Weta 28
Hinhọ́n de Na Akọta Lẹ
1, 2. Naegbọn hinhọ́n do yin dandannu, podọ zinvlu tẹ nkọtọn wẹ ṣinyọ́n aigba lọ ji to egbehe?
JEHOVAH wẹ Asisa hinhọ́n tọn, “he na owhè omẹ na hinhọ́n de to okle, po aṣẹdai osun tọn po po sunwhlẹvu lẹ tọn po na hinhọ́n de to zánmẹ.” (Jẹlemia 31:35) Whẹwhinwhẹ́n ehe kẹdẹ ko pé, na e nido yin yiylọdọ Asisa ogbẹ̀ tọn, to whenuena e yindọ hinhọ́n zẹẹmẹdo ogbẹ̀. Eyin aigba ma nọ mọ yozò po hinhọ́n owhè tọn po to gbesisọmẹ, ogbẹ̀ dile mí yọnẹn do ma na yọnbasi. Planẹti mítọn ma sọgan yin ninọ e ji.
2 Enẹwutu, ahunmẹdunamẹnu daho de wẹ e yin na mí dọ Jehovah, to nukọn pinpọnhlan azán mítọn gbè mẹ, dọ dọdai ojlẹ zinvlu tọn, e mayin hinhọ́n tọn gba. Isaia wlan to gbọdo glọ dọmọ: “Doayi e go, zinvlu ṣinyọ́n aigba ji, zinvlu gọ́ngọ́n ṣinyọ́n gbẹtọ lẹ.” (Isaia 60:2) Nugbo wẹ dọ, zinvlu gbigbọmẹ tọn wẹ ohó helẹ to alọdlẹndo, e mayin agbasamẹ tọn gba, ṣigba nujọnu-yinyin yetọn ma dona yin nukunpẹvi yí do pọ́n gba. Ogbẹ̀ nọ lẹzun nuhe ma yọnbasi to godo mẹ na mẹhe ma tindo hinhọ́n gbigbọmẹ tọn lẹ, kẹdẹdile e nọ jọ do mẹhe ma tindo hinhọ́n owhè tọn lẹ go do.
3. To ojlẹ zinvlu tọn ehelẹ mẹ, fie wẹ mí sọgan lẹhlan nado mọ hinhọ́n?
3 To ojlẹ zinvlu tọn ehelẹ mẹ, mí ma sọgan gbẹkọ hinhọ́n gbigbọmẹ tọn he Jehovah wleawu etọn na mí go gba. Dandan wẹ e yin dọ mí ni ganjẹ Ohó Jiwheyẹwhe tọn go nado tá hinhọ́n do aliho mítọn ji, bo na nọ hia Biblu egbesọegbesọ eyin e sọgan yọnbasi. (Psalm 119:105) Opli Klistiani tọn lẹ nọ wleawu dotẹnmẹ hundote lẹ dai na mí nado na tuli ode awetọ mítọn nado gbọṣi ‘omọ́ dodo tọn’ ji. (Howhinwhẹn lẹ 4:18; Heblu lẹ 10:23-25) Huhlọn he mí nọ mọyi sọn Biblu pinplọn nujọnu tọn po gbẹdido dagbe Klistiani tọn po mẹ nọ gọalọna mí ma nado yin hinhẹn gbọjọ gbọn zinvlu ‘azán godo tọn’ ehelẹ tọn dali, ehe na wá vivọnu to ‘azán daho adì Jehovah tọn’ gbè. (2 Timoti 3:1; Zẹfania 2:3) Azán enẹ ja po awuyiya po! E na wá dandan dile azán mọnkọtọn de wá tòmẹnu Jelusalẹm hohowhenu tọn lẹ ji do.
Jehovah ‘Bẹ Whẹdida lọ Jẹeji’
4, 5. (a) To aliho tẹ mẹ wẹ Jehovah wá Jelusalẹm ji te? (b) Naegbọn mí sọgan wá tadona lọ kọ̀n dọ sọha vude poun wẹ na lùn vasudo Jelusalẹm tọn tọ́n to 607 J.W.M.? (Pọ́n nudọnamẹ odò tọn.)
4 To wefọ he gbọngodo to dọdai ojlofọndotenamẹ Isaia tọn lẹ mẹ, Jehovah basi zẹẹmẹ hezeheze gando nujijọ lẹ he na dekọtọndo azán homẹgble etọn mẹ go. Mí hia dọmọ: “[Jehovah, NW] na wá po miyọ́n po, podọ kẹkẹ etọn di ahizi, nado yí adì etọn do suahọ́ na homẹfiọ po wọhẹ etọn po to alọ miyọ́n tọn mẹ. Na [Jehovah, NW] na yí miyọ́n po ohí po do dawhẹ agbasalan lẹpo tọn: oṣiọ [Jehovah, NW] tọn lẹ na yin susu.”—Isaia 66:15, 16.
