WETA AWE
Awuwlena Alọwle Kọdetọn Dagbenọ De
1, 2. (a) Nawẹ Jesu zinnudo nujọnu-yinyin tito bibasi tọn ji gbọn? (b) To nuwiwa voovo tẹ na taun tọn mẹ wẹ tito bibasi yin onú titengbe te?
OHỌ de gbigbá nọ biọ awuwle sọwhiwhe tọn de. Whẹpo dodonu lọ nido yin didoai, aigba dona yin hihọ̀ bọ yẹdide ohọ tọn na yin bibasi. Ṣigba, onú devo sọ yin titengbe. Jesu dọmọ: “Mẹnu wẹ to mì mẹ, he to linlẹn nado dó atọ̀họ̀ de, bọ e ma na sinai whẹ́, bo lẹn akuẹ etọn, eyin e tindo ehe pe nado dota na ẹn?”—Luku 14:28.
2 Nuhe yin nugbo gando ohọ de gbigbá go sọ gando alọwle kọdetọn dagbenọ de gbigbá go ga. Mẹsusu nọ dọmọ: “Yẹn jlo na wlealọ.” Ṣigba omẹ nẹmu wẹ nọ yiagbọji nado lẹnnupọn do akuẹzinzan he e bẹhẹn ji? To whenuena e yindọ Biblu dọho gando alọwle go to aliho dagbe mẹ, e sọ dọ̀n ayidonugo wá avùnnukundiọsọmẹnu he alọwle nọ zedonukọnnamẹ lẹ ji. (Howhinwhẹn lẹ 18:22; 1 Kọlintinu lẹ 7:28) Enẹwutu, mẹhe to nulẹnpọn do alọwle ji lẹ dona tindo pọndohlan nujọnu tọn do dona po nuhe alọwiwle biọtomẹsi lẹ po ji.
3. Naegbọn Biblu do yin alọgọnamẹnu họakuẹ de hlan mẹhe to tito basi na alọwle, podọ kanbiọ atọ̀n tẹlẹ wẹ e na gọalọna mí nado na gblọndo etọn?
3 Biblu sọgan gọalọ. Ayinamẹ etọn yin gbigbọdo gbọn Dowatọ alọwle tọn, yèdọ Jehovah Jiwheyẹwhe dali. (Efesunu lẹ 3:14, 15; 2 Timoti 3:16) To nunọwhinnusẹ́n he yin mimọ to anademẹwe hoho he gbẹsọ yọn-na-yizan taun ehe zan mẹ, mì gbọ mí ni dindona dọ (1) Nawẹ mẹde sọgan dọ eyin vlavo ewọ ko wleawufó na alọwle gbọn? (2) Etẹwẹ dona yin pinpọn to alọwlemẹ de mẹ? podọ (3) Nawẹ họntọnmẹninọ sọgan yin hinhẹn do yẹyi glọ gbọn?
BE HIẸ KO WLEAWUFÓ NA ALỌWLE YA?
4. Etẹwẹ yin nujinọtedo titengbe lọ to hinhẹn alọwle kọdetọn dagbenọ de go, podọ etẹwutu?
4 Ohọ de gbigbá sọgan biọ akuẹzinzan susu, ṣigba nukunpedo vọjlado etọn go na ojlẹ dindẹn lọsu sọ nọ biọ akuẹzinzan susu ga. Onú dopolọ wẹ e yin po alọwle po. E taidi dọ nado wlealọ yin avùnnukundiọsọmẹnu taun de; ṣigba, hinhẹn haṣinṣan alọwle tọn go sọn owhe de mẹ jẹ devo mẹ sọ dona yin nulẹnpọndeji ga. Etẹwẹ haṣinṣan mọnkọtọn de go hinhẹn bẹhẹn? Nujinọtedo titengbe dopo wẹ yin gbemima ahún lẹpo tọn de. Lehe Biblu basi zẹẹmẹ haṣinṣan alọwle tọn do die: “Sunnu na jo otọ́ po onọ̀ po do, bo na sẹbọdo asi etọn go:yé nasọ lẹzun olàn dopo.” (Gẹnẹsisi 2:24) Jesu Klisti na dodonu Owe wiwe lẹ tọn dopo kẹkẹ lọ na gbẹdai po yọnbasi lọ po nado vọalọwle—“ogalilọ,” enẹ wẹ yin, haṣinṣan zanhẹmẹ he ma sọgbe hẹ osẹ́n to gbonu alọwle tọn. (Matiu 19:9) Eyin hiẹ to nulẹnpọn do alọwle ji, hẹn nujinọtedo Owe wiwe helẹ tọn do ayiha mẹ. Eyin hiẹ ma ko wleawufo na gbemima sọn ahun mẹ wá ehe, to whelọnu lo hiẹ ma ko wleawufo na alọwle.—Deutelonomi 23:21; Yẹwhehodọtọ 5:4, 5.
