Mí Yin Tito-Basina Sọgbe hẹ Owe Jiwheyẹwhe Tọn Titi

1, 2. (a) Etẹwẹ mẹdelẹ nọ dọ gando linlẹn lọ go dọ Jiwheyẹwhe tindo titobasinanu de? (b) Etẹwẹ mí na gbadopọnna to hosọ ehe mẹ?

BE JIWHEYẸWHE tindo titobasinanu de ya? Mẹdelẹ sọgan nọ dọ dọ, “A ma do hudo titobasinanu he na deanana we de tọn. Nuhe sin hudo a do poun wẹ haṣinṣan mẹdetiti tọn de hẹ Jiwheyẹwhe.” Be pọndohlan enẹ sọgbe ya? Etẹwẹ kunnudenu lẹ dohia?

² To hosọ ehe mẹ, mí na gbadopọnna kunnudenu he dohia dọ Jehovah, yèdọ Jiwheyẹwhe titojininọ tọn lọ, wẹ yin Titobasinanutọ daho hugan lọ. Mí nasọ gbadopọnna lehe mí dona nọ yinuwa do to whenue mí mọ anademẹ lẹ yí sọn titobasinanu Jehovah tọn dè. (1 Kọl. 14:33, 40) To owhe kanweko tintan W.M. podọ to azán mítọn gbè, Owe-wiwe lẹ ko gọalọna adà aigba ji tọn titobasinanu Jehovah tọn nado wazọ́n pligidi yẹwhehodidọ wẹndagbe lọ tọn. Na mí nọ tẹdo Biblu go bo nọ hodo anademẹ titobasinanu lọ tọn lẹ wutu, mí nọ ze wiwejininọ, jijọho po pọninọ agun lọ pete tọn po daga.

 3. Etẹwẹ hẹn we kudeji dọ Jehovah wẹ Titobasinanutọ daho hugan lọ?

³ Nudida lẹ dohia dọ Jehovah wẹ Titobasinanutọ daho hugan lọ. Biblu dọmọ: “Nuyọnẹn mẹ wẹ Jehovah do dodonu aigba tọn ai te. Wuntuntun wẹ e yí do dó olọn ai gligli.” (Howh. 3:19) “Vude poun to aliho [Jiwheyẹwhe tọn] lẹ mẹ” wẹ mí yọnẹn, podọ “onú vude poun wẹ mí ko sè gando ewọ go.” (Jobu 26:14) Etomọṣo, onú vude he mí yọnẹn gando planẹti lẹ, sunwhlẹvu lẹ po bẹplidopọ sunwhlẹvu lẹ tọn po go nọ whàn mí nado kẹalọyi dọ nudida olọn tọn enẹlẹ yin tito-basina to aliho he jiawu de mẹ. (Salm. 8:3, 4) Sunwhlẹvu livi susu lẹ wẹ tin to bẹplidopọ sunwhlẹvu tọn dopodopo mẹ, podọ yemẹpo wẹ nọ sẹtẹn to titoji. Na nugbo tọn, planẹti he tin to agblò owhè tọn mítọn mẹ lẹ nọ to yìyì lẹdo owhè taidi dọ yé yí whiwhẹ do to tonusena osẹ́n tẹnsisẹ tọn lẹ wẹ nkọ! E họnwun dọ titojininọ jiawu he tin to wẹkẹ lọ mẹ gọalọna mí nado mọdọ Jehovah, yèdọ mẹhe “yí azọ́nyinyọnẹn do dá olọn lẹ” po aigba po jẹ nado mọ pipà, nugbonọ-yinyin po sinsẹ̀n-bibasi mítọn po yí.—Salm. 136:1, 5-9.

