Weta 25
Odẹ̀ Lẹnvọjọ Tọn
1, 2. (a) Etẹwẹ yin lẹndai mẹplọnlọ-domẹgo sọn olọn mẹ wá tọn? (b) Nudide tẹwẹ Ju lẹ na pannukọn to mẹplọnlọ-domẹgo Jehovah tọn mimọyi pó godo?
VASUDO Jelusalẹm po tẹmpli etọn po tọn to 607 J.W.M. yin mẹplọnlọ-domẹgo de sọn Jehovah dè, yèdọ dohia homẹgble zẹjlẹgo etọn tọn. Akọta tolivẹtọ Juda tọn jẹna yasanamẹ sinsinyẹn lọ. Ṣogan, linlẹn Jehovah tọn mayin dọ Ju lẹ ni yin vivasudo gba. Apọsteli Paulu basi alọdlẹndonu he mayin tlọlọ tọn hlan lẹndai mẹplọnlọ Jehovah tọn to whenuena e dọmọ: “Ṣigba mẹplọnlọ depope, whenuena e tin to ote, ma sọawuhia nado yin ayajẹnu gba, adavo homẹgblenu: ṣigba to godo mẹ, e jo sinsẹ́n jijọho gigọ́ dodo tọn hlan yé he yè zan gbọn e dali lẹ.”—Heblu lẹ 12:11.
2 Nawẹ Ju lẹ na yinuwa hlan numimọ sinsinyẹn lọ gbọn? Be yé na gbẹwanna mẹplọnlọ Jehovah tọn wẹ ya? (Psalm 50:16, 17) Kavi be yé na kẹalọyi i taidi nuplọnmẹ de ya? Be yé na lẹnvọjọ bo yin azọ̀nhẹngbọna ya? (Isaia 57:18; Ezekiẹli 18:23) Dọdai Isaia tọn dohia dọ e whè gbau delẹ to tòmẹnu dai tọn Juda tọn lẹ mẹ na kẹalọyi mẹplọnlọ lọ ganji. Bẹsọn wefọ he gbọngodo to weta 63 mẹ lẹ ji kakajẹ vivọnu weta 64 tọn, akọta Juda tọn yin didohia taidi mẹhe lẹnvọjọ bo dọnsẹpọ Jehovah to ovẹvivẹ sọn ahun mẹ wá mẹ lẹ. Yẹwhegán Isaia, hodẹ̀ lẹnvọjọ tọn de do ota tòmẹnu hatọ etọn lẹ tọn mẹ to kanlinmọgbenu sọgodo tọn yetọn mẹ. Dile e to mọwà, e dọho gando nujijọ he ja lẹ go taidi dọ yé ko to jijọ to nukun etọn lẹ mẹ wẹ nkọtọn.
Otọ́ Awuvẹmẹtọ De
3. (a) Nawẹ odẹ̀ dọdai Isaia tọn ze Jehovah daga gbọn? (b) Nawẹ odẹ̀ Daniẹli tọn dohia dọ odẹ̀ dọdai Isaia tọn sọgbe hẹ linlẹn Ju he lẹnvọjọ to Babilọni lẹ tọn gbọn? (Pọ́n apotin to weda 362.)
3 Isaia hodẹ̀ hlan Jehovah dọmọ: “Pọ́n odò sọn olọn, bo pọ́n sọn aisintẹn walọ wiwe towe tọn, po gigo towe tọn po.” Yẹwhegán lọ to hodọ gando olọn gbigbọmẹ tọn go, fie Jehovah po nudida gbigbọnọ etọn lẹ po nọ nọ̀. To zẹẹmẹ-bibasi do linlẹn Ju he tin to kanlinmọgbenu lẹ tọn ji mẹ, Isaia zindonukọn dọmọ: “Fie wẹ vivẹnu towe po huhlọn towe po, [homẹwlu homẹ towe tọn, NW], po lẹblanu towe po do ogo e te? Yè hẹn yé dote wẹ?” (Isaia 63:15) Jehovah ko hẹnalọdotena huhlọn etọn bo dava numọtolanmẹ sisosiso etọn—yèdọ “homẹwlu homẹ [etọn] tọn, po lẹblanu [etọn] po”—hlan omẹ etọn lẹ. Ṣogan, Jehovah wẹ yin “Otọ́” akọta Juvi lẹ tọn. Ablaham po Islaeli (Jakobu) po wẹ yin tọgbo jọwamọ tọn yetọn lẹ, ṣigba eyin omẹ ehelẹ yin hinhẹngọwa ogbẹ̀, yé sọgan yin whinwhàn nado gbẹ́ kúnkàn atẹṣitọ yetọn lẹ dai. Jehovah tindo awuvẹmẹ daho. (Psalm 27:10) Isaia dọ po homẹhunhun po dọmọ: “Hiẹ, [Jehovah, NW] wẹ otọ́ mítọn, Mẹflitọ mítọn.”—Isaia 63:16.
