Weta 6
Didehia Aṣli Wiwe de Tọn
1. Nawẹ mí dona yinuwà dohlan yẹdide sisẹ́ lọ he yin kinkandai to Osọhia 1:10-17 mẹ gbọn?
NUMIMỌ Jesu zedaga tọn lọ dobunamẹ nugbo! Matin ayihaawe, eyin mí ko yin nupọntọ to finẹ po apọsteli Johanu po, míwlẹ lọsu ga na yin dududeji dogbọn gigo sisẹ́ enẹ dali, bo litai dile e basi do. (Osọhia 1:10-17) Yẹdide gbọdo daho ehe yin sisẹdotẹnmẹ nado whan mí hlan nuyiwa kọn todin. Taidi Johanu, mí dona do pinpẹn nutọn yinyọnẹn huwhẹ tọn hia na nuhe numimọ lọ zẹẹmẹdo lẹpo. Mì gbọ na mí ni tindo osi jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn hlan teninọ Jesu tọn taidi Ahọlu yído ofin ji, Yẹwhenọ Daho, po Whẹdatọ po.—Filippinu lẹ 2:5-11.
“Nukọntọ, Godotọ”
2. (a) Po oyin-donamẹ tẹ po wẹ Jesu do ede hia? (b) Etẹwẹ yin zẹẹmẹ lọ whenuena Jehovah dọmọ: “Yẹn wẹ nukọntọ, yẹn wẹ godotọ”? (c) Etẹwẹ oyin-donamẹ Jesu tọn he yin “nukọntọ, godotọ” dọn ayidonugo mẹtọn hlan?
2 Etomọṣo, e ma yin dandan dọ obu mítọn ni lẹzun obu ylankan de gba. Jesu hẹn Johanu deji, dile apọsteli lọ dọ do to nukọnmẹ. “E sọ yi adusilọ etọn do oji e, bo to didọ hlan mi, dọ, A savo blo yẹn wẹ nukọntọ, godotọ: yẹn wẹ ogbẹ̀nọ lọ.” (Osọhia 1:17b, 18a) To Isaia 44:6 mẹ, Jehovah gbọn jlọjẹ dali do basi zẹẹmẹ na otẹn etọn titi taidi Jiwheyẹwhe Ganhunupo dopo kẹdẹ lọ dọmọ: “Yẹn wẹ omẹ tintan, yẹn wẹ omẹ godotọ; Jiwheyẹwhe de ma tin to godo ṣie.”a Whenuena Jesu do ede hia dogbọn oyin “nukọntọ, godotọ” lọ dali, e ma to didọ dọ emi sọzẹn hẹ Jehovah, Mẹdatọ Daho lọ gba. E to oyin-donamẹ de yizan he yin nina ẹn po jlọjẹ po dogbọn Jiwheyẹwhe dali. To Isaia mẹ, Jehovah to hodọ dogbọn otẹn vonọtaun Etọn dali taidi Jiwheyẹwhe nugbo. E yin Jiwheyẹwhe madopodo, podọ na nugbo tọn, Jiwheyẹwhe de ma sọ tin to godo etọn gba. (1 Timoti 1:17) To Osọhia mẹ, Jesu to hodọ dogbọn oyin-donamẹ etọn dali, bo to ayidonugo dọn wá fọnsọnku vonọtaun etọn ji.
3. (a) To aliho tẹ mẹ wẹ Jesu yin “nukọntọ, godotọ” te? (b) Etẹwẹ e zẹẹmẹdo dọ Jesu tindo “họnhungan oku po kutomẹ tọn po” lẹ?