5 Ohó enẹlẹ dona ko gọalọna mẹhe nọgbẹ̀ to ojlẹ dopolọmẹ hẹ Isaia lẹ nado mọ sinsinyẹn ninọmẹ yetọn tọn. Ojlẹ lọ ko to sisẹpọ whenuena Babilọninu lẹ, taidi whẹdida-hẹnṣẹtọ Jehovah tọn lẹ, na wá Jelusalẹm ji, bọ awhàn-kẹkẹ yetọn lẹ na fọ́n aslọ afínfín tọn dote kẹdẹdi jẹhọn ahizi. Lehe enẹ na yin numimọ budonamẹ tọn do sọ! Jehovah na yí mẹgbeyantọ lẹ zan nado hẹn whẹdida miyọ́nnọ etọn lẹ ṣẹ sọta “agbasalan” Juvi he ma yin nugbonọ lẹpo. E na taidi dọ Jehovah lọsu wẹ to avùnho hẹ omẹ etọn lẹ nkọtọn. “Homẹfiọ” etọn ma na yin aliglọnna. Ju susu wẹ na jai taidi “oṣiọ Jehovah tọn lẹ.” Dọdai lọ mọ hẹndi yí to 607 J.W.M.a
6. Walọ he jẹna whẹgbledo tẹwẹ yin zinzan to Juda?
6 Be owhẹ̀ Jehovah tọn whẹ́n nado ‘bẹ whẹdida lọ jẹeji’ sọta omẹ etọn lẹ ya? Mọwẹ! Whlasusu to hodọdopọ mítọn mẹ do owe Isaia tọn ji, mí ko mọdọ Ju lẹ, he dona yin kinklandowiwe na Jehovah, ko tlọ́ mlẹnmlẹn biọ sinsẹ̀n-bibasi lalo tọn mẹ—podọ Jehovah ma tọ́nnukun nado mọ nuyiwa yetọn lẹ gba. Mí mọ ehe whladopo dogọ to ohó dọdai lọ tọn he bọdego helẹ mẹ dọmọ: “Yé he hẹn yede zun wiwe lẹ, bosọ hẹn yede zun wiwe nado yì jipa lẹ mẹ to atin dopo godo to ṣẹnṣẹn, bo to olàn ohàn tọn dù po osùnú lọ po, po ajaka po, wẹ yè na sudo dopọ, wẹ OKLUNỌ dọ.” (Isaia 66:17) Be Ju enẹlẹ to ‘yedelẹ klandowiwe bo to yedelẹ hẹn zun wiwe’ nado sọgan hẹn yedelẹ sọgbe na sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke wẹ ya? Na jide tọn lala wẹ. Kakatimọ, yé to mahẹ tindo to aṣa lẹ̀wé kosi tọn lẹ mẹ to jipa vonọtaun lẹ mẹ. Enẹgodo, yé nọ yí nukunkẹn do nọ dù hàn-làn po kanlin devo lẹ he yin pinpọnhlan taidi mawé to Osẹ́n Mose tọn glọ po.—Levitiku 11:7, 21-23.
7. Nawẹ Mẹylọhodotọklisti tin di Juda boṣiọ-sẹ̀ntọ lọ gbọn?
7 Lehe e yin ninọmẹ osùnú tọn de na akọta he tin to kanṣiṣa alẹnu tọn de mẹ hẹ Jiwheyẹwhe nugbo dopo akàn lọ do sọ! Ṣigba lẹnnupọndeji: Ninọmẹ osùnú tọn mọnkọtọn de tin to egbehe to sinsẹ̀n Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ ṣẹnṣẹn. Yewlẹ lọsu sọalọakọ́n nado to Jiwheyẹwhe sẹ̀n, podọ susu nukọntọ yetọn lẹ tọn nọ basi mẹdezejo yẹnuwiwa tọn. Ṣogan, yé hẹn yedelẹ flú gbọn nuplọnmẹ po aṣa kosi tọn lẹ po dali, bo do yedelẹ hia nado tin to zinvlu gbigbọmẹ tọn mẹ. Lehe zinvlu enẹ tlí do sọ!—Matiu 6:23; Johanu 3:19, 20.
‘Yé Bo Nasọ Mọ Gigo Ṣie’
8. (a) Etẹwẹ na jọ do Juda po Mẹylọhodotọklisti po go? (b) To linlẹn tẹ mẹ wẹ akọta lẹ na ‘mọ gigo Jehovah tọn’ te?