4, 5. (a) Aliho tẹ mẹ wẹ Jehovah hẹn omẹ etọn lẹ nado buali sọn aliho etọn lẹ ji te? (b) Sinsẹ̀n-bibasi nankọ wẹ Jehovah jlo?
4 Isaia zindonukọn po hogbe ahundoponọ lẹ po dọmọ: “[Jehovah, NW], etẹwutu wẹ hiẹ hẹn mí buali sọn aliho towe ji, bosọ hẹn ayiha mítọn sinyẹn sọn osi towe mẹ? Lẹgọ na devi towe lẹ tọn wutu, hẹnnumẹ ogu-yigba towe tọn lẹ.” (Isaia 63:17) Mọwẹ, Isaia hodẹ̀ dọ Jehovah nasọ vọ́ ayidonugo etọn lẹ́hlan devizọnwatọ etọn lẹ ji. Ṣigba, aliho tẹ mẹ wẹ Jehovah hẹn Ju lẹ nado buali sọn aliho etọn lẹ ji te? Be Jehovah wẹ na yin whẹgbledo na sinsinyẹn ahun yetọn lẹ tọn he hẹn yé ma nado dibusi i ya? Lala, ṣigba e na dotẹnmẹ yé, podọ to flumẹjijẹ yetọn mẹ Ju lẹ doavigbe dọ Jehovah ko na yé mẹdekannujẹ mọnkọtọn. (Eksọdusi 4:21; Nẹhemia 9:16) Yé jlo dọ Jehovah ni dádemẹ nado glọnalina yé sọn ylanwiwa mẹ.
5 Na nugbo tọn, Jiwheyẹwhe ma nọ yinuwa hẹ gbẹtọvi lẹ to aliho enẹ mẹ gba. Nudida he tin to mẹdekannu lẹ wẹ mí yin, podọ Jehovah nọ na dotẹnmẹ mí nado basi dide na mídelẹ vlavo eyin mí na setonuna ẹn kavi lala. (Deutelonomi 30:15-19) Jehovah nọ jlo sinsẹ̀n-bibasi he wá sọn ahun po ayiha po mẹ he yin whinwhàn gbọn owanyi nujọnu tọn dali. Enẹwutu, e ko na dotẹnmẹ Ju lẹ nado yí mẹdekannujẹ yetọn zan, dile etlẹ yindọ ehe ko na yé dotẹnmẹ nado ṣiatẹ sọta ẹ. Aliho ehe mẹ wẹ e ko hẹn ahun yetọn lẹ sinyẹn te.—2 Otannugbo lẹ 36:14-21.
6, 7. (a) Etẹ mẹ wẹ aliho Jehovah tọn lẹ gbigbẹdai dekọtọn do na Ju lẹ? (b) Ojlo ovọ́ tẹwẹ yé dohia, ṣigba etẹwẹ Ju lẹ ma tindo jlọjẹ nado donukun?
6 Etẹwẹ yin kọdetọn lọ? Isaia dọ to dọdai-liho dọmọ: “Omẹ wiwe towe lẹ wẹ tindo e to ojlẹ vude mẹ . . . Kẹntọ mítọn lẹ ko zín fiwiwe towe dai. Towe wẹ mí; hiẹ ma ko dugán do yé ji gbede: yè ma sọ ylọ oyín towe do yé go.” (Isaia 63:18, 19) Omẹ Jehovah tọn lẹ wẹ dugu fiwiwe etọn tọn na ojlẹ gli de. Enẹgodo Jehovah dike na e ni yin vivasudo bọ akọta etọn yin hinhẹn yì kanlinmọgbenu. To whenuena enẹ jọ, e taidi dọ alẹnu depope ma tin to ewọ po kúnkàn Ablaham tọn lẹ po ṣẹnṣẹn gba podọ e taidi dọ oyín etọn ma ko yin yíyí do ylọ yé gba. Todin he yé yin kanlinmọ to Babilọni, Ju lẹ dawhá jẹgbonu to ninọmẹ todido matindo tọn yetọn mẹ dọmọ: “Ṣo hiẹ do tlẹ́n olọn lẹ, na hiẹ ni jẹte wá, na osó lẹ nido yọ́ jẹdò to nukọn towe. Kẹdẹdile miyọ́n zòhọ tọn nọ to jìjì, dile miyọ́n nọ hẹn osin fiẹ, nado hẹn oyín towe zun yinyọnẹn na kẹntọ towe lẹ, na akọta lẹ nido sisọ́ to nukọn towe.” (Isaia 64:1, 2) Na nugbo tọn Jehovah tindo huhlọn lọ nado whlẹngán. Na taun tọn e sọgan ko jẹte nado hoavùn na omẹ etọn lẹ, bo tlẹ́n titonu gandudu tọn he taidi olọn lẹ do flinflin bo gbà ahọluigba he taidi osó lẹ hányán. Jehovah sọgan ko hẹn oyín etọn zun yinyọnẹn gbọn zohunhun mẹvasudotọ etọn tọn didohia do ota omẹ etọn lẹ tọn mẹ dali.
