Jehovah Wẹ “Didehiatọ Aṣli lẹ Tọn”

“Sọn nugbo de mẹ Jiwheyẹwhe towe wẹ Jiwheyẹwhe yẹwhe lẹ tọn, podọ Oklunọ ahọlu lẹ tọn, po didehiatọ aṣli lẹ tọn de po.”—DAN. 2:47.

NAWẸ HIẸ NA NA GBLỌNDO GBỌN?

Zẹẹmẹ he gando sọgodo go tẹwẹ Jehovah dehia mí?

Ahọluigba tẹlẹ wẹ ota ṣidopo tintan gbekanlin lọ tọn lẹ nọtena?

Kanṣiṣa tẹwẹ tin to gbekanlin lọ po boṣiọ he Nẹbukadnẹzali mọ lọ po ṣẹnṣẹn?

1, 2. Etẹwẹ Jehovah dehia mí, podọ naegbọn e do wàmọ?

GANDUDU tẹlẹ wẹ na to gandu to aigba ji taidi huhlọn aihọn tọn to whenue Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn na và gandudu gbẹtọvi tọn lẹpo sudo? Mí yọ́n gblọndo lọ, na Jehovah Jiwheyẹwhe he yin ‘Didehiatọ aṣli lẹ tọn’ de e hia mí wutu. Ewọ gọalọna mí nado yọ́n gandudu enẹlẹ gbọn kandai yẹwhegán Daniẹli po apọsteli Johanu po tọn lẹ gblamẹ.

² Jehovah do numimọ susu hia Daniẹli po Johanu po gando gbekanlin delẹ go. E sọ basi zẹẹmẹ nuhe boṣiọ ogànnọ blibata he Daniẹli mọ to odlọ mẹ lọ nọtena tọn na ẹn. Jehovah hẹn ẹn diun dọ numimọ enẹlẹ yin kinkandai to Biblu mẹ bosọ basi hihọ́na yé na ale mítọn. (Lom. 15:4) E wàmọ nado hẹn todido mítọn lodo gando Ahọluduta etọn he na gbà gandudu gbẹtọvi tọn lẹpo do flinflin to madẹnmẹ lọ go.—Dan. 2:44.

 3. Nado yọ́n zẹẹmẹ dọdai Daniẹli po Johanu po tọn lẹ tọn, etẹ mẹ wẹ mí dona mọnukunnujẹ whẹ́, podọ etẹwutu?

³ E ma yin ahọlu kavi gandudu gbẹtọvi tọn ṣinatọ̀n kẹdẹ go wẹ kandai Daniẹli po Johanu po tọn lẹ donù gba, yé sọ dọ lehe huhlọn enẹlẹ na sọawuhia debọdo-dego do ga. Ṣigba, nado yọ́n zẹẹmẹ dọdai enẹlẹ tọn to gigọ́ mẹ, mí dona mọnukunnujẹ dọdai tintan Biblu tọn mẹ whẹ́. Etẹwutu? Na hẹndi dọdai enẹ tọn wẹ yin hosọ tangan Biblu tọn. To hogbe devo mẹ, dọdai enẹ ji wẹ dọdai Biblu tọn he pò lẹpo sinai do.

OKÚN ODÀN LỌ TỌN PO GBEKANLIN LỌ PO

 4. Mẹnu lẹ wẹ wleawuna okún yọnnu lọ tọn, podọ etẹwẹ okún enẹ na wà?

⁴ To atẹṣiṣi Edẹni mẹ tọn godo tlolo, Jehovah dọ dọdai gando “yọnnu” de he na wleawuna “okún” de go.a (Hia Gẹnẹsisi 3:15.) To godo mẹ, okún enẹ na só ota na odàn lọ he yin Satani. Jehovah dohia to nukọn mẹ dọ okún lọ na wá gbọn Ablaham gblamẹ, bo na yin Islaelivi de sọn whẹndo Juda tọn mẹ podọ sọn kúnkan Ahọlu Davidi tọn mẹ. (Gẹn. 22:15-18; 49:10; Ps. 89:3, 4; Luku 1:30-33) Biblu dohia dọ Klisti Jesu wẹ yin adà tangan okún yọnnu lọ tọn. (Gal. 3:16) Adà awetọ okún yọnnu lọ tọn bẹ hagbẹ yí gbigbọ do de agun Klistiani tọn lẹ tọn hẹn. (Gal. 3:26-29) Jesu po mẹyiamisisadode enẹlẹ po to pọmẹ wẹ wleawuna Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn, yèdọ awuwledainanu he Jiwheyẹwhe na yizan nado gídí Satani.—Luku 12:32; Lom. 16:20.

