Huhlọn Azọ́njiawu Tọn—Pipà Na Gbẹtọ Kavi Gigo Na Jiwheyẹwhe?

“OGÁN de dona hugan mẹjidugando etọn lẹ e mayin nado pọnte hugan yé poun gba, ṣigba e sọ dona tindo huhlọn nuyiwadomẹji tọn wunmẹ de do yé ji,” wẹ awhàngan he diyin Glẹki tọn, Xenophon wlan. To egbehe, mẹsusu na ylọ “huhlọn nuyiwadomẹji tọn” mọnkọtọn dọ huhlọn azọ́njiawu tọn.

Nugbo wẹ dọ, e mayin gandutọ gbẹtọvi tọn lẹpo wẹ tindo huhlọn azọ́njiawu tọn gba. Ṣigba mẹhe tindo e lẹ nọ yí nugopipe yetọn zan nado fọ́n mẹdezejo dote to gbẹtọ lẹ mẹ podọ nado deanana gbẹtọ lẹ hlan yanwle yedetiti tọn lẹ kọ̀n. Vlavo apajlẹ he diyin hugan agọe tọn wẹ Adolf Hitler. “Hlan suhugan omẹ Allemagne tọn lẹ [to 1933] Hitler tindo—kavi to madẹnmẹ na yí — otẹn nukọntọ huhlọn azọ́njiawuwatọ tọn de,” wẹ William L. Shirer wlan to owe etọn Le troisième Reich — Des origines à la chute mẹ. “Yé hodo e to wunvi mẹ poun, taidi dọ e tindo nuyọnẹn vonọtaun sọn olọn mẹ wá nkọtọn, na owhe wiawe hunyanhunyan tọn he bọdego lẹ.”

Whenuho sinsẹ̀n tọn sọ yin gigọ́ po nukọntọ huhlọn azọ́njiawuwatọ lẹ tọn po he nọ whàn gbẹtọ lẹ nado yin mẹdezejotọ hlan yé ṣigba mẹhe nọ hẹn nugbajẹmẹji wá hodotọ yetọn lẹ ji. “Mì payi na mẹde hẹn mì buali blo,” wẹ Jesu na avase etọn, “na omẹ susu na wá to oyín ṣie mẹ, dọmọ, Yẹn wẹ Klisti lọ; bo nasọ hẹn omẹ susu buali.” (Matiu 24:4, 5, Phillips) E mayin to owhe kanweko tintan whenu kẹdẹ wẹ Klisti lalonọ huhlọn azọ́njiawuwatọ tọn lẹ sọawuhia te gba. To owhe 1970 tọn lẹ gblamẹ, Jim Jones lá ede taidi “mẹssia Tẹmpli Gbẹtọ lẹ Tọn.” E yin zẹẹmẹ basina taidi “ṣọṣi-gán huhlọn azọ́njiawuwatọ tọn de” po “huhlọn he gẹdẹ zinzan do gbẹtọ lẹ ji” po, bọ to 1978 e fọ́n dopo to mẹdehuhu he klohugan to whenuho mẹ dote.a

Kunnudenu dohia dọ, huhlọn azọ́njiawu tọn sọgan yin nunina owù tọn de. Etomọṣo, Biblu, dọho dogbọn nunina he gbọnvo de, kavi nunina lẹ dali, yèdọ sọn Jiwheyẹwhe dè, he tin-to-aimẹ na mẹlẹpo na alemọyi mẹlẹpo tọn. Hogbe Glẹki tọn na nunina ehe wẹ khaʹri·sma, podọ e sọawuhia whla 17 to Biblu mẹ. Weyọnẹntọ Glẹki tọn dopo basi zẹẹmẹ etọn taidi ‘nunina vọnu po ojọmiọn tọn po, nude heyin nina dawe de he e ma wazọ́n na podọ he e ma jẹhẹ, nude he wá sọn nukundagbe majẹhẹ Jiwheyẹwhe tọn mẹ podọ ehe ma na ko yin jijẹ e kọ̀n kavi yin tintindo gbọn vivẹnudido mẹde tọn dali pọ́n gbede gba.”

