Filemọni po Onesimu po Kọnawudopọ to Mẹmẹsunnu-Yinyin Klistiani Tọn Mẹ

DOPO to wekanhlanmẹ gbọdo apọsteli Paulu tọn lẹ mẹ yinuwa po sọwhiwhe po do nuhahun he bẹ dawe awe hẹn ji. Dopo wẹ Filemọni, podọ awetọ wẹ Onesimu. Mẹnu wẹ dawe ehelẹ yin? Etẹwẹ hẹn Paulu nado tindo ojlo to ninọmẹ yetọn mẹ?

Filemọni, he mọ wekanhlanmẹ yí lọ, nọ nọ̀ Kọlọsi to Asia Pẹvi. Gbọnvona Klistiani susu devo lẹ to awà dopolọ ji, Filemọni jẹakọ hẹ Paulu, bo kẹalọyi wẹndagbe lọ na nuwiwa yẹwhehodidọ apọsteli lọ tọn wutu. (Kọlọsinu lẹ 1:1; 2:1) Paulu yọnẹn nado yin ‘azọ́nwatọgbẹ́ yiwanna’ de. Filemọni yin apajlẹ yise po owanyi po tọn de. E yin johẹmẹtọ po asisa kọfanamẹ tọn de po hlan Klistiani hatọ etọn lẹ. Kunnudenu dohia dọ Filemọni sọ yin dawe adọkunnọ de, to whenuena e yindọ owhé etọn klo sọmọ nado hẹn opli agun lẹdo lọ tọn lẹ. E ko yin ayinamẹ etọn na dọ Affia po Alkippu po, omẹ awe devo heyin hodọdeji to wekanhlanmẹ Paulu tọn mẹ lẹ, sọgan ko yin asi po visunnu etọn po. E whè gbau Filemọni sọ tindo afanumẹ dopo, yèdọ Onesimu.—Filemọni 1, 2, 5, 7, 19b, 22.

Fibẹtado Dintọ de to Lomu

Owe wiwe lẹ ma dọna mí nuhewutu Onesimu tin to nuhe dẹn hugan kilomẹtlu 1 400 lẹ sọn whégbè po Paulu po to Lomu gba, fie wekanhlanmẹ lọ hlan Filemọni yin winwlan te to nudi owhe 61 W.M. Ṣigba Paulu dọna Filemọni dọmọ: “Eyin [Onesimu] ko waylan do we, kavi duahọ núde tọn do we, lẹn enẹ dokọ̀ na mi.” (Filemọni 18) Hogbe ehelẹ hẹn ẹn họnwun dọ Onesimu tin to nuhahun mẹ hẹ ogán etọn, Filemọni. Wekanhlanmẹ Paulu tọn yin winwlan po yanwle nado gbọwhẹna dawe awe lọ lẹ po.

E ko yin ayinamẹ etọn na dọ Onesimu lẹzun fibẹtado dintọ de to whenuena e jẹajodo Filemọni nado sọgan sú ohún-kuẹ yì Lomu. To finẹ e jlo nado whlá ede to omẹ susu ṣẹnṣẹn.a To aihọn Lomu-Graeco tọn mẹ, mẹhe họ̀njẹgbé lẹ to nuhahun titengbe de hẹnwa e mayin na mẹmẹnu afanumẹ lẹ tọn kẹdẹ gba ṣigba na tito anadenanu gbẹtọ lẹ tọn ga. Lomu lọsu yin didọ nado yin “fibẹtado he diyin” na afanumẹ he họ̀njẹgbé lẹ.