 4. Naegbọn lẹnunnuyọnẹn ko gboawupo nado na gblọndo kanbiọ susu tọn?

⁴ Lẹnunnuyọnẹn ko de nususu hia gando wẹkẹ lọ po aigba mítọn po go, podọ e ko hẹn ale susu wá na mí to adà voovo lẹ mẹ to gbẹzan mítọn mẹ. Ṣigba, kanbiọ susu tin bọ lẹnunnuyọnẹn ma ko penugo nado mọ gblọndo na. Di apajlẹ, sunwhlẹvu-plọntọ lẹ ma sọgan dọ lehe wẹkẹ lọ wá tintin mẹ do taun, kavi nuhewutu mí do tin to planẹti lọ he yin Aigba ji, fie nutogbẹ̀ susugege lẹ tin te. Humọ, to paa mẹ, gbẹtọ lẹ ma sọgan basi zẹẹmẹ nuhewutu gbẹtọvi do nọ tindo ojlo sinsinyẹn sọmọ nado nọgbẹ̀ kakadoi tọn. (Yẹwh. 3:11) Naegbọn kanbiọ titengbe lẹ do sù sọmọ, bo ma ka do gblọndo? Whẹwhinwhẹ́n dopo wẹ yindọ lẹnunnuyọnẹntọ susu po mẹdevo lẹ po nọ tẹnpọn nado nọgodona linlẹn jijọ-madi-Jiwheyẹwhe tọn po nuplọnmẹ nulẹ tin yededenu tọn po. Ṣigba to Owe etọn titi mẹ, Jehovah ko na gblọndo kanbiọ he nọ duahunmẹna gbẹtọvi lẹpo tọn.

 5. Aliho tẹlẹ mẹ wẹ mí dona ganjẹ osẹ́n jọwamọ tọn lẹ go te?

⁵ Nado nọgbẹ̀, mí dona ganjẹ osẹ́n jọwamọ tọn dejidego he ma nọ diọ, ehe Jehovah zedai lẹ go. Miyọ́n lẹtliki tọn zọ́nwatọ lẹ, pọmpi-sin dọ̀ntọ lẹ, zomọ-zọ́nwatọ lẹ, agahun-kùntọ lẹ po doto mẹzẹtọ lẹ po—yemẹpo wẹ nọ ganjẹ osẹ́n ehelẹ go nado wazọ́n yetọn. Di dohia, doto mẹzẹtọ lẹ nọ ganjẹ nugbo lọ go dọ awutugonu gbẹtọvi lẹpo tọn dopodopo wẹ nọ nọ̀ otẹn dopolọ mẹ. Enẹwutu, e ma nọ biọ dọ doto mẹzẹtọ de ni dín fie ahun mẹhe e jlo na zẹ̀ lọ tọn tin te. Podọ mímẹpo wẹ nọ na sisi osẹ́n jọwamọ tọn lẹ. Eyin mẹde tẹnpọn nado yinuwa jẹagọdo osẹ́n nudọnwado tọn, e sọgan hẹn ogbẹ̀ ede tọn bu!

 6. Naegbọn sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn lẹ dona yin tito-basina?

⁶ Na nugbo tọn, wẹkẹ lọ yin tito-basina to aliho he jiawu de mẹ. Enẹwutu, e họnwun dọ Jehovah jlo dọ sinsẹ̀n-basitọ etọn lẹ ni yin tito-basina ganji. Enẹ wẹ zọ́n bọ Jiwheyẹwhe do wleawuna Biblu nado deanana mí. Awubla mẹ wẹ gbẹninọ matin alọgọ titobasinanu Jiwheyẹwhe tọn po nujinọtedo etọn lẹ tọn po na dekọtọn do.

 7. Etẹwẹ dohia dọ Biblu yin owe he yin tito-basina ganji de?

⁷ Biblu ma yin kandai de he bẹ otàn Ju lẹ tọn po otàn Klistiani lẹ tọn po he ma tindo kanṣiṣa to yedelẹ ṣẹnṣẹn hẹn poun gba. Kakatimọ, owe he yin tito-basina ganji de wẹ, yèdọ anazọ́n de he yin gbigbọdo gbọn Jiwheyẹwhe dali. Owe Biblu tọn lẹpo wẹ tindo kanṣiṣa to yedelẹ ṣẹnṣẹn. Sọn Jenẹsisi yì Osọhia, hosọ tangan Biblu tọn dopolọ ji wẹ owe lọ lẹpo sinai do, enẹ wẹ whẹsuna nupojipetọ-yinyin Jehovah tọn po hẹndi lẹndai etọn tọn na aigba po gbọn Ahọluduta etọn he tin to anademẹ Klisti tọn glọ gblamẹ, yèdọ mẹhe yin “kúnkan” dopagbe lọ.—Hia Jenẹsisi 3:15; Matiu 6:10; Osọhia 11:15.