Enẹwutu sọn pọndohlan Owe wiwe tọn mẹ, khaʹri·sma yin nunina heyin mimọyi de, opẹ́ hlan nukundagbe majẹhẹ Jiwheyẹwhe tọn. Etẹwẹ yin delẹ to nunina ehelẹ mẹ he Jiwheyẹwhe ko gbọn dagbewiwa dali na mí lẹ? Podọ nawẹ mí sọgan yí yé zan nado hẹn gigo wá na ẹn gbọn? Mì gbọ na mí ni gbadopọnna atọ̀n to nunina ojọmiọn tọn ehelẹ mẹ.

Ogbẹ̀ Madopodo

Matin ayihaawe nunina he klo hugan popolẹpo wẹ nunina ogbẹ̀ madopodo tọn. Paulu wlan hlan agun Lomu tọn dọmọ: “Na okú wẹ alè ylando tọn; ṣigba nunina [khaʹri·sma] Jiwheyẹwhe tọn wẹ ogbẹ̀ madopodo to Jesu Klisti Oklunọ mítọn mẹ.” (Lomunu lẹ 6:23) E jẹ na ayidego dọ “alè” (okú) yin nude he mí jẹ na, dile e ma tlẹ yin gbọn ojlo dali do, ṣigba gbọn jijọ ylando tọn mítọn dali. To alọ devo mẹ, ogbẹ̀ madopodo he Jiwheyẹwhe hẹn tin-to-aimẹ lọ yin nude he mí ma jẹ na paali he mí ma sọgan jẹ e kọ̀n gbede na dagbewiwa mítọn wutu.

Nunina ogbẹ̀ madopodo tọn dona yin bòwlena bo yin mimá. Mí sọgan gọalọna gbẹtọ lẹ nado wá yọ́n Jehovah, nado sẹ̀n ẹn bo gbọnmọ dali yin nina nunina nukundagbe ogbẹ̀ madopodo tọn. Osọhia 22:17 dọmọ: “Gbigbọ po asiyọyọ po dọmọ, Wá. Ewọ he to sisè ni dọmọ, Wá. Podọ mẹhe nugbla hù gbọ e ni wá. Ewọ he jlo, gbọ e ni yí osin ogbẹ̀ tọn lọ vọnu.”

Nawẹ mí sọgan plan mẹdevo lẹ jẹ osin-ogbẹ̀ tọn ehe kọ̀n gbọn? Dogbọn yizan Biblu tọn na nugandomẹgo dagbe to lizọnyizọn mítọn mẹ dali wẹ. Nugbo wẹ dọ to adà aihọn lọ tọn delẹ mẹ, vlavo wẹ gbẹtọ lẹ nọ hia kavi lẹnnupọn dogbọn gbigbọnu lẹ dali; etomọṣo, dotẹnmẹ hundote lẹ tin to whepoponu nado ‘hùn otó’ mẹde tọn. (Isa. 50:4) To linlẹn ehe mẹ, mí sọgan dejido huhlọn mẹwhinwhan Biblu tọn go, “na Ohó Jiwheyẹwhe tọn tin to ogbẹ̀, e dohuhlọn.” (Heblu lẹ 4:12) Vlavo nuyọnẹn yọn-na-yizan Biblu tọn wẹo, homẹmimiọn po todido he e nọ zedonukọnnamẹ po, kavi zẹẹmẹ etọn dogbọn lẹndai ogbẹ̀ tọn dali, Ohó Jiwheyẹwhe Tọn sọgan whàn ahun bo hẹn gbẹtọ lẹ wá aliho ogbẹ̀ tọn ji.—2 Timoti 3:16, 17.

