Hodo Apajlẹ Jehovah, Jiwheyẹwhe Mítọn He Ma Nọ Hò Mẹnukuntapọn Tọn

“MẸHÒPỌ́N gbẹtọ tọn ma tin to Jiwheyẹwhe dè gba.”—LOMUNU LẸ 2:11.

 1, 2. (a) Etẹwẹ yin lẹndai Jehovah tọn gando Kenaninu lẹ go to paa mẹ? (b) Etẹwẹ Jehovah wà, podọ kanbiọ tẹlẹ wẹ ehe fọndote?

Islaelivi lẹ dosla do Agbàdo Moabi tọn lẹ ji to 1473 J.W.M., bo to todoaina Mose po sọwhiwhe po. Avùnnukundiọsọmẹ de to tenọpọn yé to Otọ̀ Jọdani tọn godo dọ́n. Mose lá lẹndai Jehovah tọn nado na yé awhàngbigba do akọta ṣinawe huhlọnnọ Kenani tọn he nọ nọ̀ Aigba Pagbe tọn ji lẹ. Lehe hogbe Mose tọn lẹ vọ́ jide na yé do sọ dọmọ: “OKLUNỌ lọ Jiwheyẹwhe towe na jo yé to nukọn towe, bọ hiẹ na hò yé”! Islaeli ma dona basi alẹnu hẹ yé, podọ yé ma jẹna lẹblanu.—Deutelonomi 1:1; 7:1, 2.

² Ṣogan, Jehovah whlẹn whẹndo dopo sọn tòdaho tintan he Islaeli tọ́n-awhàn mẹ. Gbẹtọ lẹ sọn otò ẹnẹ devo mẹ sọ mọ hihọ́ basinamẹ Jiwheyẹwhe tọn yí ga. Etẹwutu wẹ? Etẹwẹ nujijọ ayidego tọn he gando whlẹngán mimọyi Kenaninu ehelẹ tọn go plọn mí dogbọn Jehovah dali? Podọ nawẹ mí sọgan hodo apajlẹ etọn gbọn?

Yindidi Jehovah Tọn Hẹn Gbẹtọ lẹ Yinuwa

 3, 4. Nuyiwadomẹji tẹwẹ linlin awhàngbigba Islaelivi lẹ tọn tindo do mẹhe nọ nọ̀ Kenani lẹ ji?

³ To owhe 40 he Islaeli yizan to zungbo mẹ whẹpo do biọ Aigba Pagbe tọn ji whenu, Jehovah basi hihọ́na omẹ etọn lẹ bo hoavùn na yé. Hlan hùwaji Aigba Pagbe tọn, Islaeli pannukọn ahọlu Aladi, Kenaninu lọ. Po alọgọ Jehovah tọn po, Islaelivi lẹ gbawhàn ewọ po omẹ etọn lẹ po tọn to Họlma. (Osọha lẹ 21:1-3) To enẹgodo, Islaeli yì lẹdo aigba Edomi tọn bo zin gbejizọnlin gbọ̀n agewaji hlan whèzẹtẹn Ohù Kuku tọn. To lẹdo ehe mẹ, fie Moabi tin te dai, Amolinu lẹ wẹ tin to finẹ todin. Ahọlu Sihọni Amolinu lọ ma dike Islaeli ni gbọn aigba etọn ji dín. Ehe dekọtọn do avùn mẹ to Jahazi, he tin to agewaji Agbàdo Otọ̀ Alnọni tọn, fie Sihọni yin hùhù te. (Osọha lẹ 21:23, 24; Deutelonomi 2:30-33) To agewaji pete, Ogi to ahọludu do Amolinu devo lẹ ji to Baṣani. Dile etlẹ yindọ sunnu gángánsu de wẹ Ogi yin, e ma sọtẹ́n to Jehovah nukọn gba. Ogi yin hùhù to Edlei. (Osọha lẹ 21:33-35; Deutelonomi 3:1-3, 11) Linlin awhàngbigba ehelẹ tọn po otàn gbejizọnlin Islaeli tọn sọn Egipti po tọn yinuwado mẹhe nọ nọ̀ Kenani delẹ ji tlala.a

⁴ Tlolo he Islaeli biọ Kenani mẹ to Jọdani didasa godo, yé dó osla do Gilgali. (Jọṣua 4:9-19) Tòdaho Jẹliko tọn heyin adó dó lẹdo tin to yakẹ. Nuhe Lahabi Kenaninu lọ ko se gando nuwiwa Jehovah tọn lẹ go whàn ẹn nado yinuwa to yise mẹ. Taidi kọdetọn de, Jehovah whlẹn ewọ po whédo etọn po to whenuena e và Jẹliko sudo.—Jọṣua 2:1-13; 6:17, 18; Jakobu 2:25.

