Be ‘Azán Godo Tọn lẹ’ mẹ Wẹ Mí Tin te Nugbo Ya?

DIỌDO wunmẹ voovo awe delẹ gọalọna mí nado yọ́n nuhe Biblu ylọdọ azán godo tọn lẹ. Owe-wiwe dọ dọdai nuhe na jọ to “opodo aihọn tọn” whenu lẹ tọn. (Matiu 24:3) Biblu sọ dọ dọ diọdo na tin to walọyizan po nuyiwa gbẹtọ lẹ tọn po mẹ to ‘azán godo tọn lẹ’ mẹ.—2 Timoti 3:1.

Nujijọ aihọn tọn lẹ to pọmẹ hẹ walọyizan po jijọ gbẹtọ lẹ tọn po dohia dọ mí tin to azán godo tọn lẹ mẹ podọ Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn na hẹn dona mavọmavọ wá na mẹhe yiwanna Jiwheyẹwhe lẹ to madẹnmẹ. Jẹnukọn whẹ́, mí na gbadopọnna adà voovo atọ̀n he Jesu dọ dọ e na dohiagona azán godo tọn lẹ.

‘Bẹjẹeji Nukunbibia Tọn’

Jesu dọmọ: “Akọta na fọ́n do akọta ji, ahọludu do ahọludu ji; huvẹ . . . po aigba sisọsisọ po na tin to fisusu.” E yidogọ dọ: “Onú helẹ pó wẹ dòdó [kavi bẹjẹeji] nukunbibia tọn.” (Matiu 24:7, 8) Mì gbọ mí ni gbadopọnna “onú helẹ” dopodopo.

Gbẹtọ susu wẹ yin hùhù to awhàn po nudindọn akọ̀ tọn lẹ po mẹ to owhe kanweko he wayi mẹ. Linlin Amelika tọn de dọmọ: “Sọha mẹhe kú to awhàn mẹ to owhe kanweko [20tọ lọ] mẹ yiaga whlaatọ̀n hugan sọha mẹhe kú to awhàn lẹpo mẹ sọn owhe kanweko tintan jẹ 1899.” (Worldwatch Institute) To owe Glẹnsigbe tọn lọ L’humanité : histoire morale du XX^e siècle mẹ, Jonathan Glover wlan dọmọ: “E yin sọhayina dọ gbẹtọ livi 86 wẹ awhàn hù to ojlẹ he bẹsọn 1900 jẹ 1989 gblamẹ. . . . E sinyẹnawu nado mọnukunnujẹ lehe mẹhe yin hùhù to awhàn owhe kanweko 20tọ tọn mẹ lẹ sù sọ mẹ. Nado dọ madozẹnzẹn sọha mẹhe kú lẹ tọn na yin hopàdọ de poun, to whenuena e yindọ nudi gbẹtọ livi 58 wẹ yin hùhù to wẹkẹ whàn awe lẹ mẹ. Ṣigba, eyin mẹhuhu ehelẹ ko jọ debọdo-dego to gblagbla owhe kanweko 20tọ lọ blebu tọn mẹ wẹ, awhàn na ko hù nudi gbẹtọ 2 500 to azán dopodopo gbè, yèdọ nuhe hugan omẹ 100 to ganhiho dopo mẹ madoalọte, na owhe kanweao.” Yí nukun homẹ tọn do pọ́n lehe awubla po awufiẹsa po he ehe na ko hẹnwa na livi susu hẹnnumẹ po họntọn mẹhe hẹn ogbẹ̀ yetọn bu lẹ tọn po na sù sọ!

Dile etlẹ yindọ núdùdù susugege tin to aihọn mẹ, huvẹ yin dopo to adà he dohia dọ mí tin to azán godo tọn lẹ mẹ. Dodinnanutọ lẹ dọ dọ to owhe 30 he wayi lẹ mẹ, núdùdù sù to aimẹ hugan gbẹtọ he tin to aihọn mẹ lẹ. Etomọṣo, huvẹ tin to fisusu na mẹsusu ma tindo aigba he pemẹnu nado pọgle kavi akuẹ nado họ̀ núdùdù wutu. To otò he to nukunhùn lẹ mẹ, nudi gbẹtọ liva 1,2 wẹ nọ dowe na dọla Amelika tọn dopo [nudi 500F CFA] kavi whè humọ to gbèdopo. To sọha ehe mẹ, nudi livi 780 wẹ ma nọ mọ núdù paali. Sọgbe hẹ Titobasinanu Aihọn Tọn Na Agbasalilo, ovi he hugan livi atọ́n wẹ nọ kú to whemẹwhemẹ na núdùdù hunsindagbe tọn ma mọ dù wutu.

