Weta Konukun-Dopo
Alọ Jehovah Tọn Yiaga
1. Naegbọn Isaia tindo pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn na Jehovah?
ISAIA tindo owanyi sisosiso na Jehovah podọ awuvivi to pipà ẹ mẹ. E dawhá jẹgbonu dọmọ: “OKLUNỌ E, hiẹ wẹ Jiwheyẹwhe ṣie; yẹn na ze we daga, yẹn na pà oyín towe.” Etẹwẹ gọalọna yẹwhegán lọ nado tindo pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn sisosiso mọnkọtọn na Mẹdatọ etọn? Onú tangan lọ wẹ yin oyọnẹn etọn gando Jehovah po nuwiwa etọn lẹ po go. Hogbe Isaia tọn he bọdego lẹ do oyọnẹn ehe hia dọmọ: “Na hiẹ ko basi onú jiawu; linlẹn towe hohowhenu tọn dodo po nugbo po wẹ.” (Isaia 25:1) Taidi Jọṣua he jẹnukọnna ẹn, Isaia yọnẹn dọ Jehovah yin nugbonọ bọ yè sọgan dejidego podọ dọ “linlẹn” etọn lẹpo—yèdọ nuhe e dopagbe lẹ—wẹ mọ hẹndi.—Jọṣua 23:14.
2. Linlẹn Jehovah tọn tẹlẹ wẹ Isaia lá todin, podọ etẹwẹ linlẹn ehe sọgan to alọdlẹndo?
2 Linlẹn Jehovah tọn lẹ bẹ lilá whẹdida etọn tọn sọta kẹntọ Islaeli tọn lẹ hẹn. Todin Isaia lá dopo to ehelẹ mẹ dọmọ: “Hiẹ ko hẹn otò de zun okiti; hiẹ ko hù otò he do odòkọ sudo: awánu jonọ lẹ tọn ma yin otò ba; yè ma to na ze e dote ba.” (Isaia 25:2) Otò tẹwẹ yin dehe yinkọ etọn mayin nùdego ehe? Isaia sọgan to alọdlẹndo Al Moabi tọn—Moabi he ko tin to okẹ̀n mẹ hẹ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ na ojlẹ dindẹn.a Kavi e sọgan sọ to alọdlẹndo tòdaho huhlọnnọ devo—yèdọ Babilọni.—Isaia 15:1; Zẹfania 2:8, 9.
3. Aliho tẹ mẹ wẹ kẹntọ Jehovah tọn lẹ pagigona ẹn te?
3 Nawẹ kẹntọ Jehovah tọn lẹ na yinuwa gbọn to whenuena linlẹn etọn sọta tòdaho huhlọnnọ yetọn mọ hẹndi? “Omẹ huhlọntọ lẹ na pagigona we, otò okọ́ta he dobu lẹ tọn nasọ dibuna we.” (Isaia 25:3) E sọgan yin nukunnumọjẹemẹ dọ kẹntọ Jiwheyẹwhe ganhunupotọ lọ tọn lẹ na dibusi i. Ṣigba, nawẹ yé pagigona ẹn gbọn? Be yé na gbẹkọ yẹwhe lalo tọn yetọn lẹ go bo kẹalọyi sinsẹ̀n-bibasi wiwe ṣeke wẹ ya? E vẹawu! Kakatimọ, taidi Falo po Nẹbukadnẹzali po, yé pagigona Jehovah to whenuena yé yin hinhẹn po huhlọn po nado yọ́n kiklo huhlọn etọn tọn.—Eksọdusi 10:16, 17; 12:30-33; Daniẹli 4:37.
4. “Otò okọ́ta he dobu lẹ tọn” tẹwẹ tin to egbehe, podọ nawẹ ewọ lọsu tlẹ dona pagigona Jehovah gbọn?
4 To egbehe “otò okọ́ta he dobu lẹ tọn” yin “otò daho lọ, he to ahọludu to ahọlu aihọn mẹ tọn lẹ ji,” yèdọ, “Babilọni Daho” lọ, heyin ahọluigba aihọn sinsẹ̀n lalo tọn. (Osọhia 17:5, 18) Adà tangan ahọluigba ehe tọn wẹ Mẹylọhodotọklisti. Nawẹ sinsẹ̀ngán Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ pagigona Jehovah gbọn? Gbọn homẹgble yí do kẹalọyi onú jiawu he e basi wadotana etọn do ota Kunnudetọ etọn lẹ tọn mẹ tọn dali. Titengbe to 1919 to whenuena Jehovah vọ́ huhlọn nuwiwa zohunhun tọn na devizọnwatọ etọn lẹ to túndote yetọn sọn kanlinmọgbenu gbigbọmẹ tọn to Babilọni Daho lọ mẹ godo, “obu sọ di [nukọntọ ehelẹ], yé sọ pagigona Jiwheyẹwhe olọn tọn.”—Osọhia 11:13.b
5. Nawẹ Jehovah nọ basi hihọ́na mẹhe tindo jide mlẹnmlẹn to ewọ mẹ lẹ gbọn?
5 Dile etlẹ yindọ kẹntọ etọn lẹ pọ́n ẹn taidi mẹhe dobunamẹ, Jehovah yin fibẹtado de na homẹmimiọnnọ po whiwhẹnọ lẹ po he jlo nado sẹ̀n ẹn. Kọgbidinamẹtọ sinsẹ̀n po tohodidọ tọn lẹ po sọgan basi nuhe go yé pé lẹpo nado gbà yise sinsẹ̀n-basitọ nugbo lẹ tọn, ṣigba yé nọ gboawupo na omẹ ehelẹ tindo jide mlẹnmlẹn to Jehovah mẹ wutu. Yigodo-yinukọn, e nọ bọ̀ onù dó na agọjẹdomẹtọ etọn lẹ, bo nọ wàmọ taidi dọ e to aslọ yí do ṣinyọ́nnudo owhè he to sisẹ́ kavi adó de yíyí do glọnalina huhlọn jikun oyujẹhọn tọn de nkọtọn.—Hia Isaia 25:4, 5.
