Ohó Jehovah Tọn Tin to Ogbẹ̀
Nuagokun lẹ sọn Owe Jẹlemia Tọn Mẹ
LEHE nugbajẹmẹji he Jẹlemia lá na omẹ etọn titi lẹ dona ko hẹnmẹ jọsi do sọ! Tẹmpli gigonọ he ko yin ahọnkan sinsẹ̀n-bibasi tọn na nuhe hugan owhe 300 na yin fifiọ mlẹnmlẹn. Tòdaho Jelusalẹm tọn po aigba Juda tọn po na gbọgbé bọ tòmẹnu yetọn lẹ na yin bibẹ yì kanlinmọgbenu. Kandai nujijọ ehelẹ tọn po nulila whẹdida tọn devo lẹ po sọawuhia to owe Jẹlemia tọn mẹ, yèdọ owe awetọ he klo hugan to Biblu mẹ. Owe ehe sọ bẹ nuhe Jẹlemia pehẹ dile e to sinsẹ̀nzọn owhe 67 tọn etọn wà po nugbonọ-yinyin po lẹ hẹn. Nudọnamẹ he owe lọ bẹhẹn ma do nujijọ lẹ hia to aliho debọdo-dego tọn mẹ gba, ṣigba e yin zizedonukọnnamẹ taidi hosọ voovo lẹ.
Naegbọn mí dona tindo ojlo to owe Jẹlemia tọn mẹ? Hẹndi dọdai etọn lẹ tọn hẹn yise mítọn lodo to Jehovah mẹ taidi Mẹhe nọ hẹn dọdai etọn lẹ di. (Isaia 55:10, 11) Azọ́n he Jẹlemia wà taidi yẹwhegán de po nuyiwa gbẹtọ lẹ tọn gando owẹ̀n etọn go po sọgbe hẹ nuhe to jijọ to azán mítọn gbè. (1 Kọlintinu lẹ 10:11) Humọ, kandai lehe Jehovah yinuwa hẹ omẹ etọn lẹ do tọn zinnudo jẹhẹnu etọn lẹ ji bosọ dona yinuwado mí ji sisosiso.—Heblu lẹ 4:12.
“OMẸ ṢIE LẸ KO WÀ OYLAN AWE”
Jẹlemia yin azọ́ndena taidi yẹwhegán to owhe 13tọ gandudu Josia, ahọlu Juda tọn mẹ, yèdọ owhe 40 jẹnukọnna vasudo Jelusalẹm tọn to 607 J.W.M. (Jẹlemia 1:1, 2) Nulila he yin bibasi titengbe to owhe 18 he gbọngodo to gandudu Josia tọn whenu lẹ hùngona ylanwiwa Juda tọn bosọ do whẹdida Jehovah tọn sọta akọta lọ hia. “Yẹn nasọ hẹn Jelusalẹm zun okiti lẹ,” wẹ Jehovah dọ, “yẹn nasọ hẹn tòdaho Juda tọn zun adótò de, matin tòmẹnu.” (Jẹlemia 9:11) Etẹwutu? “Na omẹ ṣie lẹ ko wà oylan awe,” wẹ e dọ.—Jẹlemia 2:13.
Owẹ̀n lọ sọ zinnudeji dọ pipotọ he lẹnvọjọ de na yin hinhẹngọwa. (Jẹlemia 3:14-18; 12:14, 15; 16:14-21) Ṣigba, gbẹtọ lẹ ma kẹalọyi wẹnsagun lọ ganji. “Ogán daho to ohọ̀ OKLUNỌ tọn mẹ” hò Jẹlemia bo yí i do osópò mẹ kakajẹ wunkẹngbe.—Jẹlemia 20:1-3.
Gblọndo Na Kanbiọ Owe-Wiwe Tọn Lẹ:
2:10, 11—Etẹwutu nuyiwa Islaelivi mawadodonọ lẹ tọn do yin nuhe ylan taun? To whenuena akọta kosi tọn lẹ he tin to Ṣitimi to whèyihọ-waji podọ to Keda to whèzẹtẹn-waji sọgan yí yẹwhe akọta devo lẹ tọn dogọ yetọn, linlẹn lọ nado yí yẹwhe jonọ lẹ do diọ yetọn mlẹnmlẹn ma nọ wá ayiha yetọn mẹ. Ṣigba, Islaelivi lẹ gbẹ́ Jehovah dai bo yí gigo boṣiọ he ma tindo gbọfufu lẹ tọn do diọ Jiwheyẹwhe ogbẹ̀nọ lọ tọn.