Etẹwẹ dogbọn aigba sisọsisọ he yin didọdai lọ dali? Sọgbe hẹ dodinnanu Geological Survey Amelika tọn, madozẹnzẹn aigba sisọsisọ he dohuhlọn jẹ obá lọ mẹ nado hẹn owhé lẹ gble tọn ko yì 17 to owhe dopo mẹ sọn 1990. Podọ to madozẹnzẹn mẹ, aigba sisọsisọ he dohuhlọn nado gbà owhé lẹ kija mlẹnmlẹn nọ jọ whladopo to owhe mẹ. Linlin devo dọmọ: “Gbẹtọ fọtọ́n kanweko susu wẹ aigba sisọsisọ ko hù to owhe 100 he wayi mẹ. Whẹwhinwhẹ́n dopo he wutu ehe do yinmọ wẹ yindọ sọn 1914 gbọ́n, lẹdo he mẹ gbẹtọ lẹ to jijideji te hugan lẹ tin to fihe aigba sisọsisọ sọgan jọ te lẹ mẹ.

Diọdo Ayidego Tọn Devo Lẹ

‘Azọ̀nylankan na tin to otẹn hunkọhunkọ mẹ,’ wẹ Jesu dọ. (Luku 21:11) Nukọnyiyi susu tin to lẹnunnuyọnẹn amasinzọnwiwa tọn liho todin hugan gbede pọ́n tọn. Ṣogan, azọ̀n hoho po yọyọ lẹ po gbẹ́ to yasana gbẹtọvi lẹ. Linlinwe Amelika tọn de dọmọ: “Azọ̀n he yin yinyọnẹn ganji 20—he bẹ pẹ́nwe, ovà, po azọ̀n oslú po sislá po tọn hẹn—ko gọ̀ fọ́n po huhlọn po kavi gbayipe to fisusu sọn 1973, podọ amasin lẹ ma nọ penugo nado gbọ̀ azọ̀n ehelẹ ba. E whè gbau, nudi azọ̀n 30 he ma yin yinyọnẹn dai lẹ ko yin yinyọnẹn sọn 1973. Ehelẹ bẹ VIH, Ebola, hépatite C, po azọ̀n Nipah po hẹn, podọ yé ma tindo amasin.” (National Intelligence Council) Sọgbe hẹ linlin Croix-Rouge tọn, 28 juin 2000 tọn, sọha mẹhe azọ̀n he nọ bẹplamẹ lẹ hù tọn yiaga whla 160 hugan sọha mẹhe nujijọ jọwamọ tọn lẹ hù to owhe he jẹnukọn lọ mẹ.

Adà ayidego tọn devo he dohia dọ mí tin to azán godo tọn lẹ mẹ wẹ yindọ ‘ylanwiwa na sudeji.’ (Matiu 24:12) To fisusu to egbehe, gbẹtọ lẹ nọ sú ohọ̀n yetọn lẹ gbanun-gbanun bo ma nọ tindo numọtolanmẹ hihọ́ tọn to aliji to zánmẹ. Podọ etẹwẹ dogbọn hẹnflu jẹhọn, osin, po aigba po tọn he nọ saba yin kọdetọn sẹ́nhẹngba tọn he mí to mimọ to egbehe dali? Ehe lọsu yin hẹndi nuhe Biblu dọ dọdai etọn tọn. Owe Osọhia tọn dlẹnalọdo ojlẹ dide Jiwheyẹwhe tọn nado “husudo yé he to aihọn husudo lẹ.”—Osọhia 11:18.