3 Na nugbo tọn Jesu Klisti yin gbẹtọ “nukọntọ” lọ nado yin finfọn hlan ogbẹ̀ gbigbọnọ jọmaku de. (Kọlọsinu lẹ 1:18) Dogọ, e yin “godotọ” lọ nado yin finfọnsọnku dogbọn Jehovah lọsu dali. Nalete, e lẹzun “ogbẹ̀nọ lọ . . . [bo] tin to ogbẹ̀ kakadoi.” E to vivi jọmaku tọn dù. To ehe mẹ, e taidi Otọ́ jọmaku etọn, he yin yiylọ dọ “Jiwheyẹwhe ogbẹ̀nọ.” (Osọhia 7:2; Psalm 42:2) Na gbẹtọvi devo lẹpo, Jesu lọsu yin “fọnsọnku po ogbẹ̀ po.” (Johanu 11:25) To kọndopọ mẹ po ehe po, e dọ hlan Johanu dọmọ: “Yẹn sọ lẹzun oṣiọ; do ayi e go, yẹn sọ tin to ogbẹ̀ kakadoi, Niṣẹ; yẹn sọ tindo họnhungan kutomẹ po oku po tọn.” (Osọhia 1:18b) Jehovah ko yi aṣẹ lọ na ẹn nado fọn oṣiọ lẹ sọn oku. Enẹwutu wẹ Jesu sọgan dọ dọ emi tindo họnhungan lẹ nado hun họngbo na enẹnọ he yin bibla dogbọn oku po Hades (yọdo) po dali lẹ.—Yijlẹdo Matiu 16:18 go.
4. Gbedide tẹwẹ Jesu sọ dọ, podọ na alemọyi mẹnu lẹ tọn?
4 Tofi, Jesu sọ dọ gbedide etọn nado basi kandai numimọ lọ tọn, bo dọ na Johanu dọmọ: “Wlanwe onu he hiẹ mọ lẹ tọn, onu he tin, po onu he na jọ to ehegodo tọn po.” (Osọhia 1:19) Onu zodolanmẹnamẹtọ tẹlẹ wẹ Johanu na wá hẹn yin yinyọnẹn na nuplọnmẹ mítọn?
Sunwhlẹvu Lẹ po Zogbantin Lẹ po
5. Nawẹ Jesu basi zẹẹmẹ na “sunwhlẹvu ṣinawe lẹ” po “zogbantin ṣinawe lẹ” po gbọn?
5 Johanu ko mọ Jesu to zogbantin sika tọn ṣinawe ṣẹnṣẹn bo tindo sunwhlẹvu ṣinawe to adusilọ etọn mẹ. (Osọhia 1:12, 13, 16) Todin Jesu basi zẹẹmẹ ehe tọn: “Nudabla sunwhlẹvu ṣinawe lẹ tọn he hiẹ mọ to adusilọ ṣie mẹ, po sika zogbantin ṣinawe lẹ tọn po: Sunwhlẹvu ṣinawe lẹ wẹ angẹli agun ṣinawe lẹ tọn; podọ zogbantin ṣinawe he hiẹ mọ lẹ wẹ agun ṣinawe lẹ.”—Osọhia 1:20.
6. Etẹwẹ sunwhlẹvu ṣinawe lẹ nọtena, podọ etẹwutu wẹ̀ndomẹ lẹ yin yiyidohlan ehelẹ titengbe?
6 “Sunwhlẹvu” lẹ yin “angẹli agun ṣinawe lẹ” tọn. To Osọhia mẹ, sunwhlẹvu lẹ to whedelẹnu nọ zẹẹmẹdo angẹli jọ angẹli lẹ, ṣigba e na sinyẹn dọ Jesu ni yi wekantọ gbẹtọ de zan nado kanwehlan nudida gbigbọnọ mayinukundomọ lẹ. Nalete “sunwhlẹvu” lẹ dona yin gbẹtọ nugopọntọ, kavi mẹho lẹ, to agun lẹ mẹ, he yin pinpọnhlan taidi mẹdagun Jesu tọn lẹ.b Wẹ̀ndomẹ lẹ yin yiyidohlan sunwhlẹvu lẹ, na yewlẹ sin okọ̀ wẹ azọngban nado penukundo lẹngbọpo Jehovah tọn lẹ go tin te.—Owalọ lẹ 20:28.
7. (a) Etẹwẹ dohia dọ hodidọ Jesu tọn hlan “angẹli” dopo to agun dopodopo mẹ ma zẹẹmẹdo dọ agun dopodopo tindo mẹho dopo kẹdẹ de gba? (b) Na nugbo tọn, mẹnu lẹ wẹ yin yẹdena dogbọn sunwhlẹvu ṣinawe lẹ to adusilọ Jesu tọn mẹ dali?