‘Núdùdù Dojó de na Gbẹtọ lọ Lẹpo’
6, 7. (a) Núdùdù dojó tẹwẹ Jehovah wleawuna, podọ na mẹnu lẹ? (b) Etẹwẹ núdùdù dojó he Isaia dọ dọdai etọn nọtena?
6 Taidi otọ́ owanyinọ de, e mayin hihọ́ kẹdẹ wẹ Jehovah nọ basi na ovi etọn lẹ gba ṣigba sọ nọ na núdùdù yé, titengbe to gbigbọ-liho. To túntún omẹ etọn lẹ dote to 1919 godo, e wleawu núdùdù dojó awhàngbigba tọn de na yé, yèdọ núdùdù gbigbọmẹ tọn susugege: “To osó he ji wẹ OKLUNỌ awhànpa lẹ tọn na [dà] núdùdù onú dojó tọn te na akọta lẹpo, núdùdù vẹnhàn tọn to owhà ji, onú dojó he gọ́ na ojó tọn, vẹnhàn he dó to owhà ji.”—Isaia 25:6.
7 Núdùdù dojó lọ yin awuwlena do “osó” Jehovah tọn ji. Etẹwẹ osó ehe yin? ‘Osó owhé Jehovah tọn’ he mẹ akọta lẹpo na lìn biọ “to azán podo gbè” wẹ. “Osó wiwe” Jehovah tọn wẹ e yin, fie sinsẹ̀n-basitọ nugbonọ etọn lẹ ma na gbleawunamẹ kavi husudo te. (Isaia 2:2; 11:9) Jehovah wleawuna núdùdù dojó susugege etọn tọn na omẹ nugbonọ etọn lẹ, to ofi yiaga sinsẹ̀n-basi tọn ehe ji. Podọ onú dagbe gbigbọmẹ tọn he yin awuwlena todin lẹ nọtena onú dagbe agbasa tọn he na yin awuwlena to whenuena Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn na lẹzun gandudu gbẹtọvi lẹ tọn dopo akàn lọ. To whenẹnu huvẹ ma na tin ba. “Gbadó susugege na tin finẹ to osó lẹ ji; sinsẹ́n etọn nasọ to mùmù.”—Psalm 72:8, 16.
8, 9. (a) Kẹntọ daho awe gbẹtọvi lẹ tọn tẹwẹ na yin didesẹ? Basi zẹẹmẹ. (b) Etẹwẹ Jiwheyẹwhe na wà nado de vlẹko omẹ etọn lẹ tọn sẹ̀?
8 Mẹhe to mahẹ tindo to dùdù núdùdù dojó gbigbọmẹ tọn heyin awuwlena sọn olọn mẹ wá lọ mẹ todin lẹ tindo nukundido gigonọ lẹ. Dotoai hlan ohó Isaia tọn he bọdego lẹ. To ylando po okú po yíyí jlẹdo ‘azọ́n sinsinyẹn’ nuhẹnṣikọnamẹ tọn, kavi ‘mẹhẹngbọjọ tọn’ de go mẹ, e dọmọ: “Ewọ [Jehovah] nasọ hẹn nukunmẹnú he yè ṣinyọ́n nukun na gbẹtọ lẹpo gble to osó he ji, nukunmẹnú he yè dlẹn ṣinyọ́n akọta lẹpo ji. Ewọ na ze okú mì to awhàngbigba mẹ; Oklunọ JIWHEYẸWHE nasọ súnsún dasin sọn nukun lẹpo mẹ.”—Isaia 25:7, 8a.
9 Mọwẹ, ylando po okú po ma na tin ba! (Osọhia 21:3, 4) Humọ, vlẹko lalodido tọn he devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ ko doakọnna na owhe fọtọ́n susu lẹ nasọ yin didesẹ mlẹnmlẹn. “E nasọ de vlẹko omẹ etọn lẹ tọn sọn aihọn lẹpo mẹ: na OKLUNỌ ko dọ ẹ.” (Isaia 25:8b) Nawẹ ehe na jọ gbọn? Jehovah na de asisa vlẹko tọn, Satani po okún etọn po sẹ̀. (Osọhia 20:1-3) Abajọ bọ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ na yin whinwhàn nado dọmọ: “Pọ́n ẹn, ehe wẹ Jiwheyẹwhe mítọn; míwlẹ ko nọtepọn ẹn, e nasọ whlẹn mí: OKLUNỌ wẹ ehe: míwlẹ ko nọtepọn ẹn, mí na to ayajẹ, homẹ mítọn nasọ to hùnhùn to whlẹngán etọn mẹ.”—Isaia 25:9.
