22. (a) Etẹwẹ ogbè de sọn olọn mẹ dọ? (b) Etẹwẹ hẹn ayajẹ wá na omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ to 537 J.W.M. podọ to 1919 W.M. tọn?

²² Hogbe he bọdego Johanu tọn lẹ dlẹnalọ hlan hẹndi dogọ de he yin ninọmẹ dọdai lọ tọn tọn: “Yẹn sọ se ogbè devo de sọn olọn mẹ to didọmọ, Mì tọ́n sọn e mẹ, mì omẹ ṣie emi, dọ mì yin mahẹtọ to ylando etọn mẹ blo, dọ mì yí to azọ̀nylankan etọn mẹ blo.” (Osọhia 18:4) Dọdai aijijẹ Babilọni hohowhenu tọn lọ tọn lẹ to Owe wiwe Heblu tọn lẹ mẹ bẹ gbedide Jehovah tọn hlan omẹ etọn lẹ hẹn ga: “Mì họnyì sọn gblagbla Babilọni tọn mẹ.” (Jẹlemia 50:8, 13) Mọdopolọ, to pọndohlan hinhẹn jẹvọ he ja Babilọni Daho lọ tọn mẹ, omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ yin tudohomẹna todin nado họngan. To 537 J.W.M., dotẹnmẹ hundote lọ nado họngan sọn Babilọni mẹ hẹn ayajijẹ susu wá na Islaelivi nugbonọ lẹ. To aliho dopolọ mẹ, tuntundote omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn sọn kanlinmọgbenu Babilọni tọn to 1919 hẹn ayajijẹ daho wá na ye. (Osọhia 11:11, 12) Podọ sọn whenẹnu, livi mẹdevo lẹ tọn ko setonuna gbedide lọ nado họnyì.

24. (a) Omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ dona họ̀n sọn Babilọni Daho lọ mẹ nado dapana etẹ? (b) Enẹnọ he gboawupo nado họ̀n sọn Babilọni Daho lọ mẹ lẹ tindo mahẹ po e po to ylankan tẹlẹ mẹ?

²⁴ Hogbe ehelẹ sinyẹn, be e ma yin mọwẹ! Enẹwutu nuyiwa yin nubiọtomẹsi. Jẹlemia dotuhomẹna Islaelivi lẹ to azan etọn gbe nado yinuwa, dọmọ: “Họ̀n sọn gblagbla Babilọni tọn mẹ, . . . na ojlẹ ahọsuyi [Jehovah] tọn tọn wẹ; ewọ na na ale de hlan ẹn. Omẹ ṣie emi, mì yì sọn gblagbla etọn mẹ, bo whlẹn mìde omẹ dopodopo sọn adi zogbe [Jehovah] tọn mẹ.” (Jẹlemia 51:6, 45) Mọdopolọ, ogbè lọ sọn olọn mẹ to avase na omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ to egbehe nado họ̀n sọn Babilọni Daho lọ mẹ nado dapana ada de mimọyi sọn azọ̀nylankan etọn mẹ. Whẹdida taidi azọ̀nylankan Jehovah tọn lẹ do aihọn ji, gọna Babilọni Daho lọ, to yinyin lilá todin. (Osọhia 8:1–9:21; 16:1-21) Omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tindo nuhudo nado klan yede sọn sinsẹ̀n lalo tọn mẹ eyin yelọsu ma jlo na jiya azọ̀nylankan ehelẹ tọn bo ku to nukọnmẹ po e po. Dogọ, gbigbọṣi agun enẹ mẹ na hẹn ye nado tindo mahẹ to ylando etọn lẹ mẹ. Ye na yin whẹgbledo dile e te do na ayọdide gbigbọmẹ tọn podọ na ohùn “omẹ yè hù to aigba ji lẹpo tọn” kinkọndai.—Osọhia 18:24; yijlẹdo Efesunu lẹ 5:11; 1 Timoti 5:22 go.

25. To aliho tẹlẹ mẹ wẹ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọ́n sọn Babilọni hohowhenu tọn lọ mẹ?

²⁵ Ṣigba nawẹ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ nọ tọ́n sọn Babilọni Daho lọ mẹ gbọn? To whẹho Babilọni hohowhenu tọn lọ mẹ, Ju lẹ dona basi gbejizọnlin-jọ-gbejizọnlin lọ sọn otò daho Babilọni tọn mẹ kaka jẹ Aigba Opagbe tọn lọ ji. Ṣigba nususu gandego hugan enẹ. Gbọn dọdai dali Isaia dọ na Islaelivi lẹ dọmọ: “Mì jagọ, mì jagọ, mì tọ́n sọn ṣẹnṣẹn etọn, mì doalọ onu mawe de go blo; mì tọ́n sọn ṣẹnṣẹn etọn, mì yin wiwe, mì he hẹn nuzinzan [Jehovah] tọn lẹ.” (Isaia 52:11) Mọwẹ, ye dona jo afọdide mawe sinsẹ̀n Babilọni tọn lẹpo do he sọgan kọn masin do sinsẹ̀n-bibasi yetọn hlan Jehovah go.

26. Nawẹ Klistiani Kọlinti tọn lẹ setonuna hogbe lẹ gbọn he yin ‘Mì tọ́n sọn ṣẹnṣẹn yetọn, bo gando onu mawe go blo’?

²⁶ Apọsteli Paulu yi ohó Isaia tọn lẹ dọ to wekanhlanmẹ etọn hlan Kọlintinu lẹ mẹ, dọmọ: “Mì yin omẹ yè yi gbemasọ do dopokle dopọ po mayisenọ lẹ po blo: na pọninọ tẹwẹ dódó tindo po mawadódó po? Kọndopọ tẹwẹ hinhọ́n tindo po zinvlu po? . . . Enẹwutu wẹ [Jehovah] dọmọ, Mì tọ́n sọn ṣẹnṣẹn yetọn, bo nọ ola, mì gando onú mawe go blo.” Klistiani Kọlinti tọn lẹ ma dona tọ́n sọn Kọlinti nado sọgan setonuna gbedide enẹ gba. Ṣigba ye dona dapana tẹmpli mawe sinsẹ̀n lalo tọn lẹ taun, bo sọ klan yede to gbigbọmẹ sọn afọdide mawe boṣiọsẹ̀ntọ enẹnọ lẹ tọn kọn. To 1919, omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ jẹ hinhọ̀n sọn Babilọni Daho lọ mẹ to aliho ehe mẹ ji, bo klọ yede wé sọn nuplọnmẹ po afọdide mawe lẹpo si. Dogbọn mọ dali, ye penugo nado wadevizọn hlan ẹn taidi omẹ klọwe etọn lẹ.—2 Kọlintinu lẹ 6:14-17; 1 Johanu 3:3.