Ohó Jehovah Tọn Tin to Ogbẹ̀
Nuagokun lẹ sọn Owe Hagai po Zekalia po Tọn lẹ Mẹ
MÍ TIN to owhe 520 J.W.M. Owhe 16 ko juwayi sọn whenue gbọ́n Ju he lẹkọ sọn kanlinmọgbenu Babilọni tọn lẹ ze dodonu tẹmpli Jehovah tọn dai to Jelusalẹm. Etomọṣo, tẹmpli lọ ma ko yin gbigbá fó, podọ azọ́n họgbigbá tọn lọ tin to alọhẹndotenamẹ glọ. Jehovah de yẹwhegán Hagai podọ to osun awe godo, yẹwhegán Zekalia nado lá ohó Etọn.
Yanwle dopolọ wẹ Hagai po Zekalia po tindo, enẹ wẹ nado dozolanmẹna gbẹtọ lẹ nado gọ̀ azọ́n tẹmpli vivọgbá tọn lọ bẹjẹeji. Vivẹnudido yẹwhegán ehelẹ tọn tindo kọdetọn dagbe, podọ tẹmpli lọ yin tadona to owhe atọ́n godo. Owẹ̀n he Hagai po Zekalia po lá yin kinkàndai to owe Biblu tọn he yinkọ yetọn yin didona lẹ mẹ. Owe Hagai tọn yin tadona to 520 J.W.M. podọ Zekalia tọn to 518 J.W.M. Taidi yẹwhegán enẹlẹ, mílọsu mọ azọ́ndenamẹ de yí sọn Jiwheyẹwhe dè he dona yin tadona jẹnukọnna vivọnu aihọn ylankan ehe tọn. Azọ́n yẹwhehodidọ Ahọluduta lọ tọn po mẹhẹnzun devi po tọn wẹ. Mì gbọ mí ni pọ́n tulinamẹ he mí sọgan mọyi sọn owe Hagai po Zekalia po tọn lẹ mẹ.
“MÌ ZE AYIHA MÌTỌN DO ALIHO MÌTỌN LẸ GO”
To azán 112 gblamẹ, Hagai lá owẹ̀n zodolanmẹnamẹ tọn ẹnẹ. Tintan wẹ: “Mì ze ayiha mìtọn do aliho mìtọn lẹ go. Mì hẹji yì jẹ otò okọ́ta mẹ, bo hẹn atin wá, bo do ohọ̀ lọ; yẹn bo nasọ yí homẹhunhun to e mẹ, yè bo nasọ pagigona mi, wẹ OKLUNỌ dọ.” (Hagai 1:7, 8) Gbẹtọ lọ lẹ yinuwa sọgbe hẹ wẹndomẹ lọ. Wẹndomẹ awetọ bẹ opagbe lọ hẹn dọmọ: “Yẹn [Jehovah] bo nasọ yí gigo do gọ́ ohọ̀ he.”—Hagai 2:7.
Sọgbe hẹ wẹndomẹ atọ̀ntọ, kọgbigbẹ́ azọ́n tẹmpli vivọgbá tọn lọ go ko hẹn ‘gbẹtọ lọ lẹ po azọ́n alọ yetọn lẹ tọn po’ zun mawé to nukun Jehovah tọn mẹ. Ṣigba sọn gbeegbe yé na gọ̀ azọ́n nuvọjlado tọn lọ bẹjẹeji, Jehovah “na dona” yé. Dile e yin didọ to wẹndomẹ ẹnẹtọ mẹ do, Jehovah na “và huhlọn ahọludu akọta lẹ tọn tọn sudo” bo nasọ yí Togán Zelubabẹli do basi “hiadonu de.”—Hagai 2:14, 19, 22, 23.
Gblọndo Na Kanbiọ Owe-Wiwe Tọn Lẹ:
2:6, 7, 21, 22—Mẹnu kavi etẹwẹ hẹn whinwhàn lọ wá, podọ etẹ mẹ wẹ e dekọtọn do? Jehovah to ‘akọta lẹ whàn’ gbọn yẹwheho Ahọluduta lọ tọn he to yinyin didọ lẹdo aihọn pé gblamẹ. Azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ sọ nọ gọalọ nado hẹn ‘onú tindo ojlona lẹ sọn akọta lẹpo mẹ’ wá ohọ̀ Jehovah tọn mẹ bo nọ gbọnmọ dali yí gigo do gọ́ e mẹ. To madẹnmẹ, “OKLUNỌ awhànpa lẹ tọn” na whàn “olọn lẹ, po aigba lọ po, po ohù po, po aigba-klo po,” bo na takitina aihọn ylankan ehe blebu biọ vasudo mẹ.—Heblu lẹ 12:26, 27.