3:11-22; 11:10-12, 17—Naegbọn nulila Jẹlemia tọn do bẹ ahọluduta whẹndo-ao agewaji tọn hẹn dile etlẹ yindọ Samalia ko jai to 740 J.W.M.? Na vasudo Jelusalẹm tọn to 607 J.W.M. yin dohia whẹdida Jehovah tọn do akọta Islaeli tọn blebu ji, e ma yin do Juda kẹdẹ ji gba. (Ezekiẹli 9:9, 10) Humọ, owẹ̀n yẹwhegán Jiwheyẹwhe tọn he tin to Jelusalẹm lẹ tọn gbẹ́ nọ bẹ Islaelivi whẹndo-ao lọ tọn lẹ hẹn, etlẹ yin to aijijẹ ahọluduta lọ tọn godo.
4:3, 4—Etẹwẹ yin zẹẹmẹ gbedide ehe tọn? Kẹdẹdile aigba nọ yin jijlo do, Ju mawadodonọ lẹ dona wleawuna ayiha yetọn bo klọ ẹ wé. Yé dona de “ayú tintan” ayiha yetọn tọn sẹ̀, ehe zẹẹmẹdo dọ yé dona de linlẹn, numọtolanmẹ, po mẹwhinwhàn ylankan lẹ po sẹ̀ sọn ayiha yetọn mẹ. (Jẹlemia 9:25, 26; Owalọ lẹ 7:51) Ehe biọ dọ yé ni diọ gbẹzan yetọn bo jo ylanwiwa do bosọ wà nuhe na hẹn dona Jiwheyẹwhe tọn wá.
4:10; 15:18—Linlẹn tẹ mẹ wẹ Jehovah klọ omẹ atẹṣitọ etọn lẹ te? To azán Jẹlemia tọn gbè, yẹwhegán delẹ “to dọdai lalo dọ.” (Jẹlemia 5:31; 20:6; 23:16, 17, 25-28, 32) Jehovah ma glọnalina yé nado lá owẹ̀n lalo lẹ gba.
16:16—Etẹwẹ hodidọ lọ, Jehovah “domẹhlan na whèhutọ susu” podọ “na gbéyantọ susu” sọgan to alọdlẹndo? Ehe sọgan to alọdlẹndo awhànpa kẹntọ lẹ didohlan nado dín Ju mawadodonọ he ji Jehovah na hẹn whẹdida etọn ṣẹ do lẹ. Ṣogan, to pọndohlan mẹ na nuhe Jẹlemia 16:15 dọ, wefọ lọ sọgan sọ to hodọ gando Islaelivi he lẹnvọjọ lẹ dindinmọ go.
20:7—Aliho tẹ mẹ wẹ Jehovah “yin omẹ sinsinyẹn” kavi yí huhlọn etọn zan sọta Jẹlemia bo doyẹklọ ẹ te? Na gbẹtọ lẹ ma tindo ojlo bo dohomẹkẹn Jẹlemia bosọ gbẹ́ ẹ dai to whenuena e to whẹdida Jiwheyẹwhe tọn lá wutu, ewọ sọgan ko lẹndọ emi ma tindo huhlọn nado zindonukọn. Ṣigba, Jehovah yí huhlọn etọn zan sọta linlẹn mọnkọtọn bo na huhlọn Jẹlemia nado zindonukọn. Jehovah gbọnmọ dali doyẹklọ Jẹlemia bo yí i zan nado basi wadotana nuhe yẹwhegán lọ lọsu lẹndọ emi ma sọgan wà tọn.
Nuhe Mí Plọn sọn E Mẹ:
1:8. To whedelẹnu, Jehovah sọgan whlẹn omẹ etọn lẹ sọn homẹkẹn glọ—vlavo gbọn whẹdatọ he ma nọ hò mẹnukuntapọn lẹ yiyizan, ahọluzọnwatọ lẹnpọn dagbenọ lẹ didiọ do agọjẹdomẹtọ lẹ tẹnmẹ, kavi huhlọn nina devizọnwatọ etọn lẹ nado doakọnnanu dali.—1 Kọlintinu lẹ 10:13.