Nawẹ Paulu dukosọ hẹ Onesimu gbọn? Biblu ma dọ na mí gba. Etomọṣo, to whenuena mẹdekannujẹ jonọ-yinyin tọn ko yin didesẹ, vlavo Onesimu yọnẹn dọ e ko hẹn ede biọ ninọmẹ owù sinsinyẹn tọn de mẹ. To tòdaho Lomu tọn mẹ, ponọ vonọtaun heyin azọ́nplọn lẹ nọ yangbe afanumẹ fibẹtado dintọ lẹ tọn, mẹhe ylando yetọn yin dehe sinyẹn tlala heyin yinyọnẹn na osẹ́n hohowhenu tọn. Sọgbe hẹ Gerhard Friedrich, “afanumẹ he họ̀njẹgbé he yin wiwle lẹ nọ yin hiadogona to nukọn yetọn lẹ. Yé nọ saba yin hihò . . . , bo nọ yin zize dlan hlan kanlin lẹ to aihundatẹn lẹ, kavi nọ yin whiwhe do satin go nado na avase afanumẹ devo lẹ ma nado hodo apajlẹ yetọn.” Friedrich na ayinamẹ dọ, vlavo to hinhọ̀n Onesimu tọn na akuẹ he e fin wutu godo bo ma mọ fie e na whlá do kavi azọ́n de, ewọ dín hihọ́ po whẹho mẹ didado Paulu tọn po, ohó mẹhe tọn ewọ ko sè to owhé Filemọni tọn gbè.

Mẹdevo lẹ yise dọ Onesimu jlo bo họnyi owhé dopo to họntọn ogán etọn lẹ tọn gbè, bo tindo todido lọ dọ gbọn nuyiwadomẹji omẹ enẹ tọn dali, ewọ sọgan yin hinhẹngọwa haṣinṣan dagbe mẹ hẹ ogán etọn he ko to homẹgble do e go na whẹwhinwhẹ́n devo delẹ wutu. Asisa whenuho tọn lẹ dohia dọ onú mọnkọtọn yin “asisa alọgọ tọn he gbayipe na afanumẹ he to tukla mẹ lẹ.” Eyin mọwẹ, to whelọnu lo ajojijẹ Onesimu tọn “vlavo yin bibasi nado sọgan zingbejizọnlin etọn nado biọ to Paulu si nado vẹvẹ na Filemọni na ẹn kakati nado fin akuẹ lọ po linlẹn lọ po nado họ̀n sọyi,” wẹ weyọnẹntọ Brian Rapske dọ.

Paulu Gọalọ

Whẹwhinwhẹ́n depope he e yin na hinhọnyi, kunnudenu dohia dọ Onesimu dín alọgọ Paulu tọn nado gbọwhẹ hẹ ogán etọn he to homẹgble lọ. Enẹ ze nuhahun de donukọnna Paulu. Afanumẹ mayisenọ dai tọn de die he yin sẹ́nhẹngbatọ fibẹtado dintọ de. Be apọsteli lọ na tẹnpọn nado gọalọ na ẹn gbọn bibiọ to họntọn Klistiani de si ma nado yí jlọjẹ sọgbe hẹ osẹ́n tọn etọn zan nado saya na ẹn jẹ obá he sọgbe mẹ wẹ ya? Etẹwẹ Paulu na wà?

To ojlẹ he mẹ Paulu kanwe hlan Filemọni te, kunnudenu dohia dọ mẹhe họ̀njẹgbé lọ ko tin po Paulu po na ojlẹ de. Ojlẹ he pé ko juwayi na Paulu nido dọ dọ Onesimu ko lẹzun “mẹmẹsunnu . . . yiwanna” de. (Kọlọsinu lẹ 4:9) “Yẹn vẹ̀ we na ovi ṣie Onesimu tọn wutu, mẹhe yẹn ji to ogàn ṣie lẹ mẹ,” wẹ Paulu dọ gando haṣinṣan gbigbọmẹ tọn mẹdetiti tọn etọn go hẹ Onesimu. Gando kọdetọn he yọnbasi lẹpo go, ehe dona ko yin dehe Filemọni madonukun etọn. Apọsteli lọ dọ dọ afanumẹ lọ mẹhe yin “madoalenọ” dai to gigọwa taidi mẹmẹsunnu Klistiani de. Todin Onesimu na yin “alenọ” kavi “yọn-na-yizan,” bo gbọnmọ dali to gbẹnọ sọgbe hẹ zẹẹmẹ oyín etọn tọn.—Filemọni 1, 10-12.

