E “to Hoyijlẹdohogo hẹ Yé sọn Owe-Wiwe lẹ Mẹ”

 1, 2. Mẹnu lẹ wẹ to gbejizọnlinzin sọn Filipi jei Tẹsalonika, podọ etẹ ji wẹ yé sọgan ko to nulẹnpọn do?

PAULU, Sila, po Timoti po tọ́n sọn Filipi bo bẹ gbejizọnlin jẹeji gbọn ali he anazọ́nwatọ Lomunu lẹ basi gbọn osó lẹ ṣẹnṣẹn de ji. Mẹsusu nọ gbọn ali ehe ji, podọ awhágbe kẹtẹkẹtẹ lẹ tọn, nudidọ osọ́-kẹkẹ lẹ tọn to zannu plabaplaba lẹ ji nọ yin sisè. Humọ, gbejizọnlinzintọ wunmẹwunmẹ, he na ko bẹ awhànfuntọ lẹ, ajọwatọ lẹ, po anazọ́nwatọ lẹ po hẹn nọ to fìnfàn to ali lọ ji. Klistiani atọ̀n ehelẹ na zingbejizọnlin he hugan kilomẹtlu 130 whẹpo do jẹ Tẹsalonika. Gbejizọnlin lọ ma bọawu paali, titengbe na Paulu po Sila po, na apà he Filipinu lẹ do yé go to whenue yé yí opò do hò yé ma ko kú gba.—Owalọ 16:22, 23.

² Etẹwẹ hẹn sunnu ehelẹ penugo nado zingbejizọnlin gaa enẹ? Ayihaawe ma tin dọ ohó he yé to didọ hẹ ode awetọ dile yé to yìyì na yé huhlọn. Yé gbẹ́ pò to numimọ ayajẹ tọn he yé tindo to whenue gàntọ-ṣọ́tọ lọ po whédo etọn po lẹzun yisenọ to Filipi flin. Numimọ enẹ yidogọna gbemima yetọn nado to ohó Jiwheyẹwhe tọn lá zọnmii. Ṣigba, dile yé to sisẹpọ Tẹsalonika he to huto, yé sọgan ko to nuhà gando lehe Ju he to tòdaho enẹ mẹ lẹ na yinuwa hẹ yé do go. Be Ju ehelẹ na diọnukunsọ yé, bo tlẹ hò yé dile Filipinu lẹ wà na yé do wẹ ya?

 3. To egbehe, etẹwẹ mí sọgan plọn sọn aliho he mẹ Paulu wleawuna adọgbigbo nado lá wẹndagbe lọ te mẹ?

³ To nukọn mẹ, Paulu hẹn numọtolanmẹ etọn zun yinyọnẹn to owe he e wlan hlan Klistiani he tin to Tẹsalonika lẹ mẹ dọmọ: “Kẹdẹdile mì yọnẹn do, dile etlẹ yindọ mí ko jiya to tintan whenu bo ko yin nuyiwa hẹ po kanyinylan po to Filipi, mí wleawuna adọgbigbo gbọn Jiwheyẹwhe mítọn dali nado lá wẹndagbe Jiwheyẹwhe tọn na mì to nukundiọsọmẹ susu mẹ.” (1 Tẹs. 2:2) Nuhe Paulu dọ ehe dohia dọ ewọ na ko to nuhà dogbọn nuhe na jọ do yé go to Tẹsalonika dali, titengbe na adán he gbò yé to Filipi wutu. Be a mọdọ owhẹ̀ Paulu tọn whẹ́n nado hanú ya? Be e nọ vẹawuna we nado lá wẹndagbe lọ to whedelẹnu ya? Paulu ganjẹ Jehovah go nado hẹn ẹn lodo bo gọalọna ẹn nado wleawuna adọgbigbo he sin nuhudo e tindo. Eyin a lẹnnupọndo apajlẹ Paulu tọn ji, ehe na gọalọna we nado wà nudopolọ.—1 Kọl. 4:16.