7 Dile e ko yindọ Jesu dọho do “angẹli” dopo kẹdẹ ji to agun dopodopo mẹ, be ehe zẹẹmẹdo dọ agun dopodopo tindo mẹho dopo kẹdẹ wẹ? Lala. To azan Paulu tọn gbe, agun Efesu tọn ko tindo mẹho lẹ sọha de, e ma yin dopo tata gba. (Osọhia 2:1; Owalọ lẹ 20:17) Enẹwutu to azan Johanu tọn gbe, whenuena wẹ̀ndomẹ lẹ yin yiyidohlan sunwhlẹvu ṣinawe lẹ nado yin hihia na agun lẹ (gọna dehe tin to Efesu lọ), sunwhlẹvu lẹ dona ko nọtena enẹnọ lẹpo he nọ yinuwa to pipli mẹho lẹ tọn mẹ to agun yiamisisadode Jehovah tọn mẹ. To alọpa dopolọ mẹ, nugopọntọ lẹ to egbehe nọ hia na agun lẹ wekanhlanmẹ lẹ he nọ yin mimọyi sọn Hagbẹ Anademẹtọ lọ de he yin awuwlena dogbọn nugopọntọ yiamisisadode lẹ dali he to sinsẹnzọn wà to tatọ-yinyin Jesu tọn glọ. Pipli mẹho lẹ ton okọ lọ mẹ tọn lẹ dona hẹndiun dọ ayinamẹ Jesu tọn yin hihodo dogbọn agun lẹ dali. Na nugbo tọn, ayinamẹ lẹ tin na alemọyinu omẹ he to gbẹ́do dopọ to agun lọ mẹ lẹpo tọn, e ma yin na mẹho lẹ kẹdẹ gba.—Pọn Osọhia 2:11a.
8. Etẹwẹ yin didohia dọ mẹho lẹ tin to adusilọ Jesu tọn mẹ?
8 Dile e ko yindọ Jesu wẹ Ota agun lọ tọn, mẹho lẹ gbọn jlọjẹ dali do yin didọ dọ ye tin to adusilọ etọn mẹ, enẹ wẹ yindọ, to huhlọn po anademẹ etọn po glọ. (Kọlọsinu lẹ 1:18) Ewọ wẹ yin Lẹngbọhọtọ Daho lọ, podọ yewlẹ yin lẹngbọhọtọ pẹvi lẹ.—1 Pita 5:2-4.
9. (a) Etẹwẹ zogbantin ṣinawe lẹ nọtena, podọ etẹwutu wẹ zogbantin yin yẹhiadonu he jẹ de na ehelẹ? (b) Matin ayihaawe etẹwẹ hogbe mọnkọtọn yiyizan na ko flin apọsteli Johanu?
9 Zogbantin ṣinawe lẹ wẹ yin agun ṣinawe lẹ he Johanu yi owe Osọhia tọn lọ hlan: Efesu, Smana, Pagamu, Tiatila, Sadi, Filadẹlfia, po Laodikea po. Etẹwutu agun lẹ yin yẹdena dogbọn zogbantin lẹ dali? Na Klistiani lẹ, dopodopo yetọn kavi to pọmẹ taidi agun lẹ, dona ‘gbọ na hinhọ́n yetọn ni họnwun to gbẹtọ lẹ nukọn’ to aihọn dozinvlu ehe mẹ. (Matiu 5:14-16) Dogọ, zogbantin lẹ tin to nuzinzan tẹmpli Sọlọmọni tọn lẹ tọn mẹ. Agun lẹ yiylọdọ zogbantin, matin ayihaawe, na flin Johanu dọ, to zẹẹmẹ yẹhiadonu tọn de mẹ, agun kọmẹ tọn dopodopo he yin omẹ yiamisisadode lẹ tọn yin “tẹmpli Jiwheyẹwhe tọn,” nọtẹn de na gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn. (1 Kọlintinu lẹ 3:16) Dogọ, to tito tẹmpli Ju lẹ tọn yẹhiadonu tọn daho hugan lọ mẹ, hagbẹ agun yiamisisadode lẹ tọn nọ yinuwa taidi “yẹwhenọduta de” to tito tẹmpli gbigbọnọ daho Jehovah tọn mẹ, he Jesu yin Yẹwhenọ Daho na podọ fie Jehovah nọ nọ̀ taun to Fiwiwe Hú Polẹpo lọ mẹ.—1 Pita 2:4, 5, 9; Heblu lẹ 3:1; 6:20; 9:9-14, 24.
