Ohó Jehovah Tọn Tin to Ogbẹ̀
Nuagokun lẹ sọn Owe Joẹli po Amọsi po Tọn lẹ Mẹ
NUHE e dọ gando ede go lẹpo ma hugan dọ ewọ yin “Joẹli visunnu Pẹtuẹli tọn.” (Joẹli 1:1) To owe he tindo yinkọ etọn to ota lọ mẹ, onú devo he Joẹli dọ gbọnvona wẹndomẹ etọn lẹ whè sọmọ bọ e vẹawu nado yọ́n ojlẹ he mẹ e dọ dọdai te taun—ehe sọgan ko yin nudi 820 J.W.M., yèdọ owhe ṣinẹnẹ to whenuena Uzia duahọlu do Juda ji godo. Naegbọn Joẹli ma dọho susu gando ede go? E sọgan ko yindọ e jlo na dọ̀n ayidonugo wá wẹndomẹ lọ ji kakati nido yin wẹnsagun lọ.
To gandudu Uzia tọn dopolọ whenu, “lẹngbọyìntọ de . . . podọ jladotọ atin sikomọle tọn de” he nọ yin Amọsi bo nọ nọ̀ Juda, yin azọ́ndena taidi yẹwhegán. (Amọsi 7:14) To vogbingbọn mẹ na Joẹli he dọ dọdai to Juda, Amọsi yin didohlan ahọluduta whẹndo ao Islaeli tọn to agewaji. Owe Amọsi tọn he yin tadona to nudi 804 J.W.M. to kọlilẹ yẹwhegán lọ tọn wá Juda godo yin kinkàn po hogbe he bọawu ṣogan bo dọnmẹ lẹ po.
“HAA NA AZÁN LỌ!”—ETẸWUTU?
Joẹli mọ lehe ahlí, owẹ̀n po agbònọpatin lẹ po na gbaṣinyọ́n otò lọ do to numimọ mẹ. Owánvu lọ lẹ yin alọdlẹndo taidi “gbẹtọ susu lẹ de po huhlọnnọ de po” podọ taidi “omẹ hlọnhlọnnọ lẹ.” (Joẹli 1:4; 2:2-7) Joẹli dọ po awubla po dọ, “Haa na azán lọ! Na azán OKLUNỌ tọn lọ tin to alọji, podọ azán lọ e na wá di viva sọn Ganhunupo lọ dè.” (Joẹli 1:15) Jehovah na ayinamẹ tòmẹnu Ziọni tọn lẹ dọmọ: “Mì lẹ́ do dè e po ayiha mìtọn lẹpo po.” Eyin yé wàmọ, Jehovah na “tindo awubla to omẹ etọn lẹ ji” bo na yàn “agewajitọ lẹ”—yèdọ owánvu mẹgbeyantọ lọ lẹ. Ṣigba jẹnukọnna wiwá azán daho etọn tọn, Jehovah na “kọ̀n gbigbọ [etọn] jẹgbonu do agbasalan lẹpo ji” bo nasọ “do nujiawu lẹ hia to olọn lẹ mẹ podọ to aihọn mẹ.”—Joẹli 2:12, 18-20, 28-31.
Jehovah sọavùnlọ akọta lẹ dọmọ: “Mì yí glepọnugàn mìtọn lẹ do tùn ohí lẹ, podọ ohànvi mìtọn lẹ do tùn owhán lẹ” bo sọawhànnu. Yé yin gbedena nado “hẹji wá jẹ agbàdo Jehọṣafati tọn mẹ,” fie yé na yin whẹdana bo yin vivasudo te. “Ṣigba Juda mẹ na yin ninọ̀, kakadoi.”—Joẹli 3:10, 12, 20.
Gblọndo Na Kanbiọ Owe-Wiwe Tọn Lẹ:
1:15; 2:1, 11, 31; 3:14—Etẹwẹ yin ‘azán Jehovah tọn’? Azán Jehovah tọn yin ojlẹ whẹdida hinhẹnṣẹ Jehovah tọn do kẹntọ etọn lẹ ji, he na dekọtọn do vasudo mẹ na yé bo na hẹn whlẹngán wá na sinsẹ̀n-basitọ nugbo lẹ. Di apajlẹ, azán mọnkọtọn de wá Babilọni hohowhenu tọn ji to 539 J.W.M., whenuena Medianu lẹ po Pẹlsianu lẹ po gbawhàn etọn. (Isaia 13:1, 6) ‘Azán Jehovah tọn’ devo na wá to madẹnmẹ, whenuena e na hẹn whẹdida etọn ṣẹ do “Babilọni Daho” lọ ji—yèdọ ahọluigba aihọn tọn he yin sinsẹ̀n lalo tọn.—Osọhia 18:1-4, 21.