Walọyizan Gbẹtọ lẹ Tọn to Azán Godo Tọn lẹ Mẹ

Jaale hùn Biblu towe do 2 Timoti 3:1-5 bo hia ẹ. Apọsteli Paulu wlan dọmọ: “To azán lẹ godo ojlẹ awusinyẹn tọn lẹ na wá.” Enẹgodo, e slẹ walọ voovo 20 he na do mẹylankan lẹ hia. Be hiẹ ko doayi delẹ to walọ ehelẹ mẹ go to mẹhe nọ nọ̀ lẹdo towe mẹ lẹ si ya? Gbadopọnna nuhe ko yin didọ to agọe gando gbẹtọ egbezangbe tọn lẹ go.

“Owanyi na yede tọ́.” (2 Timoti 3:2) “[Gbẹtọ lẹ to] vivẹnudo nado nọ wà onú yetọn titi lẹ todin hú gbede pọ́n. [Yé] to nuyiwa taidi yẹwhe, bosọ nọ donukun dọ mẹdevo lẹ ni yinuwa hẹ yé domọ.”—Linlinwe Financial Times Angleterre tọn.

“Nukunkẹnnọ [kavi wanyina akuẹ tọ́].” (2 Timoti 3:2) “Gbigbọ ṣejannabi ojlo agbasanu lẹ tọn ko yíta to gbigbọ jlẹkajininọ tọn si to agọe. Eyin gbẹtọ lẹ ma mọ dọ a yin adọkunnọ be nuvọ́nọ de poun wẹ a yin.”—Linlinwe Jakarta Post Indonésie tọn.

“Tolivẹtọ do mẹjitọ go.” (2 Timoti 3:2) “E nọ paṣa mẹjitọ lẹ nado mọ ovi owhe ẹnẹ mẹvi yetọn to nuyiwa bo to gbedena yé di Ahọlu . . . kavi ovi owhe ṣinatọ̀n mẹvi yetọn to gbèylan na yé.”—Linlinwe American Educator États-Unis tọn.

“Mawenọ [kavi nugbonọ-mayin tọ́].” (2 Timoti 3:2) “Diọdo daho hugan he wá aimẹ to nujinọtedo walọ dagbe tọn lẹ mẹ to [owhe 40 he wayi lẹ] gblamẹ sọgan ko yin ojlo he sunnu susu to tintindo dogọ nado jo alọwlemẹ po ovi [yetọn] lẹ po do.”—Linlinwe Wilson Quarterly États-Unis tọn.

“Matin owanyi hẹnnumẹ tọn.” (2 Timoti 3:3) “Danuwiwa whẹndo tọn wẹ yiaga hugan to nuyiwa egbesọegbesọ gbẹtọ tọn lẹ mẹ lẹdo aihọn pé.”—Linlinwe Journal of the American Medical Association États-Unis tọn.

“Awumajainanọ [kavi wazẹjlẹgonọ].” (2 Timoti 3:3) “Suhugan otàn he nọ yin mimọ to weda tintan linlinwe lẹ tọn ji to afọnnu lẹpo nọ do gbẹtọ he ma nọ duto yede ji, he gbọagba walọ dagbe tọn bo masọ tindo lẹblanu na mẹdevo lẹ kavi na yelọsu lẹ hia. . . . Walọ dagbe na busẹ sọn aihọn lọ mẹ petepete to madẹnmẹ eyin gbẹtọ lẹ zindonukọn nado joawuna kanyinylan dile yé to wiwà do todin.”—Linlinwe Bangkok Post Thaïlande tọn.

“Kanylantọ.” (2 Timoti 3:3) “Homẹgble aplà po adi he ma nọ yin didava po nọ [yin] mimọ to aliji, to nuyiwahẹmẹ agọ̀ whẹndo tọn lẹ mẹ, . . . podọ [to] danuwiwa he ma sọgan yin whẹsuna po dehe ma yin dandan tọn lẹ he nọ saba zọnpọ hẹ sẹ́nhẹngba po mẹ. Danuwiwa wunmẹwunmẹ lẹ wẹ nọ yin mimọ to whedepopenu podọ ehe nọ hẹn gbẹtọ lẹ tindo numọtolanmẹ ṣokẹdẹninọ po hihọ́-matindo tọn po.”—Linlinwe Business Day Afrique du Sud tọn.