Atẹṣiṣi Daho Lọ
10. Etẹwẹ jọ do titonu Ju po godonọnamẹtọ malẹnvọjọ etọn lẹ po go to 70 W.M. tọn?
10 Whenuena Johanu wlan Osọhia lọ, sinsẹ̀n Klistiani tọn ko yin owhe 60 mẹho. To bẹjẹeji e ko doakọnna owhe 40 nukundiọsọmẹ gbọzan-gbọzan lẹ tọn sọn sinsẹ̀n Juda tọn de. Enẹgodo titonu Ju lẹ tọn mọ nugbajẹmẹji oku tọn de yi to owhe 70 W.M. tọn whenuena Ju he ma lẹnvọjọ lẹ hẹn akọta yetọn bu po nuhe taidi boṣiọ de na ye lọ po—yedọ tẹmpli Jelusalẹm tọn.
11. Etẹwutu e do yin nuhe wá do ganmẹ sọmọ na Lẹngbọhọtọ Daho lọ nado na avase agun lẹ dogbọn ninọmẹ he to awuwle lọ dali?
11 Etomọṣo, apọsteli Paulu dọdai dọ atẹṣiṣi de na tin to Klistiani yiamisisadode lẹ ṣẹnṣẹn ga, podọ wẹ̀ndomẹ Jesu tọn dohia dọ to yọnhopipo Johanu tọn whenu atẹṣiṣi ehe ko jẹ awuwle ji. Johanu yin godotọ to enẹnọ lẹ mẹ he to nuyiwa taidi ogló de na nutẹnpọn pete Satani tọn ehe nado hẹn okun yọnnusi lọ tọn lọ gble. (2 Tẹsalonikanu lẹ 2:3-12; 2 Pita 2:1-3; 2 Johanu 7-11) Enẹwutu e yin ojlẹ he jẹ lọ na Lẹngbọhọtọ Daho Jehovah tọn nado kanwehlan mẹho lẹ to agun lẹ mẹ, bo na ye avase sọta gbigbọ he to awuwle bo na tuli omẹ ahun dagbenọ lẹ nado hẹn teninọ yetọn go gli na dódó.
12. (a) Nawẹ atẹṣiṣi lọ wleawu to owhe kanweko lẹ mẹ to azan Johanu tọn godo gbọn? (b) Nawẹ Mẹylọhodotọklisti biọ aimẹ gbọn?
12 Mí ma yọn lehe agun lẹ to owhe 96 W.M. tọn mẹ yinuwa hlan wẹ̀ndomẹ Jesu tọn lẹ do gba. Ṣigba mí yọnẹn dọ atẹṣiṣi lọ wleawu po awuyiya po to oku Johanu tọn godo. “Klistiani lẹ” doalọtena yizan oyin Jehovah tọn tọn bo yi oyin-donamẹ “Oklunọ” kavi “Jiwheyẹwhe” do diọ ẹ to alọnuwe Biblu tọn lẹ mẹ. To owhe kanweko ẹnẹtọ lọ mẹ, sinsẹ̀nnuplọnmẹ lalo tọn he yin Atọ̀n-to-dopomẹ ko sà biọ agun lẹ mẹ. To ojlẹ dopo ehe mẹ, linlẹn alindọn jọmaku tọn de yin alọkẹyi. To godomẹ Ahọluigba-gan Lomu tọn, Constantin hẹn sinsẹ̀n “Klistiani” tọn nado yin alọkẹyi gbọn tohọluduta dali, podọ ehe hẹn Mẹylọhodotọklisti biọ aimẹ, fie Ṣọsi po Gandudu po kọn huhlọn yetọn dopọ te nado dugan na owhe fọtọ́n lẹ de. E yin nuhe bọawu nado lẹzun “Klistiani” ninọmẹ yọ́yọ́ tọn de. Hẹnnu blebu lẹ jla yise boṣiọ sinsẹ̀n tọn yetọn tintan lẹ do sọgbe hẹ linlẹn sinsẹ̀n ehe tọn lẹ. Susu nukọntọ Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ tọn lẹzun aṣẹ-glanglan-panamẹtọ tonudidọ tọn tukladomẹtọ lẹ, bo nọ zin linlẹn atẹṣiṣi tọn yetọn lẹ do mẹji dogbọn ohi dali.