 8. Naegbọn mí sọgan dọ dọ Islaelivi lẹ yin tito-basina ganji?

⁸ Omẹ Islaeli tọn lẹ yin tito-basina ganji to hohowhenu. Di apajlẹ, to Osẹ́n Mose tọn glọ, “yọnnu [delẹ] yin dide nado nọ wà sinsẹ̀nzọn to aliho kannukannu tọn mẹ to họntonu gòhọ opli tọn lọ tọn.” (Eks. 38:8) Akọta Islaeli tọn po gòhọtúntún lọ po nọ yin tẹnsẹna to aliho kannukannu tọn mẹ. To nukọn mẹ, Ahọlu Davidi basi titona Levinu lẹ po yẹwhenọ lẹ po do pipli voovo lẹ mẹ. (1 Otàn. 23:1-6; 24:1-3) Podọ eyin Islaelivi lẹ setonuna Jehovah, ewọ nọ dona yé bọ yé nọ duvivi titojininọ, jijọho po pọninọ po tọn.—Deut. 11:26, 27; 28:1-14.

 9. Etẹwẹ dohia dọ agun Klistiani owhe kanweko tintan whenu tọn yin tito-basina?

⁹ Agun Klistiani owhe kanweko tintan whenu tọn yin tito-basina, podọ e nọ mọaleyi sọn anademẹ hagbẹ anademẹtọ lọ tọn mẹ, ehe bẹ apọsteli lẹ hẹn to tintan whenu. (Owalọ 6:1-6) To nukọn mẹ, mẹmẹsunnu devo lẹ yin yiyidogọna hagbẹ anademẹtọ lọ. (Owalọ 15:6) Ayinamẹ po anademẹ lẹ po sọ nọ yin nina gbọn wekanhlanmẹ gbọdo lẹ gblamẹ, yèdọ wekanhlanmẹ he sunnu he tin to hagbẹ anademẹtọ owhe kanweko tintan tọn lọ mẹ lẹ kavi he nọ wazọ́n pẹkipẹki hẹ yé lẹ kàn lẹ. (1 Tim. 3:1-13; Titu 1:5-9) Nawẹ anademẹ hagbẹ anademẹtọ lọ tọn lẹ hihodo hẹn ale wá na agun lẹ gbọn?

10. Etẹwẹ yin kọdetọn lọ to whenue agun dowhenu tọn lẹ setonuna gbèta he kọ̀n hagbẹ anademẹtọ lọ wá lẹ? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.)

¹⁰ Hia Owalọ lẹ 16:4, 5. Mẹmẹsunnu he nọ zingbejizọnlin do ota hagbẹ anademẹtọ lọ tọn mẹ lẹ nọ má “gbèta he kọ̀n apọsteli lẹ po mẹho he to Jelusalẹm lẹ po ko wá lẹ” hẹ agun lẹ. Dile agun lẹ to tonusena gbèta ehelẹ, yé “to yinyin hinhẹn lodo zọnmii bo to jijideji to sọha mẹ egbesọegbesọ.” Be kandai Biblu tọn ehe bẹ nuplọnmẹ de hẹn he mí na wà dagbe nado hodo to titobasinanu Jiwheyẹwhe tọn mẹ to egbehe ya?

11. Nawẹ azọngbannọ lẹ dona nọ yinuwa gbọn to whenue yé mọ anademẹ yí sọn titobasinanu Jiwheyẹwhe tọn dè?

¹¹ Etẹwẹ hagbẹ Wedegbẹ́ Alahọ tọn lẹ kavi Wedegbẹ́ Otò tọn lẹ, nugopọntọ lẹdo tọn lẹ, po mẹho agun tọn lẹ po dona wà to whenue yé mọ anademẹ yí sọn titobasinanu Jiwheyẹwhe tọn dè to egbehe? Owe Jehovah tọn titi degbena mí nado nọ setonu bo nọ litai. (Deut. 30:16; Heb. 13:7, 17) Gbigbọ homọdọdo-núgo kavi atẹṣiṣi tọn ma tindo otẹn to titobasinanu Jiwheyẹwhe tọn mẹ, na jijọ mọnkọtọn sọgan hẹn bẹwlu wá agun mítọn lẹ he gọ́ na owanyi, jijọho po pọninọ po mẹ. Na nugbo tọn, Klistiani nugbonọ depope ma na jlo nado do gbigbọ mẹmasi po nugbonọ-mayin po tọn Diotlefe tọn nkọ hia. (Hia 3 Johanu 9, 10.) Mí sọgan kanse míde dọ: ‘Be n’nọ yidogọna gbigbọnọ-yinyin mẹhe lẹdo mi lẹ tọn ya? Be n’nọ yawu kẹalọyi bosọ nọ nọgodona anademẹ he mẹmẹsunnu he to anadenanu lẹ nọ na lẹ ya?’

