Weta 12
Homẹmiọn na Omẹ Jiwheyẹwhe Tọn Lẹ
1. Nukundido awubla tọn tẹlẹ wẹ tin to nukọn na Jelusalẹm po tòmẹnu etọn lẹ po, ṣogan todido tẹwẹ tin?
OWHE kandegbàn—yèdọ tedidi gbẹzan gbẹtọvi tọn to paa mẹ—wẹ akọta Juda tọn na nọ̀ kanlinmọgbenu to Babilọni dẹnsọ. (Psalm 90:10; Jẹlemia 25:11; 29:10) Suhugan Islaelivi he yin bibẹ yì kanlinmọgbenu lẹ tọn wẹ na poyọnho bo kú do Babilọni. Yí nukun homẹ tọn do pọ́n lehe mẹṣanko po mẹvlẹko kẹntọ yetọn lẹ tọn po na hẹn winyan hù yé sọ. Sọ lẹnnupọn do vlẹko he enẹ na hẹnwa Jiwheyẹwhe yetọn, yèdọ Jehovah ji ga, to whenuena tòdaho he e yí oyín etọn do ylọ na gbọgbé na ojlẹ dindẹn sọmọ. (Nẹhemia 1:9; Psalm 132:13; 137:1-3) Tẹmpli yiwanna lọ, heyin hinhẹn gọ́ po gigo Jiwheyẹwhe tọn po to whenuena Sọlọmọni klán ẹn dowiwe, ma na tin ba. (2 Otannugbo lẹ 7:1-3) Nukundido he hẹnmẹjẹflumẹ nankọtọn die! Ṣigba, gbọn Isaia gblamẹ, Jehovah dọ dọdai hẹngọwá de tọn. (Isaia 43:14; 44:26-28) To weta 51 owe Isaia tọn mẹ, mí mọ dọdai susu dogọ gando hosọ homẹmimiọn po jidenamẹ tọn ehe po go.
2. (a) Mẹnu lẹ wẹ Jehovah yí wẹndomẹ homẹmiọnnamẹ tọn etọn hlan, gbọn Isaia gblamẹ? (b) Nawẹ Ju nugbonọ lẹ ‘hodo dodowiwa’ gbọn?
2 Jehovah dọna mẹhe tin to Juda bo hùn ahun yetọn lẹ hlan ẹn, dọmọ: “Mì dotoai na mi, mì mẹhe to dodo hodo lẹ, mì mẹhe to OKLUNỌ dín lẹ.” (Isaia 51:1a) ‘Hihodo dodowiwa’ biọ nuyiwa. Mẹhe ‘to hihodo dodowiwa’ lẹ ma na sọalọakọ́n poun dọ yé yin omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ gba. Yé na yí zohunhun do vánkàn nado yin dodonọ bo nọgbẹ̀ to kọndopọmẹ hẹ ojlo Jiwheyẹwhe tọn. (Psalm 34:15; Howhinwhẹn lẹ 21:21) Yé na nọ pọ́n Jehovah hlan taidi Asisa dodowiwa tọn dopo akàn lọ, bo na nọ ‘to Jehovah dín.’ (Psalm 11:7; 145:17) E ma yindọ yé ma na ko yọ́n mẹhe Jehovah yin kavi lehe yé sọgan dọnsẹpọ ẹ to odẹ̀ mẹ do wẹ gba. Kakatimọ, yé na dovivẹnu nado dọnsẹpọ ẹ pẹkipẹki, basi sinsẹ̀n hlan ẹn, hodẹ̀ hlan ẹn, bo na nọ dín anademẹ etọn to nuhe yé to wiwà lẹpo mẹ.
3, 4. (a) Mẹnu wẹ yin “awinyan” lọ he mẹ Ju lẹ yin kùnkùn jẹgbonu sọn, podọ mẹnu wẹ yin “nùvo odògbo tọn” he mẹ yé yin kùnkùn jẹgbonu sọn? (b) Naegbọn finflin fie yé jọ̀ sọn nado nọ miọnhomẹna Ju lẹ?
3 Ṣigba, sọha mẹhe to hihodo dodowiwa na taun tọn to Juda lẹ tọn whè taun, bọ ehe sọgan hẹn yé nado dibu bo gbọjọ. Enẹwutu, gbọn apajlẹ osé-dò tọn yiyizan dali, Jehovah na tuli yé dọmọ: “Mì pọ́n awinyan nẹ he mẹ yè kùn mì sọn, podọ nùvo odògbo tọn he mẹ yè kùn mi sọn. Mì pọ́n Ablaham otọ́ mìtọn, po Sala he jì mì po: na ewọ dopo wẹ yẹn ylọ, bo dona, bosọ hẹn ẹn jideji.” (Isaia 51:1b, 2) Ablaham wẹ yin “awinyan” he mẹ Ju lẹ yin kùnkùn jẹgbonu sọn, yèdọ mẹhe diyin to whenuho mẹ bọ Islaeli nọ doawagun to e mẹ. (Matiu 3:9; Johanu 8:33, 39) Ewọ wẹ yin dágbó lọ, asisa gbẹtọvi tọn, heyin akọta lọ tọn. Sala wẹ yin “nùvo odògbo tọn” lọ, yèdọ ovidọ̀ mẹhe tọn mẹ tọgbó Islaeli tọn Isaki tọ́njẹgbonu sọn.
