Malku ‘Yọ́n-Na-Yizan Na Lizọnyizọn Lọ’

AGUN Antioku tọn ko mọ nuhahun delẹ pọ́n, ṣigba yé ma ko mọ gbemanọpọ he fọ́n to apọsteli Paulu po Balnaba po ṣẹnṣẹn ehe nkọ pọ́n. Yé omẹ awe lẹ to tito gbejizọnlin mẹdehlan tọn de basi, ṣigba to whenuena e wá biọ dọ yé ni de mẹhe na hodo yé yì, “wiwọ́ sinsinyẹn de wá aimẹ.” (Owalọ 15:39) Yé omẹ awe lẹ gbọ bo klan bo wleali voovo. Dẹ́sọ-dẹ́mẹ yetọn gando mẹdehlan atọ̀ntọ de go—yèdọ Malku.

Mẹnu wẹ Malku? Etẹwẹ zọ́n bọ apọsteli awe do dọ̀nnu na etọn wutu? Naegbọn dopodopo yetọn do tẹdo pọndohlan etọn go sọmọ? Be yé wá diọ pọndohlan yetọn ya? Podọ etẹwẹ hiẹ sọgan plọn sọn otàn Malku tọn mẹ?

Owhé Etọn Gbè to Jelusalẹm

Malku he sọgan ko wá sọn whẹndo adọkunnọ Ju tọn de mẹ, whẹ́n to Jelusalẹm. Whla tintan he Biblu dọho etọn tlọlọ, otàn agun Klistiani dowhenu tọn ji wẹ kandai lọ to hodọdo. To nudi owhe 44 W.M., whenuena angẹli Jehovah tọn tún apọsteli Pita dote sọn gànpa Hẹlọdi Aglipa I tọn mẹ to azọ́njiawu-liho, Pita yì “owhé Malia onọ̀ Johanu, mẹhe sọ nọ yin Malku tọn gbè, fihe gbẹtọ sọha de pli dopọ te bo to dẹ̀ho.”—Owalọ 12:1-12.a

Enẹwutu, e taidi dọ agun he tin to Jelusalẹm nọ yí owhé onọ̀ Malku tọn zan na opli lẹ. Nugbo lọ dọ “gbẹtọ sọha de” pli to finẹ dohia dọ owhé lọ klo. Malia tindo deviyọnnu de he nọ yin Lodẹ, mẹhe wá siọ to whenuena Pita húhú “ohọ̀n họngbo lọ tọn.” Nudọnamẹ ehelẹ dohia dọ Malia tindo alọnu jẹ obá de mẹ. Podọ owhé lọ yin alọdlẹndo taidi owhé etọn kakati nido yin asu etọn tọn, enẹwutu e yọnbasi dọ asuṣiọsi de wẹ ewọ yin podọ Malku gbẹ́ yin jọja to whenẹnu.—Owalọ 12:13.

Malku na ko tin to mẹhe pli bo to dẹ̀ho lọ lẹ mẹ. E dona ko jẹakọ hẹ devi Jesu tọn lẹ gọna mẹdevo he mọ lizọnyizọn Jesu tọn po nukun po lẹ ganji. Na nugbo tọn, e sọgan ko yindọ Malku wẹ dẹpẹ lọ he tẹnpọn nado hodo Jesu whenue E yin wiwle tlolo, ṣigba to whenuena gbẹtọ lẹ tẹnpọn nado wle ewọ lọsu, e jo awugbó etọn do bo họnyi.—Malku 14:51, 52.

Lẹblanulọkẹyi lẹ to Agun Mẹ

Matin ayihaawe, gbẹdido hẹ Klistiani he whèwhín lẹ yinuwado Malku ji to aliho dagbe mẹ. E whẹ́n to gbigbọ-liho bo dọ̀n ayidonugo mẹmẹsunnu azọngbannọ lẹ tọn. To nudi owhe 46 W.M., whenue Paulu po Balnaba po hẹn “alọgọ kọgbọ tọn” wá sọn Antioku na mẹhe tin to Jelusalẹm he huvẹ to yasana lẹ, yé do ojlo hia to Malku mẹ. Whenue Paulu po Balnaba po lẹkọ jei Antioku, yé plan Malku.—Owalọ 11:27-30; 12:25.