5, 6. (a) Huhlọn daho nẹmu go wẹ Daniẹli po Johanu po donù? (b) Etẹwẹ ota gbekanlin he go owe Osọhia tọn donù lọ tọn lẹ nọtena?

⁵ Dọdai tintan he yin didọ to Edẹni mẹ lọ dohia dọ Satani lọsu na wleawuna “okún” de. Okún etọn na gbẹwanna okún yọnnu lọ tọn bo diọnukunsọ ẹ. Mẹnu lẹ wẹ wleawuna okún odàn lọ tọn? Mẹdepope he gbẹwanna Jiwheyẹwhe bo nọ diọnukunsọ omẹ Etọn lẹ dile Satani nọ wà do. To whenuho gblamẹ, Satani ko wleawuna okún etọn gbọn tonudọgbẹ́ po ahọluduta voovo lẹ po didoai dali. (Luku 4: 5, 6) Etomọṣo, ahọluduta gbẹtọvi tọn vude poun wẹ ko diọnukunsọ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ—vlavo akọta Islaeli tọn wẹo kavi agun Klistiani yiamisisadode lẹ tọn—to aliho sinsinyẹn mẹ. Naegbọn nugbo ehe do jẹna ayidego? Na enẹ gọalọ nado mọnukunnujẹ nuhewutu numimọ Daniẹli po Johanu po tọn lẹ do dọho gando huhlọn mọnkọtọn ṣinatọ̀n poun go mẹ.

⁶ To nudi owhe 96 W.M., Jesu he yin finfọnsọnku lọ do numimọ ayidego tọn susu hia apọsteli Johanu. (Osọ. 1:1) To dopo to numimọ lọ lẹ mẹ, Johanu mọ Lẹgba he yin didohia taidi dlagọni de ṣite to ohù daho de tó. (Hia Osọhia 13:1, 2.) Johanu sọ mọ gbekanlin dabla de he to tintọ́n sọn ohù enẹ mẹ bo mọ aṣẹpipa daho yí sọn Lẹgba si. To godo mẹ, angẹli de dohia Johanu dọ ota ṣinawe gbekanlin vẹẹ ṣẹ́ṣẹ́ de tọn lẹ nọtena “ahọlu ṣinawe” kavi gandudu ṣinawe. Gbekanlin vẹẹ ṣẹ́ṣẹ́ enẹ wẹ sọ yin boṣiọ gbekanlin he go Osọhia 13:1 donù lọ tọn. (Osọ. 13:14, 15; 17:3, 9, 10) To ojlẹ he mẹ Johanu basi kandai etọn, atọ́n to ahọlu ṣinawe enẹlẹ mẹ ko jai, dopo to ote, podọ dopo he pò “ma ko wá.” Ṣigba, otò tẹlẹ wẹ ahọluduta kavi huhlọn aihọn tọn enẹlẹ nọtena? Mì gbọ mí ni gbadopọnna nuhe ota gbekanlin he yin nùdego to owe Osọhia tọn mẹ lọ tọn lẹ dopodopo nọtena. Mí nasọ mọ lehe kandai Daniẹli tọn lẹ na zẹẹmẹ gigọ́ do ahọluduta enẹlẹ ji do, etlẹ yin owhe kanweko susu whẹpo yé do wá aimẹ.