Saklanọ lẹ Yin Winyando
10, 11. Nuyiwahẹmẹ sinsinyẹn tẹwẹ Jehovah tindo to sẹdotẹnmẹ na Moabi?
10 Jehovah nọ whlẹn omẹ etọn he do whiwhẹ hia lẹ gán. Ṣigba, Moabi heyin kọmẹnu Isaeli tọn yin goyitọ, podọ Jehovah gbẹwanna goyiyi. (Howhinwhẹn lẹ 16:18) Enẹwutu, Moabi na duwinyan dandan. “Osó he ji wẹ alọ OKLUNỌ tọn na te, e nasọ zín Moabi to oglọ etọn yèdọ dile yè nọ zín ogbé dai do na ogbó. E na de alọ etọn tọ́n to ṣẹnṣẹn yetọn dile sìnlintọ nọ de alọ etọn jẹgbonu do nado linsìn; e nasọ zín sakla yetọn dai dogọ ogbànna alọ yetọn mẹ tọn. Figángán atọ̀họ̀ daho dòkọ towe tọn wẹ e họ́liai, e na zín in do odò, e na hẹn ẹn wá aigba, yèdọ do kọ́gudu mẹ.”—Isaia 25:10-12.
11 Alọ Jehovah tọn na ‘jẹte’ do osó Moabi tọn ji. Po kọdetọn tẹ po? Moabi saklanọ lọ na yin gbigbà hányán bo yin zínzín do odò taidi “ogbó.” To ojlẹ Isaia tọn mẹ, ogbé nọ yin zínzín do okiti kanlin-mín tọn mẹ nado basi ojẹ̀ aigba tọn; enẹwutu Isaia dọ dọdai winyandomẹ tọn na Moabi, mahopọnna adó yiaga etọn, he yin linlẹn nado basi hihọ́ na ẹn lẹ.
12. Naegbọn Moabi yin didedovo na lilá whẹdida Jehovah tọn do e ji?
12 Naegbọn Jehovah de Moabi dovo na avase sinsinyẹn mọnkọtọn? Moabinu lẹ yin kúnkan Lọti tọn, heyin tavẹ-ylọvi Ablaham tọn podọ sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn. Gbọnmọ dali, yé mayin kọmẹnu na akọta he tin to alẹnu Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹ kẹdẹ gba ṣigba sọ yin hẹnnumẹ yetọn lẹ ga. Mahopọnna ehe, yé ko kẹalọyi yẹwhe lalo tọn lẹ bo wleawuna okẹ̀n sinsinyẹn dohlan Islaeli. Yé jẹ na vasudo. To ehe mẹ, Moabi tin taidi kẹntọ devizọnwatọ Jehovah tọn egbezangbe tọn lẹ. Na titengbe tọn e tin taidi Mẹylọhodotọklisti, ehe sọalọakọ́n nado tindo bẹjẹeji to agun Klistiani owhe kanweko tintan whenu tọn mẹ ṣigba ehe, dile e yin mimọ jẹnukọn do, yin adà tangan Babilọni Daho lọ tọn.
Ohàn Whlẹngán Tọn
13, 14. “Otò huhlọn tọn” tẹwẹ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tindo to egbehe, podọ mẹnu lẹ wẹ yin dotẹnmẹ jodona nado biọ e mẹ?
13 Etẹwẹ dogbọn omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ dali? Na awuvivi nado tindo nukundagbe po hihọ́ Jehovah tọn po wutu, yé ze ogbè yetọn lẹ daga to ohàn mẹ. “To azán lọ gbè wẹ yè na ji ohàn he to aigba Juda tọn ji, Míwlẹ do otò huhlọn tọn de; whlẹngán wẹ Jiwheyẹwhe na de na dòkọ podọ na figángán. Mì hùn họngbó kẹ́ na akọta dodonọ he to nugbo go pọ́n nido biọ whégbè.” (Isaia 26:1, 2) Matin ayihaawe, dile etlẹ yindọ ohó helẹ mọ hẹndi to ojlẹ hohowhenu tọn lẹ mẹ, yé sọ tindo hẹndi họnwun de to egbehe ga. “Akọta dodonọ” Jehovah tọn, yèdọ Islaeli gbigbọmẹ tọn, yin awuwlena po titobasinanu huhlọnnọ, he taidi tòdaho nkọtọn de po. Whẹwhinwhẹ́n nankọ die na ayajijẹ, po ohàn po!
14 Omẹ nankọ lẹ wẹ nọ biọ “otò” ehe mẹ? Ohàn lọ na gblọndo dọmọ: “Hiẹ [Jiwheyẹwhe] na yí ì whla to jijọho pipé mẹ, ayiha mẹhe tọn nọte do gowe: na e dotudo gowe wutu. Mì dotudo OKLUNỌ go kakadoi: na OKLUNỌ Jehovah mẹ wẹ huhlọn madopodo te.” (Isaia 26:3, 4) ‘Ayilinlẹn’ he Jehovah nọ nọgodona wẹ dehe jlo nado setonuna nunọwhinnusẹ́n dodo tọn etọn lẹ bo dejido e go, e mayin dehe dejido tito ajọwiwa egblemaku, tonudidọ, po sinsẹ̀n aihọn tọn lẹ po go wẹ gba. ‘Jah Jehovah’ wẹ yin Osé hihọ́ tọn dopo kẹdẹ lọ he go yè sọgan dejido. Mẹhe tindo jide mlẹnmlẹn to Jehovah mẹ lẹ nọ mọ hihọ́ etọn yí bo nọ duvivi “jijọho pipé” tọn.—Howhinwhẹn lẹ 3:5, 6; Filippinu lẹ 4:6, 7.