4 Ablaham po Sala po ko zẹ̀ owhe vijiji tọn yetọn go bo ma ka tindo ovi de. Ṣogan, Jehovah dopagbe nado dona Ablaham bo na “hẹn ẹn jideji.” (Gẹnẹsisi 17:1-6, 15-17) Gbọn huhlọn vijiji yetọn tọn hinhẹngọwa po alọgọ sọn olọn mẹ wá po dali, Ablaham po Sala po jì ovi de to yọnhowhe yetọn mẹ, podọ sọn ewọ mẹ wẹ akọta alẹnu Jiwheyẹwhe tọn jọ̀ sọn. Gbọnmọ dali Jehovah hẹn dawe dopo enẹ zun otọ́ akọta daho de tọn he wá lẹzun madosọha taidi sunwhlẹvu olọn tọn lẹ. (Gẹnẹsisi 15:5; Owalọ lẹ 7:5) Enẹwutu eyin Jehovah sọgan hẹn Ablaham wá sọn aigba dindẹn de ji bo hẹn ẹn zun akọta huhlọnnọ de, na jide tọn e sọgan hẹn opagbe etọn di nado hẹn pipotọ nugbonọ lẹ jẹ mẹdekannu sọn kanlinmọgbenu Babilọni tọn mẹ, hẹn yé gọwá otò yetọn mẹ, bosọ hẹn yé zun akọta daho de whladopo dogọ. Opagbe Jehovah tọn na Ablaham yin hinhẹndi; opagbe etọn na Ju he tin to kanlinmọgbenu lẹ nasọ yin hinhẹndi ga.
5. (a) Mẹnu wẹ Ablaham po Sala po nọtena? Basi zẹẹmẹ. (b) To hẹndi godotọn mẹ, mẹnu lẹ wẹ mọdọ yé jọ̀ sọn “awinyan” lọ mẹ?
5 Osé-dò yẹhiadonu tọn he tin to Isaia 51:1, 2 mẹ dibla tindo yọn-na-yizan devo de. Deutelonomi 32:18 ylọ Jehovah dọ “Osé” he jì Islaeli podọ ‘Mẹhe yí awufiẹsa ovijiji tọn do jì [Islaeli].’ To hogbe godotọn lọ mẹ, hogbe Heblu tọn heyin yiyizan lọ yin onú dopolọ po dehe sọawuhia to Isaia 51:2 mẹ po gando Sala go na Islaeli jiji. Enẹwutu, to dọdai-liho Ablaham nọtena Jehovah, yèdọ Ablaham Daho lọ. Asi Ablaham tọn, Sala, nọtena titobasinanu wẹkẹ mẹ tọn he to olọn mẹ heyin Jehovah tọn he bẹ nudida gbigbọnọ lẹ hẹn, heyin tenọna to Owe Wiwe mẹ taidi asi Jiwheyẹwhe tọn, kavi yọnnu. (Gẹnẹsisi 3:15; Osọhia 12:1, 5) To hẹndi godotọn na ohó dọdai Isaia tọn ehelẹ mẹ, akọta he tọ́njẹgbonu sọn “awinyan” mẹ lọ wẹ “Islaeli Jiwheyẹwhe tọn,” yèdọ agun Klistiani yiamisisadode gbọn gbigbọ dali lẹ tọn, he yin jiji to Pẹntikọsti owhe 33 W.M. Dile e yin hodọdeji to weta owe ehe tọn he wayi mẹ do, akọta enẹ yì kanlinmọgbenu Babilọni tọn to 1918 ṣigba yin hinhẹngọwa ninọmẹ dona susugege gbigbọmẹ tọn mẹ to 1919.—Galatianu lẹ 3:26-29; 4:28; 6:16.
6. (a) Etẹwẹ to nukọn ja na aigba Juda tọn, podọ hẹngọwá tẹwẹ na yin hinhẹnwá? (b) Hẹngọwá egbezangbe tọn tẹwẹ Isaia 51:3 hẹnwá oflin mẹ na mí?
