Ehe Wẹ Ogú Gbigbọmẹ Tọn Mítọn

 1. Etẹwẹ Jehovah ko gbọn owanyi dali basi hihọ́na, podọ etẹwutu?

JEHOVAH, yèdọ “Jiwheyẹwhe ogbẹ̀nọ he tin kakadoi lọ” ko basi hihọ́na owẹ̀n gbẹnamẹ tọn etọn na gbẹtọvi lẹ nido mọaleyi sọn e mẹ. Na jide tọn, e na gbọṣi aimẹ, na “ohó he Jehovah dọ nọ nọte kakadoi” wutu. (1 Pita 1:23-25) Lehe mí dopẹ́ dọ Jehovah ko gbọn owanyi dali basi hihọ́na nudọnamẹ titengbe mọnkọtọn do Ohó etọn Biblu mẹ do sọ!

 2. Etẹwẹ Jiwheyẹwhe ko basi hihọ́na do Ohó etọn mẹ na omẹ etọn lẹ nido nọ yizan?

² Jiwheyẹwhe ko basi hihọ́na oyín he e de na ede lọ do Ohó etọn mẹ, na omẹ etọn lẹ nido nọ yí i zan. To kandai dowhenu tọn mẹ, Biblu donù yinkọ lọ “Jehovah Jiwheyẹwhe” go whla tintan to whenue e to hodọ gando “otàn olọn po aigba po tọn” go. (Gẹn. 2:4, NW) Gbọn azọ́njiawu-liho, oyín Jiwheyẹwhe tọn yin winwlan whlasusu to zannu plẹ́bẹ́ he ji Gbedide Ao lẹ tin te lọ lẹ ji. Taidi apajlẹ, gbedide tintan lọ bẹjẹeji dole: “Yẹn wẹ [Jehovah] Jiwheyẹwhe towe.” (Eks. 20:1-17) Oyín Jiwheyẹwhe tọn gbẹ́ pò to te, na Jehovah Jiwheyẹwhe ko basi hihọ́na Ohó po oyín etọn po, mahopọnna vivẹnudido Satani tọn lẹpo nado sukúndona yé.—Ps. 73:28.

 3. Dile etlẹ yindọ sinsẹ̀n-nuplọnmẹ lalo gbayipe, etẹwẹ Jiwheyẹwhe basi hihọ́na?

³ Jehovah sọ basi hihọ́na nugbo lọ do Ohó etọn mẹ. Mí dopẹ́ dọ Jiwheyẹwhe ko na mí hinhọ́n po nugbo gbigbọmẹ tọn po, dile etlẹ yindọ sinsẹ̀n-nuplọnmẹ lalo gbayipe lẹdo aihọn pé. (Hia Psalm 43:3, 4.) To whenue gbẹtọ susu lẹ to zọnlinzin to zinvlu mẹ, míwlẹ zindonukọn nado to zọnlinzin to hinhọ́n gbigbọmẹ tọn he Jiwheyẹwhe nọ namẹ lọ mẹ po ayajẹ po.—1 Joh. 1:6, 7.

 4, 5. Lẹblanulọkẹyi vonọtaun tẹwẹ mí tindo sọn 1931 gbọ́n?

⁴ Taidi Klistiani lẹ, mí tindo ogú họakuẹ de. Ogú yin nude he mẹjitọ lẹ nọ jodo na kúnkan yetọn lẹ sọn whẹndo de mẹ jẹ devo mẹ. Ogú gbigbọmẹ tọn mítọn bẹ oyọnẹn he pegan Ohó Jiwheyẹwhe tọn tintindo hẹn gọna nukunnumọjẹnumẹ he họnwun gando Jiwheyẹwhe po lẹndai etọn lẹ po go. E sọ bẹ lẹblanulọkẹyi vonọtaun de hẹn.