7 Jehovah ko wà onú mọnkọtọn lẹ wayi. Isaia vọ́ yé hẹnwa oflin mẹ dọmọ: “Whenuena hiẹ wà nuhe dobu he míwlẹ ma donukun, hiẹ jẹte, osó lẹ yọ́ kọnyingbé to nukọn towe.” (Isaia 64:3) Nuyiwa daho mọnkọtọn lẹ do huhlọn Jehovah tọn po Jiwheyẹwhe-yinyin etọn po hia. Ṣigba, Ju he mayin nugbonọ to ojlẹ Isaia tọn mẹ lẹ ma tindo jlọjẹ depope nado donukun Jehovah nado yinuwa to aliho mọnkọtọn mẹ na dagbe yetọn gba.
Jehovah Kẹdẹ Wẹ Sọgan Whlẹngán
8. (a) Etẹwẹ yin dopo to aliho he mẹ Jehovah gbọnvona yẹwhe lalo akọta lẹ tọn te? (b) Naegbọn Jehovah ma yinuwa nado whlẹn omẹ etọn lẹ mahopọnna nugopipe etọn nado wàmọ? (c) Nawẹ Paulu yihodọ bo yí Isaia 64:4 zan gbọn? (Pọ́n apotin to weda 366.)
8 Yẹwhe lalo lẹ ma nọ wà azọ́n huhlọnnọ mẹwhlẹngán tọn lẹ na sinsẹ̀n-basitọ yetọn lẹ gba. Isaia wlan dọmọ: “Sọn whẹwhẹwhenu aihọn tọn, gbẹtọ ma ko sè, mọ otó ma ko gblá ẹ, mọ nukun ma ko mọ, Jiwheyẹwhe de to godo towe, he ko wleawudai na yé he nọtepọn ẹn lẹ. Hiẹ pé ewọ he to ayajẹ bo to azọ́n dodo tọn wà, he flin we to aliho towe lẹ ji.” (Isaia 64:4, 5a) Jehovah kẹdẹ wẹ yin “ahọsutọ yé he whesọ do dín in lẹ tọn.” (Heblu lẹ 11:6) E nọ yinuwa nado basi hihọ́na mẹhe to dodowa lẹ po mẹhe to finflin in lẹ po. (Isaia 30:18) Be Ju lẹ ko yinuwa to aliho ehe mẹ wẹ ya? Lala. Isaia dọna Jehovah dọmọ: “Doayi e go, hiẹ gblehomẹ, na míwlẹ waylan wutu: mí sọ dẹn to enẹlẹ mẹ, yè nasọ whlẹn mí?” (Isaia 64:5b) Na omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tindo kandai ylanwiwa whenu dindẹn tọn wutu, whẹwhinwhẹ́n de ma tin na Jehovah nado dọ̀n alọ homẹgble etọn tọn do godo bo yinuwa nado whlẹn yé gán gba.