6 Homẹmiọnnamẹ Jehovah tọn na Ziọni, kavi Jelusalẹm, bẹ nususu hẹn hugan opagbe hinhẹn ẹn zun akọta he jideji de tọn poun. Mí hia dọmọ: “OKLUNỌ na miọnhomẹna Ziọni: ewọ na miọnhomẹ ofi etọn he yè gbakija lẹpo; ewọ na basi zungbo etọn di Edẹni, podọ ozùn etọn di jipa OKLUNỌ tọn; ayajijẹ po homẹhunhun po wẹ yè na sọ do e mẹ, opẹ́ po ogbè ohàn tọn po.” (Isaia 51:3) To owhe 70 vọjijẹ tọn lẹ whenu, aigba Juda tọn na lẹzun zungbo de, he gọ́ na vẹun lẹ, tẹun lẹ, po ogbé ylankan devo lẹ po. (Isaia 64:10; Jẹlemia 4:26; 9:10-12) Enẹwutu to yidogọmẹ na kọlilẹwá Juda, hẹngọwá lọ dona sọ bẹ aigba lọ vivọjlado hẹn, ehe na yin didiọzun jipa Edẹni tọn po ogle-yigba he dojó ganji po gọna atin-sinsẹ́n lẹ. Aigba lọ na sọawuhia nado jaya. To yiyijlẹdo ninọmẹ vọjijẹ kanlinmọgbenu whenu etọn tọn go, aigba lọ na yin paladisi de todin. Pipotọ mẹyiamisisadode Islaeli Jiwheyẹwhe tọn tọn lẹ biọ paladisi mọnkọtọn de mẹ to linlẹn gbigbọmẹ tọn de mẹ to 1919.—Isaia 11:6-9; 35:1-7.
Whẹwhinwhẹ́n lẹ Nado Dejido Jehovah Go
7, 8. (a) Etẹwẹ oylọ-basinamẹ Jehovah tọn nado dotoai na ẹn zẹẹmẹdo? (b) Naegbọn e do yin onú titengbe dọ Juda ni dotoai na Jehovah?
7 To bibiọ nado dotoai whladopo dogọ mẹ, Jehovah dọmọ: “Dotoai na mi, mì omẹ ṣie emi; bosọ na otó mi, hiẹ akọta ṣie: na osẹ́n de na tọ́nsọn dee yì, yẹn nasọ ze whẹdida ṣie dote na hinhọ́n gbẹtọ lẹ tọn. Dodo ṣie tin to yakẹ; whlẹngán ṣie ko tọ́njẹgbonu, alọ ṣie na dawhẹ gbẹtọ lẹ tọn; lopo na nọtepọn mi, yé nasọ dotudo awà ṣie go.”—Isaia 51:4, 5.
8 Oylọ-basinamẹ Jehovah tọn nado dotoai na ẹn zẹẹmẹdo nususu hú todidoai na wẹndomẹ etọn poun. E zẹẹmẹdo todidoai po pọndohlan lọ po nado yinuwado nuhe yin sisè lẹ ji. (Psalm 49:1; 78:1) Akọta lọ dona mọnukunnujẹemẹ dọ Jehovah wẹ yin Asisa anademẹ, whẹdida dodo, po whlẹngán tọn po. Ewọ dopo akàn wẹ yin Asisa ayitunnugo gbigbọmẹ tọn tọn. (2 Kọlintinu lẹ 4:6) Ewọ wẹ yin Whẹdatọ daho hugan gbẹtọvi tọn. Hinhọ́n de wẹ osẹ́n po nudide whẹdida tọn he wá sọn Jehovah dè lẹ po yin na mẹhe jo yedelẹ nado yin anadena gbọn yé dali lẹ.—Psalm 43:3; 119:105; Howhinwhẹn lẹ 6:23.
9. Gbọnvona mẹhe tin to alẹnu Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹ, mẹnu lẹ wẹ nasọ mọaleyi sọn nuyiwa mẹwhlẹngán tọn Jehovah tọn lẹ mẹ?
9 Ehe lẹpo na yin nugbo e mayin na mẹhe tin to alẹnu Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹ kẹdẹ gba ṣigba na ahunjijlọnọ lẹ to filẹpo ga, etlẹ yin to lopo ohù tọn he dẹn hugan lẹ ji. Jide yetọn to Jehovah po nugopipe etọn po mẹ nado yinuwa do ota devizọnwatọ nugbonọ etọn lẹ tọn mẹ bo whlẹn yé ma na yin hinhẹn jẹflumẹ gba. Nujikudo tin na hlọnhlọn, kavi huhlọn etọn, he awà etọn nọtena; mẹdepope ma sọgan hẹn ẹn dote. (Isaia 40:10; Luku 1:51, 52) Mọdopolọ to egbehe, azọ́n yẹwhehodidọ zohunhunnọ pipotọ hagbẹ Islaeli Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn ko hẹn livi susu, sọn mẹhe nọ nọ̀ lopo ohù tọn ji lẹ mẹ, nado lẹhlan Jehovah dè bo do yise hia to ewọ mẹ.
