Weta 11
Be Avọ̀ Ṣie lẹ Nọ Do Nuhe Yẹn Yin Taun Hia?
“E MA whègli hugan gba,” wẹ Chantal dawhá do dọ na mẹjitọ etọn lẹ. “Mì ma yọ́n nuhe tin to zòji wutu wẹ zọ́n!” To enẹ didọ godo e họ̀nwezun yì abò etọn mẹ—fie dẹ́sọ-dẹmẹ do yẹli he e jlo na do lọ tọn ji vọ̀ do niyẹn. Podọ vlavo hiẹ na ko yin pinpannukọn po nudindọn dopolọ po to whenuena mẹjitọ de, mẹplọntọ de, kavi mẹyidoazọnmẹtọ de mọhodọ do nusisọ he hiẹ yiwanna delẹ go. Hiẹ ylọ ẹ dọ avọ̀ sadidi tọn; yewlẹ ylọ ẹ dọ avọ̀ gbìgbì. Hiẹ ylọ ẹ dọ aṣọ́vọ̀ dagbe; yewlẹ dọ dọ e divẹẹ gbahu kavi nọ hẹnmẹ tindo linlẹn gblewa tọn.
Na mí ni yigbe domọ, nujlomẹ gbọnvo, podọ hiẹ tindo jlọjẹ na linlẹn towe lẹ. Ṣigba be ehe dona zẹẹmẹdo dọ ‘hiẹ sọgan doaṣọ’ dile e jlo we do poun wẹ?
Be Owẹ̀n he Sọgbe lọ Wẹ Ya?
“Nuhe hiẹ do yin nuhe hiẹyin nugbo po lehe numọtolanmẹ towe yin gando dewe go po,” wẹ viyọnnu de he nọ yín Françoise dọ. Mọwẹ, nusisọ nọ dè owẹ̀n de tọnjẹgbonu, hodidọ de na mẹdevo lẹ dogbọn hiẹ dali. Nusisọ sọgan do teninọ he sọgbe, jlẹkajininọ, po nujinọtedo walọ dagbe tọn lẹ po hia. Kavi e sọgan do gbigbọ atẹṣiṣi tọn po pekọ matindo tọn po hia. E tlẹ sọgan yinuwa taidi onú he nọ do omẹ hia. Jọja delẹ nọ zan avọ̀ he ko vún, avọ̀ wunmẹ gbevún tọn lẹ, kavi avọ̀ akuẹgegenu he tindo yẹdide avọ̀-basitọ he diyin taidi ohia ajọ́jijla tọn lẹ. Mẹdevo lẹ nọ zan avọ̀ nado dọ̀n ayidonugo omẹ vijinu awetọ tọn wá yede ji kavi nado hẹn yede lẹ sọawuhia di mẹho hugan lehe yé tedo taun.
Gbọnmọ dali e bọawu nado mọ nuhewutu nusisọ do yin onú titengbe sọmọ na jọja susu lẹ. Ṣigba, John T. Molloy, wekantọ owe lọ La réussite et votre tenue (Glẹnsigbe) tọn, gbẹnunamẹ dọmọ: “Aliho he mẹ mí nọ doaṣọ gbọn nọ tindo nugandomẹgo ayidego tọn do gbẹtọ he mí dukosọ hẹ lẹ ji podọ e nọ gando lehe yé nọ yinuwa hẹ mí do go tlala.”
Abajọ mẹjitọ towe lẹ do nọ tin to lẹnpọn mẹ sọmọ dogbọn lehe hiẹ nọ doaṣọ gbọn dali! Na yewlẹ e hugan whẹho nujlomẹ mẹdetiti tọn poun. Yé jlo dọ hiẹ ni dè owẹ̀n he sọgbe lọ jẹgbonu, dehe na do we hia taidi jlẹkajinọtọ, he penugo de. Nalete, be aliho he mẹ hiẹ nọ doaṣọ te, nọ basi wadotana ehe tọn ya? Etẹwẹ nọ deanana avọ̀ towe lẹ dide?