15. Nawẹ “otò goyitọ” lọ yin winyando to egbehe gbọn, podọ aliho tẹ mẹ wẹ “afọdide agbátọnọ lẹ tọn” zín in do odò te?
15 Lehe ehe gbọnvona nuhe nọ jọ do kẹntọ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn go do sọ! “E zín yé he nọ nọ̀ osó ji aga lẹ dai; otò goyitọ, e họ́ ẹ jẹdò; e họ́ ẹ jẹdò; yèdọ do aigba, e hẹn ẹn wá kọ́gudu mẹ. Afọ na zín in dai, yèdọ afọ wamọnọ lẹ tọn, po afọdide agbátọnọ lẹ tọn po.” (Isaia 26:5, 6) Whladopo dogọ, Isaia tofi sọgan to alọdlẹndo “otò goyitọ” de to Moabi, kavi e sọgan tindo tòdaho devo to ayiha mẹ, taidi Babilọni, ehe na taun tọn ko peve to goyiyi mẹ. Depope he whẹho lọ sọgan yin, Jehovah ko diọ ninọmẹ lọ sọta “otò goyitọ” lọ, bọ ‘wamọnọ po agbátọnọ etọn lẹ po’ zín in do odò. To egbehe dọdai ehe sọgbe pẹpẹ hẹ Babilọni Daho lọ titengbe Mẹylọhodotọklisti. To 1919 “otò goyitọ” ehe yin hinhẹn po huhlọn po nado tún omẹ Jehovah tọn lẹ dote—yèdọ aijijẹ winyandomẹ tọn de—podọ yewlẹ, to godo mẹ, ko jẹ mẹwletọ yetọn dai tọn lọ zín do odò ji. (Osọhia 14:8) Gbọnna? Gbọn ahọsuyíyí Jehovah tọn he ja lọ lilá do e ji to gbangba dali.—Osọhia 8:7-12; 9:14-19.
Ojlo Tintindo na Dodowiwa po “Oflin” Jehovah Tọn Po
16. Apajlẹ dagbe mẹdezejo tọn tẹwẹ Isaia zedai?
16 To ohàn awhàngbigba tọn ehe godo, Isaia do lehe mẹdezejo etọn titi siso sọ hia po alè Jiwheyẹwhe dodowiwa tọn sinsẹ̀n po tọn. (Hia Isaia 26:7-9.) Yẹwhegán lọ wleawuna apajlẹ dagbe ‘tintindo todido to Jehovah mẹ tọn’ podọ tintindo ojlo sisosiso na “oyín” po “oflin” Jehovah tọn po. Etẹwẹ oflin Jehovah tọn yin? Eksọdusi 3:15 dọmọ: “[Jehovah, NW] . . . wẹ oyín ṣie kakadoidoi ehe sọ wẹ oflin ṣie hlan whẹndo lẹpo.” Isaia wlebòna oyín Jehovah tọn po nuhe e nọtena lẹpo po, gọna nujinọtedo po aliho dodo tọn Etọn lẹ po. Mẹhe wleawuna owanyi mọnkọtọn na Jehovah lẹ tindo jide dona etọn tọn.—Psalm 5:8; 25:4, 5; 135:13; Hosea 12:5.
17. Lẹblanulọkẹyi tẹlẹ wẹ ma na yin nina mẹylankan lẹ?
17 Ṣigba, e mayin mẹlẹpo wẹ yiwanna Jehovah po nujinọtedo yiaga etọn lẹ po gba. (Hia Isaia 26:10.) Mẹylankan lẹ, to whenuena yé tlẹ yin oylọ-basina, nọ gbọn tasinsinyẹn dali gbẹ́ nado plọn dodowiwa nado sọgan biọ “aigba dodo tọn ji,” yèdọ aigba he ji devizọnwatọ Jehovah tọn he yin dodonọ to walọyizan-liho po gbigbọ-liho po lẹ nọ nọ̀. Taidi kọdetọn de, mẹylankan lẹ “ma to na mọ yẹyi daho OKLUNỌ tọn.” Yé ma na nọgbẹ̀ nado duvivi dona he na dlẹnkan jẹ gbẹtọvi lẹ dè to whenuena oyín Jehovah tọn na ko yin kinklandowiwe godo gba. Yèdọ to aihọn yọyọ lọ mẹ, to whenuena aigba lọ pete na yin “aigba dodo tọn,” mẹdelẹ sọgan gboawupo nado kẹalọyi dagbewanyi Jehovah tọn. Oyín omẹ mọnkọ lẹ tọn ma na yin kinkàn do owe ogbẹ̀ tọn lọ mẹ gba.—Isaia 65:20; Osọhia 20:12, 15.