5. Dile e tlẹ yindọ gbemima sọn ahunmẹ wá alọwle tọn nọ dobuna mẹdelẹ, kakatimọ naegbọn yè nado yí nukun nuhọakuẹ tọn do pọ́n ẹn gbọn mẹhe to jijlo nado wlealọ lẹ dali?
5 Linlẹn gbemima sọn ahún mẹ wá de tọn nọ dobuna mẹsusu. “To yinyọnẹn dọ mí omẹ awe lẹ yin sinsindopọ na pipotọ gbẹzan mítọn tọn nọ hẹn mi tindo numọtolanmẹ alọhẹndotenamẹ tọn, yin họ̀nsudo, bo yin ginglọn pete,” wẹ dawe jọja de yigbe etọn. Ṣigba eyin hiẹ yiwanna mẹhe hiẹ jlo na wlealọ hẹ lọ nugbonugbo, gbemima ma na taidi agbanpẹnmẹnu de gba. Kakatimọ, e na yin pinpọndohlan taidi asisa hihọ́ tọn de. Linlẹn gbemima tọn he tin to alọwle mẹ na hẹn asu po asi po lọ nado nọpọ do doakọnna ojlẹ dagbe po yinylan lẹ po bo yin godonọnamẹtọ hlan ode awetọ yetọn mahopọnna nudepope he sọgan jọ. Klistiani apọsteli Paulu wlan dọ owanyi nugbo “nọ jiya dẹn” bosọ “nọ doakọnna onú lẹpo.” (1 Kọlintinu lẹ 13:4, 7) Yọnnu dopo dọmọ: “Gbemima alọwle tọn nọ hẹn mi tindo numọtolanmẹ hihọ́ tọn hugan. Yẹn yiwanna awuvivo gbeyiyi na míde podọ to gbangba dọ mí jlo nado sẹbọdo míde go pẹkipẹki.”—Yẹwhehodọtọ 4:9-12.
6. Naegbọn e do yin nuhe yọ́n hugan ma nado zlọn biọ alọwle mẹ to ovu whenu?
6 Gbẹninọ sọgbe hẹ nubiọtomẹsi enẹ biọ whinwhẹ́n. Gbọnmọ, Paulu na ayinamẹ dọ Klistiani lẹ na wà dagbe ma nado wlealọ kakajẹ whenuena yé na “zẹ̀ owhe aflanmẹ tọn go,” ojlẹ lọ whenuena numọtolanmẹ zanhẹmẹ tọn lẹ nọ sinyẹn taun podọ he sọgan yinuwado dide mẹde tọn ji. (1 Kọlintinu lẹ 7:36, NW ) Jọja lẹ nọ diọ po awuyiya po dile yé to whinwhẹ́n. Mẹsusu he wlealọ to whenuena yé gbẹ́ pò to ovu tlala lẹ nọ mọdọ to owhe vude lẹ godo nuhudo po ojlo yetọn lẹ po, gọna enẹ he yin alọwlemẹ yetọn tọn lẹ po, ko diọ. Sọha nulinlẹn tọn lẹ dohia dọ vlavo wẹ jọja aflanmẹ he wlealọ lẹ ma nado yin awublanọ taun bo na dín gbẹdai hugan mẹhe nọte vude dogọ lẹ. Enẹwutu ma dowezun biọ alọwlemẹ blo. Owhe delẹ he yin zinzan taidi jọja, mẹhomẹ tlẹnnọ de sọgan na we numimọ họakuẹ he na hẹnwe yin mẹhe whẹ́n hugan bo na hẹn we pegan taun nado yin alọwlemẹ he jẹ de. Gbandindọn whẹpo do wlealọ sọgan sọ gọalọna we nado mọnukunnujẹ dewe mẹ ganji—yèdọ dandannu de eyin hiẹ na wleawuna haṣinṣan kọdetọn dagbe tọn de to alọwle towe mẹ.