 5. Etẹwẹ whàn Gebiọninu lẹ nado yinuwa po zinzin po?

⁵ Todin, Islaeli hẹji yì sọn aigba plẹsẹ lẹdo lọ tọn lẹ ji yì osó he sẹpọ otọ̀ Jọdani tọn lẹ ji. To anademẹ Jehovah tọn hihodo mẹ, Jọṣua yí aliho wùtitọ-namẹ tọn lẹ zan sọta tòdaho Ai tọn. (Jọṣua, weta 8) Linlin kọdetọn awhàngbigba he ko wayi lẹ tọn sise dobuna ahọlu Kenani tọn susu bọ yé pli nado funawhàn dopọ. (Jọṣua 9:1, 2) Ṣigba tòmẹnu tòdaho Hivinu Gebiọni tọn he to yakẹ lẹ yinuwa to aliho he gbọnvo mẹ. Jọṣua 9:4 dọmọ: ‘Yewlẹ ga, to gbekọndopọ yetọn titi mẹ, yinuwa po zinzin po.’ Taidi Lahabi, yé ko se lehe Jehovah whlẹn omẹ etọn lẹ to gbejizọnlin zungbo mẹ tọn whenu podọ to awhàngbigba do Sihọni po Ogi po ji whenu do. (Jọṣua 9:6-10) Gebiọninu lẹ mọnukunnujẹ ovọ́-yinyin awhànfunfun hẹ yé tọn mẹ. Enẹwutu na jijọho Gebiọni po tòdaho atọ̀n he sẹpọ yé lẹ tọn po—yèdọ Kefila, Beeloti, po Kiliati-jealimi po—yé do afọzedaitọ he yinuwa taidi mẹhe wá sọn otò dindẹn de mẹ lẹ hlan Jọṣua to Gilgali. Ayiha wintinwintin yetọn wazọ́n. Jọṣua basi alẹnu de hẹ yé he na yé nujikudo dọ yé na yin whinwhlẹngán. Azán atọ̀n godo, Jọṣua po Islaelivi lẹ po mọ dọ yé ko yin kiklọ. Ṣigba, yé ko yí Jehovah do whlé nado hẹn alẹnu lọ di, enẹwutu yé wàmọ. (Jọṣua 9:16-19) Be Jehovah kẹalọyi ehe ya?

 6. Nawẹ Jehovah yinuwa hlan alẹnu he Jọṣua basi hẹ Gebiọninu lẹ gbọn?

⁶ Gebiọninu lẹ yin dotẹnmẹna nado nọ dà nake bo dọ̀n osin na Islaelivi lẹ, bo tlẹ wà ehe “na agbà OKLUNỌ tọn” to gòhọtúntún lọ mẹ. (Jọṣua 9:21-27) Humọ, to whenuena ahọlu atọ́n Amolinu tọn lẹ po awhànpa yetọn lẹ po dobuna Gebiọninu lẹ, Jehovah dademẹ to azọ́njiawu-liho. Kẹnsu hù kẹntọ susu hugan dehe awhànpa Jọṣua tọn hù. Jehovah tlẹ na gblọndo ovẹvivẹ Jọṣua tọn na owhè po osun po nado nọte whii na e nido sọgan gbawhàn kẹntọ lẹ tọn mlẹnmlẹn. “Azán de matin di enẹ to nukọn etọn kavi to godo etọn, bọ OKLUNỌ tuntoai hlan ogbè gbẹtọ de tọn: na OKLUNỌ hoavùn na Islaeli” wẹ Jọṣua dọ.—Jọṣua 10:1-14.