10. (a) Nugbo tẹwẹ Ahọlu Nẹbukadnẹzali na yin hinhẹn po huhlọn po nado yọnẹn? (b) “Olọn lẹ” po “aigba” tẹ po wẹ na yin hinhẹnwá opodo?
10 Enẹgodo Jehovah dlẹnalọdo nugbo de he Ahọlu Nẹbukadnẹzali Babilọni tọn dona yọnẹn. Nudepope to olọn mẹ kavi to aigba ji ma sọgan hẹnalọdotena Jehovah sọn ojlo etọn hinhẹndi mẹ gba. (Daniẹli 4:34, 35) Mí hia dọmọ: “Mì ze nukun mìtọn daga hlan olọn lẹ, na mì ni pọ́n aigba to odò: na olọn lẹ na fú yì di azọ̀, aigba nasọ dohó di awù, yé he to e mẹ lẹ na kú mọkẹdẹ: ṣigba whlẹngán ṣie na tin kakadoi, dodo ṣie ma na gbídí sẹ̀.” (Isaia 51:6) Dile etlẹ yindọ e jẹagọdo nunọwhinnusẹ́n ahọluigba-gán Babilọni tọn lẹ nado dike kanlinmọ lẹ ni lẹkọyi whé, tundote Jehovah tọn na omẹ etọn lẹ ma na yin aliglọnna gba. (Isaia 14:16, 17) “Olọn” Babilọni tọn, kavi huhlọn gandudu tọn lẹ, na yin gbigbakija. “Aigba” Babilọni tọn, yèdọ mẹjidugando huhlọn gandudu nẹlẹ tọn, na busẹ sọn aimẹ vudevude. Mọwẹ, yèdọ huhlọn daho hugan ojlẹ lọ mẹ tọn ma tlẹ sọgan nọte to huhlọn Jehovah tọn nukọn kavi glọnalina nuyiwa mẹwhlẹngán tọn etọn lẹ gba.
11. Naegbọn hẹndi mlẹnmlẹn dọdai lọ tọn dọ “olọn lẹ” po “aigba” Babilọni tọn po na yin hinhẹnwá opodo dona yin tulinamẹnu de na Klistiani lẹ to egbehe?
11 Lehe e yin tulinamẹnu na Klistiani lẹ to egbehe nado yọnẹn dọ ohó dọdai tọn ehelẹ yin hinhẹndi mlẹnmlẹn do sọ! Etẹwutu? Na apọsteli Pita yí hogbe mọnkọtọn lẹ zan gando nujijọ he ja to sọgodo de go. E dọho gando azán Jehovah tọn he to dindọnsẹpọ po awuyiya po de go, “ehe mẹ olọn lẹ na yí miyọ́n, bosọ yọ́, nugonu etọn lẹ nasọ gbọn yozò sinsinyẹn mẹ yọ́.” Enẹgodo, e dọmọ: “Di opagbe etọn, míwlẹ to nukundo olọn yọyọ lẹ, po aigba yọyọ de po, fihe dodo nọ nọ̀.” (2 Pita 3:12, 13; Isaia 34:4; Osọhia 6:12-14) Dile etlẹ yindọ akọta huhlọnnọ lẹ po gandutọ yetọn he yiaga di sunwhlẹvu lẹ po sọgan diọnukunsọ Jehovah, to ojlẹ sisọ etọn mẹ yé na yin didesẹ—bo na yin lìlì po awubibọ po di nuyọ́ tata. (Psalm 2:1-9) Gandudu dodonọ Jiwheyẹwhe tọn kẹdẹ wẹ na dugán kakadoi, do ogbẹ́ gbẹtọvi dodonọ lẹ tọn ji.—Daniẹli 2:44; Osọhia 21:1-4.
12. Naegbọn devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ma dona dibu to whenuena gbẹtọvi agọjẹdomẹtọ lẹ to yé vlẹko?
12 To hodidọna “mẹhe to dodo hodo lẹ,” todin Jehovah dọmọ: “Mì dotoai na mi, mì he yọ́n dodo lẹ, gbẹtọ ayiha mẹhe tọn mẹ osẹ́n ṣie te; mì dibuna ovlẹ gbẹtọ lẹ tọn blo, mì sọ hò aslàn agbàagba yetọn pọ́n blo. Na owán na dù yé di awù, owé nasọ dù yé di lẹngbọfún: ṣigba dodo ṣie na tin kakadoi, whlẹngán ṣie sọn whẹndo jẹ whẹndo mẹ.” (Isaia 51:7, 8) Mẹhe dejido Jehovah go lẹ na yin ṣinṣanko bo na yin vivlẹko na teninọ adọgbigbo tọn yetọn, ṣigba yé ma dona dibuna ehe gba. Mẹvlẹkotọ lẹ yin gbẹtọ tata he na yin ‘dùdù,’ kẹdẹdile owán nọ dù avọ̀ heyin linlọ̀n po sékàn po do.a Taidi Ju nugbonọ hohowhenu tọn lẹ, Klistiani nugbonọ egbehe tọn lẹ ma tindo whẹwhinwhẹ́n depope nado dibuna mẹdepope he jẹagọdo yé gba. Jehovah, Jiwheyẹwhe madopodo, wẹ yin whlẹngán yetọn. (Psalm 37:1, 2) Mẹvlẹko sọn kẹntọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ dè yin kunnudenu dọ gbigbọ Jehovah tọn tin to omẹ etọn lẹ ji.—Matiu 5:11, 12; 10:24-31.