YỌ́N DEWE WHẸ́
7. Naegbọn mẹhe to tito basi nado wlealọ lẹ dona gbadopọnna yedelẹ whẹ́?
7 Be e nọ bọawuna we nado basi todohukanji jẹhẹnu he hiẹ jlo to alọwlemẹ de mẹ lẹ ya? Mẹsusu nọ wà mọ. Ṣigba, etẹwẹ dogbọn jẹhẹnu towe titi lẹ dali? Walọyizan tẹlẹ wẹ hiẹ tindo he na gọalọna we nado yidogọna alọwle kọdetọn dagbe tọn de? Asu kavi asi alọpa tẹwẹ hiẹ na yin? Di apajlẹ, be hiẹ nọ yigbe nuṣiwa towe lẹ tọn po awubibọ po bo nọ kẹalọyi ayinamẹ ya, kavi be hiẹ nọ saba din whẹjijọ to whenuena hiẹ yin linlẹn jladona? Na paa tọn be hiẹ nọ yawudomẹ bo nọ donukun onú dagbe, kavi hiẹ nọ sọawuhia nado nọ ylọ́nnukunmẹ, bo nọ to lewú whẹwhẹ wẹ ya? (Howhinwhẹn lẹ 8:33; 15:15) Flindọ, alọwle ma na diọ gbẹtọ-yinyin towe gba. Eyin hiẹ yin goyitọ, numọtolanmẹ tindotọ zẹjlẹgo, kavi nọ tindo pọndohlan kọdetọn ylankan tọn zẹjlẹgo to whenuena hiẹ tin to tlẹnmẹ, hiẹ na yin onú dopolọ eyin hiẹ wlealọ. To whenuena e yindọ e vẹawu nado mọ míde to aliho he mẹ mẹdevo lẹ nọ mọ mí do, naegbọn hiẹ ma do kanse mẹjitọ de kavi họntọn he go hiẹ dejido de na linlẹn po ayinamẹ madoadúdẹji tọn lẹ? Eyin hiẹ sè dogbọn diọdo he sọgan yin bibasi lẹ dali, wazọ́n do ehelẹ ji whẹpo do ze afọdide nado wlealọ.
8-10. Ayinamẹ tẹwẹ Biblu na he na gọalọna omẹ dopodopo nado wleawuna alọwle?
8 Biblu na mí tuli nado gbọna gbigbọ wiwe Jiwheyẹwhe tọn ni wazọ́n to mí mẹ, bo nọ wleawuna jẹhẹnu mọnkọtọn lẹ taidi “owanyi, ayajẹ, jijọho, linsinsinyẹn, homẹdagbe, dagbewà, yise, walọmimiọn, mawazẹjlẹgo.” E sọ dọna mí nado “lẹzun yọyọ to gbigbọ ayiha [mítọn] tọn mẹ” podọ nado “ze gbẹtọ yọyọ lọ dogo, mẹhe yè dá to dodo mẹ di apajlẹ Jiwheyẹwhe tọn.” (Galatianu lẹ 5:22, 23; Efesunu lẹ 4:23, 24) Ayinamẹ ehe yiyi-do-yizan mẹ to whenuena hiẹ gbẹ pò to tlẹnmẹ na taidi akuẹ bibẹdo akuẹsẹdotẹn—yèdọ nuhe na wá yin nuhọakuẹ tlala de to sọgodo, to whenuena hiẹ na wá wlealọ.
9 Di apajlẹ, eyin hiẹ yin yọnnu de, plọn nado na ayidonugo susu hlan “gbẹtọ he whlá to ayiha mẹ nẹ” hugan lehe hiẹ nọ basi do hlan awusọhia agbasa towe tọn. (1 Pita 3:3, 4) Jlẹkajininọ po ayiha jijlọ po na gọalọna we nado tindo oyọnẹn, yèdọ “ojẹgbakun gigo” nugbo tọn de. (Howhinwhẹn lẹ 4:9; 31:10, 30; 1 Timoti 2:9, 10) Eyin hiẹ yin sunnu de, plọn nado yinuwa hẹ yọnnu lẹ to aliho owanyi po sisi tọn po mẹ. (1 Timoti 5:1, 2) To whenuena hiẹ to pinplọn nado basi nudide lẹ podọ nado didá azọngban lẹ, sọ plọn nado tin to jlẹkaji bo yin whiwhẹnọ ga. Walọ gandudomẹji tọn na dekọtọn do tukla mẹ to alọwle mẹ.—Howhinwhẹn lẹ 29:23; Mika 6:8; Efesunu lẹ 5:28, 29.
10 Dile e tlẹ yindọ linlẹn jijlado to awà ehelẹ ji ma bọawu, nuhe ji Klistiani lẹpo dona wazọ́n do de wẹ e yin. Podọ e na gọalọna we nado yin alọwlemẹtọgbẹ́ dagbe de.
NUHE YÈ NA PỌ́N TO ALỌWLEMẸ DE MẸ
11, 12. Nawẹ omẹ awe na dindona eyin vlavo yé sọgbe hẹ yedelẹ kavi lala gbọn?