9. Todido etẹ tọn wẹ Ju he lẹnvọjọ lẹ sọgan tindo, podọ etẹwẹ mí sọgan plọn sọn ehe mẹ?
9 Ju lẹ ma sọgan diọ nuhe ko jọ wayi lẹ gba, ṣigba eyin yé lẹnvọjọ bo lẹkọwa sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke kọ̀n, yé sọgan donukun jonamẹ po dona sọgodo tọn lẹ po. Jehovah na suahọ mẹhe lẹnvọjọ lẹ to ojlẹ dide etọn mẹ gbọn túntún yé dote sọn kanlinmọgbenu Babilọni tọn mẹ dali. Ṣogan, yé dona whesọ. Mahopọnna lẹnvọjọ yetọn, Jehovah ma na diọ tito ojlẹ etọn tọn gba. Ṣigba, eyin yé tin to aṣeji bo nọ yinuwa sọgbe hẹ ojlo Jehovah tọn, jide tin dọ yé na yin tuntundote to godo mẹ. Mọdopolọ, Klistiani lẹ to egbehe yí sọwhiwhe do tin to nukundido mẹ na Jehovah. (2 Pita 3:11, 12) Mí hẹn ohó apọsteli Paulu tọn lẹ do ayiha mẹ, he dọmọ: “Mì dike nuṣikọna mí to dagbewiwa mẹ blo: na míwlẹ na gbẹ̀n to whenuena ojlẹ sọ̀, eyin mí ma wàdidọ.”—Galatianu lẹ 6:9.
10. Nugomape tẹwẹ yin gbeyina tlọlọ to odẹ̀ Isaia tọn mẹ?
10 Odẹ̀ dọdai Isaia tọn hugan gbeyiyi na ylando to paa mẹ. E do nukunnumọjẹnumẹ akọta lọ tọn hia to aliho nujọnu tọn mẹ dọ e ma penugo nado whlẹn ede gba. Yẹwhegán lọ dọmọ: “Mímẹpo wẹ taidi onú mawé, dodo mítọn lẹpo sọ taidi nukija he hiọawu, mímẹpo sọ jà kọnyinai di amà; ylando mítọn bẹ mí sẹ̀ di jẹhọn.” (Isaia 64:6) To vivọnu kanlinmọgbenu-ninọ tọn lọ tọn, Ju he lẹnvọjọ lẹ sọgan ko doalọtena atẹṣiṣi. Yé sọgan ko lẹhlan Jehovah dè po azọ́n dodowiwa tọn lẹ po. Ṣigba yé gbẹ́ pò to mapenọ yin. Gando ovẹsè ylando tọn lẹ go, mahopọnna lehe azọ́n dagbe yetọn lẹ sọgan jẹna pipà sọ, yé ma pọnte hú nukija he hiọawu lẹ gba. Jonamẹ Jehovah tọn yin nunina he yè ma jẹhẹ de he owanyi etọn nọ whàn ẹn nado namẹ. E ma yin ahọsumẹ de wẹ e yin gba.—Lomunu lẹ 3:23, 24.
11. (a) Ninọmẹ gbigbọmẹ tọn he ma sọgbe tẹwẹ tin to suhugan Ju he tin to kanlinmọgbenu lẹ ṣẹnṣẹn, podọ naegbọn ehe sọgan ko jọ? (b) Mẹnu lẹ wẹ yin apajlẹ dagbe hugan yise tọn to kanlinmọgbenu-ninọ whenu?
11 Dile Isaia pọ́n nukọnhlan, etẹwẹ e mọ? Yẹwhegán lọ dọmọ: “Mẹde ma tin he to oyín towe ylọ, bo ze ede daga nado hẹn gowe: na hiẹ yí nukun towe whla sọn mí dè, bosọ sú mí do, na ylando mítọn wutu.” (Isaia 64:7) Ninọmẹ gbigbọmẹ akọta lọ tọn yido tlala. Gbẹtọ lọ lẹ ma nọ ylọ oyín Jiwheyẹwhe tọn to odẹ̀ mẹ gba. Dile yé ma sọ huwhẹ̀ ylando sinsinyẹn boṣiọ-sinsẹ̀n tọn ba, kunnudenu dohia dọ yé gbẹ́ dovọ́na sinsẹ̀n-bibasi yetọn, podọ mẹdepope ma tin “bo ze ede daga nado hẹn” Jehovah go gba. E họnwun dọ yé ma tindo haṣinṣan dagbe de hẹ Mẹdatọ lọ gba. Vlavo mẹdelẹ lẹndọ yé ma pegan nado dọhona Jehovah to odẹ̀ mẹ. Mẹdevo lẹ sọgan ko zindonukọn to nuwiwa egbesọ tọn yetọn lẹ mẹ matin nulẹnpọndo e ji. Na nugbo tọn, omẹ dopodopo delẹ tin to mẹhe tin to kanlinmọgbenu lẹ mẹ taidi Daniẹli, Hanania, Miṣaeli, Azalia, po Ezekiẹli po, bọ yewlẹ yin apajlẹ dagbe yise tọn. (Heblu lẹ 11:33, 34) Dile owhe-70 kanlinmọgbenu-ninọ tọn lẹ sẹpọ vivọnu, sunnu mọnkọtọn lẹ taidi Hagai, Zekalia, Zelubabẹli, po Yẹwhenọ Daho Jọṣua po tin to gbesisọmẹ nado ze apajlẹ dagbe de dai to oyín Jehovah tọn yiylọ mẹ. Ṣogan, e taidi dọ odẹ̀ dọdai Isaia tọn basi zẹẹmẹ ninọmẹ suhugan mẹhe tin to kanlinmọgbenu lẹ tọn.