EGIPTI PODỌ ASSILIA —OTA AWE TINTAN LẸ

 7. Etẹwẹ ota tintan gbekanlin lọ tọn nọtena, podọ etẹwutu?

⁷ Ota tintan gbekanlin lọ tọn nọtena Egipti. Etẹwutu? Na Egipti wẹ yin huhlọn ayidego tọn tintan he diọnukunsọ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ. Kúnkan Ablaham—mẹhe gblamẹ okún dopagbe yọnnu lọ tọn na wá gbọn—tọn lẹ wá sudeji to Egipti. To whenẹnu, Egiptinu lẹ wá jẹ kọgbidina Islaelivi lẹ ji. Satani tẹnpọn nado sukúndona omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ whẹpo okún lọ nido wá. Nawẹ e wàmọ gbọn? E yí Falo zan nado hù yọpọ sunnu Islaelivi lẹ tọn lẹpo. Ṣigba Jehovah glọnalina tito Falo tọn enẹ, bo tún omẹ etọn lẹ dote sọn kanlinmọgbenu to Egipti. (Eks. 1:15-20; 14:13) To godo mẹ, e hẹn Islaelivi lẹ wá Aigba Pagbe tọn lọ ji nado dugu etọn.

 8. Etẹwẹ ota awetọ gbekanlin lọ tọn nọtena, podọ etẹwẹ e tẹnpọn nado wà?

⁸ Ota awetọ gbekanlin lọ tọn nọtena Assilia. Ahọluduta huhlọnnọ ehe lọsu tẹnpọn nado sukúndona omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ. Nugbo wẹ dọ to ojlẹ de mẹ, Jehovah yí Assilia zan nado domẹplọnlọ ahọluduta whẹndo-ao Islaeli tọn lẹ tọn go na boṣiọ-sinsẹ̀n po atẹṣiṣi yetọn po wutu. Ṣigba, Assilia sọ wá tọ́nawhàn Jelusalẹm to godo mẹ. Yanwle Satani tọn sọgan ko yin nado sukúndona hukan gandudu tọn he mẹ Jesu na wá sọn lọ. Na mẹgbeyinyan Assilia tọn enẹ ma tin to lẹndai Jehovah tọn mẹ wutu, e gbọn azọ́njiawu dali whlẹn nugbonọ etọn lẹ bo và mẹgbeyantọ lọ lẹ sudo.—2 Ahọ. 19:32-35; Isa. 10:5, 6, 12-15.

BABILỌNI—OTA ATỌ̀NTỌ LỌ

9, 10. (a) Etẹwẹ Jehovah na dotẹnmẹ Babilọninu lẹ nado wà? (b) Eyin dọdai lọ lẹ na mọ hẹndi, etẹlẹ wẹ dona jọ?

⁹ Ota atọ̀ntọ gbekanlin he Johanu mọ lọ tọn nọtena ahọluduta he tatọ́-tònọ etọn yin Babilọni. Jehovah na dotẹnmẹ Babilọninu lẹ nado gbawhàn Jelusalẹm tọn bo bẹ omẹ etọn lẹ yì kanlinmọgbenu. Ṣigba, whẹpo Jehovah do na dotẹnmẹ nuyiwa winyan tọn enẹ, ewọ ko na avase Islaelivi atẹṣitọ lẹ dọ nugbajẹmẹji mọnkọtọn na wá yé ji. (2 Ahọ. 20:16-18) E dọ dọdai dọ hukan ahọlu tọn he dona sin “ofìn OKLUNỌ tọn” ji to Jelusalẹm lọ na yin didesẹ. (1 Otan. 29:23) Etomọṣo, Jehovah sọ dopà dọ kúnkan Ahọlu Davidi tọn de he tindo “jlọjẹ” na wá bo gọ̀ aṣẹpipa enẹ yí.—Ezek. 21:25-27.

¹⁰ Dọdai devo dohia dọ Ju lẹ na gbẹ́ pò to sinsẹ̀n basi to tẹmpli mẹ to Jelusalẹm to whenue Mẹsia kavi Mẹyiamisisadode dopagbe lọ na wá. (Dan. 9:24-27) Whẹpo Islaelivi lẹ do yin bibẹ yì kanlinmọgbenu to Babilọni, dọdai de ko dohia dọ mẹyiamisisadode enẹ na yin jiji to Bẹtlẹhẹm. (Mika 5:2) Eyin dọdai enẹlẹ na mọ hẹndi, Ju lẹ dona yin tuntundote sọn kanlinmọgbenu, lẹkọyi otò yetọn mẹ, bo vọ́ tẹmpli lọ gbá. Ṣigba, e ma yin aṣa Babilọninu lẹ tọn nado nọ tún kanlinmọ yetọn lẹ dote. To whelọnu lo, nawẹ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ na lẹkọyi otò yetọn mẹ gbọn? Jehovah de gblọndo lọ hia yẹwhegán etọn lẹ.—Amọ. 3:7.