“Yẹn Nọ Wà Nudepope he Họntọn Ṣie lẹ Jlo Nado Wà”
Na suhugan jọja lẹ tọn, nusisọ yin aliho de nado do mẹdekannujẹ yetọn po gbẹtọ-yinyin yetọn tọn po hia. Ṣigba taidi jọja de, gbẹtọ-yinyin towe gbẹ́ tin to ninọmẹ didiọ tọn mẹ—gbẹ́ po to whinwhẹ́n, gbẹ́ po to didiọ. Enẹwutu whenuena hiẹ jlo nado dọho gando dewetiti go, hiẹ sọgan nọ ma tindo jide sọmọ na nuhe hodidọ lọ na zẹẹmẹdo kavi lehe e sọgan yin didọ gbọn. Gbọnmọ dali jọja delẹ nọ doaṣọ na yedelẹ po avọ̀ he dabla, mẹhẹnjọsi tọn po. Ṣigba, kakati nado do ‘gbẹtọ-yinyin’ yetọn hia, whinwhẹ́n matindo yetọn ji wẹ yé nọ to ayidonugo dọ̀n do poun—bo nọ dowinyan mẹjitọ yetọn lẹ.
Jọja devo lẹ nọ basi dide poun nado doaṣọ taidi ogbẹ́ yetọn lẹ; e nọ taidi nuhe na na yé numọtolanmẹ hihọ́ tọn po mẹyinyọnẹn taidi apadewhe ogbẹ́ de tọn po. Nugbo wẹ dọ, e ma yinmọ do ylan nado jlo nado kọnawudopọ hẹ gbẹtọ lẹ gba. (Yijlẹdo 1 Kọlintinu lẹ 9:22 go.) Ṣigba be Klistiani de na nugbo tọn na jlo nado yin yinyọnẹn po jọja mayisenọ lẹ po wẹ? Podọ be nuyọnẹnnu wẹ e yin nado dín alọkẹyi ogbẹ́ lẹ tọn to alọ depope mẹ? Awhlivu de yigbe dọmọ: “Yẹn nọ wà nudepope he họntọn ṣie lẹ jlo nado wà na yé ni ma do mọ mọdọ depope dọ wutu poun.” Ṣigba nawẹ hiẹ na ylọ mẹhe mẹdevo nọ deanana ẹn dole e jlo e do, he nọ jó ede do na linlẹn po ojlo mẹdevo lẹ tọn po to whepoponu do? Biblu na gblọndo dọmọ: “Mìwlẹ ma yọnẹn dọ eyin mì zindonukọn nado to awusọhia to nukọn mẹdepope tọn . . . nado setonu na ẹn, afanumẹ etọn wẹ mì yin na mì setonu na ẹn wutu?”—Lomunu lẹ 6:16, wekun flin flin lẹ yin mitọn.
To jọja lẹ ṣẹnsẹn “nuzindo awujona onú lẹ ji sọgan lẹzun nuhe tindo huhlọn sọmọ bọ pipli ogbẹ́ lọ tọn lẹ nọ dibla taidi mẹhe tin to ganpamẹ na nujinọtedo ogbẹ́ lọ tọn lẹ, bo na nọ ganjẹ yé [hagbẹ yetọn lẹ] go na ayinamẹ do lehe yè sọgan doaṣọ do, lehe yè sọgan dọho do, nuhe dona yin wiwà, gọna nuhe yè tlẹ dona lẹn bo yise.”—L’adolescence: période de transition entre l’enfance et la maturité (Glẹnsigbe).