8 Be Jehovah nọ doayi nuyiwa agọ̀ Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ po nuplọnmẹ lalo tọn lẹ po go ya? Hia ohó Jehovah tọn he bọdego helẹ, dile Isaia basi kandai etọn do, bo pọ́n tadona he kọ̀n hiẹ sọgan wá: “Yẹn yọ́n azọ́n yetọn po linlẹn yetọn po: ojlẹ lọ na wá nado bẹ akọta po odẹ́ lẹpo po pli; yé na wá bosọ mọ gigo ṣie.” (Isaia 66:18) Jehovah yọnẹn bosọ wleawu nado dawhẹ e mayin na azọ́n lọ lẹ kẹdẹ gba ṣigba linlẹn mẹhe ylọ yedelẹ dọ devizọnwatọ etọn lẹ tọn ga. Juda dọ dọ emi yise to Jehovah mẹ, ṣigba azọ́n boṣiọ-sinsẹ̀n etọn tọn lẹ po aṣa kosi tọn lẹ po do alọsọakọ́n enẹ hia nado yin lalo. Ovọ́ mẹ wẹ tòvi etọn lẹ to yedelẹ ‘lẹ̀wé’ te sọgbe hẹ aṣa kosi tọn lẹ. Akọta lọ na yin vivasudo, podọ whenuena enẹ na jọ, kọmẹnu boṣiọ-sẹ̀ntọ etọn lẹ na yí nukun yetọn do mọ. Omẹ ehelẹ na ‘mọ gigo Jehovah tọn’ to linlẹn lọ mẹ dọ yé na mọ nujijọ lẹ bo na yin hinhẹn po huhlọn po nado yigbe dọ ohó Jehovah tọn lẹ ko mọ hẹndi yí. Nawẹ ehe lẹpo gando Mẹylọhodotọklisti go gbọn? Whenuena e na mọ vasudo etọn yí, susu họntọn po ajọwatọgbẹ́ etọn dai tọn lẹ po wẹ na yin hinhẹn po huhlọn po nado ṣite to olá bo na to pinpọn ẹn matin alọgọ dile ohó Jehovah tọn to hẹndi mọyi.—Jẹlemia 25:31-33; Osọhia 17:15-18; 18:9-19.
9. Wẹndagbe tẹwẹ Jehovah lá?
9 Be vasudo Jelusalẹm tọn to 607 J.W.M. zẹẹmẹdo dọ Jehovah ma na tindo kunnudetọ lẹ to aigba ji ba wẹ ya? Lala. Tenọgligo-hẹntọ nukundeji lẹ, taidi Daniẹli po hagbẹ etọn atọ̀n lẹ po, na zindonukọn nado to Jehovah sẹ̀n etlẹ yin taidi kanlinmọ lẹ to Babilọni. (Daniẹli 1:6, 7) Mọwẹ, kunnudetọ nugbonọ Jehovah tọn lẹ ma na vọ̀ sọn aimẹ gba, podọ to vivọnu owhe 70 lọ tọn, sunnu po yọnnu nugbonọ lẹ po na tọ́nsọn Babilọni bo lẹkọyi Juda nado vọ́ sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke hẹngọwa finẹ. Enẹ wẹ yin nuhe Jehovah dlẹnalọdo bọdego: “Yẹn na yí ohia de do ṣẹnṣẹn yetọn yẹn nasọ do yé he họngán to yé mẹ lẹ hlan akọta lẹ hlan Talṣiṣi, Tuli po Ludi po, he to ogá dọ̀n lẹ, hlan Tubali, po Javani po, hlan lopo he dẹn boboe, he ma ko sè linlin ṣie, kavi ma ko mọ gigo ṣie; yé na dọho gigo ṣie tọn to ṣẹnṣẹn [akọta] lẹ tọn.”—Isaia 66:19.
10. (a) To linlẹn tẹ mẹ wẹ Ju nugbonọ he yin tuntundote sọn Babilọni lẹ yinuwa taidi ohia de te? (b) Mẹnu lẹ wẹ to nuyiwa to egbehe taidi ohia de?
10 Pipli sunnu po yọnnu nugbonọ lẹ po tọn he lẹkọyi Jelusalẹm to 537 J.W.M. na yinuwa taidi ohia jiawu de, yèdọ kunnudenu de dọ Jehovah ko tún omẹ etọn lẹ dote. Mẹnu wẹ na ko lẹn pọ́n gbede dọ Ju he to kanlinmọgbenu lẹ na jẹ mẹdekannu to gbèdopo nado doafọna sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke to tẹmpli Jehovah tọn mẹ? To aliho nuyijlẹdonugo tọn de mẹ to owhe kanweko tintan whenu, mẹhe to nuyiwa taidi ‘ohia po azọ́njiawu po lẹ’ wẹ Klistiani yiamisisadode lẹ, mẹhe dè homẹmiọnnọ he jlo nado sẹ̀n Jehovah lẹ nọ wọ̀ wá. (Isaia 8:18; Heblu lẹ 2:13) To egbehe Klistiani yiamisisadode, he to kọdetọn dagbe tindo to aigba yetọn he yin hinhẹngọwa ji lẹ, yin dohia ohia sẹhundaga de tọn to aigba ji. (Isaia 66:8) Yé yin kunnudenu họnwun huhlọn gbigbọ Jehovah tọn, bo to homẹmiọnnọ he ahun yetọn whàn yé nado sẹ̀n Jehovah lẹ dọ̀ndogo.