13. Mahopọnna nugbẹnamẹ Jesu tọn sọta kinklan, afọdide tẹwẹ Klistiani atẹṣitọ lẹ ze?
13 Hogbe Jesu tọn lẹ hlan agun ṣinawe lẹ yin nukun pẹvi yi do pọn pete dogbọn Klistiani atẹṣitọ lẹ dali. Jesu gbẹnuna Efesunu lẹ dọ ye ni gọ owanyi he ye tindo tintan lọ yí. (Osọhia 2:4) Ṣoganṣo, hagbẹ Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ, ma sọ yin kinkọndopọ to owanyi mẹ na Jehovah ba, bo funawhan ylankan lẹ bo nọ dohomẹkẹn ode awetọ po kanyinylan po. (1 Johanu 4:20) Jesu gbẹnuna agun Pagamu tọn sọta kinklan. Ṣogan, kinklan lẹ tlẹ sọawuhia to owhe kanweko awetọ lọ mẹ, podọ todin Mẹylọhodotọklisti tindo fọtọ́n plọngiglọ po sinsẹ̀n lẹ po tọn he sọta yedelẹ.—Osọhia 2:15.
14. (a) Dile etlẹ yindọ Jesu gbẹnunamẹ sọta yinyin oṣiọ to gbigbọmẹ, walọyizan tẹwẹ mẹhe ylọ yede dọ Klistiani lẹ ze? (b) To aliho tẹlẹ mẹ wẹ mẹhe ylọ yede dọ Klistiani lẹ gboawupo te nado dotoai hlan nugbẹnamẹ Jesu tọn sọta boṣiọ-sinsẹ̀n po fẹnnuwiwà po?
14 Jesu gbẹnuna agun Sadi tọn dọ e to lilẹzun oṣiọ gbigbọmẹ tọn de. (Osọhia 3:1) Taidi enẹnọ lẹ to Sadi, mẹhe ylọ yede dọ Klistiani lẹ yawu wọn azọ́n Klistiani tọn lẹ bo yí azọ́n nujọnu tọn yiaga he yin yẹwhehodidọ tọn lọ na hagbẹ nukọntọ tọn he nọ mọ sunmẹkuẹ yí sọha kleun de. Jesu gbẹnuna agun lọ to Tiatila sọta boṣiọ-sinsẹ̀n po ayọdide po. (Osọhia 2:20) Ṣogan, Mẹylọhodotọklisti kẹalọyi yizan boṣiọ lẹ tọn to gbangba, bo sọ nọ nọgodona boṣiọ wintinwintin hugan de he yin owanyi na akọta po agbasanu lẹ po tọn. Podọ fẹnnuwiwà, dile yé tlẹ nọ dọyẹwheho sọta ẹ to whedelẹnu, nọ yin pinpọn po nukun pẹvi po whelẹponu to filẹpo.
15. Etẹwẹ hogbe Jesu tọn lẹ hlan agun ṣinawe lẹ dehia jẹ gbangba na nuhe du sinsẹ̀n Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ, podọ etẹwẹ nukọntọ Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ sọawuhia nado yin?
15 Nalete, hogbe Jesu tọn lẹ hlan agun ṣinawe lẹ dè awugbopo pete sinsẹ̀n Mẹylọhodotọklisti tọn lẹpo tọn hia nado yin omẹ vonọtaun Jehovah tọn. Na nugbo tọn, nukọntọ Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ wẹ yin hagbẹ nukundeji hugan lẹ he yin okun Satani tọn. To hodidọ dogbọn ehelẹ dali taidi ‘sẹ́nmẹjẹtọ lọ,’ apọsteli Paulu dọdai dọ “mẹhe wiwá etọn na taidi azọ́n Satani tọn kẹdẹ, po huhlọn lẹpo po, ohia, po lalo he jiawu lẹ po, po oklọ mawadódó tọn lẹpo po.”—2 Tẹsalonikanu lẹ 2:9, 10.