Ṣigba nawẹ họntọn towe lẹ pegan sọ nado na ayinamẹ mọnkọtọn lẹ? (Yijlẹdo Matiu 15:14 go.) Be yé ma to oya numọtolanmẹ awufiẹsa whinwhẹ́n tọn dopolọ he hiẹ tindo ji ya? To whelọnu lo, be nuyọnẹnnu wẹ e yin nado gbọ yé ni na we nujinọtedo lẹ—e yin etlẹ yin to whenuena onú mọnkọtọn sọta lẹnpọn towe kavi nuhọakuẹ po ojlo mẹjitọ towe lẹ tọn po ya?
“Tin to Zòji” Egbehe—“Juwayi” to Osọ
Jọja delẹ nọ yin anadena gbọn jẹhọn aṣa aṣọdido tọn dali. Ṣigba lehe jẹhọn enẹlẹ yin ojlẹ whenu-gli tọn de do sọ! Mí yin finflin hogbe Biblu tọn lẹ he dọmọ: “Owalọ aihọn ehe tọn to jujuyi.” (1 Kọlintinu lẹ 7:31) Nuhe “tin to zòji” to egbehe nalete sọgan lẹzun nuhe ma yọn-na-yizan to osọ bà po nupaṣamẹ (to ma tlẹ donù lehe e vẹakuẹ do go) ajiji tọn po. Yẹli yọnnu lẹ tọn ma nọ nọte do fidopo, ninọmẹ ṣokoto gaa tọn he nọ to didiọ lẹ, ehe lẹpo nọ yin bibasi nado hẹn alè wá na avọ̀ basitọ lẹ po avọ̀tọ-tọ́ lẹ po he nọ gbẹ̀n alè adọkun susu tọn sọn gbẹtọ he to yinyin anadena po awubibọ po lẹ dè.
Di dohia, lẹnnupọn do aṣọdido ṣokoto klìpàklìpà [jeans] owhe vude he wayi tọn lẹ ji. Ṣokoto klìpàklìpà to ajiji mẹ lẹzun aṣọdonu he tin to zòji taun de. Gbẹtọ lẹ nọ sú akuẹ susugege nado lẹzun owhlẹ nudọnamẹ ajọjijla he to yìyì pé tọn lẹ he tindo oyín lọ lẹ taidi Calvin Klein po Gloria Vanderbilt po. “Gbẹtọ lẹ nọ jlo oyín de,” wẹ zẹẹmẹ he Eli Kaplan, he yin azinponọ azọ́nwhé “Sergio Valente” tọn he nọ basi ṣokoto klìpàklìpà basi. Nalete, mẹnu, wẹ yin Mẹdaho Valente ehe, mẹhe oyín gigonọ etọn tọn nọ yin titọ̀ do apò ṣokoto klìpàklìpà tọn lẹ go? “Ewọ ma tin gba,” wẹ linlin he linlinwema Newsweek na. Podọ to zẹẹmẹ bibasi mẹ Kaplan lọsu kanse dọmọ: “Mẹnu wẹ na họ̀ ṣokoto klìpàklìpà Eli Kaplan tọn lẹ?”
‘Ṣigba be e ylan nado nọ hodo aṣa aṣọdido tọn?’ wẹ hiẹ sọgan kanse. E ma yinmọ dandan gba. Devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ to ojlẹ Biblu tọn lẹ mẹ nọ doaṣọ to ninọmẹ he jẹhẹ lẹdo yetọn lẹ mẹ. Di apajlẹ, Biblu dọ dọ Tamali do tewu whẹ̀kàn wunmẹwunmẹnọ de, “na tewu mọnkọ lẹ wẹ yè nọ do na viyọnnu ahọlu tọn lẹ he [tin to alọji NW ]” to ojlẹ nẹlẹ mẹ.—2 Samuẹli 13:18.