Humọ, owe sinai do Biblu ji lẹ sọgan gọalọna mí nado dọ “Wá.” Yẹwhegan Isaia dọ dọdai dọ to ojlẹ zinvlu gbigbọmẹ tọn ehe mẹ, ‘Jehovah na tá hinhọ́n’ do omẹ etọn lẹ ji. (Isaia 60:2) Owe Ogbẹ́ Watch Tower tọn lẹ do dona ehe sọn Jehovah dè hia, bọ to owhe lẹpo mẹ yé nọ plan gbẹtọ fọtọ́n lẹ wá Jehovah dè, yèdọ Asisa nukunnumọjẹnumẹ gbigbọmẹ tọn lọ. Gbọn weda etọn lẹpo mẹ ayidonugo vonọtaun ma nọ yin nina mẹdopodopo lẹ gba. Dile homẹbibiọ Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn basi zẹẹmẹ etọn do, “yanwle Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn wẹ nado ze Jehovah Jiwheyẹwhe daga taidi Oklunọ Nupojipetọ wẹkẹ lọ tọn. . . . E nọ na tuli mẹ hlan yise tintindo to Ahọlu he tin to ofin ji todin Jiwheyẹwhe tọn lọ mẹ, yèdọ Jesu Klisti, he sin ohùn yin kinkọndai ko hun aliho dote na gbẹtọvi lẹ nado mọ ogbẹ̀ mavọmavọ yí.”

Lizọnyizọnwatọ Klistiani whenu-gigọ́ tọn de, mẹhe na owhe susu lẹ ko tindo kọdetọn dagbe ayidego tọn lẹ to lizọnyizọn etọn mẹ, dohọdo nuhọakuẹ-yinyin Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn po Réveillez-vous! po tọn to alọgigọna gbẹtọ lẹ nado dọnsẹpọ Jiwheyẹwhe mẹ ji dọmọ: “To whenuena Biblu plọntọ ṣie lẹ jẹ Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn po Réveillez-vous! po hia ji bo jẹ vivi etọn dù ji, yé nọ basi nukọnyiyi awuyiya tọn lẹ. Yẹn mọ linlinnamẹwe lọ lẹ taidi alọgọ mayọnjlẹ de to alọgigọna gbẹtọ lẹ nado wá yọ́n Jehovah mẹ.”

Lẹblanulọkẹyi Sinsẹ̀nzọn Tọn Lẹ

Timoti yin devi Klistiani de heyin nina nunina devo he jẹ na ayidonugo vonọtaun. Apọsteli Paulu dọna ẹn dọmọ: “A gbẹkọ nunina [khaʹri·sma] he tin to ohò towe mẹ go blo, ehe yè na we gbọn dọdai dali, po alọdomẹji mẹho lẹ tọn po.” (1 Timoti 4:14) Etẹwẹ yin nunina ehe lọ? E bẹ mẹdide do otẹn azọngban tọn mẹ Timoti tọn taidi nugopọntọ tomẹyitọ hẹn, lẹblanulọkẹyi sinsẹ̀nzọn tọn de he e tindo bo dona penukundego taidi azọngban de. To weta dopolọ mẹ, Paulu dotuhomẹna Timoti dọmọ: “Kaka yẹn nado wá, nọ tunnukun owe hihia, homẹjladoho po oplọn po go. Payi dewe po mẹpinplọn towe po go; nọ nọte to yé mẹ; na ehe wiwà mẹ hiẹ na whlẹn dewe, po yé he to ohó towe sè lẹ po.”—1 Timoti 4:13, 16.