 7. Nugbo tangan he Pita kẹalọyi tẹwẹ yin didohia to whẹho Kenaninu delẹ tọn mẹ?

⁷ Lahabi Kenaninu lọ po whẹndo etọn po, gọna Gebiọninu lẹ, dibusi Jehovah bo yinuwa to aliho he sọgbe mẹ. Nuhe jọ do yé go do nugbo he apọsteli Pita dọ to nukọnmẹ hia hezeheze dọmọ: “Jiwheyẹwhe ma yin mẹnukuntahopọntọ gba: ṣigba to akọta lẹpo mẹ, mẹhe dibusi i, bo wazọ́n dodo, wẹ yè kẹalọyi to e dè.”—Owalọ lẹ 10:34, 35.

Nuyiwa hẹ Ablaham po Islaeli Po

 8, 9. Nawẹ mẹnukuntamahopọn Jehovah tọn yin didohia to nuyiwa etọn lẹ hẹ Ablaham po akọta Islaeli tọn po mẹ gbọn?

⁸ Devi Jakobu dọ̀n ayidonugo wá ojọmiọn Jiwheyẹwhe tọn ji to nuyiwa Etọn hẹ Ablaham po ovivi etọn lẹ po mẹ. Yise Ablaham tọn wẹ hẹn ẹn yin “họntọn Jiwheyẹwhe tọn,” e mayin hẹnnu he mẹ e jọ̀ sọn gba. (Jakobu 2:23) Yise po owanyi Ablaham tọn po na Jehovah hẹn dona lẹ wá na kúnkan etọn lẹ. (2 Otannugbo lẹ 20:7) Jehovah dopagbe na Ablaham dọmọ: “Yẹn na dona we, podọ yẹn na hẹn okún towe jideji susugege di sunwhlẹvu olọn tọn lẹ, podọ di tọkẹ́n he tin to huto.” Ṣigba doayi opagbe he tin to wefọ he bọdego mẹ go dọmọ: “To okún towe mẹ wẹ yè na dona akọta aigba ji tọn lẹpo.”—Gẹnẹsisi 22:17, 18; Lomunu lẹ 4:1-8.

⁹ Kakati nado hò mẹnukuntapọn, Jehovah do nuhe e sọgan wà na mẹhe setonuna ẹn lẹ hia gbọn nuyiwa etọn lẹ hẹ Islaeli dali. Nuyiwa mọnkọtọn lẹ yin apajlẹ lehe Jehovah nọ do owanyi nugbo hia devizọnwatọ nugbonọ etọn lẹ do tọn. Dile etlẹ yindọ “adọkunnu vivẹ” Jehovah tọn wẹ Islaeli yin, ehe ma zẹẹmẹdo dọ mẹdevo lẹ ma sọgan duvivi nukundagbe Jiwheyẹwhe tọn tọn gba. (Eksọdusi 19:5; Deutelonomi 7:6-8) Nugbo wẹ dọ Jehovah fli Islaeli gọ̀ sọn kanlinmọgbenu to Egipti bo lá to enẹgodo dọmọ: “Mìwlẹ kẹdẹ wẹ yẹn yọnẹn sọn whédo aigba tọn lẹpo mẹ.” Ṣigba gbọn yẹwhegán Amọsi po yẹwhegán devo lẹ po gblamẹ, Jehovah sọ dopagbe nukundido jiawu de tọn na gbẹtọ “akọta lẹpo” tọn.—Amọsi 3:2; 9:11, 12; Isaia 2:2-4.