11 Be nuwiwa aṣa tọn de wẹ e yin na mẹde nado dè alọwlemẹ etọn to fie hiẹ nọ nọ ya? Eyin mọwẹ, nawẹ hiẹ na zindonukọn do eyin hiẹ mọ omẹ vijinu awetọnọ he yọnwhanpẹ de? Tintan, kanse dewe dọmọ, ‘Be alọwle wẹ yin linlẹn ṣie nugbonugbo ya?’ Kanyinylan wẹ e yin nado yí numọtolanmẹ mẹde tọn do daihun gbọn nukundido lalo tọn lẹ finfọndaga dali. (Howhinwhẹn lẹ 13:12) Enẹgodo, kanse dewe dọmọ, ‘Be yẹn tin to otẹn de mẹ nado wlealọ ya?’ Eyin gblọndo hlan kanbiọ awe lọ lẹ po yin mọwẹ, afọdide he hiẹ na ze bọdego lẹ na gbọnvo sọgbe hẹ aṣa okọ́ lọ mẹ tọn. To aigba delẹ ji, to omẹ lọ pinpọn na ojlẹ de godo, hiẹ sọgan dọnsẹpọ ẹ bo do ojlo akọjẹhẹmẹ ganji tọn de hia. Eyin gblọndo lọ yin lala, ma do lẹgẹdẹ na alọmakẹyi lọ blo. Flindọ, omẹ diẹ lọsu tindo jlọjẹ lọ nado basi dide do whẹho lọ ji. Ṣigba, eyin gblọndo lọ yin mọwẹ, mì sọgan basi tito nado yí whenu zan to pọmẹ to nuwiwa he wé lẹ mẹ. Ehe na na we dotẹnmẹ lọ nado yọ́n ẹn eyin vlavo alọwle hẹ omẹ ehe na yin nuyọnẹnnu.a Etẹwẹ hiẹ dona pọ́n to ojlẹ ehe mẹ?
12 Nado na gblọndo kanbiọ enẹ tọn, lẹnnupọn do hànjinu awe ji, vlavo piano de po ginta po ji. Eyin yé yin hihò ganji, ode to yé mẹ sọgan yin ogbè lilẹ́ na nado dè hangbevivi he yọ́n sè tọ́n. Ṣogan, etẹwẹ nọ jọ eyin hànjinu ehelẹ yin hihò dopọ? Todin ogbè yetọn dona sọgbe hẹ yenọzo. Onú dopolọ wẹ e yin po hiẹ po gọna alọwlemẹ sọgodo tọn towe. Dopodopo mìtọn sọgan ko wazọ́n sinsinyẹn nado “lilẹ́” gbẹtọ-yinyin dopodopo mìtọn tọn. Ṣigba kanbiọ lọ todin wẹ yindọ: Be mì tin to gbesisọmẹ hẹ ode awetọ mìtọn ya? To hogbe devo mẹ, be mì sọgbe hẹ mìde ya?
13. Naegbọn e ma do yin nuyọnẹnnu depope nado nọ họntọn mẹ hẹ mẹhe ma tindo mahẹ to yise towe mẹ?
13 Onú titengbe wẹ e yin dọ mì omẹ awe lẹ ni tindo yise po nunọwhinnusẹ́n dopolọ lẹ po. Apọsteli Paulu wlan dọmọ: “Mì yin omẹ yè yí gbemasọ do dopokle dopọ po mayisenọ lẹ po blo.” (2 Kọlintinu lẹ 6:14; 1 Kọlintinu lẹ 7:39) Alọwiwle hẹ mẹhe ma tindo mahẹ to yise towe to Jiwheyẹwhe mẹ hẹn ẹn zun nuhe sọawuhia dọ gbemasọ sinsinyẹn na tin. To alọ devo mẹ, mẹdezejo mì omẹ awe lẹ tọn hlan Jehovah Jiwheyẹwhe yin dodonu sinsinyẹn de na kọndopọ. Jehovah jlo dọ hiẹ ni yin ayajẹnọ podọ nado duvivi pọninọ pẹkipẹki tọn dile e sọgan yọnbasi do hẹ mẹhe hiẹ wlealọhẹ lọ. E jlo dọ mì ni yin kinkọndopọ hlan Emi podọ hlan ode awetọ mìtọn gbọn kanṣiṣa okàn atọ̀nslodopọ owanyi tọn de dali.—Yẹwhehodọtọ 4:12.
14, 15. Be yise dopolọ tintindo wẹ yin ada kọndopọ dopo akan tọn lọ to alọwle de mẹ ya? Basi zẹẹmẹ.
14 To whenuena e yindọ sinsẹ̀n-bibasi hlan Jiwheyẹwhe to pọmẹ wẹ yin ada titengbe pọninọ tọn de, onú susu wẹ e bẹhẹn. Nado diọada sọgbe hẹ ode awetọ, hiẹ po alọwlemẹ sọgodo towe tọn po dona tindo yanwle dopolọ lẹ. Etẹwẹ yin yanwle towe lẹ? Di apajlẹ, etẹwẹ yin numọtolanmẹ mì omẹ awe lẹ tọn dogbọn ovi lẹ tintindo dali? Onú tẹlẹ wẹ tin to otẹn tintan mẹ to gbẹzan mìtọn mẹ?b (Matiu 6:33) To alọwle kọdetọn dagbe nugbo tọn de mẹ, asu po asi po lọ lẹ yin họntọn dagbe lẹ bo nọ duvivi gbẹdido ode awetọ yetọn lẹ tọn. (Howhinwhẹn lẹ 17:17) Na ehe tọn wutu, yé dona tindo nuhudo nujlomẹ dopolọ tọn. E vẹawu nado hẹn họntọn vivẹ go lodo—na tlẹ do wá dọ alọwle tọn—eyin yé ma tindo nujlomẹ dopolọ lẹ. Ṣogan, eyin awetọ towe sọgodo tọn nọ duvivi nuwiwa titengbe de tọn, taidi zọnlin gaa zinzin na ayidedai, bọ hiẹ ma yiwanna, be enẹ zẹẹmẹdo dọ mì omẹ awe lẹ ma sọgan wlealọ hẹ mìde wẹ ya? E ma yinmọ dandan gba. Vlavo mì nọ tindo mahẹ onú devo tọn, yèdọ nujlomẹ heyin titengbe hugan mọ lẹ. Humọ, hiẹ sọgan na ayajẹ awetọ sọgodo tọn towe gbọn mahẹ tintindo to nuwiwa he wé lẹ mẹ dali na omẹ diẹ nọ duvivi yetọn wutu.—Owalọ lẹ 20:35.