16. (a) Mẹnu lẹ wẹ nukọntọ Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ to wangbẹna vonọtaun? (b) Etẹwẹ jọ to Mẹylọhodotọklisti mẹ to Ojlẹ Ṣẹnṣẹn tọn lẹ whenu? (c) Be atẹṣiṣi kavi Vọjlado (réforme) Plọtẹstan tọn lọ diọadana aliho atẹṣitọ tọn Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ wẹ?
16 Dile yé tlẹ dọ dọ yé yin lẹngbọhọtọ lẹngbọpa Jiwheyẹwhe tọn tọn lẹ, nukọntọ Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ, sinsẹ̀n tọn po tonudidọ tọn po, do wangbẹnamẹ vonọtaun hia na omẹ depope he to tulinamẹ hlan Biblu hihia kavi mẹdepope he to nuyiwa ma sọgbe hẹ Owe wiwe lẹ yetọn dèhia jẹ gbangba. John Hus po Biblu lẹdogbedevomẹtọ William Tyndale po yin homẹkẹndo bo yin hùhù na yise yetọn wutu. To Ojlẹ Ṣẹnṣẹn tọn zinvlu tọn lọ whenu, gandudu atẹṣiṣi tọn lọ wá jẹ agayiyi etọn kọn to nuhe ye ylọ dọ Inquisition Katholiki aovi tọn lọ mẹ. Mẹdepope he mọhodọ do nuplọnmẹ kavi aṣẹ ṣọṣi lọ tọn go nọ yin vivasudo matin lẹblanu, podọ fọtọ́n fọtọ́n madosọha mẹhe yé ylọ dọ atẹṣitọ lẹ tọn wẹ yin yasana biọ oku mẹ kavi yin mimẹ̀ to yatin go. Dogbọn mọ dali Satani tẹnpọn nado hẹndiun dọ okun nugbo depope he yin agun taidi yọnnu Jiwheyẹwhe tọn tọn yin sisó po awuyiya po. Whenuena atẹṣiṣi kavi Vọjlado (réforme) Plọtẹstan tọn lọ jọ (sọn 1517 sọyì), susu ṣọṣi Plọtẹstan tọn lẹ do gbigbọ lẹblanu matindo tọn dopolọ de hia. Yewlẹ ga lẹzun ohùnhọdutọ dogbon hùhù enẹnọ he dovivẹnu nado yin nugbonọ hlan Jiwheyẹwhe po Klisti po lẹ dali. Na nugbo tọn, “ohùn mẹwiwe lẹ tọn” yin sinsọnkọnyinai po awubibọ po!—Osọhia 16:6; yijlẹdo Matiu 23:33-36 go.
Okun Lọ Nọ Aimẹ Dẹn
17. (a) Etẹwẹ olo Jesu tọn he yin likun po ogbé ylankan lẹ po tọn dọ dọdai etọn? (b) Etẹwẹ jọ to 1918, he dekọtọn do gbẹdai tẹ po mẹdide tẹ po mẹ?
17 To olo etọn he yin likun po ogbé ylankan lẹ po tọn mẹ, Jesu dọ dọdai ojlẹ zinvlu tọn lọ tọn he na tin to aimẹ whenuena Mẹylọhodotọklisti to gandu pete. Etomọṣo, gbọn owhe kanweko atẹṣiṣi tọn lẹpo gblamẹ, omẹ taidi likun Klistiani lẹ, yedọ omẹ yiamisisadode nujọnu tọn lẹ na tin. (Matiu 13:24-29, 36-43) Nalete, whenuena azan Oklunọ tọn lọ wá to octobre 1914, Klistiani nugbo lẹ gbẹ sọ pò to aigba ji. (Osọhia 1:10) E sọawuhia dọ Jehovah wá tẹmpli gbigbọmẹ tọn etọn mẹ na whẹdida dibla yì owhe atọ̀n daa to nukọnmẹ, to 1918, bo yin hihodo dogbọn Jesu dali taidi “mẹdagun alẹnu tọn” etọn. (Malaki 3:1; Matiu 13:47-50) E yin ojlẹ de na Oklunọ lọ nado gbẹ Klistiani lalo tọn lẹ dai gbidigbidi bo dè hagbẹ ‘afanumẹ nugbonọ, nuyọnẹntọ’ lọ do nutindo etọn lẹpo ji.—Matiu 7:22, 23; 24:45-47.