 4. Naegbọn e yọnbasi dọ Paulu na ko yí hugan osẹ atọ̀n zan to Tẹsalonika?

⁴ Kandai lọ dohia dọ to whenue Paulu tin to Tẹsalonika, e dọyẹwheho to sinagọgu mẹ na Gbọjẹzan atọ̀n. Be ehe dohia dọ osẹ atọ̀n poun wẹ e yizan to tòdaho lọ mẹ ya? E ma yinmọ dandan gba. Mí ma yọ́n azán he gbè Paulu yì sinagọgu mẹ whla tintan sọn whenue e biọ tòdaho lọ mẹ. Humọ, wekanhlanmẹ Paulu tọn lẹ dohia dọ to whenue yé tin to Tẹsalonika, ewọ po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po wazọ́n nado sọgan penukundo yedelẹ go. (1 Tẹs. 2:9; 2 Tẹs. 3:7, 8) Podọ whla awe plipli wẹ mẹmẹsunnu lẹ hẹn nunina wá na ẹn sọn Filipi whenue e tin to Tẹsalonika. (Flp. 4:16) Enẹwutu, e taidi dọ Paulu yí hugan osẹ atọ̀n zan to Tẹsalonika.

 5. Aliho tẹ mẹ wẹ Paulu tẹnpọn nado hẹn hosetọ etọn lẹ lẹnnupọn te?

⁵ Todin he Paulu ko wleawuna adọgbigbo nado dọyẹwheho, e jẹ hodọna mẹhe pli do sinagọgu mẹ lẹ ji. Dile e ko yin aṣa etọn do, e “to hoyijlẹdohogo hẹ yé sọn Owe-wiwe lẹ mẹ na gbọjẹzan atọ̀n, bo to zẹẹmẹ basi bosọ to didohia gbọn alọdlẹndonu lẹ dali dọ dandan wẹ dọ Klisti ni jiya bo fọ́n sọn oṣiọ lẹ mẹ, e sọ nọ to didọna yé dọmọ: ‘Ehe wẹ Klisti lọ, Jesu ehe, yèdọ mẹhe yẹn to lilá na mì.’” (Owalọ 17:2, 3) Doayi e go dọ Paulu ma tẹnpọn nado yí ohó do sọwhán hosetọ etọn lẹ gba, kakatimọ, e hẹn yé lẹnnupọn wẹ. E yọnẹn dọ mẹhe nọ wá sinagọgu lọ mẹ lẹ jẹakọ hẹ Owe-wiwe lẹ bosọ tindo sisi na Ohó Jiwheyẹwhe tọn. Nue whèdo yé wẹ nukunnumimọjẹ Ohó lọ mẹ. Enẹwutu, Paulu yihojlẹdohogo sọn Owe-wiwe lẹ mẹ, bo basi zẹẹmẹ do yé ji, bosọ dohia dọ Jesu Nazalẹti tọn wẹ Klisti, kavi Mẹsia dopagbe lọ.

 6. Nawẹ Jesu yihojlẹdohogo sọn Owe-wiwe lẹ mẹ gbọn, podọ etẹwẹ yin kọdetọn lọ?

⁶ Paulu hodo apajlẹ Jesu tọn, mẹhe nọ ze nuplọnmẹ etọn sinai do Owe-wiwe lẹ ji. Di apajlẹ, to lizọnyizọn Jesu tọn whenu, e dọna hodotọ etọn lẹ dọ sọgbe hẹ Owe-wiwe lẹ, Visunnu gbẹtọ tọn dona jiya, bo kú, bosọ yin finfọn. (Mat. 16:21) To fọnsọnku etọn godo, e sọawuhia devi etọn lẹ. E họnwun dọ enẹ kẹdẹ ko pé nado dohia dọ nuhe e dọ lẹ yin nugbo. Ṣogan, Jesu sọ na yé kunnudenu devo lẹ. Gando nuhe e dọna devi delẹ go, mí hia dọmọ: “E bẹjẹeji sọn Mose po Yẹwhegán lẹ po ji bo detana nuhe gando ewọ lọsu go lẹ to Owe-wiwe lẹpo mẹ na yé.” Etẹwẹ yin kọdetọn lọ? Devi lọ lẹ vó dọmọ: “Be ahun mítọn ma yin whinwhàn sinsinyẹn to ohò mítọn mẹ dile ewọ to hodọna mí to aliji, bo to Owe-wiwe lẹ hùn na mí to gigọ́ mẹ ya?”—Luku 24:13, 27, 32.