12. Vọjlado tẹwẹ ko yin bibasi gando aliho he mẹ mẹho agun tọn lẹ po devizọnwatọ lizọnyizọnwiwa tọn lẹ po nọ yin pipà te go?

¹² Gbọ mí ni lẹnnupọndo nudide agọe tọn de he Hagbẹ Anademẹtọ lọ basi ji. Hosọ lọ “Kanbiọ lẹ sọn Wehiatọ lẹ Dè” to Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn 15 novembre 2014 mẹ donù vọjlado de go gando aliho he mẹ mẹho agun tọn lẹ po devizọnwatọ lizọnyizọnwiwa tọn lẹ po na nọ yin pipà te go. Hosọ lọ dohia dọ hagbẹ anademẹtọ owhe kanweko tintan whenu tọn nagbè nugopọntọ tomẹyitọ lẹ nado nọ penukundo mẹdide do otẹn azọngban tọn mẹ mọnkọtọn lẹ go. Sọgbe hẹ apajlẹ enẹ, sọn 1^er septembre 2014, nugopọntọ lẹdo tọn lẹ nọ pà mẹho lẹ po devizọnwatọ lizọnyizọnwiwa tọn lẹ po. Nugopọntọ lẹdo tọn lọ nọ tẹnpọn nado yọ́n sunnu he yè jlo na pà lọ bo nọ wazọ́n hẹ ẹ to lizọnyizọn lọ mẹ eyin e yọnbasi. E sọ nọ na ayidonugo whẹndo mẹmẹsunnu he yè to linlẹn nado pà lọ tọn. (1 Tim. 3:4, 5) Pipli mẹho lẹ tọn po nugopọntọ lẹdo tọn po nọ yí sọwhiwhe do gbadopọnna nubiọtomẹsi Owe-wiwe tọn lẹ na devizọnwatọ lizọnyizọnwiwa tọn lẹ po mẹho agun tọn lẹ po.—1 Tim. 3:1-10, 12, 13; 1 Pita 5:1-3.

13. Nawẹ mí sọgan dohia dọ mí nọ kọngbedopọ hẹ anademẹ he mí nọ mọyi sọn mẹho lẹ dè gbọn?

¹³ Mí dona nọ hodo anademẹ sinai do Biblu ji he mí nọ mọyi sọn mẹho agun tọn lẹ dè. Lẹngbọhọtọ nugbonọ enẹlẹ he tin to titobasinanu Jehovah tọn mẹ nọ yin anadena gbọn anademẹ he tin to Owe Jiwheyẹwhe tọn titi mẹ lẹ dali, yèdọ anademẹ “he sọgbe” kavi “he pegan; he nọ hẹn ale wá” lẹ. (1 Tim. 6:3, Odò.) Flin ayinamẹ he Paulu na gando mẹhe nọ hẹn bẹwlu wá to agun mẹ lẹ go. Mẹdelẹ “ma nọ jlo nado wazọ́n paali, ṣigba nọ to didá do nuhe ma dù yé mẹ.” E họnwun dọ mẹho lẹ gbẹnuna yé, ṣigba yé zindonukọn bo nọ yí nukunpẹvi do pọ́n ayinamẹ yetọn. Nawẹ agun lọ na yinuwa hẹ omẹ mọnkọtọn gbọn? Paulu na anademẹ dọmọ: “Mì payi omẹ ehe go bo masọ dogbẹ́ hẹ ẹ ba blo.” Amọ́, e sọ yidogọ dọ yè ma dona pọ́n omẹ mọnkọtọn hlan taidi kẹntọ de. (2 Tẹs. 3:11-15) To egbehe, mẹho lẹ sọgan na hodidọ avase tọn de gando mẹhe zindonukọn to walọyizan he to nuyiwadomẹji ylankan tindo do agun lọ ji de mẹ go, taidi mẹhe biọ họntọn mẹ hẹ mayisenọ de. (1 Kọl. 7:39) Nawẹ a nọ yinuwa gbọn to whenue mẹho lẹ mọdọ e yin dandan nado na hodidọ mọnkọtọn? Eyin a mọnukunnujẹ ninọmẹ he yin hodọdeji lọ mẹ, be a na ze afọdide lẹ nado dapana gbẹdido hẹ omẹ mọnkọtọn ya? Afọdide owanyi po nujikudo po tọn towe sọgan whàn mẹlọ nado doalọtena nuyiwa to aliho bẹwlu tọn mẹ.^[1]