2:1-10, 28—Nawẹ dọdai he gando mẹgbeyinyan owánvu lẹ tọn go lọ mọ hẹndi gbọn? Kandai de ma tin to Biblu mẹ gando mẹgbeyinyan owánvu lẹ tọn jẹ obá mọnkọtọn mẹ go to aigba Kenani tọn ji dile owe Joẹli tọn basi zẹẹmẹ etọn do gba. Enẹwutu, e họnwun dọ mẹgbeyinyan he Joẹli basi zẹẹmẹ etọn yin dọdai de he mọ hẹndi to owhe 33 W.M. whenuena Jehovah jẹ gbigbọ etọn kọ̀n jẹ gbonu do hodotọ dowhenu Klisti tọn lẹ ji bọ yé jẹ owẹ̀n he nọ dotukla nukọntọ sinsẹ̀n lalo tọn lẹ lá ji. (Owalọ lẹ 2:1, 14-21; 5:27-33) Lẹblanulọkẹyi wẹ e yin na mí nado tindo mahẹ to azọ́n mọnkọtọn mẹ to egbehe.
2:32—Etẹwẹ e zẹẹmẹdo nado ‘dawhá ylọ oyín Jehovah tọn’? Nado dawhá ylọ oyín Jiwheyẹwhe tọn zẹẹmẹdo nado yọ́n yinkọ enẹ, bo tindo sisi sisosiso na ẹn, podọ nado nọ ganjẹ mẹhe tindo yinkọ lọ go bo dejidego.—Lomunu lẹ 10:13, 14.
3:14—Etẹwẹ “agbàdo whẹdida tọn lọ”? Nọtẹn yẹhiadonu tọn de wẹ, fie whẹdida Jiwheyẹwhe tọn nọ yin hinhẹnṣẹ te. To azán Ahọlu Jehọṣafati Juda tọn gbè, mẹhe yinkọ etọn zẹẹmẹdo “Jehovah Wẹ Whẹdatọ,” Jiwheyẹwhe whlẹn Juda sọn alọ akọta he lẹdo e lẹ tọn mẹ gbọn bẹwlu hinhẹnwa awhànpa yetọn lẹ mẹ dali. Enẹwutu, nọtẹn lọ sọ nọ yin yiylọdọ “agbàdo Jehọṣafati tọn.” (Joẹli 3:2, 12) To azán mítọn gbè, e nọtena nọtẹn yẹhiadonu tọn de fie akọta lẹ na yin lili te taidi ovẹn-sinsẹ́n to ahàndanu mẹ.—Osọhia 19:15.
Nuhe Mí Plọn sọn E Mẹ:
1:13, 14. Lẹnvọjọ nujọnu tọn po alọkikẹyi Jehovah taidi Jiwheyẹwhe nugbo lọ po yin dandannu nado mọ whlẹngán.
2:12, 13. Lẹnvọjọ nujọnu tọn dona wá sọn ahun mẹ. E bẹ ‘ayiha tintlẹ́n’ to homẹ hẹn kakati nado ‘tlẹ́n awugbó’ to gbangba.
2:28-32. Kiki mẹhe “dawhá ylọ oyín [Jehovah] tọn wẹ yè na whlẹngán” to “azán daho bosọ dobu [Jehovah] tọn” gbè. Lehe mí sọgan dopẹ́ do sọ dọ Jehovah nọ kọ̀n gbigbọ etọn jẹgbonu do agbasalan lẹpo ji bosọ nọ hẹn yọpọ po mẹho po, sunnu po yọnnu po nado tindo mahẹ to azọ́n dọdai didọ tọn lọ mẹ, yèdọ nado lá “azọ́n huhlọnnọ Jiwheyẹwhe tọn” lẹ! Dile azán Jehovah tọn to dindọnsẹpọ, be e ma jẹ dọ mí ni sù to “walọ wiwe lẹpo mẹ, to jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn mẹ” ya?—2 Pita 3:10-12.
