Wẹndagbe lọ Jẹ Hihọ́tọ Sesali Tọn lẹ Dè

To owhe 59 W.M., mẹkanwekowhàngán Juliu po awhànfuntọ etọn he onú ko ṣikọna lẹ po plan gàntọ delẹ biọ Lomu. Họngbo Porta Capena nù wẹ yé gbọn biọ tòdaho lọ mẹ. Yé sọgan mọ họ̀nmẹ Ahọluigbagán Néron tọn hlan to Osó Palatin ji ehe Hihọ́tọ Sesali tọn he tindo ohí to tewu yetọn lẹ glọ to hihọ́ basina.a Gàntọ lọ lẹ gbọn Tòplitẹn Lomu tọn dedo Osó Viminal ji. Yé gbọn apá na jipa de, fie agbà yẹwhe Lomu tọn susu yin didoai do bo wá gbọn awhàn-plọntẹn daho de pá.

Apọsteli Paulu yin dopo to gàntọ lọ lẹ mẹ. To osun delẹ die wayi, to whenue Paulu tin to tọjihun he jẹhọn-ahizi to yigọyigọ-dona de mẹ, angẹli Jiwheyẹwhe tọn de dọna ẹn dọmọ: “Hiẹ dona ṣite to Sesali nukọn.” (Owalọ 27:24) Paulu sọgan ko to linlẹn dọ hogbe ehelẹ na mọ hẹndi to madẹnmẹ. Dile e to tatọ́-tònọ Ahọluigba Lomu tọn lọ pọ́n lẹdo pé, ayihaawe matin dọ hogbe Oklunọ Jesu tọn he yin didọna ẹn to Atọ̀họ̀ Antonia tọn mẹ to Jelusalẹm lẹ na ko wá ayiha mẹ na ẹn. Jesu dọna ẹn to whenẹnu dọmọ: “Gboadọ! Na dile hiẹ ko to kunnude mlẹnmlẹn gando go e to Jelusalẹm do, mọ wẹ hiẹ dona sọ dekunnu to Lomu do ga.”—Owalọ 23:10, 11.

Paulu sọgan ko yí ojlẹ kleun de nado pọ́n osla Hihọ́tọ Sesali tọn lẹ tọn he nọ yin yiylọdọ Castra Praetoria lọ hlan. Adó daho he lẹdo osla lọ yin gbigbá po bliki vẹẹ lẹ po bo yiaga taun bọ atọ̀họ̀ susu lẹ tin to e ji lẹdo pé. Nudi Hihọ́tọ Sesali tọn 12 000 gọna ponọ tòhomẹ tọn po awhànfuntọ osọ́-kùntọ fọtọ́n susu devo lẹ po wẹ nọ nọ̀ osla lọ mẹ. Mẹdepope he mọ osla daho enẹ nọ flin lehe ahọluigbagán Lomu tọn tindo huhlọn sọ. Mẹkanwekowhàngán Juliu wẹ plan gàntọ enẹlẹ wá Lomu, na Hihọ́tọ Sesali tọn lẹ wẹ sọ nọ penukundo gàntọ he wá sọn adà voovo Ahọluigba Lomu tọn ji lẹ go wutu. To whenue yé ko zingbejizọnlin he bẹ owù hẹn na osun susu lẹ, Juliu po gàntọ lọ lẹ po wá jẹ Lomu to godo mẹ.—Owalọ 27:1-3, 43, 44.

To gbejizọnlin lọ whenu, Jiwheyẹwhe dohia Paulu to numimọ de mẹ dọ mẹhe do tọjihun hẹ ẹ lẹpo wẹ na gán dile etlẹ yindọ ohún yetọn na gbà. Odàn adinọ de hẹ̀nadu i, amọ́ e ma gbleawuna ẹn. Humọ, Paulu hẹnazọ̀ngbọna mẹsusu to lopo Malita tọn ji bọ tòmẹnu lọ lẹ jẹ didọ ji dọ yẹwhe de wẹ ewọ yin. Nujijọ enẹlẹ na ko jẹ otó mẹ na Hihọ́tọ Sesali tọn lẹ he nọ yí otangblo lẹ sè, bọ yé na ko dọho gando yé go.

Paulu ko mọ mẹmẹsunnu Lomu tọn lẹ to whenue yé ‘wá kaka Ahi Apiu tọn mẹ podọ Avàtẹn Atọ̀n lẹ, nado wá pé e.’ (Owalọ 28:15) Paulu to jejeji nado dekunnu to Lomu. Ṣigba nawẹ ewọ he yin gàntọ de sọgan wà enẹ gbọn? (Lom. 1:14, 15) Mẹdelẹ lẹndọ gàntọ lẹ nọ yin zizedo alọmẹ na ogán Hihọ́tọ Sesali tọn lẹ tọn. Eyin mọ wẹ, Paulu sọgan ko yin zizedo alọmẹ na Afranius Burrus, mẹhe yin Ogán Hihọ́tọ Sesali tọn lẹ tọn he sọ yin whẹdatọ daho ahọluigba lọ tọn, yèdọ mẹhe bọdo ahọluigbagán lọ go tlolo.b Depope he whẹho lọ yin, e masọ yin mẹkanwekowhàngán voovo po awhànfuntọ yetọn lẹ po wẹ nọ ṣọ́ Paulu todin ba, ṣigba Hihọ́tọ Sesali tọn paa de poun wẹ nọ ṣọ́ ẹ. Yè nagbè Paulu nado haya ohọ̀ etọn titi podọ dotẹnmẹ sọ yin nina ẹn nado nọ dọyẹwheho na mẹhe nọ wá ede lẹpo “matin aliglọnnamẹ.”—Owalọ 28:16, 30, 31.