⁵ Lẹblanulọkẹyi enẹ lẹzun apadewhe ogú gbigbọmẹ tọn mítọn tọn to plidopọ de ji to Columbus, Ohio, États-unis to 1931. Wekun lọ lẹ “JW” sọawuhia to tito-to-whinnu plidopọ lọ tọn ji. Mẹmẹyọnnu de dọmọ: “Mẹsusu wẹ to tintẹnpọn nado dọ nuhe wekun JW lọ na ko nọtena.” To ojlẹ de mẹ wayi, mí nọ yin yiylọdọ Biblu Plọntọ lẹ, ṣigba to dimanche 26 juillet 1931, mí kẹalọyi yinkọ lọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ (Jehovah’s Witnesses to Glẹnsigbe mẹ). Homẹhunnu daho de wẹ e yin nado mọ oyín he yin didesọn Owe-wiwe lẹ mẹ enẹ yí. (Hia Isaia 43:12.) Mẹmẹsunnu de dọmọ: “N’ma gán wọn awhágbe po pẹhiho sinsinyẹn he dọnú to plidopọ enẹ ji gbede.” Sinsẹ̀n devo depope ma jlo na yin yiylọ gbọn yinkọ enẹ dali, ṣigba Jiwheyẹwhe ko dona mí dile mí to yinkọ enẹ yizan sọn nuhe hugan owhe 80 todin. Lẹblanulọkẹyi vonọtaun nankọ die nado yin Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ!

 6. Nudọnamẹ he sọgbe tẹlẹ wẹ ogú gbigbọmẹ tọn mítọn bẹhẹn?

⁶ Ogú gbigbọmẹ tọn mítọn sọ bẹ nudọnamẹ he sọgbe bosọ họakuẹ lẹ hẹn gando devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn hohowhenu tọn lẹ go. Di apajlẹ, lẹnnupọndo Ablaham, Isaki po Jakọbu po ji. Tọgbo ehelẹ na ko nọ dọhodopọ hẹ whẹndo yetọn lẹ gando lehe yé sọgan hẹn homẹ Jehovah tọn hùn do go. Hodọdopọ mọnkọtọn lẹ wẹ na ko gọalọna Josẹfu nugbonọ lọ to nukọn mẹ ma nado tindo mahẹ to fẹnnuwiwa zanhẹmẹ tọn mẹ, na ewọ nikaa “waylan do Jiwheyẹwhe.” (Gẹn. 39:7-9) To owhe kanweko tintan whenu, Klistiani lẹ nọ má nudọnamẹ lẹ to yedelẹ ṣẹnṣẹn gando Jiwheyẹwhe go. Di apajlẹ, apọsteli Paulu na nudọnamẹ agun Klistiani tọn lẹ gando Tenu-Núdùdù Oklunọ tọn lọ go. (1 Kọl. 11:2, 23) To egbehe, nudọnamẹ gigọ́ he sin nuhudo mí tindo nado sẹ̀n Jiwheyẹwhe “to gbigbọ mẹ podọ to nugbo mẹ” lẹ tin to Ohó etọn mẹ. (Hia Johanu 4:23, 24.) Biblu sọgan gọalọna gbẹtọvi lẹpo, ṣigba devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ nọ yọ́n pinpẹn etọn hugan.

 7. Opagbe tulinamẹ tọn tẹwẹ ogú mítọn bẹhẹn?

⁷ Ogú gbigbọmẹ tọn mítọn bẹ kandai nujijọ agọe tọn lẹ tọn hẹn, ehe dohia dọ ‘Jehovah tin to awhàn mítọn mẹ.’ (Ps. 118:7) Ehe nọ hẹn mí tindo numọtolanmẹ hihọ́ tọn eyin mí tlẹ tin to homẹkẹn glọ. Ogú gbigbọmẹ tọn mítọn he fọ́n bo to jijideji sọ bẹ opagbe tulinamẹ tọn ehe hẹn dọmọ: “Avùnhonu depope he yè jlẹ do gowe ma na wà nude; odẹ́ he fọ́n do jiwe to whẹdida mẹ lẹpo wẹ hiẹ na gblewhẹdo: ehe wẹ ogú devi OKLUNỌ tọn lẹ tọn, dè e wẹ dodo yetọn sọn, wẹ OKLUNỌ dọ.” (Isa. 54:17) Awhànfunnu Satani tọn depope ma sọgan hẹn awugble tẹgbẹ tọn wá mí ji.