15 Na nugbo tọn, jẹ obá he klo hugan de mẹ, gbesisọ hẹ mẹnọzo nọ yin yinyọnẹn gbọn lehe mì omẹ awe lẹ yin adadiọtọ do kakati lehe mì omẹ awe lẹ di mìde do. Kakati nado to kinkanse dọmọ, “Be mí kọngbedopọ to onú lẹpo mẹ ya?” kanbiọ he yọ́n hugan delẹ sọgan yin: “Etẹwẹ nọ jọ to whenuena gbenọpọ matin? Be mí sọgan yí sọwhiwhe do dọhodo whẹho lọ ji, sọgbe hẹ sisi po yẹyi omẹ awetọ tọn po ya? Kavi be hodọdopọ lọ lẹ nọ saba ylan biọ nudindọn sinsinyẹn mẹ wẹ ya?” (Efesunu lẹ 4:29, 31) Eyin hiẹ jlo nado wlealọ, tin to aṣeji na mẹdepope he nọ yigo bosọ yin hẹngogonọ, he ma nọ jlo nado jogbe gbede, kavi mẹhe nọ biọnú to whepoponu bosọ nọ kàn ayiha nado yinuwa to aliho he mẹ ewọ jlo.
DINDONA JẸNUKỌN
16, 17. Etẹwẹ sunnu de kavi yọnnu de sọgan pọ́n to whenuena e to nulẹnpọn do alọwlemẹ sọgodo tọn de ji?
16 To agun Klistiani tọn mẹ, mẹhe yin azọngban ze do alọmẹ na lẹ wẹ yè dona “mọdona . . . whẹ́.” (1 Timoti 3:10) Hiẹ lọsu sọgan yí nunọwhinnusẹ́n ehe zan. Di apajlẹ, yọnnu de sọgan kanse dọmọ, “Oyín nankọtọn wẹ dawe ehe tindo? Mẹnu lẹ wẹ yin họntọn etọn? Be e nọ do mawazẹjlẹgo hia ya? Nawẹ e nọ yinuwa hẹ mẹhomẹ lẹ gbọn? Wunmẹ whẹndo tẹ mẹ wẹ e tọ́n sọn? Nawẹ e nọ yinuwa hẹ yé do? Etẹwẹ yin walọyizan etọn dohlan akuẹ? Be e nọ ṣi ahan sinsinyẹn zan? Be fifiẹtọ kavi zingidinọ wẹ e yin ya? Azọngban agun tọn tẹlẹ wẹ e tindo, podọ nawẹ e nọ penukundo yé go gbọn? Be yẹn sọgan na ẹn sisi sisosiso ya?”—Levitiku 19:32; Howhinwhẹn lẹ 22:29; 31:23; Efesunu lẹ 5:3-5, 33; 1 Timoti 5:8; 6:10; Titu 2:6, 7.
17 Sunnu de sọgan kanse dọmọ, “Be yọnnu ehe nọ do owanyi po sisi po hia hlan Jiwheyẹwhe ya? Be e penugo nado penukundo whégbè go ya? Etẹwẹ whẹndo etọn na donukun sọn mí si? Be e yọnnuin, yin azọ́n sinsinyẹnwatọ, wedonanutọ ya? Etẹ ji wẹ e nọ dọhodo? Be e ka nọ yin ahunmẹduna sisosiso dogbọn dagbemẹninọ mẹdevo lẹ tọn dali ya, kavi e yin ṣejannabinọ, bo nọ dádo nuhe ma dui mẹ wẹ ya? Be yè sọgan dejidego? Be e nọ jlo nado litaina tatọ-yinyin tọn, kavi e yin tasinyẹntọ, vlavo tlẹ nọ ṣiatẹ wẹ ya?”—Howhinwhẹn lẹ 31:10-31; Luku 6:45; Efesunu lẹ 5:22, 23; 1 Timoti 5:13; 1 Pita 4:15.
