“Mì Tindo Owanyi to Mìdelẹ Ṣẹnṣẹn”

“Gbedide yọyọ de wẹ yẹn to nina mì, dọ mì ni yiwanna ode awetọ; kẹdẹdile yẹn ko yiwanna mì do, dọ mìlọsu ni yiwanna ode awetọ mìtọn. Gbọn ehe dali wẹ mẹlẹpo na yọnẹn dọ devi ṣie lẹ wẹ mì yin, eyin mì tindo owanyi to mìdelẹ ṣẹnṣẹn.”—JOHANU 13:34, 35.

Nuhe E Zẹẹmẹdo: Klisti dọna hodotọ etọn lẹ nado yiwanna ode awetọ dile ewọ yiwanna yé do. Owanyi nankọ wẹ e tindo na yé? E yiwanna mẹlẹpo mahopọnna pọndohlan agọ̀ he mẹhe nọgbẹ̀ to ojlẹ etọn mẹ lẹ nọ tindo gando akọ̀ devo kavi yọnnu lẹ go. (Johanu 4:7-10) Owanyi whàn Jesu nado yí whenu, huhlọn po dagbemẹninọ etọn po do sanvọ́ nado gọalọna mẹdevo lẹ. (Malku 6:30-34) Klisti wá do owanyi etọn hia to aliho daho hugan mẹ. E dọmọ: “Yẹn wẹ lẹngbọhọtọ dagbe lọ; lẹngbọhọtọ dagbe nọ ze alindọn etọn jo do ota lẹngbọ lẹ tọn mẹ.”—Johanu 10:11.

Lehe Klistiani Dowhenu Tọn lẹ Jẹ Nubiọtomẹsi Enẹ Kọ̀n Do: To owhe kanweko tintan whenu, Klistiani lẹ nọ ylọ ode awetọ dọ “mẹmẹsunnu” kavi “mẹmẹyọnnu.” (Filemọni 1, 2) Gbẹtọ akọta lẹpo tọn wẹ yin alọkẹyi to agun Klistiani tọn mẹ, na yé yise dọ “vogbingbọn de ma tin to Ju po Glẹkinu po ṣẹnṣẹn, na Oklunọ dopolọ wẹ yemẹpo tindo.” (Lomunu lẹ 10:11, 12) To Pẹntikọsti 33 W.M. godo, devi he to Jelusalẹm lẹ “to núzinzan po nutindo yetọn lẹ po sà bo to akuẹ lọ lẹ má na mẹlẹpo, sọgbe hẹ nuhudo mẹdopodopo tọn.” Etẹwutu? Na devi yọyọ he yí baptẹm lẹ nido sọgan gbọṣi Jelusalẹm bo zindonukọn “nado to yedelẹ zejo na nuplọnmẹ apọsteli lẹ tọn.” (Owalọ lẹ 2:41-45) Ṣigba, etẹwẹ whàn yé nado wàmọ? To nuhe ma pé owhe 200 to okú apọsteli lẹ tọn godo, Tertullien yihodọ sọn nuhe mẹdevo lẹ dọ gando Klistiani lẹ go mẹ dọmọ: “Lehe yé yiwanna ode awetọ . . . bo wleawufo etlẹ yin nado kú do ota ode awetọ tọn mẹ do sọ.”

Mẹnu lẹ Wẹ Jẹ Nubiọtomẹsi Enẹ Kọ̀n to Egbehe? Owe lọ L’Histoire du déclin et de la chute de l’Empire romain (1837) dohia dọ hugan owhe kanweko lẹ, mẹhe ylọ yede dọ Klistiani lẹ “ko hẹn awugble sinsinyẹn lẹ wá ode awetọ ji, hugan dehe yé ko tindo numimọ etọn sọn [mayisenọ] he nọ wà okà lẹ dè.” Dodinnanu agọe tọn de to États-Unis dohia dọ mẹhe nọ tindo wangbẹna akọ̀ tọn lẹ nọ saba yin sinsẹ̀nnọ lẹ—yèdọ suhugan mẹhe ylọ yede dọ Klistiani lẹ tọn. Ṣọṣi dopolọ yitọ lẹ he tin to otò voovo mẹ lẹ ma nọ saba tindo kanṣiṣa to yedelẹ ṣẹnṣẹn, podọ enẹ nọ zọ́n bọ yé ma nọ penugo kavi yin whinwhàn nado gọalọna yisenọ hatọ lẹ to whenue nuhudo de fọ́n.

To whenue jẹhọn-ahizi ẹnẹ delẹ gbànú to osun awe gblamẹ to Floride to 2004 godo, azinponọ wedegbẹ́ he nọ penukundo nujijọ ajiji lẹ go (Comité des opérations de secours) to Floride tọn basi dodinnanu nado yọnẹn eyin yè to nukunpedo núdùdù po nuyizan lẹ po go ganji. E dọ dọ pipli devo depope ma yin tito-basina ganji sọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ, bosọ dọ dọ emi na wleawuna nudepope he yé na tindo nuhudo etọn na yé. Jẹnukọnna enẹ, to 1997, pipli kọgbọ tọn Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn de zingbejizọnlin yì République démocratique du Congo nado hẹn amasin, núdùdù po avọ̀ po yì na yisenọ hatọ yetọn lẹ po mẹdevo he tin to nuhudo mẹ lẹ po. Kunnudetọ hatọ lẹ to Europe basi nunina voovo lẹ he yì dọla Amelika tọn livi dopo.