 8. Etẹwẹ mí na gbadopọnna to hosọ ehe po dehe bọdego po mẹ?

⁸ Satani nọ tẹnpọn nado sukúndona Ohó Jiwheyẹwhe tọn, nado glọnalina gbẹtọ lẹ nado yọ́n yinkọ Jehovah tọn podọ nado whlá nugbo lọ do yé. Ṣigba, e họnwun dọ ewọ ma sọgan whlẹnagbà hẹ Jehovah, mẹhe ko hẹn vivẹnudido Satani tọn lẹpo zun ovọ́. To hosọ ehe po dehe bọdego po mẹ, mí na gbadopọnna (1) lehe Jiwheyẹwhe basi hihọ́na Ohó etọn do; (2) lehe Jehovah hẹn ẹn diun dọ oyín etọn yin hihọ́-basina do; podọ (3) lehe Otọ́ olọn mẹ tọn mítọn yin Asisa nugbo lọ tọn po Mẹhe nọ basi hihọ́na ẹn po do.

 9-11. Apajlẹ tẹlẹ wẹ dohia dọ Biblu ko luntọ́n sọn vivẹnu voovo he yin dido nado sukúndona ẹn lẹ mẹ?

⁹ Jehovah ko basi hihọ́na Ohó etọn mahopọnna vivẹnudido Satani tọn lẹpo nado sukúndona ẹn. Otànwe Katoliki tọn de dọmọ: “To 1229, nado glọnalina nuyiwadomẹji Albigeois lẹ po Vaudois lẹ po tọn, Opli Toulouse tọn de gbedide de tọ́n he gbẹ́ na ṣọṣi-yitọ lẹ ma nado yí [Biblu he yin lilẹdo ogbè he mẹsusu nọ do lẹ mẹ] zan . . . Opli daho he yin bibasi to 1234 to Tarragone, Espagne to gandudu Jacques I tọn glọ de gbedide mọnkọtọn de tọ́n. . . . Nukọntọ Sinsẹ̀n Katoliki tọn lẹ dádo whẹho lọ mẹ whla tintan to 1559, whenue papa Paul IV de todohukanji owe delẹ tọn de tọ́n he dosẹ́n dọ mẹde ma dona zín Biblu depope jẹgbonu to ogbè he mẹsusu nọ do lẹ mẹ eyin Nukọntọ Ṣọṣi Katoliki tọn lẹ ma nagbè etọn.”—Enciclopedia Cattolica.

¹⁰ Biblu ko yin hihọ́-basina mahopọnna vivẹnu voovo he yin dido nado sukúndona ẹn lẹ. To nudi 1382, John Wycliffe po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po basi lẹdogbedevomẹ tintan Biblu tọn do Glẹnsigbe mẹ. Lẹdogbedevomẹtọ Biblu tọn devo wẹ William Tyndale he yin hùhù to 1536. Linlin de dọ dọ to whenue yé blá ẹ do atin de go, e dawhá dọ, “Oklunọ, hùn nukun na ahọlu Angleterre tọn.” Enẹgodo, e yin kọslona hù bo yin mimẹ̀.

¹¹ Biblu luntọ́n mahopọnna vivẹnudido lẹpo nado sukúndona ẹn. Di apajlẹ, to 1535, Miles Coverdale sọ basi lẹdogbedevomẹ Biblu tọn do Glẹnsigbe mẹ. Coverdale yí adà lẹdogbedevomẹ Tyndale tọn delẹ zan, enẹ wẹ “Alẹnu Yọyọ” lọ po “Alẹnu Hoho” lọ po sọn Gẹnẹsisi jẹ Otànnugbo lẹ. E basi lẹdogbedevomẹ adà Owe-wiwe lẹ tọn he pò lẹ sọn Latin-gbè mẹ podọ sọn Biblu Martin Luther tọn he tin to Allemagne-gbè mẹ. To egbehe, homẹ mítọn hùn nado tindo Biblu Les Saintes Écritures—Traduction du monde nouveau, na e bọawu nado mọnukunnujẹemẹ bo sọgbe bosọ yọ́n-na-yizan to lizọnyizọn mítọn mẹ wutu. Mí dopẹ́ dọ huhlọn Satani tọn kavi gbẹtọ tọn depope ma sọgan glọnalina Ohó Jehovah tọn nado yin hihọ́-basina.