To egbehe mẹho lẹ lọsu dona wlebòna lẹblanulọkẹyi sinsẹ̀nzọn tọn yetọn lẹ. Dile Paulu dlẹnalọdo do, aliho dopo he mẹ yé sọgan wà ehe te wẹ ‘nado tunnukun mẹpinplọn yetọn go.’ Kakati nado hodo apajlẹ nukọntọ huhlọn azọ́njiawuwatọ aihọn mẹ tọn lẹ, yé nọ ze ayidonugo hlan Jiwheyẹwhe, e mayin hlan yedetiti lẹ gba. Jesu, Apajlẹnọ yetọn, matin ayihaawe yin mẹplọntọ ayidego tọn he tindo gbẹtọ-yinyin mẹdọndogo tọn, etomoṣo e na gigo Otọ́ etọn po whiwhẹ po. “Nuplọnmẹ ṣie mayin ṣie gba, ṣigba mẹhe do mi hlan tọn wẹ,” wẹ e dọ.—Johanu 5:41; 7:16.

Jesu pagigona Otọ́ olọn mẹ tọn etọn gbọn yíyí Ohó Jiwheyẹwhe Tọn zan taidi kandai dejido lọ na nuplọnmẹ etọn dali. (Matiu 19:4-6; 22:31, 32, 37-40) Mọdopolọ Paulu zinnudo nuhudo lọ ji na nugopọntọ lẹ nado ‘hẹn ohó nugbo go gligli, dile yè plọn ẹn do, gbọn oplọn he pegan dali.’ (Titu 1:9) Gbọn zize hodidọ yetọn lẹ sinai do Owe wiwe lẹ ji gligli dali, mẹho lẹ, na to didọ dile Jesu dọ do dọmọ: “Ohó he yẹn dọ hlan mì lẹ, yẹn ma dọ sọn dee dè gba.”—Johanu 14:10.

Nawẹ mẹho lẹ sọgan ‘hẹn ohó nugbo go gligli’ gbọn? Dogbọn zize hodidọ po azọ́ndenamẹ opli tọn yetọn lẹ po sinai do Ohó Jiwheyẹwhe Tọn ji dali, basi zẹẹmẹ bo zinnudo wefọ he yé yizan lẹ ji. Hogblo didọ kavi hodidọ nukiko tọn lẹ, titengbe eyin yé yin wiwà zẹjlẹgo, sọgan fẹ́ ayiha mẹplidopọ lẹ tọn sẹ̀ sọn Ohó Jiwheyẹwhe Tọn ji bosọ dọ̀n ayidonugo wá nugopipe hodọtọ lọ lọsu tọn ji. To alọ devo mẹ, wefọ Biblu tọn lẹ, wẹ yin nuhe na biọ ahun mẹ bosọ whàn mẹplidopọ lẹ. (Psalm 19:7–9; 119:40; yijlẹdo Luku 24:32 go.) Hodidọ mọnkọtọn lẹ nọ dọ̀n ayidonugo vude wá gbẹtọ lẹ ji bo nọ na gigo susu Jiwheyẹwhe.

Aliho devo he mẹ mẹho lẹ sọgan lẹzun mẹplọntọ kọdetọn dagbenọ lẹ te wẹ gbọn nupinplọn sọn ode awetọ dè dali. Dile Paulu gọalọna Timoti do, mọwẹ mẹho de sọgan gọalọna devo do. “Ogàn na gàn ogàn: Mọwẹ sunnu nọ gàn nukunmẹ họntọn etọn tọn.” (Howhinwhẹn lẹ 27:17; Filippinu lẹ 2:3) Mẹho lẹ nọ mọaleyi gbọn linlẹn lẹ po ayinamẹ lẹ po mimá dali. Mẹho de heyin pipà to agọe de basi zẹẹmẹ dọmọ: “Mẹho numimọnọ de yí whenu zan nado dohia mi lehe e nọ wleawuna togunmẹho do. To awuwiwle etọn mẹ, e nọ yí kanbiọ tlọlọ lẹ, oló lẹ, apajlẹ lẹ, kavi numimọ he whègli lẹ, gọna wefọ Owe wiwe tọn lẹ he e ko yí sọwhiwhe do dindona lẹ dogọ. Yẹn ko plọn lehe yè sọgan hẹn hodidọ de vivi sisè do nado sọgan dapana hodidọ he ma whanmẹ, yèdọ hodidọ lobọlobọ tọn didọ.”