“Wanyina aṣọ́ [kavi gbẹdudu] hú Jiwheyẹwhe tọ́.” (2 Timoti 3:4) “Mẹsusu ko jẹ jlòkoko to whẹho zanhẹmẹ tọn mẹ, to whenuena walọ dagbe Klistiani tọn ko lẹzun nuhe yé jẹagọdo.”—Linlinwe Boundless to Internet ji.

“Yé tindo ohia jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn, ṣigba yé mọ́n huhlọn etọn.” (2 Timoti 3:5) “[Galọtọ dai tọn de to Pays-Bas] yigbe dọ pipli sinsẹ̀nnọ lẹ tọn wẹ nọ jẹagọdo [ajọ́ galilọ tọn] hinhẹn sọgbe hẹ osẹ́n hugan. E yiagbọji, bo dọ po nukiko yẹsẹ po dọ to whenuena emi gbẹ́ yin galọtọ, nukọntọ [sinsẹ̀n tọn] lẹ tin to ahisinọ emitọn hugan lẹ mẹ. E yidogọ dọ ‘galọtọ lẹ nọ saba dọ dọ ahisinọ dagbe hugan emitọn lẹ wẹ yin sinsẹ̀nnọ.’ ”—Linlinwe National Catholic Reporter États-Unis tọn.

Etẹwẹ Sọgodo Bẹhẹn?

Aihọn gọ́ na tukla to egbehe, kẹdẹdile Biblu ko dọ do. Ṣigba, dọdai lọ gando “ohia wiwá [kavi tintin tofi Klisti tọn], po opodo aihọn tọn po tọn” go bẹ adà dagbe de hẹn. “Yè nasọ dọyẹwheho wẹndagbe ahọludu tọn he lẹ to aigba fininọ lẹpo mẹ na okunnu de hlan akọta lẹpo,” wẹ Jesu dọ. (Matiu 24:3, 14) Wẹndagbe Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn to yinyin lilá to aigba hugan 230 ji. Hugan gbẹtọ livi ṣidopo sọn “akọta lẹpo mẹ, sọn ohẹnnu lẹpo mẹ, sọn gbẹtọ lẹpo mẹ, podọ sọn ogbè lẹpo mẹ,” wẹ hẹn alọnu ján to wẹndagbe Ahọluduta lọ tọn lilá mẹ. (Osọhia 7:9) Etẹwẹ yin kọdetọn nuwiwa zohunhunnọ yetọn tọn? Dibla yindọ mẹhe tin to aigba ji lẹpo wẹ ko sè owẹ̀n dogbọn nuhe Ahọluduta lọ yin, nuhe e na wà, podọ lehe dona etọn lẹ sọgan yin mimọ do dali. Na nugbo tọn, ‘oyọnẹn nugbo ko sudeji to ojlẹ opodo lọ tọn mẹ.’—Daniẹli 12:4.

Hiẹ dona dovivẹnu nado mọ oyọnẹn ehe yí. Lẹnnupọndo nuhe na jọ ji to whenuena wẹndagbe lọ ko yin lilá jẹ obá he jlo Jehovah mẹ. Jesu dọmọ: “Whenẹnu wẹ opodo na wá.” (Matiu 24:14) Ojlẹ lọ na sọ̀ na Jiwheyẹwhe nado và mẹylankan lẹpo sudo to aigba ji. Howhinwhẹn lẹ 2:22 dọmọ: “Mẹylankan lẹ wẹ yè na sán sọn aihọn mẹ, sẹ́nmẹjẹtọ lẹpo wẹ yè na dọ̀nsún sọn e mẹ.” Etẹwẹ dogbọn Satani po aovi etọn lẹ po dali? Yé na yin dindọn dlan odò mapote de mẹ, fie yé ma na penugo nado klọ akọta lẹ te ba. (Osọhia 20:1-3) Enẹgodo ‘nugbonọ po yé he pé lẹ po wẹ na nọ̀’ aigba ji. Podọ yé na duvivi dona jiawu Ahọluduta lọ tọn lẹ.—Howhinwhẹn lẹ 2:21; Osọhia 21:3-5.

Etẹwẹ Hiẹ Dona Wà?