2:9—Aliho tẹlẹ mẹ wẹ ‘gigo ohọ̀ godo tọn na yin daho hú nukọn tọn’ te? E whè gbau, ehe dona yin to aliho atọ̀n mẹ: owhe sọha he tẹmpli lọ nọ̀ aimẹ na, mẹhe plọnmẹ to finẹ, podọ mẹhe wọ̀ wá e mẹ nado basi sinsẹ̀n hlan Jehovah lẹ. Dile e tlẹ yindọ tẹmpli gigonọ Sọlọmọni tọn nọ̀ aimẹ dẹn sọ owhe 420, sọn 1027 J.W.M. jẹ 607 J.W.M., ‘ohọ̀ godo tọn’ lọ yin yiyizan họ̀ owhe 580, sọn whenue e yin tadona to 515 J.W.M. kakajẹ gbakija etọn whenu to 70 W.M. Humọ, Mẹssia lọ—Jesu Klisti—plọnmẹ to ‘ohọ̀ godo tọn’ lọ mẹ podọ mẹsusu sọ wá sẹ̀n Jiwheyẹwhe to e mẹ hugan “nukọn tọn.”—Owalọ lẹ 2:1-11.
Nuhe Mí Plọn sọn E Mẹ:
1:2-4. Nukundiọsọmẹ he mí nọ pehẹ to azọ́n yẹwhehodidọ tọn mítọn mẹ ma dona zọ́n bọ mí na jẹ yanwle mítọn lẹ zedo otẹn tintan mẹ ji kakati nado “dín ahọludu Jiwheyẹwhe tọn . . . whẹ́.”—Matiu 6:33.
1:5, 7. E na yọ́n dọ mí ni ‘ze ayiha mítọn do aliho mítọn lẹ go’ bo lẹnnupọndo lehe nuhe mí yí gbẹzan mítọn do to wiwà nọ yinuwado haṣinṣan mítọn hẹ Jiwheyẹwhe ji do.
1:6, 9-11; 2:14-17. Ju azán Hagai gbè tọn lẹ to vivẹnudo to yanwle mẹdetiti tọn lẹ godo ṣigba ma to ale vivẹnudido yetọn tọn dù. Yé gbẹkọ tẹmpli lọ go, enẹwutu yé ma mọ dona Jiwheyẹwhe tọn. Mí dona nọ ze yanwle gbigbọmẹ tọn lẹ do otẹn tintan mẹ bo yí alindọn lẹpo do basi sinsẹ̀n hlan Jiwheyẹwhe, bosọ nọ flindọ vlavo mí tindo agbasanu vude kavi susu, ‘dona Jehovah tọn wẹ nọ hẹnmẹ wàdọkun.’—Howhinwhẹn lẹ 10:22.
2:15, 18. Jehovah dotuhomẹna Ju lẹ nado lẹnnupọn bẹsọn azán enẹ gbè sọyi, e ma yin do vọdonanu yetọn hoho tọn ji gba, ṣigba do azọ́n họgbigbá tọn lọ ji. Mọdopolọ, mí dona dovivẹnu nado nọ lẹnnu hlan nukọn dile mí to sinsẹ̀n basi hlan Jiwheyẹwhe mítọn.
‘E MA YIN GBỌN HUHLỌN DALI GBA ṢIGBA GBỌN GBIGBỌ ṢIE DALI’
Zekalia bẹ azọ́n yẹwhegán tọn etọn jẹeji po oylọ-basinamẹ de po hlan Ju lẹ nado ‘lẹgọ do Jehovah dè.’ (Zekalia 1:3) Numimọ ṣinatọ̀n he bọdego lẹ na jide dọ Jiwheyẹwhe to godona azọ́n tẹmpli vivọgbá tọn lọ. (Pọ́n apotin lọ “Numimọ Yẹhiadonu Tọn Ṣinatọ̀n Zekalia Tọn Lẹ.”) Azọ́n họgbigbá tọn lọ na yin tadona, ‘e ma yin gbọn awhànfuntọ de dali, kavi gbọn huhlọn dali gba, adavo gbọn gbigbọ Jehovah tọn dali.’ (Zekalia 4:6) Dawe he yin yiylọdọ Alá lọ na “do tẹmpli OKLUNỌ tọn” bo nasọ lẹzun “yẹwhenọ de . . . to ofìn etọn ji.”—Zekalia 6:12, 13.