13, 14. Etẹwẹ hogbe lọ lẹ “Lahabi” po “dlagọni” po zẹẹmẹdo, podọ nawẹ yé yin ‘sinsán do flínflín’ bo yin ‘núhú’ gbọn?
13 Taidi dọ e to oylọ-basina Jehovah nado yinuwa do ota omẹ Etọn he tin to kanlinmọgbenu lẹ tọn mẹ nkọ, Isaia dọmọ: “Fọ́n, fọ́n, ze huhlọn dó, hiẹ awà OKLUNỌ tọn; fọ́n, di hohowhenu tọn, to whẹndo hoho mẹ. Be e mayin hiẹ wẹ ewọ he sán Lahabi, bosọ húnú dlagọni? Be e mayin hiẹ wẹ ewọ he hú ohù, osin dogbó daho mẹ tọn lẹ: he hẹn dogbó ohù tọn zun aliho na mẹfligọ lẹ nado gbọn wayi?”—Isaia 51:9, 10.
14 Apajlẹ whenuho tọn he Isaia dọho etọn lẹ sọgbe ganji. Islaelivi lẹpo wẹ yọnẹn dogbọn whlẹngán akọta lọ tọn sọn Egipti po zọnlinzinzin gbọn Ohù Vẹẹ mẹ po dali. (Eksọdusi 12:24-27; 14:26-31) Hogbe lọ “Lahabi” po “dlagọni” po dlẹnalọdo Egipti to Falo etọn glọ, mẹhe jẹagọdo Gbejizọnlin tintọ́njẹgbonu Islaeli tọn sọn Egipti. (Psalm 74:13; 87:4; Isaia 30:7) Dile ota etọn tin to Tọ̀sisa Nile tọn kọ̀n bọ pipotọ agbasa etọn tọn dlẹnkan na kilomẹtlu kanweko susu yì Agbadò dojó Nile tọn mẹ, Egipti hohowhenu tọn taidi odàn dazì de. (Ezekiẹli 29:3) Ṣigba nudázi ehe yin sinsán do flínflín to whenuena Jehovah kọ̀n Azọ̀nylankan Ao lẹ do e ji. Yè húnú in, bo gbleawuna ẹn, bosọ hẹn ẹn zun madogánnọ to whenuena awhànpa etọn yin vivasudo to osin Ohù Vẹẹ tọn mẹ. Mọwẹ, Jehovah do huhlọn awà etọn tọn hia to nuyiwa etọn hẹ Egipti mẹ. Be e na gboawupo nado hoavùn na omẹ etọn he tin to kanlinmọgbenu to Babilọni lẹ wẹ ya?
15. (a) Whetẹnu podọ nawẹ awubla po hùnwinwẹ̀n Ziọni tọn po na busẹ sọn aimẹ gbọn? (b) Whetẹnu wẹ awubla po hùnwinwẹ̀n po busẹ sọn aimẹ na Islaeli Jiwheyẹwhe tọn to ojlẹ egbezangbe tọn lẹ mẹ?
15 Todin to nukọnpinpọnhlan na tundote Islaeli tọn sọn Babilọni mẹ, dọdai lọ zindonukọn dọmọ: “Enẹwutu mẹfligọ OKLUNỌ tọn lẹ na lẹgọ, bosọ wá Ziọni po ohàn po; ayajẹ madopodo nasọ tin to ota yetọn: yé na mọ homẹhunhun po ayajijẹ po yí; nukunbia po awubla po nasọ họnyi.” (Isaia 51:11) Mahopọnna ninọmẹ awubla tọn yetọn to Babilọni, mẹhe nọ dín dodo Jehovah tọn lẹ tindo nukundido gigonọ lẹ. Ojlẹ lọ na wá whenuena awubla po hùnwinwẹ̀n po ma na tin ba. Awhá ayajẹ, homẹhunhun, po aglinjijẹ tọn po—wẹ na yin sisè sọn nùflo mẹhe yin tuntundote, kavi fifligọ lẹ tọn mẹ. To hẹndi egbezangbe tọn mẹ na ohó dọdai tọn enẹlẹ, Islaeli Jiwheyẹwhe tọn yin tuntundote sọn kanlinmọgbenu Babilọni tọn mẹ to 1919. Yé yin hinhẹngọwa ninọmẹ gbigbọmẹ tọn yetọn mẹ po ayajijẹ daho po—yèdọ ayajijẹ he zindonukọn kakajẹ egbehe.