 7. Naegbọn e do yin nujọnu nado nọ ze nuplọnmẹ mítọn sinai do Owe-wiwe lẹ ji?

⁷ Ohó Jiwheyẹwhe tọn dohuhlọn. (Heb. 4:12) Enẹwutu, Klistiani lẹ nọ ze nuplọnmẹ yetọn lẹ sinai do Ohó Jiwheyẹwhe tọn ji to egbehe dile Jesu, Paulu, po apọsteli devo lẹ po wà do. Mílọsu nọ yihojlẹdohogo hẹ gbẹtọ lẹ, nọ basi zẹẹmẹ do Owe-wiwe lẹ ji, bosọ nọ na kunnudenu nuhe plọnmẹ mí te lẹ tọn gbọn nuhe Biblu dọ hihia na whétọ mítọn lẹ tlọlọ dali. To popolẹpo mẹ, owẹ̀n lọ ma yin mítọn. Eyin mí nọ yí Biblu zan whẹwhẹ, mí na gọalọna gbẹtọ lẹ nado mọdọ e ma yin linlẹn mítọn titi wẹ mí to didọna yé gba, ṣigba nuplọnmẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ wẹ mí to lilá na yé. Humọ, mí dona hẹn do ayiha mẹ dọ Ohó Jiwheyẹwhe tọn ji wẹ owẹ̀n he lá mí te sinai do. Mí sọgan ganjẹ Biblu go mlẹnmlẹn. Be ehe yinyọnẹn ma na we jidide nado nọ lá owẹ̀n lọ po adọgbigbo po, dile Paulu wà do ya?

 8-10. (a) Nukun tẹwẹ mẹhe tin to Tẹsalonika lẹ do pọ́n wẹndagbe lọ? (b) Naegbọn delẹ to Ju lẹ mẹ do whànwu Paulu? (c) Nawẹ Juvi agọjẹdomẹtọ lẹ yinuwa gbọn?

⁸ Paulu mọ nugbo-yinyin nuhe Jesu dọ tọn dọmọ: “Afanumẹ de ma nọ klohu oklunọ etọn. Eyin yé ko dohomẹkẹn mi, yé na dohomẹkẹn mì ga; eyin yé ko payi ohó ṣie go, yé na payi mìlọsu tọn go ga.” (Joh. 15:20) Numimọ he Paulu tindo to Tẹsalonika niyẹn—mẹdelẹ to jejeji nado payi ohó lọ go, to whenuena mẹdevo lẹ gbẹ́ ohó lọ. Gando mẹhe kẹalọyi ohó lọ lẹ go, Luku wlanwe dọmọ: “Delẹ to yé [Ju lẹ] mẹ lẹzun yisenọ [Klistiani] bo kọnawudopọ hẹ Paulu po Sila po, podọ susugege Glẹkinu lẹ tọn he nọ sẹ̀n Jiwheyẹwhe, gọna yọnnu nukundeji delẹ sọ wàmọ ga.” (Owalọ 17:4) Na jide tọn, homẹ devi yọyọ ehelẹ tọn hùn dọ yè gọalọna yé nado mọnukunnujẹ Owe-wiwe lẹ mẹ ganji.