Jesu, Mẹplọntọ He Ma Nọ Hò Mẹnukuntapọn

10. Nawẹ Jesu hodo apajlẹ Otọ́ etọn tọn to mẹnukuntamahopọn didohia mẹ gbọn?

¹⁰ To lizọnyizọn aigba ji tọn etọn whenu, Jesu, heyin ojlẹmọ pipé Otọ́ etọn tọn, hodo apajlẹ mẹnukuntamahopọn Jehovah tọn tọn. (Heblu lẹ 1:3) Ahunmẹdunamẹnu tintan etọn to ojlẹ lọ mẹ wẹ nado mọ “lẹngbọ búbú owhé Islaeli gbè tọn lẹ.” Ṣogan, e ma whleawu nado dekunnuna yọnnu Samalianu de to dòtọ de kọ̀n. (Matiu 15:24; Johanu 4:7-30) E sọ wà azọ́njiawu he awhàngán he mayin Juvi de biọ ga. (Luku 7:1-10) Enẹ yidogọna owanyi he e nọ dohia na omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ gbọn nuyiwa etọn lẹ dali. Devi Jesu tọn lẹ sọ dọyẹwheho gbọn filẹpo ga. E wá lẹzun nuhe họnwun dọ nujinọtedo lọ nado mọ dona Jehovah tọn yí ma sinai do akọta mẹtọn ji gba, ṣigba do walọyizan mẹtọn ji. Omẹ whiwhẹnọ, ahundoponọ he huvẹ nugbo lọ tọn to hùhù lẹ yigbena wẹndagbe Ahọluduta lọ tọn. Ṣigba goyitọ po saklanọ lẹ po gbẹwanna Jesu po owẹ̀n etọn po. “Yẹn dopẹna we, Otọ́, Oklunọ olọn po aihọn po tọn,” wẹ Jesu dọ, “na hiẹ ko yí onú helẹ whlá sọn nuyọnẹntọ lẹ, po zinzintọ lẹ po dè, bosọ do yé hia hlan ovivu lẹ: mọwẹ, Otọ́: dọ mọ wẹ e yin [nuhunhomẹnamẹ] do to nukun towe mẹ.” (Luku 10:21) Eyin mí yinuwa hẹ mẹdevo lẹ to owanyi po yise po mẹ, mí ma to mẹnukuntahopọn gba, na mí yọnẹn dọ aliho he Jehovah kẹalọyi niyẹn.

11. Nawẹ mẹnukuntamahopọn yin didohia to agun Klistiani fliflimẹ tọn mẹ gbọn?

¹¹ To agun Klistiani fliflimẹ tọn mẹ, Ju po mẹhe mayin Ju lẹ po wẹ sọzẹn. Paulu basi zẹẹmẹ dọmọ: “Gigo, yẹyi, po jijọho po hlan omẹ depope he wazọ́n dagbe, hlan Ju whẹ́, podọ hlan Kosi lẹ ga. Na mẹhòpọ́n gbẹtọ tọn ma tin to Jiwheyẹwhe dè gba.” (Lomunu lẹ 2:10, 11) E mayin hẹnnu he mẹ yé jọ̀ sọn wẹ dohia vlavo eyin yé mọaleyi sọn ojọmiọn Jehovah tọn mẹ gba, ṣigba nuyiwa yetọn to whenuena yé plọnnu gando Jehovah po nukundido he ofligọ Ovi etọn, Jesu tọn hundote po go. (Johanu 3:16, 36) Paulu wlan dọmọ: “Ewọ mayin Ju de he yin ode to gbonu gba; kavi owhẹgbo nẹ, he tin to gbonu to agbasalan mẹ; ṣigba Ju de wẹ ewọ, he yin ode to homẹ; podọ owhẹgbo sọ yin ayiha tọn to gbigbọ mẹ, e mayin to owe mẹ gba.” Enẹgodo to hogbe lọ “Ju” (he zẹẹmẹdo “Juda tọn,” enẹ wẹ, nado lá kavi na pipà) yiyizan po nuyọnẹn po mẹ, Paulu yidogọ dọ: “Pipà mẹhetọn ma yin gbẹtọ tọn, adavo Jiwheyẹwhe tọn.” (Lomunu lẹ 2:28, 29) Jehovah nọ na pipà matin mẹnukuntahopọn. Míwlẹ lo?