14. Nawẹ mí sọgan yidogọna wiwejininọ agun lọ tọn gbọn?

¹⁴ Mí sọgan yidogọna wiwejininọ gbigbọmẹ tọn agun lọ tọn gbọn anademẹ he yin mimọ to Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹ hihodo dali. Pọ́n nujijọ de he wá aimẹ to Kọlinti hohowhenu tọn. Paulu ko yí ede zan pete nado dọyẹwheho to tòdaho lọ mẹ, podọ e yiwanna “omẹ wiwe” hatọ etọn he tin to finẹ lẹ. (1 Kọl. 1:1, 2) Ṣigba, lehe hodidọ do nuhahun fẹnnuwiwa zanhẹmẹ tọn he yin alọkẹyi to agun enẹ mẹ ji na ko dotukla ẹ do sọ! Paulu degbena mẹho lọ lẹ nado ze dawe fẹnnuwatọ lọ do alọmẹ na Satani—to hogbe devo mẹ nado de e sẹ̀ sọn agun mẹ. Nado hẹn agun lọ do wiweji, mẹho agun tọn lẹ dona de “otọ́n” lọ sẹ̀. (1 Kọl. 5:1, 5-7, 12) Eyin mí nọgodona nudide mẹho lẹ tọn nado de ylanwatọ he ma lẹnvọjọ de sẹ̀ sọn agun mẹ, mí nọ gọalọ nado hẹn wiwejininọ agun lọ tọn go podọ enẹ sọgan whàn mẹlọ nado lẹnvọjọ bo dín jonamẹ Jehovah tọn.

15. Nawẹ mí sọgan hẹn jijọho go to agun mẹ gbọn?

¹⁵ Nuhahun devo dona yin nukunpedego to Kọlinti. Mẹmẹsunnu delẹ nọ hẹn yisenọ hatọ yetọn lẹ yì owhẹ̀ nukọn. Paulu kàn kanbiọ mẹhẹnlẹnnupọn tọn de sè yé dọmọ: “Naegbọn mì ma kúkú gbọ bo yí guwhẹ̀?” (1 Kọl. 6:1-8) Ninọmẹ mọnkọtọn lẹ ko sọawuhia to egbehe. To whedelẹnu, jijọho he to mẹmẹsunnu lẹ ṣẹnṣẹn nọ yin hinhẹngble na ajọ́ he kọ̀n yé dopọ jai bọ yé duahọ podọ vlavo owhẹ̀ mẹhodu tọn yin sisà dokọnamẹ. Mẹdelẹ ko hẹn mẹmẹsunnu yetọn lẹ yì owhẹ̀ nukọn, ṣigba Owe Jiwheyẹwhe tọn titi gọalọna mí nado mọdọ e pọnte nado yí guwhẹ̀ hú nado hẹn vlẹko wá oyín Jiwheyẹwhe tọn ji kavi nado ze jijọho agun lọ tọn do owù mẹ.^[2] Nado didẹ nuhahun po gbemanọpọ sinsinyẹn lẹ po, e họnwun dọ mí dona nọ hodo ayinamẹ Jesu tọn. (Hia Matiu 5:23, 24; 18:15-17.) Eyin mí nọ wàmọ, mí na nọ yidogọna pọninọ whẹndo sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn lẹ tọn.