⁹ Dile etlẹ yindọ mẹdelẹ yọ́n pinpẹn nuhe Paulu dọ lẹ tọn, mẹdevo lẹ gblehomẹ dego. Delẹ to Ju he tin to Tẹsalonika lẹ mẹ whànwu na kọdetọn dagbe he Paulu tindo to whenue “susugege Glẹkinu lẹ tọn” lẹzun yisenọ. Na Ju enẹlẹ to linlẹn nado diọ Glẹkinu he yin Kosi lẹ zun Juvi wutu, yé ko plọn Owe-wiwe Heblu tọn lẹ Glẹkinu lọ lẹ bo nọ pọ́n yé hlan taidi devi yetọn lẹ. Ṣigba to ajiji mẹ, e taidi dọ Paulu to Glẹkinu ehelẹ fìn sọn yé si wẹ nkọ, yèdọ to sinagọgu yetọn titi mẹ! Abajọ adi do dó Ju enẹlẹ sinsinyẹn.

¹⁰ Luku dọ nuhe jọ bọdego dọmọ: “Na Ju lẹ jẹ awuwhàn ji wutu, yé bẹ mẹylankan he nọ to fuflupé to ahimẹ delẹ pli bo wleawuna gbẹtọgun zingidinọ de bosọ jẹ bẹwlu hẹnwa tòdaho lọ mẹ ji. Yé biọ owhé Jasoni tọn gbè gánnugánnu bo to Paulu po Sila po dín nado dọ̀n yé wá gbẹtọgun he to zingidi ji lọ dè. To whenue yé ma mọ yé, yé dọ̀n Jasoni po mẹmẹsunnu delẹ po wá ogán tòdaho tọn lẹ dè, bo to awhádo dọmọ: ‘Omẹ ehelẹ he ko hẹn bẹwlu wá gbọn filẹpo tin tofi ga, Jasoni ko sọ yí yé di jonọ. Omẹ ehe lẹpo wẹ nọ yinuwa jẹagọdo gbedide Sesali tọn lẹ bo nọ dọ dọ ahọlu devo de tin, yèdọ Jesu.’” (Owalọ 17:5-7) Nawẹ mẹgbeyinyan gbẹtọgun zingidinọ ehe tọn na yinuwado Paulu po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po ji gbọn?

11. Owhẹ̀ tẹlẹ wẹ yin sisadokọna Paulu po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po, podọ gbedide tẹwẹ whẹsadokọnamẹtọ lọ lẹ sọgan ko tindo to ayiha mẹ? (Pọ́n nudọnamẹ odò tọn.)

¹¹ Gbẹtọgun zingidinọ lẹ ma nọ wà onú pipé. Yé nọ gbànú dile otọ̀ nọ gbà omẹ do. Gbẹtọgun mọnkọtọn wẹ Ju lẹ yizan to vivẹnudido yetọn mẹ nado bọnùdo na Paulu po Sila po. To whenue Ju lọ lẹ ko hẹn “bẹwlu” wá tòdaho lọ mẹ godo, yé tẹnpọn nado duto aṣẹpatọ lẹ ji dọ owhẹ̀ he yin sisadokọna mẹdehlan lọ lẹ ma yin nuhe yè na yí nukunpẹvi do pọ́n. Whẹsadokọnamẹ tintan wẹ yindọ, Paulu po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po ko “hẹn bẹwlu wá gbọn filẹpo,” dile etlẹ yindọ e ma yin Paulu po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po wẹ hẹn bẹwlu lọ wá Tẹsalonika! Whẹsadokọnamẹ awetọ tlẹ sọ sinyẹn hugan. Ju lẹ dọ dọ mẹdehlan lọ lẹ to godonọna Ahọlu devo, yèdọ Jesu, bo gbọnmọ dali tùnafọ gbedide ahọluigbagán lọ tọn ji.a