Mímẹpo he nọ duvivi lẹblanulọkẹyi sinsẹ̀nzọn tọn lẹ, vlavo mí yin mẹho lẹ wẹ o, devizọnwatọ lizọnyizọnwiwa tọn lẹ, kavi gbehosọnalitọ lẹ, dona wlebòna nunina mítọn. Ojlẹ vude jẹnukọnna okú etọn, Paulu flin Timoti ‘nado fọ́n nunina [khaʹri·sma] Jiwheyẹwhe tọn he tin to ohò etọn mẹ dote taidi miyọ́n,’ ehe to whẹho Timoti tọn mẹ bẹ nunina vonọtaun gbigbọ tọn delẹ hẹn. (2 Timoti 1:6) To owhé Islaelivi lẹ tọn gbè, miyọ́n lẹ nọ saba yin zokan he to jiji lẹ. E yọnbasi nado ‘flọ́ yé’ bo wleawuna miyọ́n po yozo po dogọ. Gbọnmọ dali mí yin tulina nado ze ahun mítọn po nugopipe mítọn lẹ po do azọ́ndenamẹ mítọn lẹ mẹ, nado fọ́n nunina gbigbọmẹ tọn depope he ko yin nina mí dote taidi miyọ́n.

Nunina Gbigbọmẹ Tọn He Dona Yin Mimá Lẹ

Owanyi Paulu tọn hlan mẹmẹsunnu etọn he tin to Lomu lẹ whàn ẹn nado wlan dọmọ: “Na yẹn to jijlo nado mọ mì, na yẹn nido na nunina [khaʹri·sma] gbigbọnọ vude mì, na yè nido hẹn mì lodo; enẹ wẹ, dọ yè nido miọnhomẹna mi hẹ mì gbọn yise dali, mìtọn po ṣie po.” (Lomunu lẹ 1:11, 12) Paulu pọ́n nugopipe mítọn nado hẹn yise mẹdevo lẹ tọn lodo gbọn hodidọ mítọn hlan yé dali taidi nunina gbigbọmẹ tọn de. Nunina homẹmiọnnamẹ gbigbọmẹ tọn mọnkọtọn na dekọtọn do yise hinhẹn lodo mẹ podọ do tulinina ode awetọ mẹ.

Podọ na nugbo tọn ehe yin nuhudo etọn tindo. To titonu ylankan he mẹ mí to gbẹnọ te ehe, mímẹpo wẹ nọ pannukọn kọgbidinamẹnu lẹ to aliho de mẹ kavi devo mẹ. Ṣigba, homẹmimiọnna ode awetọ to gbesisọmẹ sọgan gọalọna mí nado sinyẹnlin. Linlẹn tulina ode awetọ tọn—nado namẹ po mimọyi po—yin onú titengbe nado hẹn huhlọn gbigbọmẹ tọn go. Nugbo wẹ dọ, mímẹpo wẹ tindo nuhudo tulinamẹ tọn sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ, ṣigba mímẹpo sọgan sọ jlọ ode awetọ dote ga.

Eyin mí tin to aṣeji nado doayi hagbẹ yisenọ he to gbigbọjọ lẹ go, mí sọgan penugo ‘nado miọnhomẹna mẹhe tin to tukla mẹ lẹpo gbọn homẹmiọn he mẹ yè miọnhomẹna mílọsu sọn Jiwheyẹwhe dè’ dali. (2 Kọlintinu lẹ 1:3-5) Hogbe Glẹki tọn na homẹmimiọn (pa·raʹkle·sis) na paa tọn zẹẹmẹdo “nado ylọ mẹde do adà ede tọn mẹ.” Eyin, to whenuena nuhudo etọn tin, mí tin to yakẹ nado na alọgọ hlan mẹmẹsunnu kavi mẹmẹyọnnu mítọn, matin ayihaawe mílọsu lẹ na mọ godonọnamẹ owanyi tọn mọnkọtọn to whenuena mí na tin to nuhudo mẹ.—Yẹwhehodọtọ 4:9, 10; yijlẹdo Owalọ lẹ 9:36-41 go.