3:4-8, 19. Joẹli dọ dọdai dọ akọta he lẹdo Juda lẹ na dogbè na aliho agọ̀ he mẹ yé yinuwa hẹ mẹdide Jiwheyẹwhe tọn lẹ te. To hẹndi dọdai ehe tọn mẹ, tòdaho Tile tọn he tin to aigba-kló ji yin vivasudo gbọn Ahọlu Nẹbukadnẹzali Babilọni tọn dali. To godo mẹ, whenuena tòdaho he tin to lopo ji lọ jai jẹ alọ Alẹkzandlé Daho tọn mẹ, fọtọ́n susu awhànfuntọ po omẹ nukundeji etọn lẹ po tọn wẹ yin hùhù bọ tòmẹnu etọn 30 000 yin bibẹ yì kanlinmọgbenu. Filistininu lẹ jiya yasanamẹ dopolọ tọn to alọ Alẹkzandlé po mẹjẹmẹtẹnmẹ etọn lẹ po tọn mẹ. To owhe kanweko ẹnẹtọ J.W.M., Edomi yin hinhẹn jẹvọ́. (Malaki 1:3) Dọdai he mọ hẹndi ehelẹ hẹn yise mítọn lodo to Jehovah mẹ taidi Mẹhe nọ hẹn opagbe etọn lẹ di. Yé sọ do lehe Jehovah na yinuwa hẹ akọta he to homẹkẹndo sinsẹ̀n-basitọ etọn lẹ to egbehe lẹ do hia.
3:16-21. “Olọn lẹ po aigba po na whàn,” bọ akọta lẹ na jiya whẹdida whẹgbledomẹ Jehovah tọn lẹ tọn. “Ṣigba OKLUNỌ na yin fibẹtado de hlan omẹ etọn lẹ” bo na na yé ogbẹ̀ to Paladisi mẹ. Be e ma jẹ dọ mí ni magbe mlẹnmlẹn nado gbọṣi e dè dile azán whẹdida hinhẹnṣẹ etọn do aihọn ylankan ehe ji to dindọnsẹpọ ya?
“WLEAWU NADO DÍN JIWHEYẸWHE TOWE MỌ”
Amọsi tindo wẹndomẹ de na akọta kẹntọ he lẹdo Islaeli pé lẹ podọ na Juda po Islaeli po. Vasudo na wá Silia, Filistia, Tile, Edomi po Moabi po ji na kanyinylan yetọn do omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ go wutu. Tòmẹnu Juda tọn lẹ na yin vivasudo “na yé ko gbẹ́ osẹ́n OKLUNỌ tọn dai wutu.” (Amọsi 2:4) Etẹwẹ dogbọn ahọluduta whẹndo ao Islaeli tọn dali? Ylando etọn lẹ bẹ nukunkẹn yíyí do gbidikọna wamọnọ lẹ, fẹnnuwiwa po nuyiwa hẹ yẹwhegán Jiwheyẹwhe tọn lẹ to aliho mẹmasi tọn mẹ po hẹn. Amọsi na avase dọ Jehovah na “dla agbà Bẹtẹli tọn lẹ pọ́n” bo na “hò ohọ̀ avivọ mẹ tọn po ohọ̀ alunlun mẹ tọn po” liai.—Amọsi 3:14, 15.
Mahopọnna yasanamẹ voovo he ko wá yé ji lẹ, Islaelivi boṣiọsẹntọ lẹ gbẹ́ sinyẹnta. Amọsi dọna yé dọ: “Wleawu nado dín Jiwheyẹwhe towe mọ.” (Amọsi 4:12) Na Islaelivi lẹ, azán Jehovah tọn na zẹẹmẹdo dọ yé na yin hinhẹn “biọ mẹmẹglọ mẹ yì jẹ Damasku godo,” enẹ wẹ Assilia. (Amọsi 5:27) Amọsi pehẹ nukundiọsọmẹ to alọ yẹwhenọ Bẹtẹli tọn de tọn mẹ, ṣigba enẹ ma dobuna ẹn. Jehovah dọna Amọsi dọ, “yè hẹn opodo wá Islaeli omẹ ṣie lẹ ji; yẹn ma nasọ jugbọn yé dali ba.” (Amọsi 8:2) Etlẹ yin Ṣeol kavi osó dahodaho lẹ ma sọgan whlẹn yé sọn whẹdida Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ. (Amọsi 9:2, 3) Etomọṣo, opagbe hẹngọwa tọn yin dido. Jehovah dọmọ: “Yẹn nasọ vọ́ mẹmẹglọ Islaeli omẹ ṣie lẹ tọn hẹnwa, yé bo nasọ do tòdaho gbọ̀vọ́ lẹ, bosọ nọ nọ̀ yé mẹ; podọ yé na dó vẹngle lẹ, bosọ nù ovẹn etọn; yé na basi jipa lẹ ga, bosọ dù sinsẹ́n sọn yé mẹ.”—Amọsi 9:14.