Ṣigba be mẹde dona yin kanlinmọ hlan aṣa aṣọdido tọn wẹ ya? Awhlivu de doavigbe dọmọ: “Hiẹ mọ ṣokoto susu lẹ to nusatẹn he mẹlẹpo tindo bọ hiẹ dọ, ‘Mama, họ̀ ṣokoto enẹlẹ na mi,’ bọ ewọ gblọn dọ, ‘Lala, yẹn sọgan tọ̀ yé na dee to whégbè.’ Yẹn dọna ẹn dọ ‘Ṣigba hiẹ ma mọnukunnujẹ nuhe dọ yẹn te mẹ. Yẹn jlo ṣokoto ehelẹ.’ ” Na nugbo tọn, nalete, be hiẹ ma yọnẹn dọ yinyin mẹyidowajọ towe gbọn avọ̀tọ-tọ́ lẹ dali súnsún gbẹtọ-yinyin towe sẹ bo ze nuhe hiẹ yin na taun tọn lọ whlá ya? Naegbọn hiẹ nado yin anadena gbọn nujijla, hogbe mẹwhinwhan ojlofọndotenamẹ tọn, po yínkọ aṣọ́vọ̀ tọn lẹ po dali?
Biblu dọna mí to Lomunu lẹ 12:2 mẹ dọmọ: “Mì yin mẹkọndopọ hlan aihọn ehe blo; ṣigba mì ni yin mẹdiọadana gbọn hinhẹn jẹ yọyọ ayiha mìtọn tọn dali, na mì nido mọdona nuhe ojlo Jiwheyẹwhe tọn he yọ́n, alọkẹyi, bosọ sọgbe nẹ yin.” Etẹwẹ yin ‘ojlo alọkẹyi Jiwheyẹwhe tọn’ na nuhe dù nudide towe gando aṣọdido go?
‘Jlẹkaji po Awuwlena Jlẹmẹjlẹmẹ Po’
Timoti tintan 2:9 na tuli Klistiani lẹ nado nọ “yí avọ̀ jlẹmẹjlẹmẹ do doaṣọna yede, po winyan po po whiwhẹ po.” “Avọ̀ jlẹmẹjlẹmẹ” na jọwamọ tọn na yin dehe mẹ́n bo wé-ṣeke. “Jlẹkajininọ” nọ ze ninọmẹ lẹ do lẹnpọn mẹ. Awùgbó he yin titọ̀ ganji de sọgan yin dehe sọgbe na azọ́n de, ṣigba e ma na yọ́n-na-yizan nado lẹtọ̀ gba! To alọdevo mẹ, tọ̀lẹwu de na yin pinpọnhlan taidi osùnú de to wekantẹn de mẹ.
Gbọnmọ dali jọja kunnudetọ Jehovah tọn lẹ dona tin to lẹnpọn mẹ dọ nuhe yé nọ do to opli Klistiani tọn lẹ kavi to azọ́n yẹwhehodidọ na mẹdevo lẹ tọn mẹ ma yin avọ̀ he ko kupẹ́ gba ṣigba dehe na do yé hia taidi jọja devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ. Flin hogbe Paulu tọn lẹ to 2 Kọlintinu lẹ 6:3, 4 mẹ dọmọ: “Ma hẹn mẹde dahli to onú depope mẹ, na devizọn mítọn ma nado yin nugblewhẹdo: ṣigba to onú lẹpo mẹ míwlẹ to whẹsuna míde di devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn.”
Jlẹkajininọ bẹ́ numọtolanmẹ mẹdevo lẹ tọn hihopọn hẹn ga. Dile apọsteli Paulu dọ ẹ do, nuwiwa Klistiani de tọn dona yí do lẹnpọn mẹ e ma yin ayihadawhẹnamẹnu ede tọn kẹdẹ gba “ṣigba mẹdevo tọn.” (1 Kọlintinu lẹ 10:29) Be e ma jẹ dọ hiẹ ni tin to lẹnpọn mẹ na taun tọn na ayihadawhẹnamẹnu mẹjitọ towe lẹ tọn ya?