2:13, 18. Islaelivi mawadodonọ lẹ wà oylan awe. Yé gbẹ́ Jehovah he yin asisa dejidego dona, anademẹ, po hihọ́-basinamẹ tọn po dai. Podọ yé kùn tándo yẹhiadonu tọn lẹ na yede gbọn vivẹnudido nado basi alẹnu awhànfunfun tọn hẹ Egipti po Assilia po dali. To egbehe, Jiwheyẹwhe nugbo lọ gbigbẹdai nado kẹalọyi tamẹnuplọnmẹ po nuplọnmẹ gbẹtọ tọn lẹ po gọna tonudidọ aihọn tọn lẹ na zẹẹmẹdo “tándo gbigbà lẹ” yíyí do diọ “asisa osin ogbẹ̀ tọn” lọ.
6:16. Jehovah dotuhomẹna omẹ atẹṣitọ etọn lẹ nado nọte bo gbadopọnna yedelẹ bosọ lẹkọ do ‘omọ́’ tọgbo nugbonọ yetọn lẹ tọn ji. Be e ma jẹ dọ mí ni nọ gbadopọnna mídelẹ sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ nado mọ eyin mí to zọnlinzin to ali he Jehovah jlo dọ mí ni gbọ̀n lọ ji nugbonugbo ya?
7:1-15. Jidide he Juvi lẹ ze do tẹmpli lọ mẹ bo nọ pọ́n ẹn hlan taidi obó hihọ́-basinamẹ tọn wunmẹ de, ma whlẹn yé gba. Mí dona zinzọnlin gbọn yise dali, e ma yin gbọn mimọ dali gba.—2 Kọlintinu lẹ 5:7.
15:16, 17. Taidi Jẹlemia, mí sọgan duto gbigbọjọ ji. Mí sọgan wà ehe gbọn ayajẹ mimọ to Biblu pinplọn mẹdetiti tọn mẹ, gbọn gigopipana yinkọ Jehovah tọn to lizọnyizọn lọ mẹ podọ gbọn didapana ogbẹ́ ylankan lẹ dali.
17:1, 2. Ylando omẹ Juda tọn lẹ tọn hẹn avọ́sinsan yetọn lẹ zun awuhiọnu to nukun Jehovah tọn mẹ. Walọ mawé nọ tindo nugandomẹgo dopolọ do avọ́sinsan pipà tọn mítọn lẹ ji.
17:5-8. Mí sọgan dejido gbẹtọvi lẹ po nuzedai yetọn lẹ po go kiki eyin yé yinuwa to kọndopọ mẹ hẹ ojlo Jiwheyẹwhe tọn po nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ po. Ṣigba na nuhe dù whlẹngán, jijọho po hihọ́ nujọnu tọn po, nuyọnẹnnu wẹ e na yin nado dejido Jehovah kẹdẹ go.—Psalm 146:3.
20:8-11. Mí ma dona dike ojlo matindo, nukundiọsọmẹ, kavi homẹkẹn ni de zohunhun mítọn pò na azọ́n yẹwhehodidọ Ahọluduta lọ tọn.—Jakobu 5:10, 11.
“HẸN OKỌ̀ TOWE LẸ WÁ GLEPỌNU AHỌLU BABILỌNI TỌN TỌN GLỌ”
Jẹlemia lá whẹdida sọta ahọlu ẹnẹ he gbọngodo to Juda lẹ, yẹwhegán lalonọ lẹ, lẹngbọhọtọ ylankan lẹ, po yẹwhenọ he gblezọn lẹ po. Jehovah dlẹnalọdo pipotọ nugbonọ lẹ taidi ovò-sinsẹ́n dagbedagbe lẹ bo dọmọ: “Yẹn na ze nukun ṣie lẹ do yé ji na dagbe.” (Jẹlemia 24:5, 6) Dọdai whẹdida tọn atọ̀n he yin bibladopọ to weta 25tọ mẹ yin zẹẹmẹ basina to gigọ́ mẹ to weta he gbọngodo lẹ mẹ.