12. Nukundido tẹwẹ Osọhia 7:9 zedonukọnnamẹ, podọ na mẹnu lẹ?

¹² To numimọ de mẹ to godo mẹ, apọsteli Johanu mọ Klistiani nugbonọ yiamisisadode lẹ heyin alọdlẹndo taidi akọta gbigbọmẹ 144 000 tọn, “sọn whẹndo ovi Islaeli tọn lẹpo mẹ.” To enẹgodo, Johanu mọ “gbẹtọ susugege . . . sọn akọta lẹpo mẹ, sọn hẹnnu lẹpo mẹ, sọn gbẹtọ lẹpo mẹ, podọ sọn ogbè lẹpo mẹ, ṣite to ofin lọ nukọn podọ to Lẹngbọvu lọ nukọn, yè do aṣọ́vọ̀ wewe na yé, odéma sọ tin to alọ yetọn mẹ.” (Osọhia 7:4, 9) Enẹwutu, pipli hẹnnu po ogbè lẹpo tọn po wẹ tin to agun Klistiani egbezangbe tọn mẹ. Mẹlẹpo wẹ tindo nukundido lọ nado lùn “nukunbibia daho” he ja lọ tọ́n bo nù sọn “asisa osin ogbẹ̀ tọn lẹ” mẹ to aihọn yọyọ lọ mẹ.—Osọhia 7:14-17.

Kọdetọn Dagbe Lẹ

13-15. (a) Nawẹ mí sọgan dù to vogbingbọn sinmẹ agbasa tọn po aṣa tọn lẹ po ji gbọn? (b) Na apajlẹ ale he ojlo didohia to gbẹtọ lẹ mẹ sọgan hẹnwa lẹ tọn.

¹³ Jehovah yọ́n mí ganji, kẹdẹdile otọ́ dagbe de nọ yọ́n ovi etọn lẹ do. Mọdopolọ, to whenuena mí wá mọnukunnujẹ mẹdevo lẹ mẹ gbọn ojlo tintindo to aṣa po lẹdo yetọn po mẹ dali, vogbingbọn lẹ ma nọ yin nujọnu sọmọ ba. Dogbó hẹnnu tọn lẹ nọ yin didesẹ bọ kọndopọ họntọnjiji po owanyi po tọn lẹ nọ yin hinhẹn lodo. Pọninọ nọ tin. (1 Kọlintinu lẹ 9:19-23) Nuwiwa mẹdehlan he kẹalọyi azọ́ndenamẹ tògodo tọn lẹ do ehe hia ganji. Yé nọ do ojlo vonọtaun hia to tòmẹnu lọ lẹ mẹ, podọ taidi kọdetọn de, mẹdehlan lẹ nọ yawu gbàwú do mẹhe tin to agun lẹdo lọ tọn lẹ mẹ.—Filippinu lẹ 2:4.

¹⁴ Kọdetọn dagbe mẹnukuntamahopọn didohia tọn lẹ yin mimọ to otò susu mẹ. Aklilu, heyin tòvi-jiji Éthiopie tọn, to oyà ṣokẹdẹninọ tọn ji to Londres heyin tatọ-tònọ Grande-Bretagne tọn. Numọtolanmẹ ṣokẹdẹninọ tọn etọn sinyẹn deji na e doayi e go dọ mẹhe wá sọn otò devo mẹ lẹ nọ yin vọdona to paa mẹ wutu, yèdọ nuhe nọ saba jọ to tòdaho Europe egbezangbe tọn susu mẹ. Lehe numimọ Aklilu tọn gbọnvo do sọ to whenuena e yì opli Klistiani tọn de to Plitẹnhọ Ahọluduta tọn Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn mẹ! Mẹhe tin to finẹ lẹ yawu do e, bọ e voawu to ṣẹnṣẹn yetọn to whenu vude godo. E yinukọn po awuyiya po to nukunnumọjẹnumẹ etọn hinhẹn siso deji na Mẹdatọ lọ mẹ. To madẹnmẹ, e dín dotẹnmẹ hundote lẹ nado má wẹndagbe Ahọluduta lọ tọn hẹ mẹdevo lẹ to agbegbe enẹ mẹ. To gbèdopo, yẹwhehodọtọ-gbẹ́ Aklilu tọn kàn yanwle he e tindo to gbẹzan mẹ todin lẹ se. Aklilu yigbe po zohunhun po dọ ojlo emitọn wẹ nado kọnawudopọ hẹ agun he nọ dó ogbè emitọn lọsu, yèdọ ogbè Amharique tọn to gbèdopo. To whenuena mẹho agun Glẹnsigbe lẹdo lọ mẹ tọn lẹ se ehe, yé yí homẹhunhun do basi tito na hodidọ gbangba tọn sinai do Biblu ji de to ogbè Aklilu tọn mẹ. Oylọ basinamẹ lọ kọ̀n jonọ susu po mẹhe nọ nọ̀ lẹdo lọ mẹ lẹ po dopọ nado nọgodona opli gbangba tọn tintan to Amharique-gbè mẹ to Grande-Bretagne. Todin, Éthiopie-nu lẹ po mẹdevo lẹ po to lẹdo enẹ mẹ yin kinkọndopọ to agun he to jijideji de mẹ. Mẹsusu to finẹ ko mọ dọ nudepope ma glọnalina yé sọn teninọ nujikudo tọn zize na Jehovah mẹ bo do ehe hia gbọn baptẹm Klistiani tọn dali.—Owalọ lẹ 8:26-36.