16. Ahọ́ tẹwẹ yin súsú nado sọgan flí Ju lẹ gọ̀?
16 Etẹwẹ na yin yíyí do flí Ju lẹ gọ̀? Dọdai Isaia tọn ko dehia wayi dọ Jehovah na yí “Egipti do basi ofligọ towe, bosọ jo Etiopia po Seba po na we.” (Isaia 43:1-4) Ehe na jọ to nukọnmẹ. To awhàngbigba do Babilọni ji po túntún Juvi kanlinmọ lẹ dote pó godo, Ahọluigba Pẹlsia tọn na gbawhàn Egipti, Etiopia, po Seba po tọn. Ehelẹ wẹ na yin yíyí do diọ alindọn Islaelivi lẹ tọn. Ehe tin to kọndopọmẹ hẹ nunọwhinnusẹ́n he tin to Howhinwhẹn lẹ 21:18 mẹ dọmọ: “Mẹylankan wẹ na yin mẹflikuẹ na dodonọ, podọ ylanwatọ to otẹn nugbonọ tọn mẹ.”
Jidevọ́namẹ Dogọ
17. Naegbọn nuhudo depope ma tin na Ju lẹ nado dibuna adì Babilọni tọn?
17 Jehovah vọ́ jide na omẹ etọn lẹ dọmọ: “Yẹn, yèdọ yẹn wẹ ewọ he to homẹmiọnna mì: mẹnu wẹ hiẹ, bọ hiẹ nado dibuna gbẹtọ he na kú, podọ na ovi gbẹtọ tọn he yè basi di ogbé? Bọ hiẹ do wọnji OKLUNỌ Basitọ towe go he ko dlẹ́n olọn lẹ, bosọ yí odòdo aigba tọn hẹnai; bọ hiẹ do to budi to whepoponu egbesọegbesọ na homẹgble awusinyẹnnamẹtọ nẹ tọn, taidi ewọ ko wleawu nado husudo? Fie ka wẹ homẹgble awusinyẹnnamẹtọ nẹ tọn te?” (Isaia 51:12, 13) Owhe kanlinmọgbenu tọn lẹ tin to nukọn ja. Etomọṣo, whẹwhinwhẹ́n depope ma tin nado dibuna adì Babilọni tọn gba. Dile etlẹ yindọ akọta enẹ, heyin huhlọn aihọn tọn atọ̀ntọ to kandai Biblu tọn mẹ, na gbawhàn omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn bo na tẹnpọn nado ‘sinyẹnawuna yé,’ kavi glọnalina yé ma nado tọ́nyi, Ju nugbonọ lẹ yọnẹn dọ Jehovah ko dọ dọdai aijijẹ Babilọni tọn to alọ Kilusi tọn mẹ. (Isaia 44:8; 24-28) To vogbingbọnmẹ na Mẹdatọ—Jiwheyẹwhe madopodo lọ, yèdọ Jehovah—tòmẹnu Babilọni tọn lẹ na yin vivasudo taidi ogbé he nọ yọ́ to owhè sinsinyẹn glọ to akú whenu lẹ. Fie wẹ budonamẹ po adì yetọn lẹ po na te to whenẹnu? Lehe e yin nulunu nado dibuna gbẹtọ bo wọnji Jehovah, mẹhe basi olọn po aigba po go do sọ!
18. Dile etlẹ yindọ omẹ etọn lẹ na yin ogàntọ lẹ na ojlẹ de, jidenamẹ tẹwẹ Jehovah na yé?
18 Dile etlẹ yindọ omẹ Jehovah tọn lẹ na yin kanlinmọ na ojlẹ de, bo na ‘yin ogàntọ he tin to gẹ̀dẹ̀ mẹ’ to yẹhiadonu-liho, tundote yetọn na yin to ajijimẹ. Yé ma na yin vivasudo to Babilọni kavi kú huvẹ taidi ogàntọ lẹ—bo biọ Ṣeol, yèdọ odò mẹ matin gbọfufu gba. (Psalm 30:3; 88:3-5) Jehovah hẹn yé deji dọmọ: “Ogàntọ he yè yawu diọtẹnna, na yè nido mọtẹn tún in dai, podọ na e ma nado kú do odò mẹ, kavi na núdùdù etọn ma nado vọ̀.”—Isaia 51:14.