Burrus sọgan ko kanhose apọsteli Paulu vlavo to họ̀nmẹ ahọluigbagán lọ tọn kavi to osla Hihọ́tọ Sesali tọn lẹ tọn lọ mẹ whẹpo do plan ẹn sọyi Néron dè. Paulu yí dotẹnmẹ hundote vonọtaun ehe zan ganji nado “to kunnude na [omẹ] pẹvi po daho po.” (Owalọ 26:19-23) Mí ma yọ́n tadona he kọ̀n Burrus wá gba, ṣigba Paulu ma yin súsúdo gànpamẹ to osla Hihọ́tọ Sesali tọn lẹ tọn lọ mẹ.c

Paulu nọ basi oylọna nukọntọ Ju lẹ tọn po mẹdevo lẹ po wá owhé etọn gbè bo nọ dekunnuna yé. Hihọ́tọ Sesali tọn lẹ lọsu nọ na ayidonugo Paulu dile e nọ to ‘kunnude mlẹnmlẹn’ na Ju lẹ gando Ahọluduta lọ po Jesu po go “sọn afọnnu kakajẹ whèjai.”—Owalọ 28:17, 23.

Pipli Hihọ́tọ Sesali tọn lẹ tọn he nọ wazọ́n to họ̀nmẹ lẹ nọ yin didiọ to gànhiho ṣinatọ̀n lẹpo mẹ. Awhànfuntọ he nọ ṣọ́ Paulu lẹ lọsu sọgan ko nọ diọ to azán lẹpo ji. Taidi kọdetọn de, awhànfuntọ susu sè wẹndagbe lọ. To whenue Paulu tin to gànpamẹ bo to nuhe yin kinkan do owe Efesunu lẹ, Filippinu lẹ, Kọlọsinu lẹ po Heblu lẹ po tọn mẹ lẹ dọtọ́n, awhànfuntọ enẹlẹ nọ sè nuhe e to didọ lẹ bosọ mọ whenue ewọ to wekanhlan Klistiani hatọ etọn Filemọni. To whenue Paulu tin to gànmẹ, e gọalọna Onesimu, yèdọ afanumẹ de he họ̀njẹgbé. Ewọ wá taidi visunnu de na Paulu, ṣigba to godo mẹ e lẹkọyi klunọ etọn dè. (File. 10) Paulu na ko nọ tindo ojlo to awhànfuntọ he nọ ṣọ́ ẹ lẹ mẹ. (1 Kọl. 9:22) Paulu sọgan ko kanhose awhànfuntọ de gando nuhe adà voovo gbaja yetọn tọn lẹ nọ yin yiyizan na podọ ewọ wá yí nudọnamẹ lọ lẹ zan to apajlẹ ayidego tọn de mẹ.—Efe. 6:13-17.

Gànpamẹninọ Paulu tọn yidogọna “nukọnyiyi wẹndagbe lọ tọn” to Hihọ́tọ Sesali tọn lẹ po mẹdevo lẹ po ṣẹnṣẹn. (Flp. 1:12, 13) Mẹhe nọ wazọ́n to osla Castra Praetoria tọn mẹ lẹ tindo mẹyinyọnẹn lẹ to adà voovo Ahọluigba Lomu tọn lẹ ji podọ to whédo daho ahọluigbagán lọ tọn mẹ. Whédo ahọluigbagán lọ tọn bẹ hagbẹ whẹndo tọn lẹ, devizọnwatọ lẹ po afanumẹ lẹ po hẹn, podọ delẹ to yé mẹ wá lẹzun Klistiani. (Flp. 4:22) Na Paulu dekunnu po adọgbigbo po wutu, mẹmẹsunnu he tin to Lomu lẹ yin whinwhàn “nado dọ ohó Jiwheyẹwhe tọn madibu.”—Flp. 1:14.

Kunnudide Paulu tọn to Lomu sọ yin asisa tulinamẹ tọn de na mí dile mí to ‘yẹwheho ohó lọ tọn dọ to ojlẹ he bọawu mẹ podọ to ojlẹ awusinyẹn tọn mẹ.’ (2 Tim. 4:2) Delẹ to mí mẹ yin ginglọndo họmẹ, owhé mẹgopọntọ tọn lẹ gbè kavi dotowhé, podọ mẹdelẹ to mí mẹ tlẹ tin to gànpamẹ na yise yetọn wutu. Mahopọnna ninọmẹ he mẹ mí tin te, mí sọgan dekunnuna mẹhe nọ wá dla mí pọ́n kavi nọ gọalọna mí to aliho de kavi devo mẹ lẹ. Eyin mí nọ yí dotẹnmẹ hundote lẹpo zan nado dekunnu po adọgbigbo po, mí nọ doayi e go nugbonugbo dọ ‘yè ma sọgan do gẹdẹ ohó Jiwheyẹwhe tọn.’—2 Tim. 2:8, 9.