Onesimu ko lẹzun mẹhe yọn-na-yizan taun na apọsteli he tin to ganmẹ lọ. Na nugbo tọn, Paulu na ko hẹn ẹn do finẹ, ṣigba gbọnvona dọ e jẹagọdo osẹ́n lọ, ehe na ko yin whẹhuhu do jlọjẹ Filemọni tọn. (Filemọni 13, 14) To wekanhlanmẹ devo, heyin winwlan to nudi ojlẹ dopolọ mẹ hlan agun lọ he nọ pli to owhé Filemọni tọn gbè, Paulu dlẹnalọdo Onesimu taidi “mẹmẹsunnu nugbonọ mẹyiwanna, mẹhe yin dopo to mì mẹ.” Ehe dohia dọ Onesimu ko na kunnudenu nado yin mẹhe go yè sọgan dejido.—Kọlọsinu lẹ 4:7-9.b

Paulu na tuli Filemọni nado kẹalọyi Onesimu po homẹdagbe po ṣigba ma yí aṣẹpipa apọsteli-yinyin tọn zan nado degbe na ẹn nado wà mọ kavi nado hẹn afanumẹ etọn jẹ mẹdekannu gba. Na họntọn-yinyin yetọn po owanyi na ode awetọ po wutu, Paulu tindo nujikudo dọ Filemọni na “wà hú” ehe ewọ biọ. (Filemọni 21) Nuhe ‘hú mọ’ sọgan ko zẹẹmẹdo mayin hinhẹn họnwun na Filemọni kẹdẹ wẹ sọgan gbọn jlọjẹ dali basi dide nuhe e na wà dogbọn Onesimu dali wutu. Mẹdelẹ ko detana ohó Paulu tọn lẹ dọ eyin obiọ zinzin tọn de na mẹhe họ̀njẹgbé lọ nido ‘lẹkọwa ede na e ni sọgan to alọgọ na Paulu dile ewọ ko bẹjẹeji nado to wiwà do.’

Be Filemọni kẹalọyi ovẹvivẹ Paulu tọn na Onesimu ya? Ayihaawe depope matin dọ e wà mọ, dile etlẹ yindọ ehe sọgan ko vẹ́ na mẹmẹnu afanumẹ Kọlọsinu tọn devo lẹ he sọgan ko jlo nado mọ Onesimu ni jiya nugbẹnamẹ tọn he na na avase afanumẹ yetọn titi lẹ sọn hihodo apajlẹ etọn mẹ.

Onesimu—Dawe he Basi Diọdo De

Depope he whẹho lọ na yin, Onesimu lẹkọwa Kọlọsi po gbẹtọ-yinyin yọyọ de po. Lẹnpọn etọn yin didiọ gbọn huhlọn wẹndagbe tọn dali, matin ayihaawe ewọ lẹzun hagbẹ nugbonọ agun Klistiani tọn to tòdaho enẹ mẹ. Vlavo Onesimu to agọgbọnẹnmẹ yin mẹdekannujẹ na gbọn Filemọni dali mayin didehia to Owe wiwe lẹ mẹ gba. Etomọṣo, sọn pọndohlan gbigbọmẹ tọn mẹ, mẹhe họ̀njẹgbé dai lọ ko lẹzun dawe mẹdekannujẹ tọn de. (Yijlẹdo 1 Kọlintinu lẹ 7:22 go.) Diọdo mọnkọtọn nọ jọ to egbehe. To whenuena gbẹtọ lẹ yí nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ do yizan mẹ to gbẹzan yetọn lẹ mẹ, ninọmẹ po gbẹtọ-yinyin lẹ po nọ diọ. Mẹhe ko yin pinpọn taidi madoalenọ na ogbẹ́ dai lẹ ko yin alọgọna nado lẹzun tovi apajlẹ dagbenọ lẹ.c

Mẹdidiọ he gbọnvo hlan yise nugbo lọ tẹ́ die yin bibasi! To whenue Onesimu dai tọn sọgan ko yin “madoalenọ” hlan Filemọni, matin ayihaawe Onesimu yọyọ lọ nọgbẹ̀ sọgbe hẹ oyín etọn taidi omẹ “alenọ” de. Podọ po jide po e yin dona de dọ Filemọni po Onesimu po kọnawudopọ to mẹmẹsunnu-yinyin Klistiani tọn mẹ.