19. Naegbọn Ju nugbonọ lẹ sọgan tindo jide gigọ́ to ohó Jehovah tọn lẹ mẹ?
19 Jehovah zindonukọn nado miọnhomẹna Ziọni dọmọ: “Ṣigba, yẹn [Jehovah, NW] Jiwheyẹwhe towe, he má ohù do awe, agbówhẹn ehe tọn to fifiẹ: [Jehovah, NW] awhànpa lẹ tọn wẹ oyín etọn. Yẹn ko yí ohó ṣie do onù towe mẹ, yẹn ko ṣinyọ́nnudo we to oyẹ̀ alọ ṣie tọn mẹ, na yẹn nido dó olọn lẹ, na yẹn nido yí odòdo aigba tọn hẹnai, podọ na yẹn nido dọ hlan Ziọni dọmọ, Hiẹ wẹ omẹ ṣie.” (Isaia 51:15, 16) Biblu donù nugopipe Jiwheyẹwhe tọn go pludopludo nado yí huhlọn etọn zan do ohù ji bo deanana ẹn. (Job 26:12; Psalm 89:9; Jẹlemia 31:35) E tindo nugopipe lẹpo nado deanana huhlọn jọwamọ tọn lẹ, dile e dohia do to whenuena e whlẹn omẹ etọn lẹ sọn Egipti. Mẹnu wẹ sọgan yin yiyijlẹdo ‘Jehovah awhànpa lẹ tọn’ go, etlẹ yin to aliho he whè hugan de mẹ?—Psalm 24:10.
20. “Olọn lẹ” po “aigba” tẹ po wẹ na wá aimẹ to whenuena Jehovah na hẹn Ziọni gọwá otẹn etọn mẹ, podọ ohó homẹmiọnnamẹ tọn tẹlẹ wẹ e na dọ tọ́n?
20 Ju lẹ gbẹ́ pò to alẹnu Jiwheyẹwhe tọn mẹ, podọ Jehovah na yé jide dọ yé na lẹkọyi otò yetọn mẹ, nado nọ nọgbẹ̀ to Osẹ́n etọn glọ whladopo dogọ. To finẹ yé na vọ́ Jelusalẹm po tẹmpli lọ po gbá bo na vọ́ azọngban yetọn lẹ bẹjẹeji to alẹnu he e basi hẹ yé gbọn Mose gblamẹ lọ glọ. Whenuena Islaelivi he lẹkọwa whé po kanlin yìnyìn yetọn lẹ po jẹ gigọwá aigba lọ ji, “aigba yọyọ” de na wá aimẹ. “Olọn yọyọ lẹ,” yèdọ tito gandudu yọyọ de tọn na dugán do e ji. (Isaia 65:17-19; Hagai 1:1, 14) Jehovah na dọna Ziọni whladopo dogọ dọmọ: “Hiẹ wẹ omẹ ṣie.”
Oylọ de Nado Yinuwa
21. Oylọ-basinamẹ nado yinuwa tẹwẹ Jehovah basi?
21 To hinhẹn Ziọni deji pó godo, Jehovah basi oylọ de nado yinuwa. To hodidọ taidi dọ otò lọ ko wá vivọnu na yajiji etọn lẹ nkọ mẹ, e dọmọ: “Fọ́n, fọ́n, ṣite, hiẹ, Jelusalẹm he ko nù sọn alọ OKLUNỌ tọn mẹ kọfo homẹgble etọn tọn; hiẹ ko nù owhà kọfo sisọsisọ tọn, bosọ tún yé kọnyingbe.” (Isaia 51:17) Mọwẹ, Jelusalẹm dona fọ́nṣite sọn ninọmẹ nugbajẹmẹji etọn tọn mẹ bo gọ̀ jẹ otẹn whanpẹnọ etọn dai tọn mẹ. Ojlẹ lọ na wá whenuena e na ko nù kọfo yẹhiadonu yasanamẹ sọn olọn mẹ wá tọn lọ vọ̀. Homẹgble Jiwheyẹwhe tọn depope ma na pò sọta ẹ ba.
22, 23. Numimọ etẹ tọn wẹ Jelusalẹm na tindo to whenuena e na nù kọfo homẹgble Jehovah tọn tọn?
22 Etomọṣo, whenuena Jelusalẹm na to yinyin yasana, depope to tòmẹnu etọn lẹ, yèdọ “visunnu” etọn lẹ mẹ, ma na penugo nado glọnalina nuhe to jijọ gba. (Isaia 43:5-7; Jẹlemia 3:14) Dọdai lọ dọmọ: “Mẹde ma tin to visunnu etọn he e jì lẹ de mẹ bo na plọn ẹn; mọ mẹde ma tin bo dọ̀n alọ etọn to visunnu he e pọ́n e go whẹ́n lẹ de mẹ.” (Isaia 51:18) Lehe e na jiya to alọ Babilọninu lẹ tọn mẹ do sọ! “Onú awe helẹ wẹ wá oji we; mẹnu wẹ na blawuna we? Vọjijẹ po dindọ̀n po, huvẹ po ohí po: gbọn mẹnu dè wẹ yẹn na miọnhomẹna we? Visunnu towe lẹ ko dakú, yé sọ mlọnai to alihota di gbéyìn to odọ̀ mẹ: yé gọ́ na homẹgble OKLUNỌ tọn, wọhẹ Jiwheyẹwhe towe tọn.”—Isaia 51:19, 20.