18. Aliho tẹ mẹ wẹ mẹdelẹ tọ́nnukun sọn ojlo mẹ wá to azán Isaia tọn gbè te, podọ whetẹnu wẹ yé na yin hinhẹn po huhlọn po nado “mọ” Jehovah?
18 “OKLUNỌ, whenuena yè ze alọ towe daga, yé ma to na mọ: ṣigba yé na mọ, winyan nasọ hù yé na wangbẹnamẹ yetọn do omẹ go wutu; nugbo ozò kẹntọ towe lẹ tọn na hù yé sudo.” (Isaia 26:11) Alọ Jehovah tọn ko do ede hia to azán Isaia tọn gbè, nado yin zizedaga to whenuena Jehovah basi hihọ́na omẹ etọn lẹ gbọn nuyiwa sọta kẹntọ yetọn lẹ dali. Ṣigba mẹsusu ma doayi ehe go gba. Omẹ mọnkọtọn lẹ, he tọ́nnukun to gbigbọ-liho sọn ojlo mẹ wá, na yin hinhẹn po huhlọn po to godo mẹ nado “mọ,” kavi yọ́n Jehovah to whenuena miyọ́n zohunhun etọn tọn na dù yé sudo. (Zẹfania 1:18) Jiwheyẹwhe dọhlan Ezekiẹli to godo mẹ dọmọ: “Yé bo nasọ yọnẹn dọ yẹn wẹ [Jehovah, NW].”—Ezekiẹli 38:23.
‘Mẹhe Jehovah Yiwanna Wẹ E nọ Wọhẹ’
19, 20. Naegbọn podọ nawẹ Jehovah domẹplọnlọ omẹ etọn lẹ go gbọn, podọ mẹnu lẹ wẹ mọaleyi sọn mẹplọnlọ-domẹgo mọnkọtọn mẹ?
19 Isaia yọnẹn dọ jijọho po kọdetọn dagbe po he tòmẹnu hatọ etọn lẹ duvivi etọn wá sọn dona Jehovah tọn mẹ. “OKLUNỌ, hiẹ na de jijọho na mí: na hiẹ wẹ ko wà azọ́n mítọn lẹpo to ohò mítọn mẹ.” (Isaia 26:12) Mahopọnna ehe podọ mahopọnna dọ Jehovah ko ze dotẹnmẹ hundote lọ donukọnna omẹ etọn lẹ nado lẹzun “ahọludu yẹwhenọ lẹ tọn de, podọ akọta wiwe de,” Juda ko tindo whenuho afọ dopo-to-agé dopo-to-otọ̀ tọn. (Eksọdusi 19:6) Omẹ etọn lẹ ko lẹhlan sinsẹ̀n-bibasi yẹwhe lalo lẹ tọn kọ̀n pludopludo. Taidi kọdetọn de, mẹplọnlọ ko yin dido yé go gbọzangbọzan. Ṣigba, mẹplọnlọ-domẹgo mọnkọtọn, yin kunnudenu owanyi Jehovah tọn na “ewọ he OKLUNỌ yiwanna wẹ e nọ wọhẹ.”—Heblu lẹ 12:6.
20 Gbọzangbọzan, Jehovah nọ domẹplọnlọ omẹ etọn lẹ go gbọn nina dotẹnmẹ akọta devo lẹ, yèdọ “klunọ devo,” nado dugán do yé ji dali. (Hia Isaia 26:13.) To owhe 607 J.W.M. mẹ, e na dotẹnmẹ Babilọninu lẹ nado bẹ yé sọyi kanlinmọgbenu. Be ehe hẹn alè wá na yé ya? Yajiji to ede mẹ ma nọ hẹn alè wá na mẹde gba. Ṣigba, eyin yajitọ lọ plọnnu sọn nuhe jọ lẹ mẹ, bo lẹnvọjọ, bosọ na mẹdezejo mlẹnmlẹn hlan Jehovah, whenẹnu e nọ duale. (Deutelonomi 4:25-31) Be depope to Ju lẹ mẹ do lẹnvọjọ jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn hia ya? Mọwẹ! Isaia dọ to dọdai-liho dọmọ: “Gbọn towe dopo dali wẹ mí na dọho oyín towe tọn.” To kọlilẹ yetọn sọn kanlinmọgbenu to 537 J.W.M. godo, Ju lẹ nọ saba tindo nuhudo mẹplọnlọ tọn na ylando devo lẹ, ṣigba yé ma sọ jai jẹ sinsẹ̀n-bibasi hlan yẹwhe zannu tọn lẹ mẹ gbede ba.
21. Etẹwẹ na jọ do mẹhe ko gbidikọna omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ go?
21 Etẹwẹ dogbọn mẹwletọ Juda tọn lẹ dali? “Yé he tin to oyọ̀ mẹ lẹ, yé ma to na fọ́n: enẹwutu wẹ hiẹ dlá yé pọ́n, bosọ hù yé sudo, bosọ hẹn oflin yetọn lẹpo sudo.” (Isaia 26:14) Babilọni na jiya na kanyinylan he e hẹnwa akọta dide Jehovah tọn ji lẹ wutu. Gbọn yizan Media po Pẹlsianu lẹ tọn po dali, Jehovah na dowinyan Babilọni goyitọ bo na tún omẹ etọn he to kanlinmọgbenu lẹ dote. Tòdaho enẹ, Babilọni, na yin hinhẹnzun madogánnọ, taidi oṣiọ nkọtọn. To godo mẹ, e na busẹ sọn aimẹ.