Eyin mẹde hia kandai ehe domọ poun, e sọgan lẹndọ kanṣiṣa vonọtaun de ma tin to sunnu atọ̀n ehelẹ ṣẹnṣẹn, adavo haṣinṣan mẹmẹsunnu tọn, podọ dọ nugopipe Malku tọn lẹ wutu wẹ Paulu po Balnaba po do de e. Ṣigba dopo to wekanhlanmẹ Paulu tọn lẹ mẹ dohia dọ Malku yin hẹnnumẹ Balnaba tọn. (Kọl. 4:10) Ehe sọgan gọalọ nado mọnukunnujẹ nuhe wá jọ do Malku go to nukọn mẹ lẹ mẹ.

Nudi owhe dopo kavi humọ juwayi bọ gbigbọ wiwe deanana Paulu po Balnaba po nado bẹ gbejizọnlin mẹdehlan tọn de jẹeji. Yé wleali sọn Antioku yì Kiplu. Johanu Malku hodo yé bo “to devizọnwa na yé.” (Owalọ 13:2-5) Vlavo Malku wẹ nọ yí azọ́n flinflin lẹ wà to gbejizọnlin lọ whenu na apọsteli lọ lẹ nido sọgan na ayidonugo gbigbọnu lẹ.

Paulu, Balnaba, po Malku po gbọn Kiplu bo to yẹwhehodọ dile yé to yìyì; enẹgodo yé dedo Asia Pẹvi. To finẹ, Johanu Malku basi nudide de he vẹna Paulu. Kandai lọ dohia dọ to whenue yé jẹ Pẹlga, “Johanu jo yé do bo lẹkọyi Jelusalẹm.” (Owalọ 13:13) Biblu ma dọ nuhewutu e do wàmọ na mí.

To owhe delẹ godo, Paulu, Balnaba po Malku po lẹkọwa Antioku. Apọsteli awe lọ lẹ to tito gbejizọnlin mẹdehlan tọn awetọ de tọn basi nado yidogọna nuhe yé ko wà to gbejizọnlin yetọn tintan whenu lẹ. Balnaba jlo na plan hẹnnumẹ etọn Malku, ṣigba Paulu ma jlo paali na Malku ko jo yé do dai wutu. Nuhe hẹn gbemanọpọ he go mí donù to bẹjẹeji lọ wá niyẹn. Balnaba plan Malku nado yì wazọ́n to fie ewọ yin jiji te, yèdọ Kiplu, bọ Paulu dedo Silia. (Owalọ 15:36-41) E họnwun dọ pọndohlan voovo wẹ Paulu po Balnaba po tindo gando nudide he Malku basi jẹnukọn lọ go.

Yé Gọ̀ Jẹpọ

Matin ayihaawe, nujijọ ehe na ko hẹn Malku blawu. Ṣogan, e zindonukọn taidi lizọnyizọnwatọ nugbonọ de. Nudi owhe 11 kavi 12 to nujijọ he wá aimẹ to ewọ po Paulu po ṣẹnṣẹn ehe godo, Malku sọawuhia to otàn Klistiani dowhenu tọn lẹ tọn mẹ whladopo dogọ. To fie? Fie hiẹ ma na ko donukun nado mọ ẹn te wẹ—yèdọ hẹ Paulu!

To owhe 60 jẹ 61 W.M., dile Paulu tin to gànpamẹ to Lomu, e wlan wekanhlanmẹ susu he yin apadewhe Owe Wiwe lẹ tọn todin. To dehe e dohlan Kọlọsinu lẹ mẹ, e wlan dọmọ: “Alistaku, gàntọ hatọ ṣie yí nudọdomẹ etọn lẹ hlan mì, podọ Malku, hẹnnumẹ Balnaba tọn wàmọ ga, (mẹhe go mìwlẹ mọ gbedide lẹ yí gando nado yí i to whedepopenu he e na wá mì dè,) . . . Yewlẹ kẹdẹ wẹ yin azọ́nwatọ hatọ ṣie lẹ na ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn, podọ omẹ ehe lọ lẹ wẹ ko lẹzun alọgọ mẹhẹnlodo tọn de na mi.”—Kọl. 4:10, 11.