18. Eyin madogán flinflin lẹ yin ayidego to họntọnmẹninọ whenu, etẹwẹ dona yin nulẹnpọn deji?
18 Ma wọnji dọ gbẹtọ mapenọ ovivi Adam tọn wẹ hiẹ to nuyiwa hẹ blo, e ma yin sunnu kavi yọnnu asuka owe he dọhodo gbẹtọ klogan-klogan lẹ ji tọn gba. Mẹlẹpo wẹ tindo awugbopo lẹ, podọ yè dona yí nukun pẹvi do pọ́n delẹ to ehelẹ mẹ—yèdọ towe po enẹ he yin awetọ towe sọgodo tọn po. (Lomunu lẹ 3:23; Jakobu 3:2) Yinukọn dogọ, madogán he yè doayi e go sọgan yin dotẹnmẹ jodona nado whẹ́n to gbigbọmẹ. Di apajlẹ, mí ni dọ dọ to họntọnmẹninọ mìtọn whenu mì nọ dọ̀nnu. Lẹnnupọn do ehe ji: Etlẹ yin gbẹtọ he tindo owanyi bosọ nọ na sisi ode awetọ yetọn lẹ nọ wọ́ to whedelẹnu. (Yijlẹdo Gẹnẹsisi 30:2; Owalọ lẹ 15:39 go.) Be e sọgan yindọ mì omẹ awe lẹ tindo nuhudo nado ‘dava mìde’ vude bo plọn lehe yè sọgan didẹ whẹho lẹ to jijọho mẹ hugan dogọ wẹ ya? (Howhinwhẹn lẹ 25:28) Be alọwlemẹ towe sọgodo tọn do ojlo vọjlado bibasi tọn de hia ya? Be hiẹ lọsu dohia ya? Be hiẹ sọgan plọn ma nado nọ tindo numọtolanmẹ po homẹgble apla po zẹjlẹgo ya? (Yẹwhehodọtọ 7:9) Pinplọn nado didẹ nuhahun lẹ sọgan ze aliho hodọdopọ nugbo tọn he yin titengbe de dai eyin mì omẹ awe lẹ wlealọ.—Kọlọsinu lẹ 3:13.
19. Afọdide he sọgbe hẹ nuyọnẹn tẹwẹ na yin zize eyin nuhahun sinsinyẹn lẹ sọawuhia to họntọnmẹninọ whenu?
19 Nalete, etẹwẹ lo, eyin hiẹ doayi nuhe to tukla do we sinsinyẹn de go? Ayihaawe tintindo mọnkọtọn lẹ dona yin nulẹnpọndeji sisosiso. Mahopọnna lehe numọtolanmẹ owanyi tọn lọ sọgan sinyẹn na we sọ kavi mahopọnna lehe hiẹ sọgan to jejeji nado wlealọ do sọ, ma miyọnnukundo nuṣiwa sinsinyẹn lẹ blo. (Howhinwhẹn lẹ 22:3; Yẹwhehodọtọ 2:14) Eyin hiẹ tindo haṣinṣan de hẹ mẹde he hiẹ tindo mọdọ sinsinyẹn lẹ gando e go, nuyọnẹnnu wẹ e yin nado do haṣinṣan lọ te podọ nado họn na gbemima dẹn-to-aimẹ to-aimẹ de bibasi hlan omẹ enẹ.
MÌ HẸN HỌNTỌNMẸNINỌ MÌTỌN DO YẸYI JI
20. Nawẹ asu po asi po he tin to họntọn mẹ de dona hẹn walọyizan dagbe yetọn go matin vlẹko gbọn?
20 Nawẹ mì sọgan hẹn họntọnmẹninọ mìtọn do yẹyi ji gbọn? Tintan, mì hẹn ẹn diun dọ nuyiwa walọyizan mìtọn tọn ma tindo vlẹko depope. To fie mì nọ nọ, be alọgò hinhẹn, nùdo-nùgo, kavi mẹgbigbòfán yin pinpọnhlan taidi walọyizan he sọgbe na asu po asi po he ma ko wlealọ lẹ ya? Eyin dohia owanyi tọn mọnkọtọn lẹ ma tlẹ yin nuhe yè gblewhẹdo, yé dona yin dotẹnmẹ jodona kiki to whenuena haṣinṣan lọ ko jẹ dodonu he alọwle ko yin tito basina ganji de kọ̀n. Mì họ́ mìde na dohia owanyi tọn ma nado zẹ̀pá biọ walọ mawé kavi etlẹ yin ogalilọ mẹ. (Efesunu lẹ 4:18, 19; yijlẹdo Ohàn Sọlọmọni Tọn 1:2; 2:6; 8:5, 9, 10 go.) Na ayiha yin oklenọ wutu, e na yin nuyọnẹnnu na mì omẹ awe lẹ nado dapana tintin to mìde ṣokẹdẹ to owhé de gbè, abò de mẹ, ohún he yin ginglin de mẹ, kavi fidevo depope he na jodotẹnmẹdona walọ ylankan. (Jẹlemia 17:9) Họntọnmẹninọ mìtọn hinhẹn do wiwé ji to walọyizan liho do kunnudenu he họnwun hia dọ mì tindo mawazẹjlẹgo podọ mì ze nuduahunmẹnamẹ mayin ṣejannabinọ hia na dagbemẹninọ omẹ diẹ tọn donukọnna ojlo towe titi lẹ. Dehe yin titengbe hugan, họntọnmẹninọ he wé de na hẹn homẹ Jehovah Jiwheyẹwhe tọn hùn, mẹhe degbena devizọnwatọ etọn lẹ nado joagọ sọn mawé po ogalilọ po kọ̀n.—Galatianu lẹ 5:19-21.