‘Nado Setonu Pọnte Hú Avọ́sinsan’
12. Nawẹ Isaia basi zẹẹmẹ ojlo Ju he lẹnvọjọ lẹ tọn nado diọ walọyizan yetọn gbọn?
12 Ju he lẹnvọjọ lẹ jlo nado diọ. To hodidọ do ota yetọn mẹ, Isaia hodẹ̀ hlan Jehovah dọmọ: “Dinvie, OKLUNỌ E, hiẹ wẹ otọ́ mítọn, okò wẹ míwlẹ, hiẹ wẹ zẹ́ndotọ; alọnuzọ́n towe wẹ mímẹpo.” (Isaia 64:8) Hogbe ehelẹ sọ do aṣẹpipa Jehovah tọn hia whladopo dogọ taidi Otọ́, kavi Gbẹ̀namẹtọ. (Job 10:9) Ju he lẹnvọjọ lẹ yin yiyijlẹdo okò bibọ̀ go. Mẹhe kẹalọyi mẹplọnlọ Jehovah tọn lẹ sọgan yin didiọ, kavi yin anadena, to yẹhiadonu-liho, to gbesisọmẹ hẹ nujinọtedo Jiwheyẹwhe tọn lẹ. Ṣigba ehe sọgan yin wiwadotana kiki eyin Jehovah, yèdọ Zẹ́ndotọ lọ, jonamẹ. Enẹwutu, whlaawe wẹ Isaia vẹ̀ ẹ nado flindọ omẹ etọn lẹ wẹ Ju lẹ yin: “A gblehomẹ dlí blo, OKLUNỌ E, a sọ flin ylankan mítọn kakadoi blo: doayi e go, pọ́n, mí vẹ̀ we, omẹ towe wẹ mímẹpo.”—Isaia 64:9.
13. Ninọmẹ tẹwẹ aigba Islaeli tọn tin te to whenuena omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tin to kanlinmọgbenu?
13 To kanlinmọgbenu-ninọ lọ whenu, Ju lẹ doakọnnanu tlala hugan kanlinmọgbenu tata to aigba kosi tọn de ji. Ninọmẹ vọjijẹ Jelusalẹm po tẹmpli etọn tọn po hẹn vlẹko wá yé ji podọ do Jiwheyẹwhe yetọn ji. Odẹ̀ lẹnvọjọ tọn he Isaia hò vọ́ delẹ slẹ́ to nuhe hẹn vlẹko ehe wá lẹ mẹ dọmọ: “Otò wiwe towe lẹzun zungbo de, Ziọni lẹzun zungbo de, Jelusalẹm sọ jẹvọ́. Ohọ̀ wiwe mítọn gigonọ, fie otọ́ mítọn lẹ nọ pà we te, wẹ yè yí miyọ́n do mẹ̀: ohọ̀ whanpẹnọ mítọn lẹpo wẹ yè gbakija.”—Isaia 64:10, 11.
14. (a) Nawẹ Jehovah na avase ninọmẹ he wá aimẹ todin lọ tọn gbọn? (b) Dile etlẹ yindọ Jehovah nọ tindo homẹhun to tẹmpli etọn po avọ́sinsan he nọ yin bibasi to finẹ lẹ po mẹ, etẹwẹ yin onú titengbe hugan lọ?