22. To ojlẹ egbezangbe tọn lẹ mẹ, nawẹ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ko yin didona gbọn?
22 To hẹndi egbezangbe tọn mẹ, pipotọ Islaeli gbigbọmẹ tọn heyin kiklọwé lẹ yin tuntundote sọn Babilọni Daho lọ mẹ bo yin hinhẹngọwa Jehovah sinsẹ̀n mẹ to 1919. To yinyin hinhẹn gọwá ogbẹ̀ mẹ, Klistiani yiamisisadode lẹ ze yedelẹ jo po zohunhun po na azọ́n yẹwhehodidọ tọn yetọn. (Matiu 24:14) Po kọdetọn po, Jehovah ko dona yé po jideji po, bo tlẹ hẹn gbẹtọ susugege “lẹngbọ devo lẹ” tọn wá nado sẹ̀n hẹ yé. (Johanu 10:16) “Hiẹ ko hẹn akọta lẹ sudeji, OKLUNỌ, hiẹ ko hẹn akọta lẹpo sudeji. Hiẹ ko zun gigonọ: hiẹ ko sẹ̀ dogbó lẹpo yì nukọn. OKLUNỌ, to tukla mẹ wẹ yé dín we te, yé hodẹ̀, whenuena wiwọ́ towe tin to yé go.”—Isaia 26:15, 16.
“Yé Na Fọ́n”
23. (a) Dohia ayidego huhlọn Jehovah tọn tẹwẹ jọ to owhe 537 J.W.M.? (b) Dohia mọnkọtọn tẹwẹ jọ to 1919 W.M. tọn?
23 Isaia lẹhlan ninọmẹ he pannukọn Juda to whenue e gbẹ́ pò to kanlinmọgbenu to Babilọni. E yí akọta lọ jlẹdo yọnnu he tin to ajipanu de go ṣigba e ma sọgan jivi adavo e mọ alọgọ yí. (Hia Isaia 26:17, 18.) Alọgọ enẹ wá to 537 J.W.M., bọ omẹ Jehovah tọn lẹ lẹkọ yì aigba yetọn ji, po jeje po nado vọ́ tẹmpli lọ gbá bo hẹn sinsẹ̀n-bibasi nugbo gọwá otẹn etọn mẹ. Taidi kọdetọn de, akọta lọ yin finfọnsọnku. “Oṣiọ towe lẹ na nọ ogbẹ̀, gọna oṣiọ ṣie lẹ yé na fọ́n. Mì fọ́n, na mì ni jihàn, mì mẹhe tin to kọ́gudu mẹ lẹ: na ahún towe taidi ahún omá tọn, aigba nasọ họ̀n oṣiọ lẹ jẹgbonu.” (Isaia 26:19) Dohia huhlọn Jehovah tọn nankọ die! Humọ, lehe e yin dohia daho de do sọ to whenuena ohó helẹ yin hinhẹndi to linlẹn gbigbọmẹ tọn de mẹ to 1919! (Osọhia 11:7-11) Podọ lehe mí to nukọnpọnhlan do sọ na ojlẹ lọ to whenuena ohó helẹ na mọ hẹndi to aliho paa de mẹ to aihọn yọyọ lọ mẹ bọ mẹhe yin madogánnọ to okú mẹ lẹ na ‘sè ogbè Jesu tọn bo tọ́njẹgbonu’ sọn yọ̀do oflin tọn lẹ mẹ!—Johanu 5:28, 29.
24, 25. (a) Nawẹ Ju lẹ to owhe 539 J.W.M. tọn mẹ sọgan ko setonuna gbedide Jehovah tọn nado whlá yedelẹ gbọn? (b) Etẹwẹ “abò” lọ sọgan dlẹnalọdo to ojlẹ egbezangbe tọn mẹ, podọ walọyizan tẹwẹ mí dona wleawuna dohlan ehelẹ?
24 Ṣigba, eyin nugbonọ lẹ na duvivi dona gbigbọmẹ tọn heyin opagbe etọn do gbọn Isaia gblamẹ lẹ tọn, yé dona setonuna gbedide Jehovah tọn lẹ dọmọ: “Wá, omẹ ṣie emi, biọ abò towe mẹ, bo sú ohọ̀n do dewe: whlá dewe di to nukunwhiwhe pẹvide mẹ, kaka homẹgble lọ na do juwayi. Enẹwutu, doayi e go, OKLUNỌ tọ́nsọn otẹn etọn mẹ nado sayahẹ omẹ [aigba lọ, NW] mẹ tọn lẹ na ylando yetọn wutu: [aigba lọ, NW] ga nasọ yí ohùn etọn hia, e ma to na sukún oṣiọ etọn lẹ tọn dó ba.” (Isaia 26:20, 21; yijlẹdo Zẹfania 1:14 go.) Adà ehe sọgan ko tindo hẹndi tintan etọn to whenuena Medianu po Pẹlsianu lẹ po, to gandudu Ahọlu Kilusi tọn glọ, gbawhàn Babilọni tọn to 539 J.W.M. Dile whenuho-kantọ Glẹki tọn Xenophon dọ do, to whenuena Kilusi biọ Babilọni mẹ, e degbena mẹlẹpo nado nọ̀ ohọ̀ yetọn lẹ mẹ na awhànfuntọ osọ́ ji tọn etọn lẹ ko yin “gbedena nado hù mẹhe yé mọ to gbonu lẹpo.” To egbehe, “abò” dọdai ehe mẹ tọn sọgan tindo kanṣiṣa pẹkipẹki hẹ agun fọtọ́n donu ao omẹ Jehovah tọn lẹ tọn lẹdo aihọn pé. Agun mọnkọtọn lẹ na zindonukọn nado yí azọngban titengbe de wà to gbẹzan mítọn lẹ mẹ, yèdọ gbọn gblagbla “nukunbibia daho” lọ tọn mẹ. (Osọhia 7:14) Lehe e yin onú titengbe do sọ dọ mí ni hẹn walọyizan dagbe de go dohlan agun lọ bo nọ dogbẹ́ hẹ ẹ to gbesisọmẹ!—Heblu lẹ 10:24, 25.