11. (a) To hinhẹngọwa lọ godo, nawẹ e na jọ gbọn bọ omẹ akọta lẹ tọn na wá plọnnu dogbọn Jehovah dali? (b) Nawẹ Zekalia 8:23 mọ hẹndi tintan yí gbọn?
11 Nalete, to hẹngọwa lọ godo to 537 J.W.M., nawẹ gbẹtọ akọta lẹ tọn he ma ko sè linlin Jehovah tọn pọ́n lẹ na wá nado yọ́n ẹn gbọn? Nalete, e mayin Ju nugbonọ lẹpo wẹ na lẹkọyi Jelusalẹm to vivọnu kanlinmọgbenu Babilọni tọn godo gba. Mẹdelẹ, taidi Daniẹli, na gbọṣi Babilọni. Mẹdevo lẹ na kátá yì agosu ẹnẹ aigba tọn lẹ ji. To owhe kanweko atọ́ntọ J.W.M. mẹ, Ju lẹ ko gbayipe to Ahọluigba Pẹlsia tọn lẹpo mẹ. (Ẹsteli 1:1; 3:8) Matin ayihaawe delẹ to yé mẹ dọna kọmẹnu kosi yetọn lẹ dogbọn Jehovah dali, na mẹsusu sọn akọta enẹlẹ mẹ wẹ wá lẹzun mẹdiọzun Juvi lẹ. Kunnudenu dohia dọ onú mọnkọtọn wẹ jọ do ojọ̀ Etiopianu lọ go, mẹhe devi Klistiani Filipi dọyẹwheho na to owhe kanweko tintan whenu. (Owalọ lẹ 8:26-40) Ehe lẹpo jọ taidi hẹndi tintan na ohó yẹwhegán Zekalia tọn dọmọ: “To azán nẹlẹ mẹ e na wá jọ, dọ omẹ ao na tẹdo e go, sọn akọgbè akọta lẹ tọn lẹpo mẹ, yèdọ na tẹdo avọ̀tónu ewọ he yin Ju de tọn go, dọmọ, Míwlẹ na yì hẹ mì, na mí ko sè dọ Jiwheyẹwhe tin to mì dè.” (Zekalia 8:23) Na nugbo tọn, Jehovah do hinhọ́n jẹgbonu yì akọta lẹ dè!—Psalm 43:3.
Hinhẹn ‘Nunina de Wá na Jehovah’
12, 13. Aliho tẹ mẹ wẹ “mẹmẹsunnu” lẹ na yin hinhẹnwa Jelusalẹm te bẹsọn 537 J.W.M.?
12 To vivọgbá Jelusalẹm tọn godo, Ju he ko kátá yì fidindẹn sọn aigba yetọn ji lẹ na pọ́n tòdaho lọ po yẹwhenọduta etọn he yin hinhẹngọwa po hlan taidi ahọ́nkan sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke tọn. Susu to yé mẹ na nọ basi gbejizọnlin gaa nado yì dù hùnwhẹ whemẹwhemẹ tọn lẹ to finẹ. To gbọdo glọ, Isaia wlan dọmọ: “Yé na hẹn mẹmẹsunnu mìtọn lẹpo sọn akọta lẹpo mẹ wá na avọ́ de hlan OKLUNỌ, to osọ́ lẹ ji, to kẹkẹ lẹ mẹ, to owhlẹ̀ lẹ ji, to otlò lẹ ji, to kanlin yawu lẹ ji, wá osó wiwe ṣie Jelusalẹm kọ̀n, wẹ OKLUNỌ dọ, kẹdẹdile ovi Islaeli tọn lẹ nọ hẹn nunina to núzinzan wiwe mẹ wá ohọ̀ OKLUNỌ tọn mẹ do. Yé mẹ wẹ yẹn na de te na yẹwhenọ lẹ podọ na [Levinu] lẹ ga, wẹ OKLUNỌ dọ.”—Isaia 66:20, 21.
13 Delẹ to ‘mẹmẹsunnu nẹlẹ he sọn akọta lẹpo mẹ’ tin to finẹ to azán Pẹntikọsti tọn gbè to whenuena gbigbọ wiwe yin kinkọ̀n do devi Jesu tọn lẹ ji. Kandai lọ hia dọmọ: “Ju gbẹtọ ayiha wiwenọ lẹ tin bo nọ nọ̀ Jelusalẹm, sọn akọta he tin to olọn glọ lẹpo mẹ.” (Owalọ lẹ 2:5) Yé wá Jelusalẹm nado basi sinsẹ̀n dile e ko yin aṣa Juvi lẹ tọn do, ṣigba to whenuena yé sè wẹndagbe lọ dogbọn Jesu Klisti dali, mẹsusu yise to ewọ mẹ bo yin bibaptizi.