¹⁵ Jijọ mẹdopodopo tọn lẹ po fie e wá sọn po nọ gbọnvo. Ehe mayin nujinọtedo he nọ dohia dọ mẹde yiaga kavi yido gba; vogbingbọn lẹ wẹ yé yin poun. Dile Kunnudetọ lopo Melita tọn lẹ to baptẹm devizọnwatọ he ṣẹṣẹ klan yede do wiwe lẹ tọn pọ́n, aglinjijẹ yetọn yidogọna dasin ayajẹ tọn he kùn sọn nukun jonọ Grande-Bretagne tọn lẹ ji. Pipli awe ehelẹ do numọtolanmẹ yetọn lẹ hia to aliho voovo mẹ, ṣigba owanyi sinsinyẹn yetọn na Jehovah hẹn kọndopọ gbẹdido Klistiani tọn lẹ lodo.—Psalm 133:1; Kọlọsinu lẹ 3:14.

Duduto Nuvẹun Ji

16-18. Dọ numimọ de he do lehe nuvẹun sọgan yin dududeji to agun Klistiani tọn mẹ do hia.

¹⁶ Dile owanyi mítọn na Jehovah podọ na mẹmẹsunnu Klistiani mítọn lẹ siso deji, mí na penugo bo hodo apajlẹ Jehovah tọn dogọ to aliho he mẹ mí nọ pọ́n mẹdevo lẹ hlan te. Nuvẹun depope he mí sọgan ko tindo dohlan mẹhe wá sọn akọta, akọ̀, kavi aṣa devo mẹ lẹ dai sọgan yin dududeji. Di apajlẹ, lẹnnupọndo whẹho Albert tọn ji he yin apadewhe Awhànpa Grande-Bretagne tọn to Wẹkẹ-Whàn II whenu bosọ yin wiwle gbọn Japon-nu lẹ dali to awhàngbigba do Singapour ji whenu to 1942. To godo mẹ e yí owhe atọ̀n delẹ do wazọ́n to “ali owùnọ pinpán tọn” ji, sẹpọ nuhe wá yin yinyọnẹn to godo mẹ taidi aná heyin bibasi do tọ̀sisa Kwaï ji. To whenuena e yin tuntundote to vivọnu awhàn lọ tọn, zínpinpẹn etọn ma hugan kilo 32, aglànká po awọntin etọn po ko yin awugblena, podọ e to zẹntin, aklì, po ovà po jẹ. Ninọmẹ gàntọ-hatọ etọn fọtọ́n susu lẹ tọn wẹ ylan humọ; mẹsusu tlẹ kú. Na kanyinylan he Albert ko mọ bo tindo numimọ etọn lẹ wutu, e lẹkọwa whé to 1945 po adi po, bo ma jlo na se nudepope gando Jiwheyẹwhe kavi sinsẹ̀n go.

¹⁷ Asi Albert tọn, Irene, lẹzun dopo to Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ mẹ. Nado hẹn homẹ asi lọ tọn hùn, Albert yì opli Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn to agun he tin to lẹdo lọ mẹ na ojlẹ de. Paul, heyin Klistiani jọja lizọnyizọnwatọ whenu-gigọ́ tọn de dla Albert pọ́n nado plọn Biblu hẹ ẹ. To madẹnmẹ, Albert plọn dọ Jehovah nọ pọ́n mẹdopodopo sọgbe hẹ ninọmẹ ahun etọn tọn. E klan gbẹzan etọn do wiwe na Jehovah bo yí baptẹm.