16. Naegbọn mí dona donukun dọ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ni tin to pọninọ mẹ?

¹⁶ Owe Jehovah tọn titi do nuhewutu mí dona donukun dọ omẹ etọn lẹ ni tin to pọninọ mẹ hia. Salmu-kantọ lọ jihàn dọmọ: “Pọ́n! Lehe e yọ́n bo vivi do sọ dọ mẹmẹsunnu lẹ ni nọ nọpọ́ to kọndopọ mẹ!” (Salm. 133:1) To whenue Islaelivi lẹ to tonusena Jehovah, yé tin to titoji bosọ topọ. Jiwheyẹwhe dọ dọdai gando ninọmẹ sọgodo tọn omẹ etọn lẹ tọn go dọmọ: “Yẹn na bẹ yé pli to kọndopọ mẹ, taidi lẹngbọ lẹ to apó de mẹ.” (Mika 2:12) Humọ, Jehovah dọ dọdai gbọn yẹwhegán Zefania gblamẹ dọmọ: “Yẹn na diọ ogbè gbẹtọ lẹ tọn zun ogbè wiwe-ṣeke de [nugbo Owe-wiwe lẹ tọn], na yemẹpo nido sọgan nọ dawhá ylọ oyín Jehovah tọn, nado nọ sẹ̀n ẹn abọ́ to abọ́ go [kavi “nọ basi sinsẹ̀n hlan ẹn to pọninọ mẹ,” Odò.].” (Zef. 3:9) Lẹblanulọkẹyi nankọ die mí tindo nado to Jehovah sẹ̀n to pọninọ mẹ!

17. Nado hẹn pọninọ po wiwejininọ agun lọ tọn po go, nawẹ mẹho lẹ dona nọ penukundo whẹho ylanwiwa tọn lẹ go gbọn?

¹⁷ Eyin pọninọ po wiwejininọ po na tin to agun mẹ, mẹho lẹ dona nọ yawu penukundo whẹho whẹdida tọn lẹ go to aliho owanyi tọn mẹ. Paulu yọnẹn dọ owanyi Jiwheyẹwhe tọn ma sinai do numọtolanmẹ poun ji, podọ Ewọ ma nọ miọnnukundo ylanwiwa. (Howh. 15:3) Enẹwutu, Paulu ma whleawu nado kàn Wekanhlanmẹ Tintan Hlan Kọlintinu lẹ, yèdọ wekanhlanmẹ sinsinyẹn de ṣigba he gọ́ na owanyi. Wekanhlanmẹ Awetọ Hlan Kọlintinu lẹ he yin kinkan to osun delẹ godo, dohia dọ nukọnyiyi ko tin, na mẹho lẹ hodo anademẹ apọsteli lọ tọn lẹ wutu. Eyin Klistiani de ṣì afọ ze whẹpo do wá yọnẹn, sunnu he pegan to gbigbọ-liho lẹ dona tẹnpọn nado gọ̀ ẹ do otẹn etọn mẹ to gbigbọ walọmimiọn tọn mẹ.—Gal. 6:1.

18. (a) Aliho tẹlẹ mẹ wẹ ayinamẹ he tin to Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹ gọalọna agun owhe kanweko tintan tọn lẹ te? (b) Etẹwẹ mí na gbadopọnna to hosọ he bọdego mẹ?

¹⁸ E họnwun dọ ayinamẹ gbọdo he tin to Owe Jiwheyẹwhe tọn titi mẹ gọalọna Klistiani owhe kanweko tintan tọn lẹ to Kọlinti podọ to fidevo lẹ nado hẹn wiwejininọ, jijọho po pọninọ po go to agun yetọn lẹ mẹ. (1 Kọl. 1:10; Efe. 4:11-13, Odò.; 1 Pita 3:8) Taidi kọdetọn de, mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn ojlẹ enẹ mẹ tọn lẹ po penugo nado wà nususu to lizọnyizọn lọ mẹ. Na nugbo tọn, Paulu sọgan dọ dọ yẹwheho wẹndagbe lọ tọn ko “yin didọna nudida he to olọn glọ lẹpo.” (Kol. 1:23) To egbehe, lẹndai jiawu Jiwheyẹwhe tọn lẹ to yinyin lilá lẹdo aihọn pé, na vivẹnudido mẹhe tin to titobasinanu he mẹ pọninọ tin te bo yí yẹwhehodidọ do basi yanwle yetọn lẹ tọn wutu. Hosọ he bọdego na na kunnudenu devo lẹ he dohia dọ omẹ ehelẹ nọ yí nukun nujọnu tọn do pọ́n Biblu bosọ nọ magbe nado gbògbéna Oklunọ Nupojipetọ lọ Jehovah.—Salm. 71:15, 16.