18. “Whenu” tẹwẹ wá to 1914, podọ e yin ojlẹ lọ na afanumẹ lọ nado wà etẹ?
18 E sọ yin ojlẹ lọ ga na afanumẹ ehe nado na ayidonugo vonọtaun hlan onu he yin winwlan to wẹ̀ndomẹ Jesu tọn mẹ hlan agun ṣinawe lẹ, dile mí sọgan mọ ehe sọn nuhe yin didọ to wekanhlanmẹ lẹ mẹ. Di apajlẹ, Jesu dọho do wiwá etọn nado dawhẹna agun lẹ ji, whẹdida he bẹjẹeji to 1918. (Osọhia 2:5, 16, 22, 23; 3:3) E dọ dọ emi na họ́ agun Filadẹlfia tọn “to whlepọn whenu ga, ehe ja aihọn lẹpo ji.” (Osọhia 3:10, 11) “Whlepọn whenu” ehe wá gee po bẹjẹeji azan Oklunọ tọn lọ po to 1914, ehe godo Klistiani lẹ yin whiwhlepọn na nuhe du nugbonọ-yinyin yetọn hlan Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn he yin zizedai lọ.—Yijlẹdo Matiu 24:3, 9-13 go.
19. (a) Etẹwẹ agun ṣinawe lẹ nọtena todin? (b) Mẹnu lẹ wẹ dogbẹ́ hẹ Klistiani yiamisisadode lẹ to sọha daho lẹ mẹ, podọ etẹwutu wẹ ayinamẹ Jesu tọn po ninọmẹ he e basi zẹẹmẹ na lẹ po gando ye go ga? (c) Nukun tẹwẹ mí dona yi do pọn wẹ̀ndomẹ Jesu tọn lẹ hlan agun ṣinawe owhe kanweko tintan lọ tọn lẹ?
19 Nalete, hogbe Jesu tọn lẹ hlan agun lẹ ko to hẹndi daho yetọn mọyi sọn 1914. To lẹdo ehe mẹ, agun ṣinawe lẹ nọtena agun Klistiani yiamisisadode lẹ tọn lẹpo to azan Oklunọ tọn gbe. Dogọ, to owhe 70 agọe tọn lẹ mẹ podọ hugan mọ, Klistiani yiamisisadode lẹ he yin yẹdena dogbọn Johanu dali ko yin awukọndopọ hẹ dogbọn sọha daho yisenọ lẹ tọn dali he sin todido yin nado nọgbẹ̀ kakadoi to Paladisi mẹ to aigba ji. Ayinamẹ Jesu Klisti pagigona lọ tọn po ninọmẹ he e mọ to agun ṣinawe lẹ mẹ po taidi kọdetọn dodinnanu etọn tọn, sọ gando ehelẹ go po huhlọn dopolọ po, dile e ko yindọ nujinọtedo dódó tọn po nugbonọ-yinyin tọn po dopo kẹdẹ wẹ tin na devizọnwatọ Jehovah tọn lẹpo. (Eksọdusi 12:49; Kọlọsinu lẹ 3:11) Nalete, wẹ̀ndomẹ Jesu tọn lẹ hlan agun owhe kanweko tintan tọn ṣinawe lẹ to Asia Pẹvi lọ mẹ ma yin nudodindin whenuho tọn tata lẹ gba. Ye zẹẹmẹdo ogbẹ̀ kavi oku na dopodopo mítọn. Whelọnu lo mì gbọ na mí ni dotoai hlan hogbe Jesu tọn lẹ po sọwhiwhe po.
