Nọ Yinuwa to Kọndopọ mẹ hẹ Odẹ̀ Jesu Tọn
“Otọ́ E, . . . pagigona visunnu towe, na visunnu towe nido sọgan pagigona we.”—JOH. 17:1.
ETẸWẸ HIẸ LẸN?
Etẹwẹ e zẹẹmẹdo nado “yọ́n” Jiwheyẹwhe nugbonugbo?
Nawẹ odẹ̀ Jesu tọn he yin kinkandai to Johanu weta 17 mẹ, mọ gblọndo yí to owhe kanweko tintan whenu gbọn?
Nawẹ mí sọgan yinuwa to kọndopọ mẹ hẹ odẹ̀ Jesu tọn to egbehe gbọn?
1, 2. Etẹwẹ Jesu wà to whenue ewọ po apọsteli nugbonọ etọn lẹ po ko basi hùnwhẹ Juwayi tọn godo to owhe 33 W.M.?
OZÁN ko kú to azán 14tọ osun Nisan tọn to owhe 33 W.M. Jesu po hodotọ etọn lẹ po ko basi hùnwhẹ Juwayi tọn, ehe flin yé lehe Jiwheyẹwhe whlẹn tọgbo yetọn lẹ sọn kanlinmọgbenu to Egipti do. Ṣigba, devi nugbonọ etọn lẹ na wá tindo numimọ “whlẹngán madopodo” he gbloada hugan mọ tọn. To wunkẹngbe, yèdọ to Nisan 14 dopolọ, Nukọntọ yetọn he ma tindo ylando na yin hùhù gbọn kẹntọ etọn lẹ dali. Ṣigba, nuyiwa wangbẹnamẹ tọn enẹ na dekọtọn do dona mẹ. Ohùn Jesu tọn he yin kinkọndai na wleawuna dodonu lọ nado whlẹn gbẹtọvi lẹ sọn ylando po okú po si.—Heb. 9:12-14.
2 Nado hẹn ẹn diun dọ mí ma wọnji nunina owanyinọ he wá sọn Jiwheyẹwhe dè enẹ go, Jesu ze hùnwhẹ whemẹwhemẹ tọn devo dai, ehe diọtẹnna hùnwhẹ Juwayi tọn. E wà ehe to whenue e wẹ́n akla madotọ́n de bo yí i na apọsteli nugbonọ 11 etọn lẹ bo dọmọ: “Ehe nọtena agbasa ṣie he na yin nina do ota mìtọn mẹ. Mì nọ wà ehe to oflin ṣie mẹ.” E wà nudopolọ na kọfo he mẹ ovẹn vẹẹ tin te lọ, bo dọna yé dọmọ: “Kọfo ehe nọtena alẹnu yọyọ lọ to dodonu ohùn ṣie tọn ji, he na yin kinkọndai do ota mìtọn mẹ.”—Luku 22:19, 20.
3. (a) Diọdo daho tẹwẹ wá aimẹ to okú Jesu tọn godo? (b) Kanbiọ tẹlẹ wẹ mí na gbadopọnna gando odẹ̀ Jesu tọn he yin kinkandai to Johanu weta 17 mẹ go?
3 To ojlẹ enẹ mẹ, alẹnu Osẹ́n tọn hoho lọ he tin to Jiwheyẹwhe po Islaelivi lẹ po ṣẹnṣẹn ko sẹpọ vivọnu. E na yin tẹndiọna gbọn alẹnu yọyọ de to Jehovah po hodotọ yiamisisadode Jesu tọn lẹ po ṣẹnṣẹn dali. Dagbemẹninọ akọta yọyọ gbigbọmẹ tọn ehe tọn to ahunmẹduna Jesu sisosiso. Akọta jọnun Islaeli tọn ko klan taun to sinsẹ̀n-liho, podọ ehe hẹn vlẹko daho wá oyín wiwe Jiwheyẹwhe tọn ji. (Joh. 7:45-49; Owalọ 23:6-9) Ṣigba, Jesu jlo dọ hodotọ emitọn lẹ ni tin to kọndopọ mẹ pẹkipẹki nado sọgan nọ wazọ́n to pọmẹ bo hẹn gigo wá na oyín Jiwheyẹwhe tọn. Enẹwutu, etẹwẹ Jesu wà? Ewọ hodẹ̀ dagbe hugan lọ, podọ lẹblanulọkẹyi wẹ e na yin na gbẹtọvi depope nado hia nuhe e dọ to odẹ̀ lọ mẹ. (Joh. 17:1-26; pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.) Dile mí na to dogbapọnna odẹ̀ ehe, mì gbọ mí ni lẹnnupọndo kanbiọ ehe ji: “Be Jiwheyẹwhe na gblọndo odẹ̀ Jesu tọn ya?” Mí sọ dona gbeje míde pọ́n bo kanse míde dọ, “Be n’to nuyiwa to kọndopọ mẹ hẹ odẹ̀ lọ ya?”