25 To madẹnmẹ aihọn Satani tọn na wá vivọnu. Mí ma ko yọ́n lehe Jehovah na basi hihọ́na omẹ etọn lẹ gbọn to ojlẹ dobu enẹ mẹ gba. (Zẹfania 2:3) Ṣigba, mí yọnẹn dọ lunluntọ́n mítọn na sinai do yise mítọn to Jehovah mẹ podọ nugbonọ-yinyin mítọn po tonusisena ẹn po ji.
26. Etẹwẹ yin “Leviatani” to azán Isaia tọn gbè podọ to azán mítọn gbè, podọ etẹwẹ jọ do “dlagọni he tin to ohù mẹ” ehe go?
26 To nukọn pinpọnhlan ojlẹ enẹ mẹ, Isaia dọ dọdai dọmọ: “To azán lọ gbè wẹ OKLUNỌ na yí ohi didá etọn he klo, bosọ pẹ̀n do wọhẹ Leviatani, odàn gbingbán nẹ; e nasọ hù dlagọni he tin to ohù mẹ.” (Isaia 27:1) To hẹndi tintan mẹ, “Leviatani” dlẹnalọdo otò he mẹ Islaeli vunvunpe sọyi lẹ, taidi Babilọni, Egipti, po Assilia po. Otò ehelẹ ma na penugo nado glọnalina kọlilẹ omẹ Jehovah tọn lẹ tọn wá aigba yetọn ji to ojlẹ sisọ lọ mẹ gba. Nalete, mẹnu wẹ yin Leviatani egbezangbe tọn? E sọawuhia nado yin Satani—“odàn hoho lọ”—po titonu ylankan etọn po tofi to aigba ji, yèdọ nuyizan etọn na awhànfunfun sọta Islaeli gbigbọmẹ tọn. (Osọhia 12:9, 10; 13:14, 16, 17; 18:24) “Leviatani” hẹn huhlọn etọn do omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ji bu to 1919, podọ to madẹnmẹ e na busẹ sọn aimẹ mlẹnmlẹn to whenuena Jehovah na “hù dlagọni he tin to ohù mẹ.” Jẹnukọnna ojlẹ enẹ, nudepope he “Leviatani” sọgan tẹnpọn nado wà sọta omẹ Jehovah tọn lẹ ma na tindo kọdetọn dagbe.—Isaia 54:17.
“Vẹngle Vẹnhàn Bibia Tọn”
27, 28. (a) Etẹwẹ vẹngle Jehovah tọn ko yí do gọ́ aigba lọ pete? (b) Nawẹ Jehovah basi hihọ́na vẹngle etọn gbọn?
27 Po ohàn devo po, Isaia todin basi zẹẹmẹ kọdetọn dagbe omẹ Jehovah tọn heyin tuntundote tọn lẹ to aliho he yọnwhanpẹ mẹ dọmọ: “To azán lọ gbè mì jihàn hlan ẹn, Vẹngle vẹnhàn bibia tọn. Yẹn OKLUNỌ to hihọ́ ẹ; yẹn na húsin na ẹn to whepoponu: na mẹdepope ma nado hẹn ẹn gble, yẹn na họ́ ẹ to ozán po okle po.” (Isaia 27:2, 3) Pipotọ Islaeli gbigbọmẹ tọn po gbẹdohẹmẹtọ yetọn azọ́n sinsinyẹnwatọ lẹ po na nugbo tọn ko hẹn aigba lọ pete gọ́ po sinsẹ́n gbigbọmẹ tọn po. Whẹwhinwhẹ́n nankọ die na ayajijẹ—po ohàn po! Pipà lẹpo ni yì Jehovah dè, mẹhe gbọn owanyi dali do to nukunpedo vẹngle etọn go.—Yijlẹdo Johanu 15:1-8 go.