14 Na nugbo tọn, Jehovah yọ́n ninọmẹ onú lẹ tọn ganji to otò tọgbo Ju lẹ tọn mẹ. Nudi owhe 420 jẹnukọnna vasudo Jelusalẹm tọn, e na avase omẹ etọn lẹ dọ eyin yé lẹgodo sọn gbedide etọn lẹ kọ̀n bo sẹ̀n yẹwhe devo lẹ, emi na “sán [yé] sẹ̀ sọn aigba lọ ji,” podọ tẹmpli whanpẹnọ lọ na ‘lẹzun okiti gbakija tọn lẹ.’ (1 Ahọlu lẹ 9:6-9) Nugbo wẹ dọ, Jehovah tindo homẹhun to aigba he e ko na omẹ etọn lẹ, tẹmpli pligidi he yin gbigbá na gbégbò etọn, po avọ́ he nọ yin sinsán hlan ẹn lẹ po mẹ. Ṣigba nugbonọ-yinyin po tonusise po yin onú titengbe hú agbasanu lẹ, yèdọ hú avọ́sinsan lẹ ga. Yẹwhegán Samuẹli dọ po gbesisọ po na Ahọlu Saulu dọmọ: “Be OKLUNỌ tindo homẹhun he klo to avọ́nunina mimẹ̀ lẹ mẹ po avọ́ lẹ po di to tonusisena ogbè OKLUNỌ tọn mẹ? Doayi e go, nado setonu yin pọnte hú avọ́, podọ nado tuntoai hú ojó agbò lẹ tọn.”—1 Samuẹli 15:22.
15. (a) Ovẹ̀vivẹ tẹwẹ Isaia basi to dọdai-liho hlan Jehovah, podọ nawẹ e mọ gblọndo yí gbọn? (b) Nujijọ tẹlẹ wẹ hẹn Jehovah nado gbẹ́ Islaeli dai mlẹnmlẹn taidi akọta de?
15 Etomọṣo, be Jiwheyẹwhe Islaeli tọn na to pinpọn yajiji omẹ etọn he lẹnvọjọ lẹ tọn bọ lẹblanu yetọn ma na wà ẹ wẹ ya? Kanbiọ mọnkọtọn de wẹ Isaia yí do dotana odẹ̀ dọdai tọn etọn. E vẹvẹ do ota Ju he tin to kanlinmọgbenu lẹ tọn mẹ dọmọ: “OKLUNỌ E, hiẹ na hẹn dewe dote na onú helẹ? Hiẹ na do onù towe abọẹ, bo bianukunna mí dlí wẹ?” (Isaia 64:12) To godo mẹ, na nugbo tọn Jehovah jona omẹ etọn lẹ, bọ to 537 J.W.M., e hẹn yé lẹkọwa otò yetọn mẹ na yé nido sọgan vọ́ sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke bẹjẹeji to finẹ. (Joẹli 2:13) Ṣigba, to owhe kanweko susu godo, Jelusalẹm po tẹmpli etọn po yin vivasudo whladopo dogọ, bọ akọta he tin to alẹnu Jiwheyẹwhe tọn mẹ lọ yin gbigbẹdai mlẹnmlẹn gbọn ewọ dali. Etẹwutu? Na omẹ Jehovah tọn lẹ ko buali sọn gbedide etọn lẹ kọ̀n bo gbẹ́ Mẹssia lọ dai wutu. (Johanu 1:11; 3:19, 20) To whenuena enẹ jọ, Jehovah yí akọta yọyọ de do diọtẹnna Islaeli, yèdọ akọta gbigbọmẹ tọn de, heyin, “Islaeli Jiwheyẹwhe tọn.”—Galatianu lẹ 6:16; 1 Pita 2:9.
Jehovah, “Hiẹ He Nọ Sè Odẹ̀”
16. Etẹwẹ Biblu plọnmẹ gando jonamẹ Jehovah tọn go?
16 Mí sọgan plọn nuplọnmẹ titengbe lẹ sọn nuhe jọ do Islaeli go mẹ. Mí mọdọ Jehovah “yin dagbe, bosọ nọ wleawu nado jona.” (Psalm 86:5) Taidi nudida mapenọ lẹ, lẹblanu po jonamẹ etọn po go wẹ mí ganjẹ nado mọ whlẹngán. Azọ́n mítọn depope ma sọgan gọalọna mí nado mọ dona ehelẹ yí gba. Ṣigba, Jehovah ma nọ dlẹnkan jonamẹ tọn domọ poun gba. Mẹhe lẹnvọjọ sọn ylando yetọn lẹ mẹ bo diọ gbẹzan yetọn lẹ kẹdẹ wẹ tin to hukan lọ ji nado mọ jonamẹ sọn olọn mẹ wá yí.—Owalọ lẹ 3:19.
17, 18. (a) Nawẹ mí wagbọn do yọnẹn dọ Jehovah tindo ojlo sinsinyẹn to linlẹn po numọtolanmẹ mítọn lẹ po mẹ? (b) Naegbọn Jehovah nọ yí homẹfa zan hlan gbẹtọvi ylandonọ lẹ?