14, 15. (a) Nawẹ Klistiani yiamisisadode lẹ bẹ “mẹmẹsunnu” gbigbọmẹ tọn yetọn devo lẹ pli to Wẹkẹ-Whàn I lọ godo gbọn, podọ nawẹ ehelẹ yin hinhẹnwa na Jehovah taidi “nunina to núzinzan wiwe mẹ” gbọn? (b) Aliho tẹ mẹ wẹ Jehovah ‘dè mẹdelẹ na yẹwhenọ lẹ’ te? (c) Mẹnu lẹ wẹ yin delẹ to Klistiani yiamisisadode lẹ mẹ he tindo mahẹ to mẹmẹsunnu gbigbọmẹ tọn yetọn lẹ bibẹpli mẹ? (Pọ́n apotin to weda ehe ji.)
14 Be dọdai ehe tindo hẹndi egbezangbe tọn de ya? Na nugbo tọn, mọwẹ. Bọdo Wẹkẹ-Whàn I lọ go, devizọnwatọ yiamisisadode Jehovah tọn lẹ mọnukunnujẹemẹ sọn Owe-wiwe mẹ dọ Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn ko yin didoai to olọn mẹ to 1914. Gbọn Biblu pinplọn sọwhiwhe tọn dali, yé plọn dọ whédutọgbẹ́ Ahọluduta lọ tọn lẹ, kavi “mẹmẹsunnu,” devo lẹ dona yin bibẹpli. Lizọnyizọnwatọ adọgbotọ lẹ basi gbejizọnlin “jẹ opodo aigba tọn,” bo yí aliho tẹnsẹnamẹ tọn lẹpo zan, bo to hagbẹ sọgodo pipotọ mẹyiamisisadode lẹ tọn dín, mẹhe suhugan yetọn tọ́nsọn ṣọṣi Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ mẹ. Whenuena omẹ ehelẹ yin mimọ, yé yin hinhẹnwa taidi nunina de na Jehovah.—Owalọ lẹ 1:8.
15 Mẹyiamisisadode lẹ he yin bibẹpli to owhe fliflimẹ tọn lẹ mẹ ma donukun Jehovah nado kẹalọyi yé po ninọmẹ yetọn po whẹpo yé nado wá oyọnẹn nugbo Biblu tọn kọ̀n gba. Yé ze afọdide lẹ nado klọ́ yedelẹ wé sọn hẹnflu gbigbọmẹ tọn po walọyizan tọn lẹ po mẹ na yé nido yin ninamẹ taidi “nunina to núzinzan wiwe mẹ,” kavi “awhli wiwe de hlan Klisti,” dile apọsteli Paulu dọ ẹ do. (2 Kọlintinu lẹ 11:2) To yidogọmẹ na nuṣiwa sinsẹ̀n-nuplọnmẹ tọn lẹ gbigbẹdai, mẹyiamisisadode lẹ dona plọn nado gbọṣi kada mlẹnmlẹn to whẹho tònudidọ aihọn ehe tọn lẹ mẹ. To 1931, to whenuena devizọnwatọ etọn lẹ ko yin kiklọwé jẹ obá he sọgbe de mẹ, Jehovah gbọn lẹblanu dali na yé lẹblanulọkẹyi lọ nado yin yiylọ gbọn oyín etọn dali taidi Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ. (Isaia 43:10-12) Ṣigba, aliho tẹ mẹ wẹ Jehovah ‘dè mẹdelẹ na yẹwhenọ lẹ’ te? Taidi pipli de, mẹyiamisisadode ehelẹ lẹzun apadewhe “tado yẹwhenọduta tọn, akọta wiwe” de tọn, he to avọ́ pipà tọn lẹ sán hlan Jiwheyẹwhe.—1 Pita 2:9; Isaia 54:1; Heblu lẹ 13:15.
Nubẹpli lọ Zindonukọn
16, 17. Mẹnu lẹ wẹ yin “okún towe” lẹ to Wẹkẹ-Whàn I godo?
16 Sọha gigọ́ “tado yẹwhenọduta” enẹ tọn wẹ 144 000, podọ to madẹnmẹ, bibẹpli yetọn wá vivọnu. (Osọhia 7:1-8; 14:1) Be enẹ hẹn vivọnu wá na azọ́n nubẹpli tọn lọ wẹ ya? Lala. Dọdai Isaia tọn zindonukọn dọmọ: “Dile olọn yọyọ po [aigba] yọyọ he yẹn na basi lẹ po na nọte to nukọn ṣie, mọwẹ okún towe po oyín towe po na nọte do, wẹ OKLUNỌ dọ.” (Isaia 66:22) To hẹndi tintan ohó helẹ tọn mẹ, Ju he lẹkọsọn kanlinmọgbenu Babilọni tọn lẹ na jẹ ovi lẹ jì ji. Gbọnmọ dali, pipotọ Juvi he yin hinhẹngọwa lẹ tọn, yèdọ “aigba yọyọ,” to anademẹ yọyọ Juvi lẹ tọn, yèdọ “olọn yọyọ” lẹ tọn glọ, na yin hinhẹn lodo. Ṣigba, dọdai lọ ko mọ hẹndi ayidego tọn de yí to azán mítọn gbè.