¹⁸ To enẹgodo, Paul sẹtẹn yì Londres, bo plọn Japon-gbè, bosọ kọnawudopọ hẹ agun Japon-gbè tọn. To whenuena e dọ dọ emi na plan Kunnudetọ Japon-nu delẹ yì agun etọn dai tọn mẹ, mẹmẹsunnu he tin to finẹ lẹ flin nuvẹun sinsinyẹn he Albert tindo na Japon-nu lẹ. Sọn whenue gbọ́n e lẹkọwa Grande-Bretagne, Albert ma nọ jlo nado pé Japon-nu depope, enẹwutu mẹmẹsunnu lọ lẹ to nulẹnpọn eyin e na jlo nado mọ yé. Ṣigba yé ma tindo whẹwhinwhẹ́n depope nado hanú—Albert yí jonọ Japon-nu lọ lẹ tọn po owanyi sisosiso mẹmẹsunnu-yinyin tọn po.—1 Pita 3:8, 9.

‘Mì Hùn Mìde do Nùvo’

19. Ayinamẹ apọsteli Paulu tọn tẹwẹ sọgan gọalọna mí eyin mí tindo ayilinlẹn mẹnukuntahihopọn tọn depope?

¹⁹ ‘Mẹnukuntahihopọn ma yọ́n gba,’ wẹ Ahọlu Sọlọmọni nuyọnẹntọ wlan. (Howhinwhẹn lẹ 28:21) E bọawu tlala nado voawu hẹ mẹhe mí yọnẹn ganji lẹ. Ṣigba, to whedelẹnu, mí nọ tindo ayilinlẹn lọ nado do ojlo vude poun hia to mẹhe mí ma jẹakọhẹ ganji lẹ mẹ. Mẹnukuntahopọn mọnkọtọn ma jẹna devizọnwatọ Jehovah tọn de gba. Mímẹpo dona hodo ayinamẹ he họnwun Paulu tọn nado ‘hùn míde do nùvo’—mọwẹ, nado hùn míde do nùvo to owanyi mítọn na Klistiani hatọ he wá sọn otò kavi ninọmẹ devo mẹ lẹ.—2 Kọlintinu lẹ 6:13.

20. Adà gbẹzan tọn tẹlẹ mẹ wẹ mí dona hodo apajlẹ Jehovah, Jiwheyẹwhe mítọn he ma nọ hò mẹnukuntapọn tọn te?

²⁰ Vlavo mí tindo lẹblanulọkẹyi oylọ olọn mẹ tọn kavi todido gbẹninọ kakadoi to aigba ji tọn, mẹnukuntamahopọn mítọn nọ hẹn mí penugo nado duvivi pọninọ apó dopo, Lẹngbọhọtọ dopo tọn. (Efesunu lẹ 4:4, 5, 16) Vivẹnudido nado hodo apajlẹ Jehovah, Jiwheyẹwhe mítọn he ma nọ hò mẹnukuntapọn tọn, sọgan gọalọna mí to lizọnyizọn Klistiani tọn mítọn mẹ, to whẹndo mítọn lẹ mẹ, podọ to agun lẹ mẹ, na nugbo tọn, to adà gbẹzan tọn lẹpo mẹ. Gbọnna? Hosọ he bọdego na dọhodo ehelẹ ji.

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

Nawẹ Hiẹ Na Na Gblọndo Gbọn?

• Nawẹ Jehovah do mẹnukuntamahopọn hia Lahabi po Gebiọninu lẹ po gbọn?

• Nawẹ Jesu do mẹnukuntamahopọn hia to mẹpinplọn etọn mẹ gbọn?

• Etẹwẹ sọgan gọalọna mí nado dù to nuvẹun aṣa po sinmẹ agbasa tọn depope po ji?

[Yẹdide to weda 13]

Awhàngbigba Islaeli tọn do Kenani ji bẹjẹeji

[Yẹdide to weda 15]

Jesu ma whleawu nado dekunnuna yọnnu Samalianu de

[Yẹdide to weda 16]

Opli to ogbè Amharique tọn mẹ to Grande-Bretagne

[Yẹdide to weda 16]

Owanyi Albert tọn na Jehovah gọalọna ẹn nado dù to nuvẹun ji