17 Mí sọ plọn dọ Jehovah tindo ojlo vẹkuvẹku to linlẹn po numọtolanmẹ mítọn lẹ po mẹ to whenuena mí dọ yé tọ́n to odẹ̀ mẹ hlan ẹn. Ewọ wẹ yin ‘Sisètọ odẹ̀ tọn.’ (Psalm 65:2, 3) Apọsteli Paulu na jide mí dọmọ: “Nukun [Jehovah, NW] tọn tin to dodonọ lẹ go, otó etọn sọ hùn do odẹ̀ yetọn go.” (1 Pita 3:12) Humọ, mí plọn dọ odẹ̀ lẹnvọjọ tọn dona bẹ gbeyiyi whiwhẹnọ na ylando lẹ hẹn. (Howhinwhẹn lẹ 28:13) Nalete, ehe ma zẹẹmẹdo dọ mí dona yí nukunpẹvi do pọ́n lẹblanu Jiwheyẹwhe tọn gba. Biblu na avase Klistiani lẹ ma nado “yí ojọmiọn Jiwheyẹwhe tọn to ovọ́ mẹ.”—2 Kọlintinu lẹ 6:1.
18 To godo mẹ, mí mọ lẹndai sọwhiwhe Jiwheyẹwhe tọn hlan omẹ etọn ylandonọ lẹ. Apọsteli Pita basi zẹẹmẹ dọ Jehovah yin homẹfanọ “na e ma jlo dọ mẹdepope ni dọ̀n, adavo dọ omẹ popo ni wá lẹnvọjọ kọ̀n.” (2 Pita 3:9) Etomọṣo, mẹhe zindonukọn nado ṣì homẹfa Jiwheyẹwhe tọn zan lẹ na yin yasana to godo mẹ. Mí hia gando ehe go dọmọ: “[Jehovah] na na hlan omẹ dopodopo dile owalọ etọn te: hlan yé mẹhe gbọn homẹmiọn dali to dagbewiwa mẹ to gigo, yẹyi, makú, po ogbẹ̀ madopodo po dín: ṣigba mẹhe yin aklọnnọ, bo ma setonuna nugbo lẹ, ṣigba bo setonuna mawadodo lẹ, wẹ homẹfiọ po homẹgble po na tin hlan.”—Lomunu lẹ 2:6-8.
19. Jẹhẹnu he ma nọ diọ tẹlẹ wẹ Jehovah na nọ dohia to whepoponu?
19 Aliho he mẹ Jiwheyẹwhe yinuwa hẹ Islaeli hohowhenu tọn lọ te niyẹn. Nunọwhinnusẹ́n dopolọ lẹ wẹ to anadena haṣinṣan mítọn hẹ Jehovah to egbehe na ewọ ma nọ diọ wutu. Dile e ma nọ dọ̀n alọ yasanamẹ tọn do godo, e na zindonukọn to whepoponu nado yin “[Jehovah], Jiwheyẹwhe he gọ́ na akọ́ndonanu podọ dagbewanyinọ, awuwhletọ nado sadi, podọ susunọ to lẹblanu po nugbo po mẹ; he nọ yí lẹblanu whlá na fọtọ́n fọtọ́n lẹ, he nọ jona ylankan po ylanwiwa po po ylando po.”—Eksọdusi 34:6, 7.
[Apotin/Yẹdide lẹ to weda 362]
Odẹ̀ Lẹnvọjọ Tọn Daniẹli Tọn
Yẹwhegán Daniẹli nọgbẹ̀ to Babilọni to owhe-70 kanlinmọgbenu-ninọ Juvi lẹ tọn lẹpo whenu. To ojlẹ de mẹ to owhe 68tọ kanlinmọgbenu tọn whenu, Daniẹli doayi e go sọn dọdai Jẹlemia tọn mẹ dọ kanlinmọgbenu ojlẹ gli Islaeli tọn ko to sisẹpọ vivọnu etọn. (Jẹlemia 25:11; 29:10; Daniẹli 9:1, 2) Daniẹli lẹhlan Jehovah to odẹ̀ mẹ—yèdọ odẹ̀ lẹnvọjọ tọn de do ota akọta Juvi lẹ tọn pete mẹ. Daniẹli basi zẹẹmẹ dọmọ: “Yẹn sọ ze nukunmẹ ṣie dohlan [Jehovah, NW] Jiwheyẹwhe ṣie dè, nado [yí odẹ̀ po ovẹ̀ po do dín in], po nùbibla po, po odẹ́vọ̀ po, po afín po. Yẹn sọ hodẹ̀ hlan [Jehovah, NW] Jiwheyẹwhe ṣie, bosọ basi ogbeyi.”—Daniẹli 9:3, 4.