11. Etẹ go wẹ ahọluduta Babilọni tọn yin yiyijlẹdo to dọdai Daniẹli po Johanu po tọn lẹ mẹ? (Pọ́n nudọnamẹ odò tọn.)

¹¹ Yẹwhegán Daniẹli yin dopo to mẹhe yin bibẹ yì kanlinmọgbenu to Babilọni lẹ mẹ. (Dan. 1:1-6) Jehovah yí i zan nado slẹ ahọluduta debọdo-dego he na bọdo Babilọni go taidi huhlọn aihọn tọn lẹ. Jehovah yí ohia susu lẹ zan nado de aṣli enẹlẹ hia. Di apajlẹ, e hẹn Nẹbukadnẹzali, ahọlu Babilọni tọn nado kudlọ gando boṣiọ blibata he bẹ ogàn wunmẹ voovo lẹ hẹn de go. (Hia Daniẹli 2:1, 19, 31-38.) Gbọn Daniẹli gblamẹ, Jehovah dohia dọ ota sika tọn boṣiọ lọ tọn nọtena Ahọluigba Babilọni tọn.b Anọ́ po awà fataka tọn boṣiọ lọ tọn lẹ po nọtena huhlọn aihọn tọn he bọdo Babilọni go. Ṣigba huhlọn tẹwẹ yitẹn Babilọni tọn, podọ nawẹ e yinuwa hẹ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ gbọn?

MEDO-PẸLSIA—OTA ẸNẸTỌ LỌ

12, 13. (a) Etẹwẹ Jehovah dehia gando aijijẹ Babilọni tọn go? (b) Naegbọn Medo-Pẹlsia do yin yẹdena taidi ota ẹnẹtọ gbekanlin lọ tọn?

¹² Hugan owhe kanweko jẹnukọnna ojlẹ Daniẹli tọn, Jehovah yí yẹwhegán Isaia zan nado na zẹẹmẹ gigọ́ lẹ gando huhlọn aihọn tọn he na gbawhàn Babilọni tọn go. E ma yin aliho he mẹ tòdaho Babilọni tọn na yin hihọliai te kẹdẹ wẹ Jehovah dehia gba, ṣigba e sọ dọ yinkọ mẹhe na gbawhàn tòdaho lọ tọn ga, enẹ wẹ Kilusi Pẹlsianu lọ. (Isa. 44:28–45:2) Daniẹli sọ mọ numimọ awe devo lẹ gando Huhlọn Aihọn tọn he yin Medo-Pẹlsia go. To dopo to numimọ lọ lẹ mẹ, ahọluduta lọ yin yẹdena taidi beali de he yin zizedaga to adà dopo ji. Beali lọ yin gbedena nado “và agbasalan susu sudo.” (Dan. 7:5) To numimọ devo mẹ, Daniẹli mọ huhlọn aihọn tọn awe topọ ehe yin yẹdena taidi agbò de he tindo azò awe.—Dan. 8:3, 20.

¹³ Jehovah yí Ahọluigba Medo-Pẹlsia tọn zan nado gbawhàn Babilọni tọn bo hẹn Islaelivi lẹ gọwá otò yetọn mẹ bosọ gbọnmọ dali hẹn dọdai etọn di. (2 Otan. 36:22, 23) Ṣigba to godo mẹ, huhlọn aihọn tọn enẹ dibla sukúndona omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ. Owe Ẹsteli tọn dọhodo sébibla Hamani, mẹhe bọdo ahọlu Pẹlsia tọn go tọn ji. Hamani basi tito nado sukúndona Ju he tin to Ahọluigba Pẹlsia tọn mẹ lẹpo bo tlẹ de azán tangan he gbè enẹ na yin bibasi te. Ṣigba, Jehovah dádo whẹho lọ mẹ, bo gbọnmọ dali basi hihọ́na omẹ Etọn lẹ sọn nukundiọsọmẹ okún Satani tọn si whladopo dogọ. (Ẹst. 1:1-3; 3:8, 9; 8:3, 9-14) Abajọ, Medo-Pẹlsia do yin yẹdena taidi ota ẹnẹtọ gbekanlin Osọhia tọn.