12. Adà tẹwẹ Traduction du monde nouveau to yiyiwà na nuhe dù hihọ́-basina oyín Jiwheyẹwhe tọn?

¹² Jehovah Jiwheyẹwhe hẹn ẹn diun dọ oyín etọn yin hihọ́-basina to Ohó etọn mẹ. Enẹwutu, Traduction du monde nouveau to adà titengbe de yiwà to whẹho ehe mẹ. To hodidọ jẹnukọn tọn Owe-Wiwe Glẹki Tọn lẹ—Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn mẹ, wedegbẹ́ lẹdogbedevomẹtọ lọ lẹ tọn wlan dọmọ: “Oyín matin awetọ Jiwheyẹwhe tọn, yèdọ Jehovah, sọawuhia tlọlọ whla 237 to Owe-Wiwe Glẹki Tọn lẹ—Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn mẹ. . . . Nado do nujọnu-yinyin oyín Jiwheyẹwhe tọn kinklandowiwe podọ nuhudo lọ na mẹlẹpo nado ylọ oyín enẹ nado yin whinwhlẹngán hia, lẹdogbedevomẹ ehe gọ̀ oyín lọ Jehovah do otẹn etọn he sọgbe mẹ to Owe Wiwe lẹ mẹ.” Biblu Traduction du monde nouveau tin-to-aimẹ todin to blebu kavi apadewhe etọn mẹ to ogbè hugan 116 mẹ podọ hugan vọkan 178 545 862 ko yin zinzinjẹgbonu.

13. Naegbọn mí sọgan dọ dọ gbẹtọvi lẹ ko yọ́n oyín Jiwheyẹwhe tọn sọn dowhenu gbọ́n?

¹³ Gbẹtọvi lẹ ko yọ́n oyín Jiwheyẹwhe tọn sọn dowhenu gbọ́n. Adam po Evi po yọ́n oyín lọ podọ kunnudenu dohia dọ yé yí i zan pọ́n. To whenue Ham do sisi matindo hia otọ́ etọn to Singigọ lọ godo, Noa dọmọ: “Donanọ [Jehovah] yin, Jiwheyẹwhe Ṣẹm tọn; bosọ gbọ Kenani [visunnu Ham tọn] ni yin mẹmẹsi etọn.” (Gẹn. 4:1; 9:26) Jiwheyẹwhe lọsu lá dọmọ: “Yẹn wẹ [Jehovah]; ehe wẹ oyín ṣie: gigo ṣie wẹ yẹn ma na jo na mẹdevo.” Jiwheyẹwhe sọ dọmọ: “Yẹn wẹ [Jehovah], mẹdevo ma tin, Jiwheyẹwhe de ma tin gọna mi.” (Isa. 42:8; 45:5) Jehovah ko hẹn ẹn diun dọ oyín etọn yin hihọ́-basina bo yin hinhẹn zun yinyọnẹn na gbẹtọ lẹ lẹdo aihọn pé. Lẹblanulọkẹyi nankọ die mí tindo nado nọ yí oyín Jehovah tọn zan podọ nado nọ wadevizọn taidi Kunnudetọ etọn lẹ! Enẹwutu, mí yí ayajẹ do dọmọ: “To oyín Jiwheyẹwhe mítọn tọn mẹ wẹ mí na yí awhànsia mítọn whete te.”—Ps. 20:5.

14. Gbọnvona Biblu, fidevo tẹwẹ oyín Jiwheyẹwhe tọn sọgan yin mimọ te?

¹⁴ E ma yin Biblu kẹdẹ mẹ wẹ oyín Jiwheyẹwhe tọn sọawuhia te gba. Lẹnnupọndo Zannu Moabi tọn ji, ehe yin mimọ to Dhiban (Dibon) to kilomẹtlu 21 do Ohù Kúkú. Nuhe yin kinkan do zannu lọ go lẹ dọho gando ahọlu Islaeli tọn Omli go bosọ do nuhe ahọlu Moabi tọn Meṣa dọ gando atẹṣiṣi etọn sọta Islaeli go hia. (1 Ahọ. 16:28; 2 Ahọ. 1:1; 3:4, 5) Ṣigba, Zannu Moabi tọn lọ jẹna ayidonugo vonọtaun, na Tetlaglamu lọ YHWH he nọtena oyín Jiwheyẹwhe tọn sọawuhia to e ji wutu.a Tetlaglamu lọ sọ sọawuhia whlasusu to Wekanhlanmẹ Lakiṣi tọn lẹ mẹ, ehe yin winwlan do zẹ́nkla lẹ ji bo yin mimọ to Islaeli.