NUHE TIN TO OTẸN TINTAN MẸ NA JESU
4, 5. (a) Etẹwẹ mí plọn sọn bẹjẹeji odẹ̀ Jesu tọn mẹ? (b) Nawẹ Jehovah na gblọndo obiọ mẹdetiti tọn Jesu tọn gando sọgodo etọn go gbọn?
4 Jesu dọho po devi etọn lẹ po kakajẹ zánhomẹ, bo to oyọnẹn họakuẹ he e mọyi sọn Jiwheyẹwhe dè lẹ má hẹ yé. Enẹgodo, e ze nukun etọn lẹ daga hlan olọn bo hodẹ̀ dọmọ: “Otọ́ E, ojlẹ lọ ko wá; pagigona visunnu towe, na visunnu towe nido sọgan pagigona we, kẹdẹdile hiẹ ko na ẹn aṣẹ do agbasalan lẹpo ji do, dọ gando mẹhe hiẹ ko na ẹn lẹpo go, ewọ nido sọgan na yé ogbẹ̀ madopodo. . . . Yẹn ko pagigona we to aigba ji, na yẹn ko dotana azọ́n he hiẹ na mi nado wà. Enẹwutu, todin, Otọ́ E, yí gigo he yẹn ko tindo to apá towe whẹpo aihọn do wá tintin mẹ lọ do pagigona mi to apá towe.”—Joh. 17:1-5.
5 Doayi e go dọ bẹjẹeji odẹ̀ Jesu tọn do nuhe tin to otẹn tintan mẹ na ẹn hia. Ahunmẹdunamẹnu etọn tintan wẹ nado pagigona Otọ́ olọn mẹ tọn etọn, podọ ehe sọgbe hẹ obiọ tintan he e basi to odẹ̀ apajlẹ tọn lọ mẹ: “Otọ́, na oyín towe ni yin kinklandowiwe.” (Luku 11:2) Ahunmẹdunamẹnu Jesu tọn he bọdego wẹ nuhudo devi etọn lẹ tọn, yèdọ na “ewọ nido sọgan na yé ogbẹ̀ madopodo.” To enẹgodo, Jesu basi obiọ mẹdetiti tọn de dọmọ: “Otọ́ E, yí gigo he yẹn ko tindo to apá towe whẹpo aihọn do wá tintin mẹ lọ do pagigona mi to apá towe.” Jehovah suahọ Visunnu nugbonọ etọn bo tlẹ na ẹn hugan nuhe e biọ, enẹ wẹ ‘oyín de he yọ́n tlala hugan’ oyín angẹli lẹpo tọn.—Heb. 1:4.
‘YỌ́N JIWHEYẸWHE NUGBO DOPO KẸDẸ LỌ’
6. Etẹwẹ apọsteli lẹ dona wà nado mọ ogbẹ̀ madopodo, podọ etẹwẹ dohia dọ yé tindo kọdetọn dagbe?
6 Jesu sọ hodẹ̀ gando nuhe míwlẹ he yin ylandonọ lẹ sọgan wà nado mọ nunina ogbẹ̀ madopodo tọn yí go. (Hia Johanu 17:3.) Ewọ dọ dọ mí dona “to vivẹnudo zọnmii nado yọ́n” Jiwheyẹwhe po Klisti po. Aliho dopo he mẹ mí sọgan wàmọ te wẹ nado wà nuhe go mí pé lẹpo nado plọnnu dogọ gando Jehovah po Visunnu etọn po go. Aliho titengbe devo wẹ nado nọ yí nuhe mí plọn gando yé go lẹ do yizan mẹ bo tindo ayajẹ he mọwiwà nọ hẹnwa. Nuhe apọsteli lẹ wà niyẹn, na Jesu zindonukọn to odẹ̀ etọn mẹ dọmọ: “Yẹn ko na yé ohó he hiẹ na mi lẹ, yé ko sọ kẹalọyi yé.” (Joh. 17:8) Ṣigba, nado mọ ogbẹ̀ madopodo yí, yé dona nọ lẹnayihamẹpọn do Ohó Jiwheyẹwhe tọn ji bo nọ yí nuhe yé plọn lẹ do yizan mẹ egbesọegbesọ. Be apọsteli nugbonọ lẹ tindo kọdetọn dagbe to mọwiwà mẹ kakajẹ whenue yé dotana gbẹzan yetọn to aigba ji ya? Mọwẹ, na yinkọ dopodopo yetọn tọn yin kinkando zannu dodonu tọn 12 Jelusalẹm Yọyọ olọn tọn lẹ go.—Osọ. 21:14.