Gblọndo Na Kanbiọ Owe-Wiwe Tọn Lẹ:
4:1—Mẹnu lẹ wẹ “oyìnvu Baṣani tọn” lẹ nọtena? Aigba yiaga Baṣani tọn, yèdọ lẹdo whèzẹtẹn Ohù Galili tọn yin yinyọnẹn taidi fie kanlin-yìnyìn dagbe lẹ he bẹ oyìn lẹ hẹn nọ yin mimọ te. Dopo to nuhe nọ yidogọna ehe lẹ mẹ wẹ yìndugbo dojó lẹdo lọ tọn lẹ. Amọsi yí yọnnu Samalia tọn he yiwanna gbẹ̀fẹdudu lẹ jlẹdo oyìn Baṣani tọn lẹ go. Ayihaawe ma tin dọ yọnnu ehelẹ nọ hẹn “klunọ” kavi asu yetọn lẹ gánnugánnu nado sloalọna agbátọnọ lẹ nado sọgan hẹn pekọwana ojlo adọkunnu bibẹpli tọn yetọn titi lẹ.
4:6—Etẹwẹ hogbe lọ “wewe adú lẹ tọn” zẹẹmẹdo? Hodidọ enẹ he yin yiyizan to kọndopọ mẹ hẹ “dindẹ́n akla tọn” sọgan ko to alọdlẹndo ojlẹ huvẹ tọn de whenue adú lẹ gbọṣi wiwe ji na núdùdù ma tin wutu.
5:5—Aliho tẹ mẹ wẹ Islaeli ‘ma dona dín Bẹtẹli’ te? Jeloboami ko do sinsẹ̀n-bibasi oyìnsú tọn ai to Bẹtẹli. Sọn whenẹnu gbọ́n, tòdaho enẹ ko lẹzun ahọnkan sinsẹ̀n lalo tọn. Gilgali po Beẹli-ṣeba po dona ko yin nọtẹn sinsẹ̀n-bibasi atẹṣiṣi tọn lẹ ga. Nado sọgan họ̀ngán sọn nugbajẹmẹji he yin didọdai lọ mẹ, Islaeli dona doalọtena gbejizọnlin sinsẹ̀n tọn bibasi yì nọtẹn ehelẹ mẹ bo jẹ Jehovah dín ji.
7:1—Etẹwẹ ‘ogbé sinsán ahọlu tọn lọ’ dlẹnalọdo? E sọgan ko to alọdlẹndo takuẹ he ahọlu lọ biọ nado penukundo osọ́-kùntọ po kanlin etọn lẹ po go. Takuẹ ehe dona nọ yin súsú “to whẹwhẹwhenu kúntintọ́n wá aga whinwhẹ́n agọgbọnẹn tọn.” Enẹgodo gbẹtọ lẹ sọgan bẹ jinukun yetọn lẹ. Ṣigba kaka yé nado jẹ enẹ ji, owẹ̀n lẹ doawhàn wá bo hẹn jinukun yetọn lẹ po ogbé devo lẹ po gble.
8:1, 2—Etẹwẹ “ohà sinsẹ́n alunlun mẹ tọn de” zẹẹmẹdo? E zẹẹmẹdo dọ azán Jehovah tọn ko sẹpọ. Sinsẹ́n alunlun mẹ tọn lẹ nọ yin gbingbẹ̀n sẹpọ vivọnu ojlẹ jibẹwawhé tọn, yèdọ sẹpọ vivọnu owhe glelilẹ tọn. Whenuena Jehovah hẹn Amọsi nado mọ “ohà sinsẹ́n alunlun mẹ tọn de,” enẹ zẹẹmẹdo dọ opodo ko to sisẹpọ na Islaeli. Gbọnmọ dali, Jiwheyẹwhe dọna Amọsi dọmọ: “Yè hẹn opodo wá Islaeli omẹ ṣie lẹ ji; yẹn ma nasọ jugbọn yé dali ba.”
Nuhe Mí Plọn sọn E Mẹ:
1:3, 6, 9, 11, 13; 2:1, 4, 6. Na homẹgble etọn do Islaeli, Juda po akọta ṣidopo he lẹdo yé pé lẹ po go wutu wẹ Jehovah dọmọ: “Yẹn ma na lẹ́ oyà etọn yì gba.” Mẹylankan lẹ ma sọgan họ̀ngán sọn whẹdida Jehovah tọn lẹ mẹ.—Amọsi 9:2-5.
2:12. Mí ma dona nọ hẹn gbehosọnalitọ, nugopọntọ tomẹyitọ, mẹdehlan kavi hagbẹ whẹndo Bẹtẹli tọn azọ́n sinsinyẹn watọ lẹ gbọjọ gbọn tudidohomẹna yé dali nado jo sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn yetọn do bo zan nuhe mẹsusu nọ pọnhlan taidi gbẹzan dagbe. Kakatimọ, mí dona nọ na tuli yé nado zindonukọn to azọ́n dagbe yetọn mẹ.