Daniẹli hodẹ̀ etọn to nudi owhe fọde delẹ godo he Isaia ko kàn odẹ̀ dọdai tọn he yin mimọ to weta 63 po 64 owe etọn tọn mẹ po. Matin ayihaawe, Ju nugbonọ susu wẹ hodẹ̀ hlan Jehovah to owhe awusinyẹnnamẹ kanlinmọgbenu tọn lẹ whenu. Ṣigba, Biblu zinnudo odẹ̀ Daniẹli tọn ji, ehe kunnudenu dohia dọ e basi zẹẹmẹ numọtolanmẹ susu Ju nugbonọ lẹ tọn. Gbọnmọ dali, odẹ̀ etọn dohia dọ numọtolanmẹ odẹ̀ dọdai Isaia tọn na nugbo tọn yin numọtolanmẹ Ju nugbonọ lẹ tọn to Babilọni.
Doayi lehe odẹ̀ Daniẹli po Isaia po tọn lẹ sọzẹn hẹ yedelẹ do go:
Isaia 64:10, 11 Daniẹli 9:16-18
[Apotin to weda 366]
“Nukun Ma Ko Mọ”
To wekanhlanmẹ etọn hlan Kọlintinu lẹ mẹ, apọsteli Paulu yihodọ sọn owe Isaia tọn mẹ to whenuena e wlan dọmọ: “Dile yè wlan ẹn dọ, Nukun ma ko mọ, mọ otó ma ko sè, mọ e ma ko biọ ayiha gbẹtọ tọn mẹ, onú he Jiwheyẹwhe wleawu etọn lẹ na yé he yiwanna ẹn lẹ.” (1 Kọlintinu lẹ 2:9)a Hogbe Paulu tọn kavi hogbe Isaia tọn lẹ ma dlẹnalọdo nuhe Jehovah ko wleawu etọn na omẹ etọn lẹ to ogú olọn mẹ tọn kavi paladisi aigba ji tọn sọgodo tọn mẹ gba. Paulu to ohó Isaia tọn yizan na dona he Klistiani lẹ ko to vivi etọn dù to owhe kanweko tintan whenu lẹ, taidi nukunnumimọjẹ onú sisosiso Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ po wuntuntun gbigbọmẹ tọn mimọyi sọn Jehovah dè po.
Whenuena ojlẹ dide Jehovah tọn sọ̀ nado de e hia kẹdẹ wẹ gbẹtọ de sọgan penugo nado mọnukunnujẹ onú sisosiso etọn lẹ mẹ—podọ etlẹ yin to whenẹnu, mí dona yin mẹhe lodo to gbigbọmẹ bo tindo haṣinṣan pẹkipẹki de hẹ Jehovah whẹ́. Ohó Paulu tọn lẹ gando mẹhe ma lodo sọmọ kavi he ma lodo to gbigbọ-liho paali lẹ go. Nukun yetọn ma sọgan mọ, kavi doayi, nugbo gbigbọmẹ tọn lẹ go, podọ otó yetọn ma sọgan sè, kavi mọnukunnujẹ, onú mọnkọtọn lẹ mẹ. Oyọnẹn nuhe Jiwheyẹwhe ko wleawu etọn na mẹhe yiwanna ẹn lẹ tọn ma tlẹ biọ ahun omẹ mọnkọtọn lẹ tọn mẹ. Ṣigba hlan mẹhe klan yedelẹ do wiwe hlan Jiwheyẹwhe, dile Paulu basi do, wẹ Jiwheyẹwhe ko dè onú ehelẹ hia hlan gbọn gbigbọ etọn dali.—1 Kọlintinu lẹ 2:1-16.
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a Ohó Paulu tọn lẹ ma sọzẹn pẹpẹ hẹ dehe yin mimọ to Owe-wiwe Heblu tọn he mẹ e yihodọ sọn gba. E taidi dọ linlẹn he tin to Isaia 52:15; 64:4; po 65:17 po mẹ wẹ e to bibladopọ.
[Yẹdide to weda 367]
Omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ dugu Jelusalẹm po tẹmpli etọn po tọn na “ojlẹ vude”