7. Etẹwẹ e zẹẹmẹdo nado “yọ́n” Jiwheyẹwhe, podọ naegbọn enẹ do yin nujọnu sọmọ?
7 Sọgbe hẹ weyọnẹntọ Glẹki tọn lẹ, hodidọ Glẹkigbe tọn he yin lilẹdo “yé ni to vivẹnudo zọnmii nado yọ́n” sọgan sọ yin lilẹdo “yé dona zindonukọn nado yọ́n.” Zẹẹmẹ hodidọ awe ehelẹ tọn tindo kanṣiṣa hẹ yede bosọ yin nujọnu. Enẹwutu, nado “to vivẹnudo zọnmii nado yọ́n” Jiwheyẹwhe zẹẹmẹdo nado zindonukọn bo to nuplọn gando ewọ go. Ṣigba, nado yọ́n Mẹhe klohugan to wẹkẹ lọ mẹ nọ bẹ nususu hẹn hugan nado yọ́n jẹhẹnu po lẹndai Jiwheyẹwhe tọn lẹ po poun. Nado yọ́n Jehovah nọ biọ dọ mí ni tindo owanyi sisosiso na ewọ podọ na yisenọ hatọ lẹ. Biblu dọmọ: “Ewọ he ma tindo owanyi ma ko wá yọ́n Jiwheyẹwhe.” (1 Joh. 4:8) Enẹwutu, nado yọ́n Jiwheyẹwhe sọ nọ biọ dọ mí ni setonuna ewọ. (Hia 1 Johanu 2:3-5.) Lẹblanulọkẹyi nankọ die nado yin dopo to mẹhe yọ́n Jehovah lẹ mẹ! Ṣigba, dile e yin do to whẹho Juda Iskaliọti tọn mẹ, haṣinṣan họakuẹ ehe sọgan yin hinhẹnbu. Mì gbọ mí ni nọ dovivẹnu vẹkuvẹku nado wlebòna haṣinṣan enẹ. Gbọnmọ dali, mí na wá pegan nado mọ nunina ogbẹ̀ madopodo tọn yí.—Mat. 24:13.
‘NA OYÍN TOWE TỌN WUTU’
8, 9. Etẹwẹ yin ahunmẹdunamẹnu tintan Jesu tọn to lizọnyizọn aigba ji tọn etọn whenu, podọ aṣa sinsẹ̀n tọn tẹwẹ ewọ na ko gbẹ́ dai?
8 Matin ayihaawe, to whenue hiẹ hia odẹ̀ Jesu tọn he yin kinkandai to Johanu weta 17 mẹ godo, a na mọdọ Jesu tindo owanyi sisosiso na apọsteli etọn lẹ, podọ na devi etọn sọgodo tọn lẹ. (Joh. 17:20) To ojlẹ dopolọ mẹ, mí dona mọnukunnujẹemẹ dọ whlẹngán mítọn ma yin ahunmẹdunamẹnu tintan Jesu tọn gba. Sọn bẹjẹeji kakajẹ vivọnu lizọnyizọn aigba ji tọn etọn, yanwle tintan etọn wẹ nado klan oyín Otọ́ etọn tọn do wiwe bosọ pagigona ẹn. Di apajlẹ, to whenue Jesu to azọ́ndenamẹ etọn hẹn zun yinyọnẹn na gbẹtọ lẹ to sinagọgu Nazalẹti tọn mẹ, e hia sọn owe-hihá Isaia tọn mẹ dọmọ: “Gbigbọ Jehovah tọn tin to oji e, na e ko yiamisisadode mi nado lá wẹndagbe na wamọnọ lẹ.” Matin ayihaawe, Jesu na ko ylọ yinkọ Jiwheyẹwhe tọn to aliho he họnwun mẹ to whenue e to azọ́ndenamẹ ehe hia.—Luku 4:16-21.