GRÈCE—OTA ATỌ́NTỌ LỌ

14, 15. Nudọnamẹ gigọ́ tẹlẹ wẹ Jehovah na gando Ahọluigba Grèce hohowhenu tọn go?

¹⁴ Ota atọ́ntọ gbekanlin Osọhia tọn lọ tọn nọtena Grèce. Sọgbe hẹ zẹẹmẹ he Daniẹli basi gando odlọ Nẹbukadnẹzali tọn go, huhlọn atọ́ntọ lọ yin yẹdena taidi hòtò po asapada gànvẹẹ tọn lẹ po. Daniẹli sọ mọ numimọ awe devo lẹ he bẹ nudọnamẹ ayidego tọn lẹ hẹn gando huhlọn enẹ po ahọlu etọn he diyin hugan lọ po go.

¹⁵ To dopo to numimọ lọ lẹ mẹ, Grèce yin yẹdena taidi opọ̀ de he tindo awà ẹnẹ, podọ enẹ dohia dọ ahọluigba ehe na gbawhàn po awuyiya po. (Dan. 7:6) Numimọ Daniẹli tọn awetọ dohia dọ alúnkùn he tindo azò daho de hù agbò azò awenọ de, yèdọ Medo-Pẹlsia, po awuyiya po. Jehovah dọna Daniẹli dọ alúnkùn lọ nọtena Grèce podọ azò daho lọ nọtena dopo to ahọlu etọn lẹ mẹ. Jehovah sọ dohia Daniẹli dọ azò daho lọ na yin winwẹ́n sẹ̀ bọ azò ẹnẹ he ma tindo huhlọn sọ ẹ lẹ na wú do otẹn etọn mẹ. Dile etlẹ yindọ dọdai ehe ko yin kinkandai owhe kanweko susu whẹpo Grèce do lẹzun huhlọn aihọn tọn, nuhe yin didọdai gandego lẹpo wẹ mọ hẹndi. Alẹkzandle Daho lọ, yèdọ ahọlu he diyin hugan to Grèce hohowhenu tọn mẹ, tọ́nawhàn Medo-Pẹlsia. Ṣigba, azò ehe yin winwẹ̀n sẹ̀ to whenue Alẹkzandle Daho lọ kú to ajiji mẹ. To ojlẹ lọ mẹ, owhe 32 poun wẹ e tindo bosọ dohuhlọn taun. Enẹgodo, awhàngán etọn ẹnẹ má ahọluigba lọ to yedelẹ ṣẹnṣẹn.—Hia Daniẹli 8:20-22.

16. Etẹwẹ Antiochus IV wà?

¹⁶ To whenue Grèce ko gbawhàn Pẹlsia tọn godo, e wá dugán do aigba omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn ji. To ojlẹ lọ mẹ, Ju lẹ ko lẹkọwa Aigba Pagbe tọn lọ ji bo vọ́ tẹmpli lọ gbá to Jelusalẹm. To whenẹnu, yé gbẹ́ yin mẹdide Jiwheyẹwhe tọn lẹ, bọ tẹmpli he yin vivọgbá lọ gbẹ́ yin ahọnkan sinsẹ̀n-bibasi nugbo tọn. Ṣigba, to owhe kanweko awetọ J.W.M., Grèce he yin ota atọ́ntọ gbekanlin lọ tọn yangbé omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn. Antiochus IV, dopo to mẹhe dugu ahọluigba Alẹkzandle tọn lẹ mẹ, do agbà kosi tọn de ai do tẹmpli lọ mẹ to Jelusalẹm bo degbe dọ mẹdepope he basi sinsẹ̀n Ju lẹ tọn dona yin hùhù. Lehe nuyiwa ehe do wangbẹna sinsinyẹn okún Satani tọn sọta omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ hia do sọ! Ṣigba, e ma dẹn bọ otò devo yí otẹn huhlọn aihọn tọn sọn Grèce si. Todin, otò tẹwẹ ota ṣidopotọ gbekanlin lọ tọn nọtena?