3:8. Kẹdẹdile mẹde nọ dibu eyin kinnikinni de lì do, Amọsi yin whinwhàn nado dọyẹwheho to whenuena e sè bọ Jehovah dọmọ: ‘Yì, dọ dọdai hlan omẹ ṣie lẹ.’ (Amọsi 7:15) Budisi Jiwheyẹwhe dona whàn mí nado yin lilatọ zohunhunnọ wẹndagbe Ahọluduta lọ tọn lẹ.
3:13-15; 5:11. Po alọgọ Jehovah tọn po, Amọsi he yin lẹngbọyìntọ tata de penugo nado “sakunnu” kavi dekunnuna mẹhe yin adọkunnọ bosọ yin vọdonanutọ lẹ. Mọdopolọ, Jehovah sọgan hẹn mí pegan nado lá wẹndagbe Ahọluduta lọ tọn mahopọnna lehe aigba-denamẹ de sọgan vẹawu sọ.
4:6-11; 5:4, 6, 14. Mahopọnna awugbopo gbọzangbọzan Islaelivi lẹ tọn nado “lẹgọ do” Jehovah dè, yé yin tulina dọ, “Mì dín OKLUNỌ, mì bo nasọ nọgbẹ̀.” Dile e na dẹnsọ bọ Jehovah na gbọn homẹfa dali na dotẹnmẹ titonu ylankan ehe nado zindonukọn, mí dona dotuhomẹna mẹhe tin to e mẹ lẹ nado lẹhlan Jiwheyẹwhe dè.
5:18, 19. Nulunu wẹ e na yin nado to ‘azán Jehovah tọn jlo’ to whenuena mí ma ko wleawufo na azán enẹ. Ninọmẹ mẹhe to mọwà tọn taidi mẹde he to hinhọ̀n na kinnikinni bo yì pé beali bosọ họ̀nna beali bọ odàn wá hú-adú i. Nuyọnẹnnu wẹ e na yin dọ mí ni “nọ họ́” míde to gbigbọ-liho bo nọ̀ aṣeji.—Luku 21:36.
7:12-17. Mí dona gboadọ bo deji dile mí to owẹ̀n Jiwheyẹwhe tọn lá.
9:7-10. Yinyin kúnkan tọgbo nugbonọ lẹ po mẹhe yin tuntundote sọn Egipti taidi mẹdide Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn po ma glọnalina Islaelivi nugbomadọtọ lẹ nado hẹn nukundagbe Jiwheyẹwhe tọn bu taidi Kuṣinu lẹ gba. Nukundagbe Jiwheyẹwhe he ma nọ homẹnukuntapọ́n lọ tọn mimọyi ma nọ sinai do whẹndo he mẹ mẹde wá sọn ji gba adavo nado “dibusi i, bo wazọ́n dodo.”—Owalọ lẹ 10:34, 35.
Nuhe Mí Dona Wà
Azán whẹdida hinhẹnṣẹ Jiwheyẹwhe tọn do aihọn Satani tọn ji ko sẹpọ. Jiwheyẹwhe ko kọ̀n gbigbọ etọn jẹgbonu do sinsẹ̀n-basitọ etọn lẹ ji nado hẹn yé pegan nado sọgan na avase gbẹtọ lẹ gando wiwá azán etọn tọn go. Be e ma jẹ dọ mí ni tindo mahẹ gigọ́ to alọgigọna mẹdevo lẹ mẹ nado yọ́n Jehovah bo ‘dawhá ylọ oyín etọn’ ya?—Joẹli 2:31, 32.
Amọsi dotuhomẹnamẹ dọmọ: “Mì gbẹwanna oylan, bo yiwanna dagbe, bosọ hẹn whẹdida lodo to họngbo lọ ji.” (Amọsi 5:15) Dile azán Jehovah tọn to unklẹn, nuyọnẹnnu wẹ e na yin nado dọnsẹpọ Jiwheyẹwhe bo nọla na aihọn ehe po gbẹdido ylankan etọn lẹ po. Nado jẹ yanwle enẹ kọ̀n, lehe nuhe mí plọn sọn owe Joẹli po Amọsi po tọn lẹ mẹ wá do ganmẹ do sọ!—Heblu lẹ 4:12.
[Yẹdide to weda 12]
Joẹli dọ dọdai dọmọ: ‘Azán Jehovah tọn tin sẹpọ!’
[Yẹdide to weda 15]
Taidi Amọsi, mí dona gboadọ bo deji dile mí to owẹ̀n Jiwheyẹwhe tọn lá