9 Sọgbe hẹ aṣa Ju lẹ tọn, nukọntọ sinsẹ̀n tọn lẹ ko gbẹ́ na gbẹtọ lẹ ma nado yí oyín Jiwheyẹwhe tọn zan, ojlẹ dindẹn whẹpo Jesu do wá aigba ji. Mí sọgan deji dọ Jesu yí nujikudo do gbẹ́ aṣa mọnkọtọn he ma sọgbe hẹ Owe-wiwe lẹ dai. Ewọ dọna agọjẹdomẹtọ etọn lẹ dọmọ: “Yẹn wá to oyín Otọ́ ṣie tọn mẹ, ṣigba mìwlẹ ma yí mi; eyin mẹdevo wá to oyín edetiti tọn mẹ, mìwlẹ na yí omẹ enẹ.” (Joh. 5:43) Enẹgodo, azán vude jẹnukọnna okú etọn, Jesu zinnudo ahunmẹdunamẹnu titengbe etọn ji to odẹ̀ mẹ dọmọ: “Otọ́, pagigona oyín towe.” (Joh. 12:28) Enẹwutu, e ma dona paṣa mí dọ Jesu zinnudo ahunmẹdunamẹnu etọn gando oyín Otọ́ etọn tọn go ji pludopludo to odẹ̀ he mí to dogbapọnna ehe mẹ.
10, 11. (a) Nawẹ Jesu hẹn oyín Otọ́ etọn tọn zun yinyọnẹn gbọn? (b) Yanwle tẹ kọ̀n wẹ devi Jesu tọn lẹ dona tẹnpọn nado jẹ?
10 Jesu hodẹ̀ dọmọ: “Yẹn ko do oyín towe hia mẹhe hiẹ na mi sọn aihọn mẹ lẹ. Towe wẹ yé, bọ hiẹ yí yé na mi, yé ko sọ payi ohó towe go. Humọ, yẹn masọ to aihọn lọ mẹ ba, ṣigba yewlẹ tin to aihọn lọ mẹ bọ yẹn ja dè we. Otọ́ Wiwe, họ́ yé na oyín towe he hiẹ ko na mi lọ wutu, na yé nido sọgan yin dopo kẹdẹdile míwlẹ te do.”—Joh. 17:6, 11.
11 Nado hẹn oyín Otọ́ etọn tọn zun yinyọnẹn na devi etọn lẹ, Jesu wà nususu hugan oyín enẹ yiylọ poun. Ewọ sọ gọalọna yé nado yọ́n nuhe yinkọ Jiwheyẹwhe tọn nọtena, podọ nado yọ́n jẹhẹnu jiawu etọn lẹ po aliho he mẹ ewọ nọ yinuwa hẹ mí te po. (Eks. 34:5-7) Humọ, sọn otẹn gigonọ etọn mẹ to olọn mẹ, Jesu zindonukọn nado to alọgọna devi etọn lẹ nado hẹn oyín Jehovah tọn zun yinyọnẹn lẹdo aihọn pé. Etẹwutu? Na devi susu dogọ nido sọgan yin bibẹpli whẹpo vivọnu titonu ylankan ehe tọn nido wá. Enẹgodo, lehe Jehovah na hẹn oyín etọn zun yinyọnẹn to whenue ewọ na yinuwa nado whlẹn kunnudetọ nugbonọ etọn lẹ do sọ!—Ezek. 36:23.
“NA AIHỌN LỌ NIDO SỌGAN YISE”