12. Etẹwẹ dohia dọ owhẹ̀ he yin sisadokọna Klistiani lẹ to Tẹsalonika sọgan ze yé do owù sinsinyẹn mẹ?

¹² Flindọ owhẹ̀ mọnkọtọn wẹ sinsẹ̀ngán lẹ sadokọna Jesu. Yé dọna Pilati dọmọ: “Mí mọ dawe ehe bọ e to gufinfọn hẹnwa akọta mítọn mẹ, . . . bosọ to didọ dọ ewọ wẹ Klisti ahọlu lọ.” (Luku 23:2) E yọnbasi dọ Pilati na ko to budi dọ ahọluigbagán lọ sọgan lẹndọ emi yí alọ na nuyiwa pàdudu tọn sinsinyẹn de wẹ sin, enẹwutu wẹ e ze Jesu jo nado yin hùhù. Mọdopolọ, owhẹ̀ he yin sisadokọna Klistiani lẹ to Tẹsalonika sọgan ze yé do owù sinsinyẹn mẹ. Owe alọdlẹndonu tọn de dọmọ: “E na vẹawu nado dọ obá he mẹ owù he yé pannukọn lọ ylan taun jẹ, na ‘eyin owhẹ̀ yin sisadokọna mẹde dọ e dùpa do Ahọluigbagán lẹ ji, mẹlọ nọ saba yin hùhù wẹ.’” Be mẹgbeyinyan okà tọn ehe na tindo kọdetọn dagbe ya?

13, 14. (a) Naegbọn gbẹtọgun zingidinọ lọ ma do tindo kọdetọn dagbe? (b) Nawẹ Paulu do zinzin Klisti tọn nkọ hia gbọn, podọ nawẹ mí sọgan hodo apajlẹ etọn gbọn?

¹³ Gbẹtọgun zingidinọ lọ ma penugo nado doalọtena azọ́n yẹwhehodidọ tọn to Tẹsalonika. Etẹwutu? Whẹwhinwhẹ́n dopo wẹ yindọ yé ma mọ Paulu po Sila po wle. Humọ, e họnwun dọ aṣẹpatọ tòdaho lọ tọn lẹ ma yí whẹsadokọnamẹ lọ lẹ sè. To whenue yé ko yí “akuẹ mẹtundote tọn he pé” godo, yé tún Jasoni po mẹmẹsunnu devo he yin hinhẹnwa nukọn yetọn lẹ po dote. (Owalọ 17:8, 9) Paulu hodo ayinamẹ Jesu tọn nado yin “zinzintọ taidi odàn ṣogan bo yin homẹvọnọ taidi apoe,” enẹwutu, e yí nuyọnẹn zan bo whlá ede sọn owù mẹ nado sọgan zindonukọn to yẹwhehodidọ mẹ to fidevo. (Mat. 10:16) Nugbo lọ dọ Paulu wleawuna adọgbigbo ma zẹẹmẹdo dọ e nọ mọ nuhahun bo nọ dota e mẹ gba. Nawẹ Klistiani lẹ sọgan hodo apajlẹ etọn to egbehe gbọn?

¹⁴ To egbehe, nukọntọ sinsẹ̀n Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ nọ saba fọ́n gbẹtọgun zingidinọ lẹ do Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ ji. Yé nọ dọ dọ Kunnudetọ lẹ ma nọ yin nugbonọ na otò yetọn, podọ yé nọ sisẹ́ gbẹtọ lẹ nado jẹagọdo gandudu. Gbọnmọ dali, sinsẹ̀ngán ehelẹ nọ doyẹklọ aṣẹpatọ lẹ nado diọnukunsọ Kunnudetọ lẹ. Taidi homẹkẹndomẹtọ owhe kanweko tintan tọn lẹ, awuwhàn wẹ nọ sisẹ́ mẹsusu nado diọnukunsọ mí to egbehe. Depope he whẹho lọ na yin, Klistiani nugbo lẹ ma nọ dín nuhahun na yede. Eyin e yọnbasi, mí ma nọ dọnnu hẹ gbẹtọ adinọ he ma tindo lẹnpọn dagbe mọnkọtọn lẹ gba, kakatimọ mí nọ dín aliho he mẹ mí na to azọ́n mítọn wà zọnmii te to jijọho mẹ, vlavo bo lẹkọyi to whedevonu eyin ninọmẹ onú lẹ tọn pọnte.