15. Etẹwẹ nọ yin Septante, podọ nawẹ e wá aimẹ gbọn?

¹⁵ Mẹhe basi lẹdogbedevomẹ Biblu tọn to hohowhenu lẹ tindo mahẹ to hihọ́-bibasina oyín Jiwheyẹwhe tọn mẹ. To whenue Juvi lẹ nọ kanlinmọgbenu to Babilọni sọn 607 J.W.M jẹ 537 J.W.M godo, susu yetọn ma lẹkọyi Juda po Islaeli po. To owhe kanweko atọ̀ntọ J.W.M., Juvi susu lẹ sẹtẹn yì Alexandrie, to Egipti, fie mẹsusu nọ do Glẹkigbe te, enẹwutu yé tindo nuhudo lẹdogbedevomẹ Owe-wiwe Heblu tọn lẹ tọn to Glẹkigbe mẹ. To owhe kanweko awetọ J.W.M., lẹdogbedevomẹ enẹ he nọ yin yiylọdọ Septante yin tadona. Wekun ẹnẹ Heblugbe tọn lẹ he nọtena oyín Jiwheyẹwhe tọn sọawuhia to delẹ to vọkan etọn lẹ mẹ.

16. Na apajlẹ owe he mẹ yinkọ Jiwheyẹwhe tọn sọawuhia te de tọn.

¹⁶ Yinkọ Jiwheyẹwhe tọn yin mimọ to owe he nọ yin Bay Psalm Book mẹ, yèdọ owe tintan he yin zinzinjẹgbonu to otò he Angleterre yí to lẹdo Amelika tọn mẹ lẹ. Zinjẹgbonu tintan etọn to 1640 bẹ lẹdogbedevomẹ owe Psalm tọn sọn Heblugbe mẹ do Glẹnsigbe ojlẹ enẹ tọn mẹ hẹn. Oyín Jiwheyẹwhe tọn sọawuhia to adà owe lọ tọn delẹ mẹ taidi Psalm 1:1, 2 he dọ dọ, “donanọ wẹ omẹ” he ma zinzọnlin to ayinamẹ mẹylankan lẹ tọn mẹ, “ṣigba homẹhunhun etọn tin to osẹ́n Iehovah tọn mẹ.” Na nudọnamẹ dogọ gando yinkọ Jiwheyẹwhe tọn go, pọ́n alọnuwe lọ, Oyín Sọn Olọn Mẹ Wá lọ He Na Nọte Kakadoi.

17, 18. (a) Nawẹ hiẹ na basi zẹẹmẹ hogbe lọ “nugbo” tọn gbọn? (b) Nuplọnmẹ tẹlẹ wẹ “nugbo wẹndagbe tọn” bẹhẹn?

¹⁷ Mí to “Jiwheyẹwhe nugbo tọn” lọ sẹ̀n po ayajẹ po. (Ps. 31:5) Hogbe he yin lilẹdo “nugbo” to ogbè dowhenu tọn Biblu tọn lẹ mẹ zẹẹmẹdo nuhe sọgbe, jlọ bosọ jẹna jide.

¹⁸ Jehovah ko basi hihọ́na nugbo lọ bosọ hẹn oyọnẹn nugbo he fọ́n bo to jijideji lọ tin-to-aimẹ na mí. (2 Joh. 1, 2) Nukunnumọjẹnumẹ mítọn gando nugbo lọ go fọ́n bo to jijideji dogọ, na “omọ́ nugbonọ tọn taidi hinhọ́n he sẹ́, he to sisẹ́ yinukọn kakajẹ okle.” (Howh. 4:18) Na nugbo tọn, mí kọngbedopọ hẹ Jesu, mẹhe hodẹ̀ hlan Jiwheyẹwhe dọmọ: “Ohó towe wẹ nugbo.” (Joh. 17:17) Ohó Jiwheyẹwhe tọn bẹ “nugbo wẹndagbe tọn” he nọtena nuplọnmẹ Klistiani tọn lẹpo hẹn. (Gal. 2:14) Delẹ to nuplọnmẹ enẹlẹ mẹ wẹ nugbo lọ gando oyín Jehovah tọn, nupojipetọ-yinyin etọn, avọ́sinsan ofligọ Jesu tọn, fọnsọnku po Ahọluduta lọ po go. Todin, mì gbọ mí ni gbadopọnna lehe Jiwheyẹwhe ko basi hihọ́na nugbo lọ do mahopọnna vivẹnudido Satani tọn lẹpo nado sukúndona ẹn.