12. Onú titengbe atọ̀n tẹlẹ wẹ yin dandannu eyin mí na tindo kọdetọn dagbe to azọ́n gbẹwhlẹngán tọn mítọn mẹ?
12 To whenue Jesu tin to aigba ji, e wà nususu nado gọalọna devi etọn lẹ na yé nido sọgan duto madogán yetọn lẹ ji. Ehe yin dandan na yé nido sọgan dotana azọ́n he Jesu bẹjẹeji lọ. Jesu hodẹ̀ dọmọ: “Kẹdẹdile hiẹ do mi hlan aihọn mẹ do, yẹnlọsu do yé hlan aihọn lọ mẹ.” Na yé nido sọgan tindo kọdetọn dagbe to azọ́n gbẹwhlẹngán tọn ehe mẹ, Jesu zinnudo onú titengbe atọ̀n ji na yé. Tintan, ewọ hodẹ̀ dọ devi emitọn lẹ ni ma yin apadewhe aihọn mawé Satani tọn blo. Awetọ, ewọ hodẹ̀ dọ yé ni yin kinklandowiwe kavi tin to wiweji gbọn Ohó nugbo Jiwheyẹwhe tọn yíyí do yizan mẹ to gbẹzan yetọn mẹ dali. Atọ̀ntọ, Jesu biọ pludopludo dọ devi etọn lẹ ni yin kinkọndopọ to owanyi mẹ kẹdẹdile ewọ po Otọ́ etọn po te do. Nado wà ehe, e nọ biọ dọ mí ni gbeje míde pọ́n. Dopodopo mítọn lẹ dona kanse ede dọ, ‘Be n’nọ yinuwa to kọndopọ mẹ hẹ onú titengbe atọ̀n he go Jesu donù to odẹ̀ etọn mẹ lẹ ya?’ Jesu tindo jide dọ eyin devi emitọn lẹ na ayidonugo onú ehelẹ, ‘aihọn lọ na yise dọ Jiwheyẹwhe wẹ do emi hlan.’—Hia Johanu 17:15-21.
13. Nawẹ odẹ̀ Jesu tọn mọ gblọndo to owhe kanweko tintan whenu gbọn?
13 Eyin mí gbadopọnna owe Owalọ Apọsteli lẹ tọn he bọdo owe Wẹndagbe tọn ẹnẹ lẹ go to Biblu mẹ, mí na mọdọ odẹ̀ Jesu tọn mọ gblọndo. To whenuena e yindọ Klistiani dowhenu tọn lẹ bẹ Ju, Kosi, adọkunnọ, wamọnọ, afanumẹ lẹ po ogán afanumẹ lẹ tọn po hẹn, e yọnbasi taun dọ kinklan ni tin to ṣẹnṣẹn yetọn. Etomọṣo, yemẹpo wẹ yin kinkọndopọ pẹkipẹki sọmọ bọ yé sọgan yin yiyijlẹdo awutugonu voovo agbasa gbẹtọvi tọn lẹ go, bọ Jesu yin ota yetọn. (Efe. 4:15, 16) Nuwadotana jiawu nankọ die to aihọn Satani tọn he klan ehe mẹ! Jehovah wẹ pipà lẹpo jẹna, na ewọ wẹ hẹn ehe yọnbasi gbọn gbigbọ wiwe huhlọnnọ etọn gblamẹ.—1 Kọl. 3:5-7.
14. Nawẹ odẹ̀ Jesu tọn mọ gblọndo to ojlẹ mítọn mẹ gbọn?
14 E blawu dọ kọndopọ jiawu ehe ma zindonukọn to okú apọsteli lẹ tọn godo. Kakatimọ, dile e ko yin didọdai do, atẹṣiṣi daho de fọndote, ehe dekọtọn do sinsẹ̀n voovo he ylọ yede dọ Klistiani lẹ mẹ. (Owalọ 20:29, 30) Ṣigba to 1919, Jesu tún hodotọ yiamisisadode etọn lẹ dote sọn kanlinmọgbenu sinsẹ̀n lalo tọn bo kọ̀n yé dopọ “to aliho pipé de mẹ.” (Kọl. 3:14) Nawẹ azọ́n yẹwhehodidọ tọn yetọn yinuwado mẹhe pò to aihọn lọ mẹ lẹ ji gbọn? Hugan livi ṣinawe “lẹngbọ devo lẹ” tọn he wá sọn “akọta lẹpo mẹ, sọn whẹndo lẹpo mẹ, sọn gbẹtọ lẹpo mẹ podọ sọn ogbè lẹpo mẹ” po mẹyiamisisadode Jiwheyẹwhe tọn lẹ po wẹ yin kinkọndopọ taidi lẹngbọpa dopo. (Joh. 10:16; Osọ. 7:9) Gblọndo jiawu nankọ die na odẹ̀ Jesu tọn he dọ dọ, “na aihọn nido yọnẹn dọ hiẹ [Jehovah] wẹ do mi hlan bọ hiẹ sọ yiwanna yé kẹdẹdile hiẹ yiwanna mi do”!—Joh. 17:23.