Diọdo nankọ die! Malku he hẹn homẹgble Paulu taun to ojlẹ de mẹ wayi ko lẹzun azọ́nwatọ hatọ vivẹ etọn whladopo dogọ. E họnwun dọ Paulu ko dọna Kọlọsinu lẹ dọ e yọnbasi dọ Malku ni dla yé pọ́n. Eyin Malku basi dlapọn enẹ nugbonugbo, e na ko yinuwa taidi afọzedaitọ Paulu tọn.

Be Paulu mọhodọdo Malku go zẹjlẹgo dai wẹ? Be Malku wá mọ mẹplọnlọ he e jẹna de yí wẹ ya? Kavi vlavo dopodopo yetọn wẹ ṣinuwa jẹ obá de mẹ to whẹho lọ mẹ ya? Depope he whẹho lọ yin, nugbo lọ dọ yé gọ̀ jẹpọ dohia dọ Paulu po Malku po whèwhín taun. Yé wọnji nuhe jọ wayi lẹ go bo gọ̀ jẹ azọ́nwadopọ ji. Apajlẹ dagbe nankọ die na mẹdepope he tindo gbemanọpọ de hẹ Klistiani hatọ de!

Gbejizọnlin Malku Tọn Lẹ

Dile hiẹ to wehia gando gbejizọnlin voovo he Malku basi lẹ go, a na mọdọ e zingbejizọnlin taun. Jelusalẹm wẹ e wá sọn, bo sẹtẹn yì Antioku, podọ sọn finẹ e dohún yì Kiplu po Pẹlga po. To enẹgodo e yì Lomu. Sọn finẹ Paulu jlo na do e hlan Kọlọsi. Podọ e ma vọ̀ do finẹ!

Apọsteli Pita wlan wekanhlanmẹ etọn tintan to nudi owhe 62 jẹ 64 W.M. E wlan dọmọ: “Ewọ he to Babilọni . . . yí nudọdomẹ etọn lẹ hlan mì, podọ Malku visunnu ṣie lọsu wàmọ ga.” (1 Pita 5:13) Ehe dohia dọ Malku zingbejizọnlin yì Babilọni nado wadevizọn hẹ apọsteli he wá opli Klistiani tọn lẹ to owhé onọ̀ etọn tọn gbè to owhe delẹ jẹnukọn.

Whenuena Paulu tin to gànpamẹ whla awetọ to Lomu to nudi owhe 65 W.M., e wlanwe nado ylọ Timoti sọn Efesu, bo yidogọ dọmọ: “Plan Malku bo hẹn ẹn wá.” (2 Tim. 4:11) Enẹ dohia dọ Efesu wẹ Malku te to whenẹnu. Podọ ayihaawe ma tin dọ e na ko kẹalọyi oylọ Paulu tọn nado lẹkọwa Lomu po Timoti po. Gbejizọnlin bibasi ma bọawu to whenẹnu, ṣigba Malku ze ede jo nado zingbejizọnlin enẹlẹ.

Lẹblanulọkẹyi Daho Devo

Dopo to lẹblanulọkẹyi daho he Malku duvivi etọn lẹ mẹ wẹ yindọ Jehovah gbọdo e nado wlan dopo to owe Wẹndagbe tọn lẹ mẹ. Dile etlẹ yindọ owe Wẹndagbe tọn awetọ lọ ma donù yinkọ mẹhe wlan ẹn tọn go to fidepope, otàn dowhenu tọn lẹ dohia dọ Malku wẹ kàn ẹn podọ Pita dè wẹ e mọ nudọnamẹ lẹ yí sọn. Na nugbo tọn, diblayin nuhe Malku kandai lẹpo wẹ jọ to nukun Pita tọn mẹ.