19, 20. Mẹnu wẹ Nimlọdi, podọ vivẹnudido tẹwẹ gboawupo to ojlẹ etọn mẹ?

¹⁹ To Singigọ lọ godo, dawe gbéyantọ asuka de he nọ yin Nimlọdi diọnukunsọ Jehovah. (Gẹn. 10:9) Taidi kẹntọ Jehovah Jiwheyẹwhe tọn, Satani wẹ Nimlọdi nọ sẹ̀n na nugbo tọn bo taidi nukundiọsọmẹtọ he go Jesu dọho gando lẹ dọmọ: “Otọ́ mìtọn Lẹgba dè wẹ mì wá sọn, mì sọ jlo nado wà ojlo otọ́ mìtọn tọn lẹ. . . . E masọ nọ nọte to nugbo mẹ.”—Joh. 8:44.

²⁰ Nimlọdi dugán do Babẹli gọna tòdaho devo he tin to tọ̀sisa Tigre po Euflate po ṣẹnṣẹn lẹ ji. (Gẹn. 10:10) Tòdaho Babẹli tọn po atọ̀họ̀ etọn po na ko yin gbigbá to anademẹ Nimlọdi tọn glọ to nudi 2269 J.W.M. Ojlo Jehovah tọn wẹ yindọ gbẹtọvi lẹ ni gbàpe aigba lọ pete ji, amọ́ họ̀gbátọ enẹlẹ dọmọ: “Mì tọ́nyi, mì gbọ mí ni do tòdaho de na mí, po atọ̀họ̀ de po, ehe ota etọn na sọ́ olọn, bo gbọ mí ni basi oyín de na [míde]; yè nikaa vúnvún mí pé nukunmẹ aigba tọn lẹpo pete.” Ṣigba, tito enẹ wá doalọte to whenue Jiwheyẹwhe “[wlu] ogbè aigba lẹpo tọn” bọ họ̀gbátọ enẹlẹ gbàdo. (Gẹn. 11:1-4, 8, 9) Eyin linlẹn Satani tọn wẹ nado ze sinsẹ̀n dopo gee dai na mẹlẹpo nido nọ sẹ̀n ewọ, be e gboawupo. To whenuho gbẹtọvi lẹ tọn mẹ, sinsẹ̀n-bibasi Jehovah tọn ko gbayipe podọ e fọ́n bo to adà gblo egbesọegbesọ.

21, 22. (a) Naegbọn sinsẹ̀n lalo ma penugo nado doalọtena sinsẹ̀n-bibasi nugbo? (b) Etẹwẹ mí na gbadopọnna to hosọ he bọdego mẹ?

²¹ Sinsẹ̀n lalo ko gboawupo nado doalọtena sinsẹ̀n-bibasi nugbo. Etẹwutu? Na Jehovah, Nuplọnmẹtọ Daho mítọn ko hẹn ẹn diun dọ mí tindo Biblu, bo yọ́n yinkọ etọn, bosọ yọ́n nugbo lọ. (Isa. 30:20, 21) Jiwheyẹwhe sinsẹ̀n sọgbe hẹ nugbo lọ nọ hẹn ayajẹ wá na mí, ṣigba mọwiwà nọ biọ dọ mí ni tin to aṣeji to gbigbọ-liho bo nọ ganjẹ Jehovah go bosọ nọ dike gbigbọ wiwe etọn ni deanana mí.

²² To hosọ he bọdego mẹ, mí na gbadopọnna lehe sinsẹ̀n-nuplọnmẹ lalo delẹ bẹjẹeji do. Mí na mọdọ nuplọnmẹ lalo enẹlẹ ma sọgbe hẹ nuhe Owe-wiwe lẹ dọ. Humọ, mí na mọ lehe Jehovah, yèdọ Mẹlọ he basi hihọ́na nugbo lọ, ko dona mí gbọn nudọnamẹ he sọgbe lẹ nina mí gando ede go dali do. Na nugbo tọn, apadewhe ogú gbigbọmẹ tọn mítọn he mí dona nọ wlebòna wẹ ehe lẹpo yin.