21. Hodọdopọ nugbodidọ tọn tẹwẹ nuhudo sọgan tin na nado hẹn họntọnmẹninọ tindo yẹyi?
21 Awetọ, họntọnmẹninọ he tindo yẹyi de sọ bẹ́ hodọdopọ nugbonọ tọn de hẹn ga. Dile họntọnmẹninọ mìtọn to nukọnzindo hlan alọwle kọ̀n, whẹho delẹ dona yin hodọdeji po nuzindeji po. Fie wẹ mì na nọ? Be mì omẹ awe lẹpo na tindo agbasazọ́n de wẹ ya? Be mì jlo nado tindo ovi lẹ? Humọ, nuhe sọgbe poun wẹ e yin nado dọ aṣlinu lẹ, vlavo dehe ko jọ wayi, he sọgan yinuwado alọwle lọ ji. Ehe sọgan bẹ ahọ́ kavi dandannu titengbe lẹ kavi whẹho agbasalilo tọn lẹ hẹn, taidi azọ̀n kavi ninọmẹ sinsinyẹn depope he hiẹ sọgan tindo. To whenuena e yindọ susu mẹhe nọ yin gingandego gbọn HIV (owanvú he nọ hẹn SIDA wá) dali lẹ ma nọ saba yọ́n ẹn tlolo, e ma na yin nuhe ylan na mẹde kavi na mẹjitọ mẹtọnhopọntọ lẹ nado basi obiọ tẹnpọn ohùn tọn na SIDA na omẹ de he ko doalọ to walọ zanhẹmẹtọgbẹ́ susu tintindo tọn mẹ kavi ko yin amasin adínọ yidolanmẹtọ de. Eyin tẹnpọn lọ sọawuhia nado yin nugbo, mẹhe go e gando lọ ma dona gbidikọna mẹhe jlo na yin alọwlemẹ etọn lọ nado zindonukọn to haṣinṣan lọ mẹ eyin omẹ enẹ jlo todin nado dealọ sọn e mẹ. Na nugbo tọn, mẹdepope he ko doalọ to aliho gbẹzan he tindo owù daho tọn de mẹ na wà dagbe nado desọn ojlomẹwa do basi tẹnpọn ohùn tọn na SIDA whẹpo do bẹ họntọnmẹninọ jẹeji.
NUKỌNPỌNHLAN ZẸ̀ ALỌWLEZAN GO
22, 23. (a) Nawẹ jlẹkaji sọgan yin hinhẹnbu to whenuena yè to awuwlena hùnwhẹ alọwle tọn gbọn? (b) Pọndohlan jlẹkaji tọn tẹwẹ dona yin hinhẹn e go to whenuena yè to nulẹnpọn do hùnwhẹ alọwle tọn po alọwle po ji?
22 To osun godo tọn he jẹnukọnna alọwle lẹ whenu, vlavo alọnu mì omẹ awe lẹ tọn na ján to tito bibasina alọwle lọ mẹ. Mì sọgan dè kọgbidinamẹnu susu pò gbọn tintin to jlẹkaji dali. Alọwle agọ́ pligidi tọn sọgan hẹn homẹ hẹnnumẹ lẹ po mẹhe tin to lẹdo lọ mẹ lẹ tọn po hùn, ṣigba e sọgan hẹn nuṣikọ kọkú-alìnkú wá bosọ hẹn apòmẹ jẹvọ́ na alọwlemẹ yọyọ lọ lẹ po whẹndo yetọn lẹ po. Aṣa lẹdo lọ mẹ tọn delẹ go titẹdo yin onú lẹnpọn dagbe tọn, ṣigba gbesisọ kọgbidinamẹnu tọn podọ vlavo agbàwhinwhlẹn tọn sọgan ṣinyọnyẹ zẹẹmẹ nuwiwa lọ tọn ji podọ sọgan hẹn mì jẹdò ayajẹ he mì dona tindo tọn. To whenuena e yindọ numọtolanmẹ mẹdevo lẹ tọn dona yin nulẹnpọndeji, asisunọ lọ wẹ tindo azọngban lọ taun nado basi dide nuhe na wá aimẹ to hùnwhẹ alọwle tọn lọ tẹnmẹ.—Johanu 2:9.