15. Nawẹ Beleanu lẹ yinuwa gbọn to whenue yé sè wẹndagbe lọ?

¹⁵ Na dagbemẹninọ yetọn wutu, Paulu po Sila po yin didohlan Belea, he dẹn do Tẹsalonika na nudi kilomẹtlu 65. Whenue yé jẹ finẹ, Paulu yì sinagọgu mẹ bo dọhona mẹhe pli do finẹ lẹ. Lehe homẹ etọn na ko hùn nado mọdọ omẹ ehelẹ dotoaina ẹn do sọ! Luku wlan dọ, Ju he tin to Belea lẹ “yin ayiha dagbenọ hú [Ju] Tẹsalonika tọn lẹ, na yé yí jeje daho tlala do kẹalọyi ohó lọ bo nọ yí sọwhiwhe do gbadopọnna Owe-wiwe lẹ egbesọegbesọ nado pọ́n eyin onú ehelẹ yinmọ.” (Owalọ 17:10, 11) Be nuhe Luku dọ ehelẹ de mẹhe kẹalọyi nugbo lọ to Tẹsalonika lẹ pò wẹ ya? Paali! Paulu wlanwe hlan yé to nukọn mẹ dọmọ: “Míwlẹ sọ nọ to pẹdona Jiwheyẹwhe mapote, na to whenue mì kẹalọyi ohó Jiwheyẹwhe tọn he mì sè sọn mí dè, mì kẹalọyi i, e ma yin taidi ohó gbẹtọ tọn gba, ṣigba kẹdẹdile e te do nugbonugbo, yèdọ taidi ohó Jiwheyẹwhe tọn, he sọ to azọ́nwa to mì yisenọ lẹ mẹ.” (1 Tẹs. 2:13) Amọ́ etẹwẹ zọ́n bọ Ju he tin to Belea enẹlẹ do yin ayiha dagbenọ sọmọ?

16. Naegbọn e sọgbe nado ylọ Beleanu lẹ dọ “ayiha dagbenọ”?

¹⁶ Dile etlẹ yindọ zẹẹmẹ he Beleanu lẹ ma yọnẹn dai sè wẹ yé te todin, yé ma tindo ayihaawe kavi dọnnu hẹ Paulu; mọjanwẹ yé masọ yí onú lẹpo sè domọ poun gba. Tintan whẹ́, yé dotoaina nuhe Paulu jlo na dọ lẹ po sọwhiwhe po. Enẹgodo, yé gbadopọnna nuhe Paulu ko basi zẹẹmẹ etọn na yé lẹ to Owe-wiwe mẹ. Humọ, yé nọ yí sọwhiwhe do plọn Ohó Jiwheyẹwhe tọn, e ma yin to Gbọjẹzangbe lẹ kẹdẹ, amọ́ egbesọegbesọ. Podọ yé wà ehe po “jeje daho tlala” po, bo dovivẹnu nado dindona nuhe Owe-wiwe dọ gando nuplọnmẹ yọyọ ehe go. Enẹgodo, yé gbọn whiwhẹ dali basi diọdo lẹ, na “susu to yé mẹ lẹzun yisenọ.” (Owalọ 17:12) Abajọ Luku do ylọ yé dọ “ayiha dagbenọ”!

17. Naegbọn apajlẹ Beleanu lẹ tọn do jẹna pipà, podọ nawẹ mí sọgan hodo apajlẹ yetọn gbọn mahopọnna lehe mí ko dẹn to nugbo mẹ sọ?