17 “Okún” lọ he akọta mẹmẹsunnu gbigbọmẹ tọn lẹ detọ́n wẹ “gbẹtọ susugege” lọ, he tindo todido ogbẹ̀ madopodo to aigba ji tọn. Yé tọ́n “sọn akọta lẹpo mẹ, sọn hẹnnu lẹpo mẹ, sọn gbẹtọ lẹpo mẹ, podọ sọn ogbè lẹpo mẹ,” bọ yé ṣite “to ofìn lọ nukọn podọ to Lẹngbọvu lọ nukọn.” Omẹ ehelẹ ko “yàn aṣọ́vọ̀ yetọn bosọ hẹn yé zun wéwé to ohùn Lẹngbọvu lọ tọn mẹ.” (Osọhia 7:9-14; 22:17) To egbehe “gbẹtọ susugege” lọ lẹ to tintọ́nsọn zinvlu gbigbọmẹ tọn mẹ wá hinhọ́n he Jehovah wleawuna lọ mẹ. Yé nọ yí yise zan to Jesu Klisti mẹ, podọ yé vánkan nado gbọṣi wiweji to gbigbọ-liho podọ to walọyizan-liho, taidi mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu yiamisisadode yetọn lẹ po. Taidi pipli de yé zindonukọn nado to sinsẹ̀n to anademẹ Klisti tọn glọ bo nasọ “nọte” kakadoi!—Psalm 37:11, 29.
18. (a) Nawẹ hagbẹ gbẹtọ susugege lọ tọn lẹ yinuwa taidi mẹmẹsunnu yiamisisadode yetọn lẹ gbọn? (b) Nawẹ mẹyiamisisadode lẹ po gbẹdohẹmẹtọ yetọn lẹ po sẹ̀n Jehovah “sọn osun yọyọ de mẹ kakajẹ devo mẹ, podọ sọn azán gbọjẹ tọn de mẹ kakajẹ devo mẹ” gbọn?
18 Sunnu po yọnnu po azọ́n-sinsinyẹnwatọ ehelẹ he tindo todido aigba ji tọn yọnẹn dọ dile etlẹ yin dandan nado gbọṣi wiweji to walọyizan-liho po gbigbọ-liho po, e biọ onú susu dogọ nado hẹn homẹ Jehovah tọn hùn. Azọ́n nubẹpli tọn lọ to nukọnzindo to gigọ́mẹ, podọ yé jlo nado tindo mahẹ to e mẹ. Owe Osọhia tọn dọ dọdai gando yé go dọmọ: “Yé . . . tin to ofìn Jiwheyẹwhe tọn lọ nukọn, bosọ to sinsẹ̀n ẹn to okle po ozán po to tẹmpli etọn mẹ.” (Osọhia 7:15) Ohó enẹlẹ flinnu mí gando wefọ he jẹnukọnna godotọn to dọdai Isaia tọn mẹ go dọmọ: “E nasọ wá jọ, agbasalan lẹpo wẹ na wá litai to nukọn ṣie, sọn osun yọyọ de mẹ kakajẹ devo mẹ, podọ sọn azán gbọjẹ tọn de mẹ kakajẹ devo mẹ, wẹ OKLUNỌ dọ.” (Isaia 66:23) Ehe to jijọ to egbehe. “Sọn osun yọyọ de mẹ kakajẹ devo mẹ, podọ sọn azán gbọjẹ tọn de mẹ kakajẹ devo mẹ”—enẹ wẹ yin, to gbesisọmẹ, yèdọ to osẹ lẹpo mẹ to osun lẹpo mẹ—Klistiani yiamisisadode lẹ po gbẹdohẹmẹtọ yetọn lẹ po, heyin gbẹtọ susugege lẹ, nọ plidopọ nado sẹ̀n Jehovah. Delẹ to aliho he mẹ yé nọ wà ehe te wẹ yin, gbọn opli Klistiani tọn lẹ yìyì po mahẹ tintindo to lizọnyizọn gbangba tọn mẹ po dali. Be hiẹ yin dopo to mẹhe nọ ‘wá litai to nukọn Jehovah tọn’ to gbesisọmẹ lẹ mẹ ya? Omẹ Jehovah tọn lẹ nọ mọ ayajẹ daho to ehe wiwà mẹ, podọ gbẹtọ susugege lọ lẹ to nukọnpọnhlan na ojlẹ lọ whenuena “agbasalan lẹpo”—yèdọ gbẹtọvi he to ogbẹ̀ lẹpo—na nọ sẹ̀n Jehovah “sọn osun yọyọ de mẹ kakajẹ devo mẹ, podọ sọn azán gbọjẹ tọn de mẹ kakajẹ devo mẹ” yèdọ kakadoidoi.