Ayihaawe depope ma tin gandego. Vivọnu aihọn Satani tọn ko sẹpọ. Opodo lọ na wá mẹhe gbẹkọ kunnudenu lọ go dọ mí tin to azán godo tọn lẹ mẹ lẹpo ji to ajiji mẹ. (Matiu 24:37-39; 1 Tẹsalonikanu lẹ 5:2) Enẹwutu, Jesu dọna hosetọ etọn lẹ dọmọ: “Mì ni payi mìde go, vlavo ayiha mìtọn nikaa yin yíyí gigọfla do doagbànna, po núnùmú ogbẹ̀ tọn po, bọ azán lọ nado wá mì ji ajiji di omọ̀ de. Na mọ wẹ e na wá yemẹpo ji do he nọ nọ̀ nukunmẹ aigba tọn ji lẹpo. Ṣigba mì nọ họ́ mìde to osaa lẹpo, bo nọ basi ovẹvivẹ, na mì nido yínuglo nado họ̀ngán sọn onú helẹ pó mẹ he to na wá jọ, podọ nado ṣite to Ovi gbẹtọ tọn nukọn.”—Luku 21:34-36.

Mẹhe tindo teninọ alọkẹyi tọn to Jesu he yin Ovi gbẹtọ tọn nukọn lẹ kẹdẹ wẹ sọgan donukun nado lùn vivọnu aihọn ylankan ehe tọn tọ́n. Lehe e yin onú titengbe dọ mí ni yí whenu he pò lọ zan nado dín nukundagbe Jehovah Jiwheyẹwhe po Jesu Klisti po tọn do sọ! To odẹ̀ he Jesu hò hlan Jiwheyẹwhe mẹ, e dọmọ: “Ehe wẹ ogbẹ̀ madopodo, dọ yé ni yọ́n hiẹ ṣokẹdẹ Jiwheyẹwhe nugbo, podọ ewọ mẹhe hiẹ dohlan, yèdọ Jesu Klisti.” (Johanu 17:3) Enẹwutu, nuyọnẹnnu wẹ e yin dọ hiẹ ni plọnnu dogọ gando Jehovah Jiwheyẹwhe po nubiọtomẹsi etọn lẹ po go. Kunnudetọ Jehovah tọn he tin to okọ́ towe mẹ lẹ na jaya nado gọalọna we nado mọnukunnujẹ nuhe Biblu plọn mí lẹ mẹ. Mí basi oylọna we po zohunhun po nado dín yé mọ kavi kanwe hlan zinjẹgbonutọ linlinnamẹwe ehe tọn lẹ.

[Apotin/Yẹdide lẹ to weda 7]

ADÀ VOOVO AZÁN GODO TỌN LẸ TỌN

DIỌDO AYIDEGO TỌN LẸ:

▪ Awhàn.—Matiu 24:6, 7.

▪ Huvẹ.—Matiu 24:7.

▪ Aigba sisọsisọ.—Matiu 24:7.

▪ Azọ̀nylankan.—Luku 21:11.

▪ Ylanwa na sudeji.—Matiu 24:12.

▪ Husudo aigba tọn.—Osọhia 11:18.

GBẸTỌ LẸ:

▪ Owanyi na yede tọ́.—2 Timoti 3:2.

▪ Nukunkẹnnọ kavi wanyina akuẹ tọ́.—2 Timoti 3:2.

▪ Saklanọ.—2 Timoti 3:2.

▪ Tolivẹtọ do mẹjitọ go.—2 Timoti 3:2.

▪ Mayọndagbenọ.—2 Timoti 3:2.

▪ Mawenọ kavi nugbonọ-mayin tọ́.—2 Timoti 3:2.

▪ Matin owanyi hẹnnumẹ tọn.—2 Timoti 3:3.

▪ Awumajainanọ kavi wazẹjlẹgonọ.—2 Timoti 3:3.

▪ Kanylantọ.—2 Timoti 3:3.

▪ Wanyina aṣọ́ kavi gbẹdudu.—2 Timoti 3:4.

▪ Yẹnuwiwa sinsẹ̀n tọn.—2 Timoti 3:5.

SINSẸ̀N-BASITỌ NUGBO LẸ:

▪ Tindo oyọnẹn susu.—Daniẹli 12:4.

▪ Nọ lá wẹndagbe lọ lẹdo aihọn pé.—Matiu 24:14.

[Asisa Yẹdide tọn]

UNITED NATIONS/Photo by F. GRIFFING