Omẹ Bẹtẹli tọn lẹ do afọzedaitọ lẹ hlan nado kanhose yẹwhenọ lẹ gando nùbibla to oflin vasudo Jelusalẹm tọn mẹ go. Jehovah dọna Zekalia dọ awubla nùbibla voovo ẹnẹ he yin bibasi nado flin nugbajẹmẹji he wá Jelusalẹm ji lẹ tọn na diọzun ‘ayajẹ, homẹhun po ojlẹ hùnwhẹ tọn lẹ po.’ (Zekalia 7:2; 8:19) Nulila awe he bọdego lẹ bẹ whẹdida Jehovah tọn lẹ sọta akọta po yẹwhegán lalo lẹ po, dọdai he gando Mẹssia go lẹ, po owẹ̀n hẹngọwa omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn de po hẹn.—Zekalia 9:1; 12:1.
Gblọndo Na Kanbiọ Owe-Wiwe Tọn Lẹ:
2:1—Naegbọn dawe de do yí okàn do jlẹ Jelusalẹm? E họnwun dọ nuwiwa ehe dohia dọ adó hihọ́-basinamẹ tọn de na yin gbigbá lẹdo tòdaho lọ. Angẹli lọ dọna dawe enẹ dọ Jelusalẹm na yin hinhẹngblo bo na mọ hihọ́ Jehovah tọn yí.—Zekalia 2:3-5.
6:11-13—Be jẹgbakun he yin ṣinṣinyọn na Yẹwhenọ Daho Jọṣua hẹn ẹn zun ahọlu-yẹwhenọ de wẹ ya? Lala, Jọṣua ma wá sọn hukan gandudu Davidi tọn mẹ. Ṣigba, jẹgbakun yin ṣinṣinyọn na ẹn nado do numọdohlan nukọn de hia gando Mẹssia lọ go. (Heblu lẹ 6:20) Dọdai he gando “Alà” go lọ mọ hẹndi to Ahọlu-Yẹwhenọ olọnmẹ tọn lọ Jesu Klisti mẹ. (Jẹlemia 23:5) Dile Jọṣua wadevizọn na Juvi he lẹkọwa lẹ taidi yẹwhenọ daho to tẹmpli he yin vivọgbá lọ mẹ do, mọdopolọ Jesu wẹ yin Yẹwhenọ Daho sinsẹ̀n-bibasi nugbo tọn to tẹmpli gbigbọmẹ tọn Jehovah tọn mẹ.
8:1-23—Whetẹnu wẹ nulila ao he yin nùdego to wefọ ehelẹ mẹ mọ hẹndi? Nulila lọ lẹ dopodopo bẹjẹeji po hodidọ lọ po “Le wẹ OKLUNỌ awhànpa lẹ tọn dọ” bosọ yin opagbe jijọho tọn de sọn Jiwheyẹwhe dè na omẹ etọn lẹ. Delẹ to nulila ehelẹ mẹ mọ hẹndi to owhe kanweko ṣidopotọ J.W.M., ṣigba popolẹpo yetọn ko mọ hẹndi sọn 1919 kavi to hẹndi mọ to alọnu din.a
8:3—Naegbọn Jelusalẹm yin yiylọdọ “tòdaho nugbo tọn lọ”? Jẹnukọnna vasudo etọn to 607 J.W.M., Jelusalẹm yin “tòdaho nukunbianọ” de he bẹ yẹwhegán po yẹwhenọ gblezọn lẹ po hẹn gọna tòvi he ma yin nugbonọ lẹ. (Zẹfania 3:1; Jẹlemia 6:13; 7:29-34) Ṣigba todin he tẹmpli lọ yin vivọgbá bọ gbẹtọ lẹ ze yede jo na sinsẹ̀n-bibasi Jehovah tọn, nugbo sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke tọn lẹ na yin didọ to finẹ, podọ Jelusalẹm na yin yiylọdọ “tòdaho nugbo tọn lọ.”