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a To Heblugbe dowhenu tọn lọ mẹ to Isaia 44:6 mẹ, hogo kleun de he yin “lọ” ma tin po hogbe “nukọntọ” po “godotọ” lọ po gba, ṣigba to zẹẹmẹ Jesu tọn he yin ede titi tọn lọ mẹ to Glẹki tintan lọ mẹ to Osọhia 1:17 mẹ, hogo “lọ” yin mimọ. Nalete, gbọn hodidọ dagbe dali, Osọhia 1:17 do oyin-donamẹ de hia, whenuena Isaia 44:6 basi zẹẹmẹ Jiwheyẹwhe-yinyin Jehovah tọn tọn.
b Hogbe Glẹki lọ aggélos (he yin yiylọ dọ “anguélos”) zẹẹmẹdo “mẹdagun” po “angẹli” po. To Malaki 2:7 mẹ, yè dọho yẹwhenọ Levi tọn de taidi “mẹdagun” de (to Heblugbe mẹ, mal’akh)—Pọn New World Translation Reference Bible, nudọnamẹ odo tọn.
[Box on page 32]
Ojlẹ Whlepọn po Whẹdida po Tọn De
Jesu yin bibaptizi bo yin amisana taidi Ahọlu-Didè to Otọ̀sisa Jọdani tọn mẹ to nudi owhe 29 W.M. tọn. Owhe atọ̀n-daa to nukọnmẹ, to 33 W.M. tọn, e wá tẹmpli Jelusalẹm tọn mẹ bo yan enẹnọ he “lẹ́ ẹ do basi odò ajotọ lẹ tọn” lẹ jẹgbonu. E sọawuhia dọ onu taidi ehe de jọ to ojlẹ owhe-atọ̀n-daa tọn lọ mẹ sọn zizedo ofin ji Jesu tọn to olọn lẹ mẹ whenu to octobre 1914 kaka jẹ wiwá etọn nado gbadopọnna mẹhe ylọ yede dọ Klistiani lẹ dile e ko yindọ whẹdida bẹjẹeji po owhé Jiwheyẹwhe tọn po. (Matiu 21:12, 13; 1 Pita 4:17) To bẹjẹeji 1918 tọn azọ́n Ahọluduta tọn omẹ Jehovah tọn lẹ tọn dukosọ hẹ nukundiọsọmẹ daho de. E yin ojlẹ whlepọn tọn de lẹdo aigba pe, podọ obuditọ lẹ yin ṣinṣinyan sọn mẹ mẹ. To mai 1918 nukọntọ Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ zọn bọ azọnwàtọ nukundeji Ogbẹ́ Watch Tower tọn lẹ yin zize do ganpamẹ, ṣigba osun ṣinẹnẹ lẹ to nukọnmẹ omẹ ehelẹ yin jijodo. To nukọnmẹ, owhẹ̀ lalo tọn he yin sisadokọna yé lẹ yin didesẹ. Sọn 1919 agun omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn, he ko yin whiwhlepọn bo yin kiklọwe, zindonukọn po zohunhun po nado lá Ahọluduta Jehovah tọn dogbọn Klisti Jesu dali taidi todido lọ na gbẹtọvi lẹ.—Malaki 3:1-3.
Dile Jesu jẹ dodinnanu etọn basi ji to 1918, nukọntọ Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ, matin ayihaawe, mọ whẹdida agọjẹdomẹ tọn de yí. E ma yindọ ye fọn homẹkẹn dote sọta omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ kẹdẹ gba ṣigba ye sọ dù ohùnhọ́ daho de dogbọn godoninọ na akọta avunhotọ lẹ to wẹkẹ whan tintan lọ whenu. (Osọhia 18:21, 24) Enẹgodo yẹwhenọ enẹlẹ ze todido yetọn do Alẹnu Akọta Lẹ Tọn gbẹtọ tọn lọ mẹ. To pọmẹ po ahọluigba aihọn tọn lọ pete he yin sinsẹ̀n lalo tọn lọ po, Mẹylọhodotọklisti ko hẹn nukundagbe Jiwheyẹwhe tọn bu pete sọn 1919.
[Yẹdide Otò tọn to weda 28, 29]
EFESU
SMANA
PAGAMU
TIATILA
SADI
FILADẸLFIA
LAODIKEA
[Yẹdide lẹ to weda 31]
Sinsẹ̀n Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ ko du ohùnhọ́ susu dogbọn homẹkẹndido po hùhù po enẹnọ lẹ he nọ lẹdogbedevomẹ, hia, kavi tlẹ tindo Biblu tọn dali