Vasudo Godo Tọn na Kẹntọ Jiwheyẹwhe Tọn Lẹ
19, 20. Lẹndai tẹwẹ Gẹhẹnna tin na to ojlẹ Biblu tọn lẹ mẹ, podọ yẹhiadonu etẹ tọn wẹ e yin?
19 Wefọ dopo wẹ pò to dọdai Isaia tọn mítọn pinplọn mẹ. Owe lọ yin tadona po ohó helẹ po dọmọ: “Yé na tọ́n jẹgbonu, bo pọ́n oṣiọ gbẹtọ he ko ṣiatẹ do ogo e lẹ tọn; na owé yetọn ma na kú, mọ miyọ́n yetọn ma na ṣí; yé nasọ yin nugbẹwanna de hlan agbasalan lẹpo.” (Isaia 66:24) Vlavo dọdai ehe wẹ Jesu Klisti tindo to ayiha mẹ to whenuena e na tuli devi etọn lẹ nado hẹn gbẹzan yetọn bọawu bo ze dagbenu Ahọluduta lọ tọn lẹ do otẹn tintan mẹ. E dọmọ: “Eyin nukun towe sọ hẹn we nado dahli, sún in sẹ̀: e bọawu na we [nado] yin nukundoponọ biọ ahọludu Jiwheyẹwhe tọn mẹ, hú na a ni tindo nukun awe, na yè ni ze we dlán miyọ́n [Gẹhẹnna, NW] tọn mẹ: fie owán yetọn ma nọ kú te, miyọ́n lọ ma sọ to na ṣí.”—Malku 9:47, 48; Matiu 5:29, 30; 6:33.
20 Etẹwẹ fie yin yiylọdọ Gẹhẹnna ehe yin? To owhe kanweko susu lẹ die, weyọnẹntọ Juvi heyin David Kimhi wlan dọmọ: “E yin nọtẹn de . . . to Jelusalẹm godo, podọ nọtẹn he yin wangbẹna de wẹ e yin, bọ yé nọ bẹ onú mawé lẹ po onú kúkú lẹ po dlán finẹ. Podọ miyọ́n nọ to jìjì to finẹ madoalọte nado mẹ̀ onú mawé lẹ po ohú onú kúkú lẹ tọn po. Enẹwutu, whẹdida mẹylankan lẹ tọn yin yiylọ to yẹhiadonu-liho dọ Gehinnom.” Dile weyọnẹntọ Juvi ehe basi zẹẹmẹ do, eyin Gẹhẹnna nọ yin yiyizan na fie ogbó po onú kúkú he ma jẹ nado dì lẹ po nọ yin bibẹ dlán, be miyọ́n na yin aliho he jẹ de nado fiọ ogbó mọnkọtọn lẹ. Nuhe miyọ́n dù pò lẹ, owé na dù yé. Zẹẹmẹ he sọgbe nankọ die na vasudo godo tọn na kẹntọ Jiwheyẹwhe tọn lẹpo!b
21. Mẹnu lẹ wẹ tadona owe Isaia tọn fọnjlodotena, podọ etẹwutu?
21 Po alọdlẹndonu mọnkọtọn po hlan oṣiọ lẹ, miyọ́n, po owé lẹ po, be e mayin nugbo wẹ dọ dọdai ojlofọndotenamẹtọ Isaia tọn yin tadona po hogbe budonamẹ tọn po ya? Matin ayihaawe, kẹntọ tlọlọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ na lẹnmọ. Ṣigba na họntọn Jiwheyẹwhe tọn lẹ, zẹẹmẹ Isaia tọn gando vasudo madopodo mẹylankan lẹ tọn go yin tulinamẹ daho de. Omẹ Jehovah tọn lẹ tindo nuhudo jidenamẹ ehe tọn dọ kẹntọ yetọn lẹ ma na dohuhlọn do yé ji pọ́n gbede ba. Kẹntọ enẹlẹ, he ko hẹn awufiẹsa susu sọmọ wá sinsẹ̀n-basitọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ji bo ko hẹn vlẹko susu sọmọ wá oyín etọn ji, na yin vivasudo kakadoi. Enẹgodo, “nukunbia ma na fọ́n tite whlaawetọ gba.”—Nahumi 1:9.
22, 23. (a) Basi zẹẹmẹ aliho delẹ he mẹ hiẹ ko mọaleyi sọn owe Isaia tọn pinplọn mẹ. (b) To owe Isaia tọn pinplọn godo, etẹwẹ yin gbemima towe, podọ etẹwẹ yin todido towe?