28 Na nugbo tọn, homẹgble Jehovah tọn he jẹnukọn ko yin tẹndiọna gbọn ayajẹ dali! “Homẹgble ma tin to ohò ṣie mẹ: mẹnu wẹ sọgan ze otẹun po vẹun po do pannukọn mi to awhànfunfun mẹ? Yẹn do jugbọn yé ṣẹnṣẹn, yẹn do mẹ̀ yé dopọ. Kavi gbọ ni hẹn huhlọn ṣie go, na e nido gbọwhẹ hẹ mi; e nasọ gbọwhẹ hẹ mi.” (Isaia 27:4, 5) Nado hẹn ẹn diun dọ vẹntin etọn lẹ zindonukọn nado to susugege sinsẹ́n “vẹnhàn bibia” tọn detọ́n, Jehovah gídí bosọ dù nuyiwadomẹji he taidi ogbé he sọgan hẹn vẹngle etọn gblezọn lẹpo sudo taidi miyọ́n. Enẹwutu, mì gbọ mẹdepope ni ma ze dagbemẹninọ agun Klistiani tọn do owù mẹ blo! Kakatimọ, mì gbọ mẹlẹpo ni ‘tẹdo figángán Jehovah tọn go,’ bo dín nukundagbe po hihọ́ etọn po. To mọwiwà mẹ, yé to jijọho dín hẹ Jiwheyẹwhe—yèdọ nude heyin nujọnu sọmọ bọ Isaia donù e go whlaawe. Kọdetọn lọ? “Mẹhe sọn Jakobu lẹ ni hẹnadọai: Islaeli na gbàsẹ́, bo tọ́nkun bosọ yí sinsẹ́n do gọ́ nukun aihọn tọn lẹpo.” (Isaia 27:6)c Lehe hẹndi wefọ ehe tọn yin kunnudenu jiawu huhlọn Jehovah tọn do sọ! Sọn 1919 gbọ́n, Klistiani yiamisisadode lẹ ko hẹn aigba gọ́ po “sinsẹ́n” lẹ po, yèdọ núdùdù dojó gbigbọmẹ tọn. Taidi kọdetọn de, lẹngbọ devo nugbonọ lẹ ko wá kọnawudopọ hẹ yé, mẹhe to pọmẹ hẹ yé “to sinsẹ̀n ẹn [Jiwheyẹwhe] to okle po ozán po.” (Osọhia 7:15) Omẹ ehelẹ yí ayajẹ do hẹn nujinọtedo he yiaga lẹ go, to aihọn he gblezọn de mẹ. Podọ Jehovah zindonukọn nado dona yé po jideji po. Na mí ni ma wọnji lẹblanulọkẹyi daho mahẹ tintindo to “sinsẹ́n” lọ mẹ tọn po mimá ẹn hẹ mẹdevo lẹ po gbọn awhá pipà tọn mítọn gblamẹ gbede blo!
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a Vlavo oyín lọ Al zẹẹmẹdo “Tòdaho.”
c Isaia 27:7-13 yin hodọdeji to apotin he tin to weda 285 mẹ.
[Apotin to weda 285]
“Opẹ̀n Daho de” Lá Túndote
To owhe 607 J.W.M. mẹ, awufiẹsa Juda tọn sinyẹn deji to whenuena Jehovah domẹplọnlọ akọta tasinyẹntọ etọn go po obá kanlinmọgbenu tọn po. (Hia Isaia 27:7-11.) Ylando akọta lọ tọn klohugan nuhe avọ́sinsan kanlin tọn na basi ovẹsè na. Enẹwutu, Jehovah yàn Islaeli jẹgbonu sọn aigba yetọn ji, dile mẹde sọgan yí ‘awhá budonamẹ tọn’ do hẹn lẹngbọ kavi gbọgbọẹ lẹ gbadó kavi sọgan yí jẹhọn ahizi do ‘fú’ amà lẹ dlán do. Enẹgodo, yèdọ madogánnọ, he yọnnu lẹ nọtena lẹ lọsu, penugo nado bẹ nuhe pò to aigba lọ ji lẹ.
Ṣigba, ojlẹ lọ wá na Jehovah nado whlẹn omẹ etọn lẹ gán sọn kanlinmọgbenu. E hẹn yé jẹ mẹdekannu dile glesi de sọgan tún sinsẹ́n olivieli tọn, heyin sìnsìn do atin go to yẹhiadonu-liho dote do. “Enẹgodo to azán lọ gbè, OKLUNỌ na de sinsẹ́n etọn sọn gigọ́ otọ̀ [Euflate] lọ tọn mẹ hlan tándo Egipti tọn mẹ, yè nasọ bẹ mì pli dopodopo, mì ovi Islaeli tọn emi. To enẹgodo to azán lọ gbè, yè na kún opẹ̀n daho de, yé he ko wleawu nado dọ̀n to aigba Assilia tọn ji lẹ, po mẹhe yè gbakija to aigba Egipti tọn ji lẹ po, na litai na OKLUNỌ to osó wiwe ji to Jelusalẹm.” (Isaia 27:12, 13) Bọdo awhàngbigba etọn go to 539 J.W.M., Kilusi de gbedide de tọn nado tún Ju he tin to ahọluigba etọn mẹ lẹpo dote, ehe bẹ mẹhe tin to Assilia po Egipti lẹ po hẹn. (Ẹzla 1:1-4) E taidi dọ “opẹ̀n daho de” yin kúnkún, bo lá ohàn mẹdekannujẹ tọn na omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ nkọtọn.
[Yẹdide to weda 275]
“Núdùdù onú dojó tọn”
[Yẹdide to weda 277]
Babilọni yin zínzíndai to afọ mẹhe yin gàntọ etọn dai lẹ tọn glọ
[Yẹdide to weda 278]
“Biọ abò towe mẹ”