LOMU—OTA ṢIDOPOTỌ LỌ HE YIN “KANYLANTỌ BO DOBU”

17. Nawẹ ota ṣidopotọ lọ yí adà titengbe de wà to hẹndi Gẹnẹsisi 3:15 tọn mẹ gbọn?

¹⁷ Lomu wẹ yin huhlọn aihọn tọn to whenue Johanu mọ numimọ gbekanlin lọ tọn. (Osọ. 17:10) Ota ṣidopotọ enẹ yí adà titengbe de wà to hẹndi dọdai Gẹnẹsisi 3:15 tọn mẹ. Satani yí aṣẹpatọ Lomu tọn lẹ zan nado só “afọgbẹn” okún lọ tọn. Nawẹ enẹ jọ gbọn? Yé dawhẹna Jesu to dodonu whẹsadokọnamẹ agọ̀ gufinfọn tọn ji bo whè e do núgo. (Mat. 27:26) Ṣigba, awugble enẹ ma dẹn-to-aimẹ, na Jehovah fọ́n Jesu sọnku.

18. (a) Akọta yọyọ tẹwẹ Jehovah de, podọ etẹwutu? (b) Nawẹ okún odàn lọ tọn zindonukọn nado diọnukunsọ okún yọnnu lọ tọn gbọn?

¹⁸ Sinsẹ̀ngán Islaeli tọn lẹ blasé hẹ Lomunu lẹ sọta Jesu, podọ suhugan Islaelivi lẹ tọn sọ gbẹ́ ẹ dai. Taidi kọdetọn de, Jehovah gbẹ́ akọta jọnun Islaeli tọn dai. (Mat. 23:38; Owalọ 2:22, 23) Enẹgodo, e wá de akọta yọyọ de, yèdọ “Islaeli Jiwheyẹwhe tọn.” (Gal. 3:26-29; 6:16) Agun Klistiani yiamisisadode lẹ tọn he bẹ Ju lẹ po Kosi lẹ po hẹn wẹ wleawuna akọta yọyọ enẹ. (Efe. 2:11-18) To okú po fọnsọnku Jesu tọn po godo, okún odàn lọ tọn zindonukọn nado diọnukunsọ okún yọnnu lọ tọn. Whlasusu wẹ Lomu tẹnpọn nado sukúndona agun Klistiani yiamisisadode lẹ tọn he yin adà awetọ okún yọnnu lọ tọn.c

19. (a) Zẹẹmẹ tẹlẹ wẹ Daniẹli basi gando huhlọn aihọn tọn ṣidopotọ lọ go? (b) Kanbiọ tẹlẹ wẹ mí na gbadopọnna to hosọ devo mẹ?

¹⁹ To odlọ he Daniẹli basi zẹẹmẹ etọn na Nẹbukadnẹzali lọ mẹ, Lomu yin yẹdena taidi azangandan gànyuu tọn lẹ. (Dan. 2:33) Daniẹli sọ mọ numimọ de he do Ahọluigba Lomu tọn po huhlọn aihọn tọn devo he na wá sọn Lomu mẹ po hia. (Hia Daniẹli 7:7, 8.) Na owhe kanweko susu lẹ, Lomu sọawuhia to kẹntọ etọn lẹ nukọn nado yin “kanylantọ bo dobu bosọ dohuhlọn gbaugbau.” Ṣigba, dọdai lọ dohia dọ “azò ao” na wá sọn ahọluigba ehe mẹ podọ dopo to azò lọ lẹ mẹ na wá diyin taun. Gandudu tẹlẹ wẹ azò ao ehelẹ nọtena, podọ detẹ wẹ azò pẹvi lọ nọtena? Adà boṣiọ blibata he Nẹbukadnẹzali mọ lọ tọn tẹwẹ nọtena azò pẹvi lọ? Mí na gbadopọnna kanbiọ ehelẹ to hosọ he tin to weda 14tọ ji mẹ.

[Nudọnamẹ odò tọn]