23 Mì flindọ azán dopo poun wẹ hùnwhẹ alọwle mìtọn tọn na dẹnsọ, ṣigba alọwle mìtọn na dẹn na pipotọ gbẹzan mìtọn tọn. Mì dapana nulẹnpọn glanglan do azán alọwle tọn ji. Kakatimọ, mì ganjẹ Jehovah Jiwheyẹwhe go na anademẹ, bo basi tito jẹnukọn na gbẹzan yinyin mẹhe wlealọ de tọn. To whelọnu lo hiẹ na ko wleawu ganji na alọwle kọdetọn dagbenọ tọn.
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a Ehe na gando aigba lẹ ji fie dopedido yin pinpọndohlan taidi nuhe jẹ na Klistiani te lẹ.
b Etlẹ yin to agun Klistiani tọn mẹ, to yẹhiadonu liho, mẹdelẹ sọgan tin he yin afọdopo to agé afọdopo to otọ̀. Kakati nado yin devizọnwatọ ahun lẹponọ Jiwheyẹwhe tọn, yé sọgan yin nuyiwadeji gbọn nuyiwa po walọyizan aihọn lọ tọn po dali.—Johanu 17:16; Jakobu 4:4.
NAWẸ NUNỌWHINNUSẸ́N BIBLU TỌN HELẸ SỌGAN GỌALỌNA MẸDE NADO WLEAWUNA ALỌWLE KỌDETỌN DAGBENỌ DE GBỌN?
Asu po asi po de dona magbe hẹ ode awetọ yetọn.—Gẹnẹsisi 2:24.
Gbẹtọ homẹ tọn lọ yin onú titengbe hugan awusọhia agbasa tọn.—1 Pita 3:3, 4.
“Mì yin omẹ yè yí gbemasọ do dopokle dopọ . . . blo.”—2 Kọlintinu lẹ 6:14.
Mẹhe ma wé to walọyizan liho lẹ yin kẹntọ Jiwheyẹwhe tọn.—Efesunu lẹ 4:18, 19.
[Apotin to weda 17]
AṢA LẸ PO BIBLU PO
Asigbàn po asisunọgbàn po: To aigba delẹ ji whẹndo asisunọ lọ tọn nọ yin nukundo nado na akuẹ whẹndo asi lọ tọn (asigbàn). To aigba devo lẹ ji, whẹndo asi lọ tọn nọ na akuẹ whẹndo asisunọ lọ tọn (asisunọgbàn). Onu depope sọgan gọn ma ylan po aṣa ehelẹ po eyin yé gbẹ ko sọgbe hẹ osẹ́n. (Lomunu lẹ 13:1) Ṣigba, to depope to whẹho awe lẹ mẹ, whẹndo he yè to onú na lọ dona dapana nukunkẹn yíyí do biọ akuẹ kavi agbàn susu dogọ hugan dehe sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe. (Howhinwhẹn lẹ 20:21; 1 Kọlintinu lẹ 6:10) Yinukọn dogọ, aṣa ehe ma dona yin nukunnumọjẹemẹ agọ̀ nado zẹẹmẹdo dọ asi de yin nutindo he yin hihọ̀ poun de gba; mọwẹ asu de ma dona lẹndọ azọngban dopo akan he emi tindo hlan asi emitọn po yọnwhẹn lẹ po yin akuẹzinzan tọn kẹdẹ gba.
Yọnnu-bẹpli:Aṣa delẹ na dotẹnmẹ sunnu de nado tindo nuhe hugan asi dopo. To lẹdo mọnkọtọn mẹ, sunnu lọ sọgan lẹzun agban-dona zẹjlẹgo hugan asu po otọ́ de po. Yinukọn dogọ, alọwle asi susu tọn nọ saba hẹn agbàwhinwhlẹn wá to asi lẹ ṣẹnṣẹn. Na Klistiani lẹ, Biblu kẹalọyi tlẹnmẹninọ kavi yọnnu dopo kẹdẹ tintindo.—1 Kọlintinu lẹ 7:2.
Alọwle tẹnpọn tọn:Suhugan asu po asi po lẹ tọn nọ sọalọakọn dọ pọninọ jẹnukọnna alọwle na gọalọna yé nado tẹ́n gbesọhẹmẹnọzo yetọn tọn pọ́n. Ṣogan, alọwle tẹnpọn tọn ma nọ tẹ́n dopo to nugonu he klo hugan alọwle tọn pọ́n gba—yèdọ gbemima. Tito devo depope matin he nọ ze dodonu vivomẹninọ po hihọ́ tọn po donukọnna ogbẹ́ awe lọ lẹ—gọna ovi depope he sọgan dekọtọn sọn kọndopọ mọnkọtọn mẹ gbọnvona alọwle tọn gba. To nukun Jehovah Jiwheyẹwhe tọn mẹ, pọninọ domọ poun bo ma basi kandai matin alemọyi alọwle tọn yin galilọ.—1 Kọlintinu lẹ 6:18; Heblu lẹ 13:4.