¹⁷ Beleanu enẹlẹ ma yọnẹn dọ aliho he mẹ yé kẹalọyi wẹndagbe lọ te na wá yin kinkandai to Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ bo nasọ yin apajlẹ de na mẹlẹpo kakajẹ azán mítọn gbè gba. Yé wà nuhe Paulu donukun dọ yé na wà lọ pẹpẹ, podọ nuhe Jehovah Jiwheyẹwhe jlo dọ yé ni wà niyẹn. Nudopolọ wẹ mí nọ na tuli gbẹtọ lẹ nado wà—enẹ wẹ nado nọ gbadopọnna Biblu po sọwhiwhe po na yise yetọn nido sọgan yin zize sinai gligli do Ohó Jiwheyẹwhe tọn ji. Ṣigba to whenue mí ko lẹzun Klistiani, be e dohia dọ mí ma tindo nuhudo nado nọ gbadopọnna Biblu po sọwhiwhe po ba wẹ ya? Lala. Kakatimọ, whenẹnu wẹ e nọ lẹzun onú titengbe hugan dọ mí ni nọ to jejeji nado plọnnu sọn Jehovah dè bo yí nuhe mí plọn lẹ do yizan mẹ to niyaniya mẹ. Mọwiwà na dohia dọ mí jlo dọ Jehovah ni deanana mí bo plọn mí sọgbe hẹ ojlo etọn. (Isa. 64:8) Gbọnmọ dali, mí na yọ́n-na-yizan na Otọ́ olọn mẹ tọn mítọn bo hẹn homẹ etọn hùn to gigọ́ mẹ.

18, 19. (a) Naegbọn Paulu do yì sọn Belea, ṣogan nawẹ e ze apajlẹ linsinsinyẹn tọn dai na mí gbọn? (b) Mẹnu lẹ wẹ Paulu jlo na yì dọyẹwheho na todin, podọ to fie?

¹⁸ Paulu ma dẹn to Belea. Mí hia dọmọ: “Ṣigba, to whenue Ju Tẹsalonika tọn lẹ sè dọ Paulu ko lá ohó Jiwheyẹwhe tọn to Belea ga, yé wá finẹ nado hẹn agundaho lọ fọnadán podọ nado hẹn bẹwlu wá. To whenẹnu, mẹmẹsunnu lẹ do Paulu hlan to afọdopolọji nado yì ohù lọ tó, ṣigba Sila po Timoti po gbọṣi finẹ. Ṣigba, mẹhe hodo Paulu lẹ plan ẹn kaka wá Atẹni, podọ to whenue Paulu ko dowẹn yé nado do Sila po Timoti po dọ yé ni yawu wá e dè dile e sọgan yọnbasi do godo, yé yì.” (Owalọ 17:13-15) Lehe kẹntọ ehelẹ magbe nado to nukundiọsọ wẹndagbe lọ zọnmii do sọ! Yé yàn Paulu sọn Tẹsalonika, podọ enẹ ma pé yé, bọ yé sọ dómọna ẹn kaka yì Belea bo tẹnpọn nado fọ́n hunyanhunyan dopolọ dote to finẹ—ṣigba ehe lẹpo yin to ovọ́ mẹ. Paulu yọnẹn dọ fisusu tin he emi dona dekunnu te; enẹwutu, e sẹtẹn yì awà devo ji. Mọdopolọ to egbehe, mì gbọ mí ni magbe nado hẹn linlẹn mẹhe jlo na doalọtena azọ́n yẹwhehodidọ tọn mítọn lẹ tọn zun ovọ́!

¹⁹ Na Paulu ko dekunnu mlẹnmlẹn na Ju he tin to Tẹsalonika po Belea po lẹ wutu, ayihaawe ma tin dọ e mọ lehe e yin nujọnu do nado wleawuna adọgbigbo bo nọ yihojlẹdohogo sọn Owe-wiwe lẹ mẹ. Mílọsu dona wàmọ. Ṣigba todin, gbẹtọ wunmẹ devo lẹ wẹ Paulu jlo na yì dọyẹwheho na—yèdọ Kosi he tin to Atẹni lẹ. Nawẹ nulẹ na yì gbọn to finẹ? Weta he bọdego na na gblọndo kanbiọ ehe tọn.