TADONA HE WHÀNMẸ DE
15. Onú vonọtaun tẹwẹ Jesu biọ gando devi yiamisisadode etọn lẹ go?
15 Ojlẹ delẹ jẹnukọnna odẹ̀ etọn to whèjai azán 14tọ osun Nisan tọn, Jesu na gigo kavi gbégbò devi etọn lẹ gbọn alẹnu de bibasi hẹ yé nado dugán hẹ ewọ to Ahọluduta etọn mẹ dali. (Luku 22:28-30; Joh. 17:22) Enẹwutu, Jesu hodẹ̀ gando mẹhe na wá lẹzun hodotọ yiamisisadode etọn lẹpo go dọmọ: “Otọ́ E, gando mẹhe hiẹ na mi lẹ go, yẹn jlo dọ fihe yẹn te, finẹ wẹ yelọsu ni te hẹ mi ga, na yé nido sọgan mọ gigo ṣie he hiẹ ko na mi, na hiẹ ko yiwanna mi jẹnukọnna didá aihọn tọn wutu.” (Joh. 17:24) Ahọsumẹ he mẹyiamisisadode lẹ na mọyi enẹ ma nọ zọ́n bọ lẹngbọ devo Jesu tọn lẹ nọ whànwu, kakatimọ e nọ hẹn yé jaya, podọ ehe yin kunnudenu devo dọ pọninọ tin to Klistiani nugbo lẹpo ṣẹnṣẹn to egbehe.
16, 17. (a) To tadona odẹ̀ Jesu tọn mẹ, etẹwẹ ewọ magbe nado nọ wà? (b) Etẹwẹ mí dona magbe nado nọ wà?
16 Na nuyiwadomẹji nukọntọ sinsẹ́n tọn lẹ tọn wutu, suhugan mẹhe tin to aihọn mẹ lẹ tọn nọ gbẹ́ nado kẹalọyi kunnudenu họnwun lọ dọ Jehovah tindo pipli de he yọ́n ewọ nugbonugbo bosọ tin to kọndopọ mẹ. Nudopolọ wẹ jọ to azán Jesu tọn gbè. Enẹwutu, Jesu dotana odẹ̀ etọn po hogbe he whànmẹ ehelẹ po dọmọ: “Otọ́ dodonọ E, na nugbo tọn, aihọn lọ ma ko yọ́n we; ṣigba yẹn ko yọ́n we, podọ ehelẹ ko yọnẹn dọ hiẹ wẹ do mi hlan. Yẹn ko sọ hẹn oyín towe zun yinyọnẹn na yé bo nasọ hẹn ẹn zun yinyọnẹn, na owanyi he hiẹ tindo na mi nido sọgan tin to yé mẹ bọ yẹn na tin to kọndopọ mẹ hẹ yé.”—Joh. 17:25, 26.
17 Mẹnu wẹ sọgan jẹagọdo dọ Jesu yinuwa to kọndopọ mẹ hẹ odẹ̀ etọn? Taidi ota agun lọ tọn, ewọ zindonukọn nado to alọgọna mí nado hẹn oyín po lẹndai otọ́ etọn tọn po zun yinyọnẹn na gbẹtọvi lẹ. Mì gbọ mí ni zindonukọn nado to taliaina nukọntọ-yinyin etọn gbọn zohunhun yíyí do setonuna gbedide etọn nado dọ yẹwheho bo hẹn gbẹtọ lẹ zun devi dali. (Mat. 28:19, 20; Owalọ 10:42) Mì gbọ mí ni sọ dovivẹnu vẹkuvẹku nado hẹn pọninọ họakuẹ mítọn go. Gbọn onú ehelẹ wiwà dali, mí na to nuyiwa to kọndopọ mẹ hẹ odẹ̀ Jesu tọn bo hẹn gigo wá na oyín Jehovah tọn, bosọ tindo ayajẹ kakadoi.
[Yẹdide lẹ to weda 28]
Klistiani owhe kanweko tintan whenu tọn lẹ dike gbigbọ wiwe ni gọalọna yé nado hẹn pọninọ go (Pọ́n hukan 13)
[Yẹdide lẹ to weda 30]
Omẹ Jehovah tọn lẹ tin to kọndopọ mẹ lẹdo aihọn pé (Pọ́n hukan 14)