23 Ṣo na Jelusalẹm! E na doakọnna “vọjijẹ po dindọ̀n po” gọna “huvẹ po ohí po.” Na yé ma penugo nado deanana ẹn bo hẹn ẹn do ogbẹ̀ wutu, “visunnu” etọn lẹ na ṣite matin alọgọ, yin madogánnọ, bo ma na tindo huhlọn sọmọ nado glọnalina mẹgbeyantọ Babilọni tọn lẹ. Yé yin mimọ to filẹpo, to alihogbó, kavi núslomẹ, tòhomẹ-liho lẹ tọn ji, yé na mlọnai bo dakú, yin madogánnọ, po nuṣikọnamẹ po. (Avigbe Jẹlemia tọn 2:19; 4:1, 2) Yé na ko nù kọfo homẹgble Jiwheyẹwhe tọn tọn bo na ko lẹzun madogánnọ taidi kanlin heyin wiwle do odọ̀ mẹ nkọ.
24, 25. (a) Etẹwẹ ma na vọ́ yin hinhẹnwá Jelusalẹm ji? (b) To Jelusalẹm godo, mẹnu wẹ na bọdego nado nù kọfo homẹgble Jehovah tọn tọn?
24 Ṣigba ninọmẹ awubla tọn ehe na wá opodo. Isaia dọ po homẹmiọnnamẹ po dọmọ: “Enẹwutu sè ehe dinvie, hiẹ, mẹhe yè bianukunna, bosọ nùahàn gọ́hò, ṣigba e mayin gbọn vẹnhàn dali gba. Le wẹ OKLUNỌ towe [Jehovah, NW], podọ Jiwheyẹwhe towe he to whẹ̀yí do omẹ etọn lẹ ji, dọ, doayi e go, yẹn ko yí kọfo sisọsisọ tọn sọn alọ towe mẹ, yèdọ owhà kọfo homẹgble ṣie tọn; hiẹ ma na nù in ba. Ṣigba yẹn na yí ì do alọ yé he to nukunbia na we lẹ tọn mẹ; he ko dọna ayiha towe, dọ, Fẹ̀, na mí ni juwayi: hiẹ ko sọ tẹ́ agbasa towe dai di aigba, podọ di alihota na yé he juwajei lẹ.” (Isaia 51:21-23) To mẹplọnlọ-dido Jelusalẹm go pó godo, Jehovah wleawufó nado yinuwa hẹ ẹ po lẹblanu po podọ nado do gbigbọ jonamẹ tọn hia ẹ.
25 Todin Jehovah na lilẹ́ homẹgble etọn sọn Jelusalẹm ji do Babilọni ji. Babilọni na ko gbà Jelusalẹm kija bo gbídí i sẹ̀. (Psalm 137:7-9) Ṣigba Jelusalẹm ma na nù sọn kọfo mọnkọtọn mẹ gbede to alọ Babilọni kavi mẹhe biọ alẹnu mẹ hẹ ẹ lẹ tọn mẹ gba. Kakatimọ, kọfo lọ na yin yíyí sọn alọ Jelusalẹm tọn mẹ bo na yin zize na mẹhe jaya do winyandomẹ etọn ji lẹ. (Avigbe Jẹlemia tọn 4:21, 22) Babilọni na nùahànmú vújẹ́vújẹ́, bo jai. (Jẹlemia 51:6-8) To ojlẹ enẹ mẹ, Ziọni na fọ́nṣite! Diọdo nankọ die! Na nugbo tọn, nukundido mọnkọtọn sọgan miọnhomẹna Ziọni. Podọ devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ sọgan tindo nujikudo dọ oyín etọn na yin kinklán dowiwe gbọn nuyiwa mẹwhlẹngán tọn etọn lẹ gblamẹ.
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a E họnwun dọ owán heyin alọdlẹndo tofi yin odọ́ he nọ dù avọ̀ linlọ̀n, titengbe to whenuena e gbẹ́ yin wánvú de.
[Yẹdide to weda 167]
Jehovah, Ablaham Daho lọ, wẹ yin “awinyan” lọ he mẹ omẹ etọn lẹ yin ‘kùnkùn jẹgbonu” sọn
[Yẹdide to weda 170]
Mẹhe jẹagọdo omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ na busẹ sọn aimẹ, taidi avọ̀ he owán dù de
[Yẹdide to weda 176, 177]
Jehovah ko do huhlọn etọn hia nado deanana onú jọwamọ tọn lẹ
[Yẹdide to weda 178]
Kọfo he mẹ Jelusalẹm ko nù sọn na yin zize na Babilọni po mẹhe biọ alẹnu mẹ hẹ ẹ lẹ po