹ go, dile hogbe dọdai tọn lẹ heyin mimọ to Isaia weta 45 mẹ lẹ dohia hezeheze do. Kẹdẹdile Jehovah tindo huhlọn po nuyọnẹn po nado dá olọn po aigba po do, mọwẹ e tindo huhlọn po nuyọnẹn po nado hẹn opagbe etọn lẹ di do. Podọ kẹdẹdile e hẹn ẹn diun do dọ dọdai he gando Kilusi go lọ mọ hẹndi yí do, mọwẹ e nasọ hẹn dọdai Biblu tọn devo lẹ he ma ko mọ hẹndi lẹ di do. Enẹwutu, sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn lẹ sọgan deji dọ to madẹnmẹ Jehovah na do ede hia nado yin “Jiwheyẹwhe dodonọ podọ Whlẹngantọ de.”
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a Traduction du monde nouveau yí hogbe lọ “dodowiwa gigọ́” zan na wefọ Heblu tọn lọ yí hogbe lọ “dodowiwa” he nọ yin yiyizan na mẹsusu zan wutu. Hogbe he nọ yin yiyizan na mẹsusu lọ yin yiyizan nado do obá he mẹ dodowiwa Jehovah tọn sù sọ hia.
[Yẹdide to weda 80, 81]
Jehovah, he wleawuna hinhọ́n bo dá zinvlu, sọgan hẹn jijọho po nugbajẹmẹji po wá
[Yẹdide to weda 83]
Jehovah na hẹn “olọn” lẹ nado jà dona lẹ do aigba ji bo hẹn “aigba” nado hẹn whlẹngán wá
[Yẹdide to weda 84]
Be ozẹ́nkla gbigbà he ma yọn-na-yizan lẹ sọgan mọhodọdo nuyọnẹn basitọ yetọn tọn go wẹ ya?
[Yẹdide to weda 89]
Jehovah ma dá aigba tata gba