11:7-14—Etẹwẹ e zẹẹmẹdo to whenuena Zekalia sán opò de he yin yiylọdọ “Whanpẹ” gọna devo he yin yiylọdọ “Homẹbla” kavi Pọninọ? Zekalia yin didohia taidi mẹhe yin didohlan nado “yìn lẹngbọpa hùhù tọn lọ”—enẹ wẹ omẹ taidi lẹngbọ he nukọntọ yetọn lẹ to titafú lẹ. To azọngban lẹngbọhọtọ tọn etọn mẹ, Zekalia nọtena Jesu Klisti he yin didohlan omẹ alẹnu Jiwheyẹwhe tọn lẹ ṣigba yin gbigbẹdai gbọn yé dali. Sinsán opò he yin “Whanpẹ” lọ tọn zẹẹmẹdo dọ Jiwheyẹwhe na hẹn alẹnu Osẹ́n tọn he e basi hẹ Ju lẹ wá vivọnu bo ma nasọ do nukundagbe hia yé ba. Sinsán opò he yin ‘Pọninọ’ lọ tọn zẹẹmẹdo dọ kanṣiṣa nọvi-nọvi tọn he tin to Juda po Islaeli po ṣẹnṣẹn to sinsẹ̀n-bibasi liho na doalọte.
12:11—Etẹwẹ yin “awubla Hadadlimọni tọn to agbàdo Mẹgido tọn mẹ”? Ahọlu Josia Juda tọn yin hùhù to awhàn de whenu sọta Falo Neko Egipti tọn to “agbàdo Mẹgido tọn mẹ,” podọ gbẹtọ lẹ blawu na okú etọn po “avigbè” lẹ po na owhe susu. (2 Otannugbo lẹ 35:25) Enẹwutu, “awubla Hadadlimọni tọn” lọ sọgan ko to alọdlẹndo awubibla do okú Josia tọn ji.
Nuhe Mí Plọn sọn E Mẹ:
1:2-6; 7:11-14. Homẹ Jehovah tọn nọ hùn bọ e nọ lẹgọ do mẹhe gbọn lẹnvọjọ dali kẹalọyi wọhẹ bo lẹkọ do e dè gbọn alindọn lẹpo yíyí do sẹ̀n ẹn dali lẹ dè. To alọ devo mẹ, e ma nọ dotoaina mẹhe “gbẹ́ nado tuntoai, bosọ lẹ́ abọ́ adingbannọ de, bosọ hẹn otó yetọn lẹ pẹ̀n” ma nado sè wẹndomẹ etọn lẹ eyin yé dawhá ylọ ẹ na alọgọ.
4:6, 7. Aliglọnnamẹnu depope ma klohugan bo na hẹnalọdotena gbigbọ Jehovah tọn nado hẹn azọ́n tẹmpli vivọgbá tọn lọ wá tadona dagbe kọ̀n gba. Eyin mí nọ yí yise zan to Jehovah mẹ, mí sọgan duto nuhahun depope he mí pehẹ to sinsẹ̀nzọn mítọn hlan ẹn mẹ ji.—Matiu 17:20.
4:10. To anademẹ Jehovah tọn glọ, Zelubabẹli po omẹ etọn lẹ po dotana tẹmpli lọ gbigbá sọgbe hẹ nujinọtedo yiaga Jiwheyẹwhe tọn lẹ. Gbẹninọ sọgbe hẹ nubiọtomẹsi Jehovah tọn lẹ ma vẹawu hugan na gbẹtọvi mapenọ lẹ.
7:8-10; 8:16, 17. Nado sọgan mọ nukundagbe Jehovah tọn, mí dona nọ yí whẹdida dodo zan, zindonukọn to homẹdagbe didohia mẹ bo do lẹblanu hia bosọ nọ dọ nugbo na ode awetọ.
8:9-13. Jehovah nọ dona mí eyin ‘alọ mítọn lẹ yin huhlọnnọ’ dile mí to azọ́n he e de na mí lọ wà. Dona ehelẹ bẹ jijọho, hihọ́ po nukọnyiyi gbigbọmẹ tọn po hẹn.
12:6. Mẹhe tin to otẹn nugopọntọ tọn mẹ to omẹ Jehovah tọn lẹ ṣẹnṣẹn lẹ dona taidi “zòwhán miyọ́n tọn”—enẹ wẹ nado yin zohunhunnọ tlala.
13:3. Nugbonọ-yinyin mítọn na Jiwheyẹwhe nugbo lọ po titobasinanu etọn po dona hugan nugbonọ-yinyin mítọn na gbẹtọvi depope mahopọnna lehe mẹlọ sẹpọ mí do.