Alè Aṣọdido He Sọgbe Tọn Lẹ
Biblu dọho dogbọn ojlẹ de dali to whenuena Ahọsi Ẹsteli dona sọawuhia to asu etọn nukọn, yèdọ ahọlu lọ. Ṣigba, awusọhia he ma jẹ mọnkọtọn sọgan yin nuṣiwa daho de! Matin ayihaawe, Ẹsteli hodẹ̀ sọn ahún mẹ wá na alọgọ Jiwheyẹwhe tọn. Ṣigba e sọ vọ́ payi awusọhia etọn go ga gbọn “ahọsivọ etọn dido dali”—to ninọmẹ he jẹ de mẹ na nuwiwa lọ! Podọ “whenuena ahọlu lọ mọ Ẹsteli ahọsi to ote to awá lọ mẹ, wẹ ewọ mọ nukundagbe to nukun etọn mẹ.”—Ẹsteli 5:1, 2.
Aṣọdido towe to ninọmẹ he dọnmẹdogo ṣigba bo yin jlẹkaji tọn mẹ sọgan gọalọna we nado sọawuhia di mẹjọmẹ to hokansemẹ jẹnukọnna azọ́nmẹ bibiọ de mẹ. Vicki L. Baum, anademẹtọ azọ́nwhé Nọtẹn Nukọnyiyi Yanwle Agbasazọ́n Tọn, doayi e go dọmọ: “Yọnnu delẹ nọ jẹflumẹ to whenuena yé yì na hokansemẹ de. Yé nọ lẹndọ e taidi yìyì dope de nkọ, podọ yé nọ sọawuhia to aliho he nọ fọ́n ojlo zanhẹmẹ tọn dote mẹ.” Etẹwẹ nọ yin kọdetọn lọ lẹ? “E nọ dè jẹhẹnu azọ́nyinyọnẹn towe tọn pò.” E na ayinamẹ jẹagọdo dido “avọ̀ he nọ finyọnmẹ kavi he nọ hẹnmẹ tindo linlẹn gblewa tọn.”
Jọja sunnu lẹ lọsu ga, dona dovivẹnu nado nọ do avọ̀ he yin awuwlena ganji to azọ́n dindin whenu. John T. Molloy doayi e go dọ ajọwatọ lẹ “nọ vún oda yetọn lẹ bo nọ súnsún afọpa yetọn lẹ ganji. Podọ yé nọ donukun onú dopolọ sọn omẹ devo lẹ si.”
Nalete, aṣọdido he ma tin to jlẹkaji, sọgan hẹn haṣinṣan towe hẹ mẹdevo lẹ gble. Psychology Today dlẹnalọdo dodinnanu he yin bibasi to jọja lẹ ṣẹnṣẹn he dohia dọ “dapipa he yidò, ṣokoto-gli, ṣokoto klìpàklìpà he finyọ́n mẹ lẹ, kavi matindo anọ́bẹ́” na nugbo tọn sọgan yin pinpọnhlan gbọn sunnu lẹ dali taidi oylọ na fẹnnuwiwa. Dawe jọja dopo yigbe dọmọ: “E nọ vẹawu na mi tlala nado tindo lẹnpọn dagbe lẹ kẹdẹ dogbọn yọnnu jọja lẹ dali whenuena yẹn mọ ninọmẹ he mẹ yé doaṣọ te.” Aṣọdido jlẹkaji tọn nọ ná dotẹnmẹ gbẹtọ lẹ nado yọ́n pinpẹn jẹhẹnu homẹ tọn towe lẹ. Eyin hiẹ ma tindo jide dọ avọ̀ wunmẹ de yin jlẹkaji tọn, kàn ayinamẹ mẹjitọ towe lẹ tọn sè.