Alemọyi he klo hugan wẹ dlapọn lẹngbọhọtọ owanyinọ mẹho lẹ tọn ga. Dile etlẹ yindọ dlapọn lẹ nọ yin bibasi to whedelẹnu nado na ayinamẹ Owe wiwe tọn do whẹho he to ayidonugo biọ de ji, suhugan dlapọn lẹngbọhọtọ tọn lẹ nọ yin ojlẹ lẹ na tulinamẹ, yèdọ nude he nọ ‘miọnhomẹ na ayiha.’ (Kọlọsinu lẹ 2:2) To whenuena nugopọntọ lẹ basi dlapọn yise-hẹn-lodo tọn mọnkọtọn lẹ, na nugbo tọn yé to nunina gbigbọmẹ tọn de namẹ. Taidi Paulu, yé na mọ wunmẹ nunamẹ vonọtaun tọn ehe taidi alenu de, podọ yé nasọ wleawuna ‘ojlo’ de na mẹmẹsunnu yetọn lẹ.—Lomunu lẹ 1:11.

Ehe yin nugbo to whẹho mẹho de tọn mẹ to Espagne, he dọ numimọ he bọdego ehe lọ dọmọ: “E taidi dọ owhe-11-mẹvi, Ricardo, nọ do ojlo vude hia to opli lẹ mẹ podọ to agun lọ mẹ to paa mẹ. Enẹwutu yẹn biọgbè to mẹjitọ Ricardo tọn lẹ dè nado basi dlapọn na visunnu yetọn, ehe yé yigbena. Yé nọ nọ̀ osó lẹ ji to nudi mọto-kùnkùn ganhiho dopo tọn sọn owhé ṣie gbè. E họnwun dọ Ricardo jaya nado mọ ojlo he yẹn tindo to ewọ mẹ, bọ e sọ yigbe to afọdopolọji. To madẹnmẹ e lẹzun wẹnlatọ he ma ko yí baptẹm de podọ hagbẹ huhlọnnọ agun lọ tọn de. Jijọ winyankuku tọn etọn yin tẹndiọna gbọn gbẹtọ-yinyin homẹhunhunnọ po họntọnjihẹmẹtọ tọn de po dali. Mẹsusu to agun lọ mẹ wẹ nọ kanse dọmọ: ‘Etẹwẹ hẹn Ricardo diọ sọmọ?’ E taidi dọ yé doayi e go to tintan whenu. To nulinlẹnpọn do dlapọn lẹngbọhọtọ tọn titengbe enẹ ji, yẹn tindo numọtolanmẹ dọ yẹn ko mọaleyi hugan Ricardo. Eyin e biọ Plitẹnhọ Ahọluduta Tọn lọ mẹ, nukunmẹ etọn nọ to sisẹ́, bọ e sọ nọ họ̀nwezun wá nado dọnudo mi. E yin ayajẹnu de nado mọ nukọnyiyi gbigbọmẹ tọn etọn.”