Yẹwhenọ po yẹwhegán lẹ po blasé nado hù Jẹlemia. Owẹ̀n etọn wẹ yindọ yé dona ze yede jo na ahọlu Babilọni tọn. Jẹlemia dọna Ahọlu Zedekia dọmọ: “Hẹn okọ̀ towe lẹ wá glepọnu ahọlu Babilọni tọn tọn glọ.” (Jẹlemia 27:12) Ṣogan, “Ewọ he vúnvún Islaeli nasọ bẹ [Islaeli] pli.” (Jẹlemia 31:10) Na whẹwhinwhẹ́n dagbe wutu, opagbe de yin didona Lekabinu lẹ. Jẹlemia yin zizedo “awánu ogànwhé tọn mẹ.” (Jẹlemia 37:21) Jelusalẹm yin vivasudo bọ suhugan tòmẹnu etọn lẹ tọn yin bibẹ yì kanlinmọgbenu. Jẹlemia po wekantọ etọn Baluki po tin to mẹhe yin jijodo lẹ mẹ. Mahopọnna dọ Jẹlemia na avase gbẹtọ butọnọ lọ lẹ ma nado họnyi Egipti, yé vẹtoli bo yì. Weta 46 jẹ 51 dọ owẹ̀n he Jẹlemia lá gando akọta lọ lẹ go.
Gblọndo Na Kanbiọ Owe-Wiwe Tọn Lẹ:
22:30—Be gbedide ehe zẹhudo jlọjẹ Jesu Klisti tọn ji nado hẹ́ ofìn Davidi tọn ji wẹ ya? (Matiu 1:1, 11) Lala. Gbedide lọ dohia dọ kúnkan Jehọiakini tọn depope ma na “sinai to ofìn Davidi tọn ji . . . to Juda.” Jesu na dugán sọn olọn lẹ mẹ, e ma yin sọn ofìn de ji to Juda gba.
23:33—Etẹwẹ “agbàn OKLUNỌ tọn lọ” yin? To azán Jẹlemia tọn gbè, nulila sinsinyẹn he yẹwhegán lọ basi gando vasudo Jelusalẹm tọn go yin agbàn de na tòmẹnu hatọ etọn lẹ. To alọ devo mẹ, gbẹtọ tasinyẹntọ lọ lẹ yin agbàn de na Jehovah sọmọ bọ ewọ na gbẹ́ yé dai. Mọdopolọ, owẹ̀n Owe-wiwe tọn gando vasudo he na wá Mẹylọhodotọklisti ji go yin agbàn de na Mẹylọhodotọklisti, podọ mẹhe ma dotoaina owẹ̀n lọ lẹ yin agbàn pinpẹn de na Jiwheyẹwhe.
31:33—Nawẹ osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn nọ yin winwlan do ayiha mẹ gbọn? To whenuena mẹde yiwanna osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn sọmọ bọ e tindo ojlo vẹkuvẹku nado wà ojlo Jehovah tọn, mí sọgan dọ dọ osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn yin winwlan do ayiha etọn mẹ.
32:10-15—Etẹwutu owe nuhihọ tọn awe nọ yin awuwlena? Owe nuhihọ tọn he ma yin titlẹ́ sọgan yin pinpọ́n to whedepopenu. Dehe nọ yin titlẹ́ lọ nọ yin sisẹdo taidi kandai awetọ nado pọ́n gbesisọ-yinyin dehe ma yin titlẹ́ lọ tọn eyin nuhudo etọn tin. Jẹlemia ze apajlẹ dagbe dai na mí gbọn aliho nuyiwa tọn he sọgbe hẹ osẹ́n lẹ hihodo dali to nuyiwa hẹ mẹhe tlẹ yin hẹnnumẹ kavi yisenọ hatọ de mẹ.