Aṣọdidona “Dawe Homẹ Tọn Lọ”
Apọsteli Pita na tuli Klistiani lẹ nado gbọ aṣọdido yetọn ni yin “gbẹtọ he whla to ayihamẹ nẹ, ehe mẹ gbigble matin te, yèdọ aṣọ́ gbigbọ homẹmimiọn po dẹẹdẹ tọn po, ehe họakuẹ susu to Jiwheyẹwhe nukunmẹ”—mọwẹ, podọ to nukun mẹdevo lẹ tọn mẹ ga! (1 Pita 3:4) Aṣọ́vọ̀ he tin to zòji sọgan whàn hagbẹ towe delẹ. Ṣigba avọ̀ lẹ ma nọ duto ayiha lẹ ji kavi hẹn mẹde tindo họntọn nugbo lẹ gba. Ehe nọ yọnbasi gbọn aṣọdona “dawe homẹ tọn lọ”—yèdọ azọ́nwiwa do gbẹtọ-yinyin homẹ tọn towe ji dali. (2 Kọlintinu lẹ 4:16, La Bible Jérusalem) Mẹhe yọnwhanpẹ to homẹ de na nọ saba yin owanyina gbọn mẹdevo lẹ dali, eyin etlẹ yindọ avọ̀ etọn mayin aṣa he tin to zòji tọn kavi “yin aṣọdona” po yẹdide anazọ́n he ma sọgbe lẹ po.
Mẹnu wẹ yọ́n aṣa aṣọdido yọyọ devo he na sisẹ jọja lẹ yì nusatẹn lẹ mẹ. Ṣigba, hiẹ, sọgan lẹnnupọn na dewe. Tẹdo nujinọtedo yiaga aṣọdido tọn lẹ go. Dapana aṣọdido he ma jẹ po avọ̀ he nọ dọn ayidonugo wá walọ fẹnnuwiwa tọn ji lẹ po. Tin to adà jlẹkaji tọn ji, e ma yin nado yin omẹ tintan—kavi nado yin omẹ godo tọn dandan—nado lọ́nbiọ aṣa aṣọdido tọn mẹ gba. Dín avọ̀ he nọ dọ́jì he na dẹn-to-aimẹ lẹ mọ—e ma yin avọ̀ he na tlọ́n zòji to whenu vude godo gba. Hẹn ẹn diun dọ avọ̀ towe lẹ nọ dè owẹ̀n he sọgbe tọnjẹgbonu, to awusọhia de didohia, he ma yin hinhẹn wá gbọn linlinnamẹnu kavi hagbẹ lẹ dali gba, ṣigba hiẹ lọsu titi!
Kanbiọ Hodọdopọ Tọn Lẹ
◻ Nawẹ aṣọdido nọ dè wẹndomẹ de tọnjẹgbonu gbọn?
◻ Naegbọn jọja delẹ nọ tindo mẹwhinwhan lọ nado doavọ he hẹnmẹjọsi?
◻ Nawẹ hiẹ nọ yin nuyiwadeji do sọ gbọn hagbẹ towe lẹ dali na nuhe dù nudide aṣọdido tọn?
◻ Etẹwẹ yin owùnu delẹ na tintẹnpọn to whepoponu nado nọ hodo aṣa aṣọdido he tin to zòji tọn?
◻ Etẹwẹ nọ dohia eyin aṣa aṣọdido he tin to zòji de yin ‘jlẹkaji tọn po dehe yin awuwlena ganji po’?
[Nudọnamẹ tangan lẹ to weda 94]
“Nuhe hiẹ do yin nuhe hiẹ yin nugbo po lehe numọtolanmẹ towe yin gando dewe go po”
[Yẹdide to weda 91]
Mẹjitọ lẹ nọ saba wọ́ po ovi yetọn lẹ po gando nuhe yé do go. Be mẹjitọ lẹ yin mẹhe ma yọ́n aṣọ́ wẹ ya?
[Yẹdide to weda 92]
Susu jọja lẹ tọn nọ tẹnpọn nado jlá gbẹtọ-yinyin yetọn lẹ gbọn aṣọdido wuluwulu lẹ dali
[Yẹdide to weda 93]
Doaṣọ to aliho he sọgbe hẹ ninọmẹ lẹ mẹ. Aṣọdido nọ do nuhe hiẹ yin hia!