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

[Apotin to weda 30]

Afanumẹ lẹ to OSẹ́n Lomu Tọn Glọ

To osẹ́n Lomu tọn he tin to zoji to owhe kanweko tintan W.M. glọ, afanumẹ de nọ tin to huhlọn anademẹ ogán etọn tọn glọ mlẹnmlẹn, yèdọ ayajẹ, po adi po. Sọgbe hẹ zẹẹmẹ-basitọ Gerhard Friedrich, “To dodonu sọgbe hẹ osẹ́n liho, afanumẹ de mayin gbẹtọ de gba, ṣigba nude he mẹmẹnu etọn sọgan yizan po awuvivo po. . . . Ewọ nọ yin pinpọn taidi kanlin whégbè tọn lẹ po azọ́nwanu de po bo ma nọ yin hihopọn gbọn osẹ́n tovi lẹ tọn dali gba.” Afanumẹ de ma sọgan dín jlọjẹ sọgbe hẹ osẹ́n na yajiji whẹdida agọ̀ tọn depope. Na taun tọn, ewọ dona hẹn gbedide ogán etọn tọn di poun wẹ. Dogbo depope matin na yasanamẹ he ogán he yè hẹn homẹgble na de sọgan hẹnwa mẹ ji gba. Etlẹ yin na nuṣiwa kleun de, ewọ tindo huhlọn ogbẹ̀ po okú po tọn.d

To whenuena adọkunnọ lọ sọgan ko tindo afanumẹ kanweko lẹ, yèdọ to nuyijlẹdonugo liho whédo jlẹkaji-nọtọ de sọgan bẹ awe kavi atọ̀n hẹn. “Azọ́n he nọ yin wiwà gbọn afanumẹ whégbè tọn lẹ dali yin nuhe gbọnvo taun,” wẹ weyọnẹntọ John Barclay dọ. “Afanumẹ lẹ nọ yinuwa taidi họ̀njinọtọ lẹ, núdùdù datọ lẹ, mẹhe nọ deanamẹ to núdùdù whenu lẹ, núklọtọ lẹ, wẹnsagun lẹ, vikọnnọtọ lẹ, vigopọntọ lẹ, whégbè-zọ́nwatọ lẹ, to yidogọmẹ po azọ́n voovo devo lẹ po he mẹ mẹde sọgan tindo mahẹ te to owhé daho po adọkunnọ tọn lẹ po gbè. . . . To hogbe he yọn-na-yizan lẹ mẹ, wunmẹ gbẹzan he afanumẹ whégbè tọn de nọ zan sinai taun do ninọmẹ ogán lọ tọn ji he sọgan yin alemọyinu kavi awugblenu: nado yin nutindo ogán kanylantọ de tọn sọgan dekọtọn do yajiji ylankan he ma tindo dogbo de mẹ, ṣigba ogán dagbe po alọtlútọ de po sọgan hẹn ogbẹ̀ yin awuvivinu po todido tọn po. Apajlẹ ayidego nuyiwahẹmẹ kanyinylan tọn lẹ tin heyin kinkandai to owe hohowhenu tọn mẹ, ṣigba mọjanwẹ kunnudenu kinkan susugege heyin numọtolanmẹ zohunhun tọn to mẹmẹnu delẹ po afanumẹ yetọn lẹ po ṣẹnṣẹn tin ga.”

[Nudọnamẹ Odò Tọn]