13:8, 9. Atẹṣitọ he Jehovah gbẹdai lẹ sù tlala, yèdọ adà awe aigba lọ tọn. Adà atọ̀ntọ lọ kẹdẹ wẹ yin kinkọ̀n kavi yin kiklọwé taidi gbọ̀n miyọ́n mẹ. To azán mítọn gbè, Mẹylọhodotọklisti he bẹ suhugan mẹhe ylọ yede dọ Klistiani lẹ tọn hẹn, ko yin gbigbẹdai gbọn Jehovah dali. Sọha kleun de poun, yèdọ Klistiani yiamisisadode lẹ wẹ ‘ylọ oyín Jehovah tọn’ bo ze yede jo nado yin kiklọwé. Yewlẹ po yisenọ hatọ yetọn lẹ po ko do yede hia taidi Kunnudetọ Jehovah tọn nujọnu tọn lẹ.
Mí Yin Zodolanmẹna Nado Wazọ́n po Zohunhun Po
Nawẹ nuhe Hagai po Zekalia po lá lẹ gando mí go to egbehe gbọn? Eyin mí lẹnnupọndo lehe wẹndomẹ yetọn whàn Ju lẹ nado na ayidonugo azọ́n tẹmpli vivọgbá tọn lọ do ji, be enẹ ma dona whàn mí nado tindo mahẹ zohunhunnọ to azọ́n yẹwheho Ahọluduta lọ tọn didọ po mẹhẹnzun devi po tọn mẹ ya?
Zekalia dọ dọdai dọ Mẹssia lọ na wá bo “hẹ́ kẹtẹkẹtẹ de ji,” bo nasọ yin didehia po “wọ̀wọ́ fataka tọn gbàn” po, dọ e na yin hihò, podọ “lẹngbọ lẹ . . . nasọ yin vúnvúnvúnvún.” (Zekalia 9:9; 11:12; 13:7) Lehe ayihamẹlinlẹnpọn do hẹndi dọdai Zekalia tọn he gando Mẹssia go ehelẹ ji yinuwado yise mítọn ji do sọ! (Matiu 21:1-9; 26:31, 56; 27:3-10) Jidide mítọn to Ohó Jehovah tọn mẹ podọ to awuwledainanu etọn lẹ na whlẹngán mẹ yin hinhẹn lodo.—Heblu lẹ 4:12.
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
[Apotin to weda 11]
NUMIMỌ YẸHIADONU TỌN ṢINATỌ̀N ZEKALIA TỌN LẸ
1:8-17: Na nujikudo dọ tẹmpli lọ na yin tadona bo dohia dọ Jiwheyẹwhe na dona Jelusalẹm po tòdaho Juda tọn devo lẹ po.
1:18-21: Dopagbe dọ ‘azò ẹnẹ he vúnvún Juda pé’ lẹ na wá opodo, yèdọ gandudu he diọnukunsọ sinsẹ̀n-bibasi Jehovah tọn lẹpo.
2:1-13: Dohia dọ Jelusalẹm na yin hinhẹn gblodeji bọ Jehovah na lẹzun “adó miyọ́n tọn de hlan ẹn lẹdo pé”—yèdọ hihọ́ de.
3:1-10: Dohia dọ Satani wẹ doalọ to nukundiọsọmẹ he wá azọ́n tẹmpli gbigbá tọn lọ ji mẹ podọ Yẹwhenọ Daho Jọṣua yin whinwhlẹngán bo yin kiklọwé.
4:1-14: Na jide dọ aliglọnnamẹnu he taidi osó lẹ na lẹzun dàngbo de podọ Togán Zelubabẹli na dotana azọ́n tẹmpli gbigbá tọn lọ.
5:1-4: Lá dẹ̀hodo de do ylanwatọ he họ̀ngán sọn yasanamẹ si lẹ ji.
5:5-11: Dọ dọdai gando opodo ylanwiwa tọn go.
6:1-8: Dopagbe gando nukunpedonugo po hihọ́-basinamẹ angẹli lẹ tọn po go.
[Yẹdide to weda 8]
Etẹwẹ yin yanwle wẹndomẹ Hagai po Zekalia po tọn?
[Yẹdide to weda 10]
Nawẹ mẹhe tin to otẹn nugopọntọ tọn mẹ lẹ taidi “zòwhán miyọ́n tọn de” gbọn?