22 Dile mí dotana dogbapọnna owe Isaia tọn mítọn, mí mọnukunnujẹemẹ na taun tọn dọ owe Biblu tọn ehe ma yin whenuho tata he ma tindo zẹẹmẹ de gba. To vogbingbọnmẹ, e tindo wẹndomẹ de na mí to egbehe. Eyin mí lẹnnupọndo ojlẹ todido matindo he mẹ Isaia nọgbẹ̀ te ji, mí sọgan mọ lehe ojlẹ enẹ sọgbe hẹ azán mítọn do. Bẹwlu tònudidọ tọn, yẹnuwiwa sinsẹ̀n tọn, whẹdida mawadodo tọn, gọna kọgbidina nugbonọ lẹ po wamọnọ lẹ po wẹ gbayipe to ojlẹ Isaia tọn mẹ, podọ e sọ gbayipe to ojlẹ mítọn mẹ ga. Ju nugbonọ owhe kanweko ṣidopotọ J.W.M. mẹ tọn lẹ dona ko gọ́ na pẹdido na dọdai Isaia tọn, podọ e nọ miọnhomẹna mílọsu to egbehe dile mí to dogbapọnna ẹn.
23 To ojlẹ awusinyẹn tọn ehelẹ mẹ whenuena zinvlu ṣinyọ́n aigba bọ zinvlu gọ́ngọ́n ṣinyọ́n pipli akọta lẹ tọn ji, mímẹpo wẹ gọ́ na pẹdido dọ Jehovah, gbọn Isaia gblamẹ, ko wleawu hinhọ́n tọn na gbẹtọvi lẹpo! Hinhọ́n gbigbọmẹ tọn enẹ zẹẹmẹdo ogbẹ̀ madopodo na mẹhe yí ahun lẹpo do kẹalọyi i lẹ, mahopọnna akọta he mẹ yé wá sọn kavi hẹnnu he mẹ yé whẹ́n te. (Owalọ lẹ 10:34, 35) To whelọnu lo, mì gbọ mí ni to zọnlinzin to hinhọ́n Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ, bo nọ hia ẹ egbesọegbesọ, bo nọ lẹnayihamẹpọn do e ji, bosọ nọ wlebòna wẹndomẹ etọn. Ehe na dekọtọndo dona mavọmavọ mítọn titi mẹ podọ na pipà oyín wiwe Jehovah tọn!
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a Gando ninọmẹ lọ go to aijijẹ Jelusalẹm tọn to alọ Babilọninu lẹ tọn mẹ godo, Jẹlemia 52:15 dọho gando ‘wamọnọ alọpa de he yì mẹglọnọ mẹ, po pipotọ gbẹtọ lẹ tọn po he yè jódai do tòdaho lọ mẹ lẹ’ go. To zẹẹmẹ-bibasi do ehe ji mẹ, Étude Perspicace des Écritures Bladopọ 1, weda 403, dọmọ: “Hogbe ‘he pò to aimẹ to tòdaho lọ mẹ’ dohia hezeheze dọ sọha suhugan gbẹtọ lẹ tọn wẹ kú na huvẹ, azọ̀n, kavi miyọ́n wutu, kavi mẹdevo lẹ yin hùhù to awhàn mẹ.”
b To whenuena e yindọ onú kúkú lẹ wẹ nọ yin mimẹ̀ to Gẹhẹnna mẹ, bọ e mayin gbẹtọ gbẹ̀te lẹ wẹ, nọtẹn ehe ma yin yẹhiadonu yasanamẹ mavọmavọ tọn de gba.
[Apotin to weda 409]
Nunina Mẹyiamisisadode lẹ Tọn na Jehovah sọn Akọta Lẹpo Mẹ
To 1920, Juan Muñiz tọ́nsọn États-Unis yì Espagne podọ to enẹgodo basi gbejizọnlin yì Argentine, fie e wleawuna agun mẹyiamisisadode lẹ tọn te. Bẹsọn 1923 zọnmii, hinhọ́n nugbo lọ tọn tá do omẹ ahundoponọ lẹ ji to Whèyihọ Aflika tọn to whenuena mẹdehlan William R. Brown (he nọ saba yin yiylọdọ Brown la Bible) bẹjẹeji nado dọyẹwheho owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn to ofi mọnkọtọn lẹ taidi Sierra Leone, Ghana, Liberia, Gambie, po Nigeria po. To owhe dopolọmẹ Canadanu de George Young yì Brésil podọ to enẹgodo basi gbejizọnlin yì Argentine, Costa Rica, Panama, Venezuela, podọ etlẹ yin Union Soviétique. To nudi ojlẹ dopolọmẹ, Edwin Skinner dó tọjihun sọn Grande-Bretagne yì Inde, fie e jẹtukla te na owhe susu to azọ́n jibẹwawhé tọn lọ mẹ.
[Yẹdide to weda 411]
Ju delẹ to azán Pẹntikọsti tọn gbè yin ‘mẹmẹsunnu he yin didesọn akọta lẹpo mẹ’