Matin ayihaawe, dlapọn lẹngbọhọtọ tọn lẹ, taidi ehe nkọtọn, nọ yin didona susugege. Dlapọn mọnkọtọn lẹ tin to hukan ji po obiọ Jesu tọn po dọmọ: “Yìn lẹngbọ ṣie lẹ.” (Johanu 21:16) Na nugbo tọn, e mayin mẹho lẹ kẹdẹ wẹ sọgan na nunina gbigbọmẹ tọn mọnkọtọn lẹ gba. Mẹlẹpo to agun lọ mẹ wẹ sọgan jlahomẹdona ode awetọ po azọ́n dagbe lẹ po. (Heblu lẹ 10:23, 24) Dile agahẹtọ he to osó ji hẹ lẹ nọ yin sinsindopọ do, mọwẹ mí yin kinkọndopọ gbọn okàn gbigbọmẹ tọn de dali do. Na nugbo tọn, nuhe mí nọ dọ bo nọ wà lẹ nọ yinuwa do mẹdevo lẹ ji. Hodidọ mẹṣanko tọn kavi homọdọdomẹgo fifiẹ tọn sọgan hẹn okàn he sìn mí dopọ lẹ jè. (Efesunu lẹ 4:29; Jakobu 3:8) To alọ devo mẹ, hogbe tulinamẹ tọn heyin dide ganji lẹ po godonọnamẹ owanyinọ tọn po sọgan gọalọna mẹmẹsunnu mítọn lẹ nado duto awusinyẹnnamẹnu lẹ ji. To aliho ehe mẹ mí na to nunina gbigbọmẹ tọn he tindo nuhọakuẹ dẹn-to-aimẹ lẹ má.—Howhinwhẹn lẹ 12:25.

Gigo Jiwheyẹwhe Tọn Didohia to Gigọ́mẹ

E họnwun dọ Klistiani lẹpo wẹ tindo huhlọn azọ́njiawu tọn jẹ obá de mẹ. Mí ko yin nina todido mayọnmọ ogbẹ̀ madopodo tọn. Mí sọ tindo nunina gbigbọmẹ tọn lẹ he mí sọgan má hẹ ode awetọ. Podọ mí sọgan hoavun nado gbọdo kavi whàn mẹdevo lẹ hlan yanwle dagbe lẹ kọ̀n. Mẹdevo lẹ tindo nunina dogọ lẹ heyin lẹblanulọkẹyi sinsẹ̀nzọn tọn lẹ. Nunina ehe lẹpo yin dohia nukundagbe majẹhẹ Jiwheyẹwhe tọn. Podọ to whenuena e yindọ nunina depope he mí sọgan tindo yin nude he mí mọyi sọn Jiwheyẹwhe dè, na nugbo tọn mí ma tindo whẹwhinwhẹ́n depope nado doawagun gba.—1 Kọlintinu lẹ 4:7.

Taidi Klistiani lẹ, mí na wà dagbe nado kanse mídelẹ dọ, ‘Be yẹn na yí huhlọn azọ́njiawu tọn depope he yẹn sọgan tindo jẹ obá de mẹ zan nado hẹn gigo wá na Jehovah, yèdọ Ninamẹtọ “nunina dagbedagbe po nunina he sọgbe lẹpo po” tọn ya? (Jakobu 1:17) Be yẹn na hodo apajlẹ Jesu tọn bo wà lizọnyizọn hlan mẹdevo lẹ sọgbe hẹ nugopipe po ninọmẹ ṣie lẹ po ya?’

Apọsteli Pita basi bladopọ azọngban mítọn tọn to aliho ehe mẹ dọmọ: “Le omẹ dopodopo mọ nunina [khaʹri·sma] yí do, mọwẹ mì ni nọ basi ode hlan awetọ, di họ̀nkọnsi dagbe to ojọmiọn alọpalọpa Jiwheyẹwhe tọn mẹ. Eyin mẹde to hodọ, ni nọ dọ di ohó Jiwheyẹwhe tọn; eyin mẹde sọ to devizọnwa, ni basi i do huhlọn he Jiwheyẹwhe na ẹn: na yè nido pagigona Jiwheyẹwhe to onú popo mẹ gbọn Jesu Klisti mẹ.”—1 Pita 4:10, 11.

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

[Asisa Yẹdide Tọn to weda 23]

Corbis-Bettmann

UPI/Corbis-Bettmann