33:23, 24—“Whédo awe” tẹlẹ wẹ yin hodọdeji tofi? Tintan yin whédo ahọvi lẹ tọn gbọn hukan gandudu Ahọlu Davidi tọn dali, podọ awetọ lọ wẹ whédo yẹwhenọ lẹ tọn he wá sọn kúnkan Aalọn tọn mẹ. To whenuena Jelusalẹm po tẹmpli Jehovah tọn po yin vivasudo, e taidi dọ Jehovah ko gbẹ́ whédo awe ehelẹ dai bo ma nasọ tindo gandudu de to aigba ji kavi hẹn sinsẹ̀n-bibasi etọn gọwá ba.
46:22—Naegbọn ogbè Egipti tọn yin yiyijlẹdo odàn tọn go? Ehe sọgan dlẹnalọdo ogbè odàn he joagọyigodo po awuyiya po tọn kavi ogbè awubla tọn akọta lọ tọn na numimọ nugbajẹmẹji tọn tintindo wutu. Nuyijlẹdonugo lọ sọ do lehe e yin nuvọ́ na Falo Egipti tọn lẹ do nado tindo ohia odàn wiwe tọn to tabla yetọn go po linlẹn lọ po dọ yẹwhe-yọnnu odàn tọn Ouadjet na basi hihọ́na yé.
Nuhe Mí Plọn sọn E Mẹ:
21:8, 9; 38:19. Etlẹ yin to nukunwhiwhe godo tọn lẹ mẹ, Jehovah gbẹ́ ze nudide de donukọnna tòmẹnu Jelusalẹm tọn he ma lẹnvọjọ bo jẹna okú lẹ. Mọwẹ, “daho wẹ lẹblanu etọn lẹ.”—2 Samuẹli 24:14; Psalm 119:156.
31:34. Homẹmiọnnamẹnu nankọ die nado yọnẹn dọ Jehovah ma nọ flin ylando mẹhe e ko jona lẹ tọn bo nọ yinuwa sọta yé to sọgodo!
38:7-13; 39:15-18. Jehovah ma nọ wọ̀n sinsẹ̀nzọn nugbonọ-yinyin tọn mítọn he bẹ ‘devizọnwiwa na mẹwiwe lẹ’ hẹn.—Heblu lẹ 6:10.
45:4, 5. Kẹdẹdile whẹho lọ yin do to azán godo tọn Juda tọn lẹ mẹ, ‘azán godo tọn’ aihọn ylankan ehe tọn lẹ ma yin ojlẹ nado dín “onú dahodaho lẹ,” taidi adọkun, yindidi, kavi agbasanu lẹ.—2 Timoti 3:1; 1 Johanu 2:17.
YÈ MẸ̀N JELUSALẸM
Nujijọ lọ wá aimẹ to owhe 11tọ gandudu Zedekia tọn mẹ to 607 J.W.M. Ahọlu Nẹbukadnẹzali Babilọni tọn ko dosla lẹdo Jelusalẹm na osun 18 he jẹnukọn lẹ. To azán ṣinawetọ osun atọ́ntọ owhe 19tọ gandudu Nẹbukadnẹzali tọn mẹ, Nẹbuzaladani, awhàngán awhàngbẹ́ lọ tọn “wá” Jelusalẹm. (2 Ahọlu lẹ 25:8) Nẹbuzaladani sọgan ko lẹnnupọndo ninọmẹ lọ ji bo basi tito nuhe e na wà tọn sọn osla etọn mẹ to gbonu adó tòdaho lọ tọn. Azán atọ̀n godo, to azán aotọ osun lọ tọn mẹ, e “biọ” Jelusalẹm bo domiyọn tòdaho lọ.—Jẹlemia 52:12, 13.
Jẹlemia basi zẹẹmẹ gigọ́ do aijijẹ Jelusalẹm tọn ji. Nuhe e dọ lẹ wleawuna dodonu de na hodidọ awubla tọn lẹ he sọawuhia to owe Avigbè Jẹlemia tọn mẹ.
[Yẹdide to weda 8]
Nulila Jẹlemia tọn bẹ whẹdida Jehovah tọn sọta Jelusalẹm hẹn
[Yẹdide to weda 9]
Nawẹ Jehovah yí huhlọn etọn zan sọta Jẹlemia gbọn?
[Yẹdide to weda 10]
‘Taidi ovò-sinsẹ́n dagbedagbe helẹ, mọ wẹ yẹn na pọ́n mẹglọnọ Juda tọn lẹ.’—Jẹlemia 24:5