Mẹhe basi dodinnanu do owe Wẹndagbe Malku tọn ji lẹ dọ dọ Kosi lẹ wẹ e wlan owe etọn na; e na nudọnamẹ yọ́n-na-yizan lẹ do aṣa Ju lẹ tọn ji. (Malku 7:3; 14:12; 15:42) Malku basi lẹdogbedevomẹ hogbe Alamaiki tọn he mẹhe ma yin Ju lẹ ma sọgan mọnukunnujẹemẹ lẹ tọn. (Malku 3:17; 5:41; 7:11, 34; 15:22, 34) E yí hogbe Latin tọn susu zan bo tlẹ sọ yí yé do basi zẹẹmẹ hogbe Glẹki paa tọn lẹ. E nọ dọ nẹmu he abọgan-kuẹ Ju lẹ tọn nọtena to akuẹ Lomunu lẹ tọn mẹ. (Malku 12:42, nudọnamẹ odò tọn) Ehe lẹpo jlo na sọgbe hẹ nuhe otàn dowhenu tọn lẹ ko dọ hoho dọ Lomu wẹ Malku wlan owe Wẹndagbe tọn etọn te.

“Yọ́n-Na-Yizan Na Mi Na Lizọnyizọn Lọ”

Malku wà nususu to Lomu hugan nado kàn owe Wẹndagbe tọn etọn poun. Flin nuhe Paulu dọna Timoti dọmọ: “Plan Malku bo hẹn ẹn wá.” Etẹwutu Paulu do dọ mọ? “Na ewọ yọ́n-na-yizan na mi na lizọnyizọn lọ,” wẹ e dọ.—2 Tim. 4:11.

Eyin mí na tò owe Biblu tọn lẹ debọdo-dego sọgbe hẹ owhe he mẹ yé yin kinkàn te lẹ, be whla godo tọn he Malku yin nùdego to Owe-wiwe mẹ niyẹn. Wefọ Timoti tọn ehe dọ nususu na mí gando Malku go. To zẹẹmẹ bibasi do azọngban yẹwhehọluduta tọn he Malku hẹndi lẹ ji mẹ, Biblu ma dọ dọ e yin apọsteli, nukọntọ, kavi yẹwhegán de pọ́n gbede. Lizọnyizọnwatọ de wẹ e yin, enẹ wẹ mẹhe nọ to aṣeji nado wadevizọn na mẹdevo lẹ. Podọ to ojlẹ enẹ mẹ he okú Paulu tọn masọ pò kaka de ba, ayihaawe ma tin dọ apọsteli lọ tindo nuhudo alọgọ Malku tọn.

Eyin mí bẹ nudọnamẹ voovo he mí tindo gando Malku go lẹ dopọ, mí na mọdọ ewọ yin dawe zohunhunnọ de he hẹn wẹndagbe gbayipe to adà voovo aigba-denamẹ lẹdo aihọn pé tọn lọ ji, yèdọ dawe de he nọ hùnhomẹ nado wadevizọn na mẹdevo lẹ. Lẹblanulọkẹyi daho tẹlẹ die Malku duvivi etọn na e ma jogbe wutu!

Taidi Malku, mí mẹhe yin devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn to egbehe lẹ nọ do gbemima dopolọ hia nado dọyẹwheho wẹndagbe Ahọluduta lọ tọn. Delẹ to mí mẹ nọ penugo nado sẹtẹn yì fidevo lẹ, etlẹ yin tògodo, nado hẹn wẹndagbe lọ gbayipe, dile Malku wà do. Mahopọnna dọ tẹnsisẹ mọnkọtọn sọgan nọma yọnbasi na suhugan mítọn, mímẹpo wẹ sọgan hodo apajlẹ Malku tọn to aliho titengbe devo mẹ. Kẹdẹdile e dovivẹnu nado yilizọn na mẹmẹsunnu etọn lẹ do, mílọsu nọ jlo nado wà nuhe go mí pé lẹpo nado gọalọna yisenọ hatọ mítọn lẹ to aliho he yọ́n-na-yizan lẹ mẹ na yé nido zindonukọn to sinsẹ̀nzọn Jiwheyẹwhe tọn mẹ. Dile mí to mọwà, mí sọgan deji dọ mí na to vivi dona Jehovah tọn lẹ tọn dù zọnmii.—Howh. 3:27; 10:22; Gal. 6:2.

[Nudọnamẹ odò tọn]

[Yẹdide to weda 8, 9]

(Na nudọnamẹ gigọ́, pọ́n linlinnamẹwe)

Delẹ to Tòdaho He Malku Dlapọn lẹ Mẹ

Lomu

Efesu

Kọlọsi

Pẹlga

Antioku (Silia tọn)

Kiplu

OHÙ MÉDITERRANÉE

Jelusalẹm

Babilọni