Weta 13

Họ̀ Sika He Yè Whlepọn to Miyọn Mẹ

LAODIKEA

 1, 2. Fie wẹ godotọ agun ṣinawe lẹ tọn he mọ wẹ̀ndomẹ de yí sọn Jesu pagigona lọ de tin te, podọ etẹwẹ yin ninọmẹ tòdaho lọ tọn delẹ?

LAODIKEA wẹ yin godotọ to agun ṣinawe lẹ mẹ he mọ wẹ̀ndomẹ de yi sọn Jesu fọnsọnku lọ de. Podọ nudọnamẹ nukunhunnamẹtọ, mẹfọndotetọ tẹ die e bẹhẹn!

² To egbehe, hiẹ na mọ okiti Laodikea tọn lẹ to Denizli pa, dibla yì kilomẹtlu 90 lẹ to huwaji whezẹtẹn Alasehir tọn. To owhe kanweko tintan lọ mẹ Laodikea yin otò daho adọkunnọ de. Na e sinai to aliklan daho de ji wutu, e yin otẹn nukundeji de na akuẹsẹdotẹn po ajọwiwa po. Sisà sidakẹ́n he yin yinyọnẹn ganji de tọn yidogọ na adọkun etọn, podọ e sọ yin nukundeji ga na aṣọvọ dagbe etọn lẹ he yin bibasi to okọ lọ mẹ sọn gbọ́fun yuu dagbe de mẹ. Matin osin tọn, nuhahun daho de na otò lọ, yin pọngbọ hẹnwána dogbọn osin he yin alidena sọn otọ̀sisa zozo lẹ mẹ ma dẹn susu do finẹ. Nalete, osin lọ nọ gblọ whenuena e jẹ otòdaho lọ mẹ.

 3. Nawẹ Jesu bẹ wẹ̀ndomẹ etọn na agun lọ to Laodikea jẹeji gbọn?

³ Laodikea ma dẹn do Kọlọsi gba. Whenuena e to wekanhlan Kọlọsinu lẹ, apọsteli Paulu dọho do wekanhlanmẹ de ji he e yidohlan Laodikeanu lẹ. (Kọlọsinu lẹ 4:15, 16) Mí ma yọn nuhe Paulu wlan do wekanhlanmẹ enẹ mẹ gba, ṣigba wekanhlanmẹ he Jesu to yiyidohlan Laodikeanu lẹ todin dohia dọ ye ko jai jẹ ninọmẹ gbigbọmẹ tọn ylankan owu tọn de mẹ. Nalete, dile e ko nọ yì do, Jesu do nuhe e yin lọ hia whẹ dọmọ: “Podọ hlan angẹli he tin to Laodikea tọn kanwe; onu helẹ wẹ Niṣẹ dọ, kunnudetọ dódónọ, nugbonọ, omẹ tintan to nudida Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ.”—Osọhia 3:14.

 4. Nawẹ Jesu yin “Niṣẹ” gbọn?

⁴ Etẹwutu wẹ Jesu ylọ ede dọ “Niṣẹ”? Oyin-donamẹ ehe yí huhlọn whẹdida tọn dogọna wẹ̀ndomẹ etọn. “Niṣẹ” yin didè sọn hogbe Heblu lọ mẹ he zẹẹmẹdo “na dandan tọn,” “na ni yin mọ” bo nọ yin zinzan to vivọnu odẹ̀ lẹ tọn nado zinnudo numọtolanmẹ he yin didohia to e mẹ lẹ ji. (1 Kọlintinu lẹ 14:16) Jesu yin “Niṣẹ” lọ na tenọgli mado-ovlẹ etọn po oku avọsinsan tọn etọn po zinnudeji bo hẹn hẹndi opagbe họakuẹ Jehovah tọn lẹpo tọn diun. (2 Kọlintinu lẹ 1:20) Sọn ojlẹ enẹ mẹ, odẹ̀ lẹpo nọ gbọn jlọjẹ dali do yin didọ hlan Jehovah gbọn Jesu gblamẹ.—Johanu 15:16; 16:23, 24.

 5. To aliho tẹ mẹ wẹ Jesu yin “kunnudetọ dódónọ, nugbonọ” te?

⁵ Jesu sọ yin “kunnudetọ dódónọ, nugbonọ” lọ. To dọdai mẹ, e nọ yawu yin gingando nugbonọ-yinyin, nugbo, po dódó po go, na yè sọgan deji do e go pete taidi devizọnwàtọ Jehovah Jiwheyẹwhe tọn de wutu. (Psalm 45:4; Isaia 11:4, 5; Osọhia 1:5; 19:11) E yin Kunnudetọ daho hugan lọ na Jehovah. Na nugbo tọn, taidi “bẹjẹeji nudida dogbọn Jiwheyẹwhe dali tọn,” Jesu ko lá gigo Jiwheyẹwhe tọn sọn bẹjẹeji gbọn. (Howhinwhẹn lẹ 8:22-30, NW) Taidi gbẹtọ de to aigba ji, e dekunnu na nugbo lọ. (Johanu 18:36, 37; 1 Timoti 6:13) To fọnsọnku etọn godo, e dopagbe gbigbọ wiwe tọn hlan nuplọntọ etọn lẹ bo dọ na ye dọmọ: “Mìwlẹ na sọ yin kunnudetọ na mi to Jelusalẹm mẹ, to Jude lẹpo mẹ, po Samalia po, podọ jẹ opodo aigba tọn.” Sọn Pẹntikọsti 33 W.M. tọn sọyì, Jesu deanana Klistiani yiamisisadode ehelẹ to yẹwhehodidọ wẹndagbe lọ tọn mẹ “hlan omẹ he tin to olọn glọ lẹpo.” (Owalọ lẹ 1:6-8; Kọlọsinu lẹ 1:23) Na nugbo tọn, Jesu jẹ nado yin yiylọ dọ kunnudetọ dódónọ, nugbonọ lọ. Klistiani yiamisisadode lẹ to Laodikea na yin nuyọnẹntọ nado dotoai hlan hogbe etọn lẹ.

 6. (a) Nawẹ Jesu basi zẹẹmẹ na ninọmẹ gbigbọmẹ tọn he yin agun lọ tọn to Laodikea gbọn? (b) Apajlẹ dagbe Jesu tọn tẹwẹ Klistiani lẹ to Laodikea gboawupo nado hodo?

⁶ Wẹ̀ndomẹ tẹwẹ Jesu tindo na Laodikeanu lẹ? E ma tindo hogbe mẹpipa tọn de gba. Sọn hójọhó mẹ, e dọ na ye dọmọ: “Yẹn yọn azọn towe, dọ hiẹ ma miọn mọ hiẹ ma hunzo: yẹn jlo dọ hiẹ ni gbọ bo miọn kavi hiẹ ni hunzo. Be le hiẹ yin gbigblọ, bo ma miọn bo ma sọ hunzo, yẹn na slú we jẹgbonu sọn onù ṣie mẹ.” (Osọhia 3:15, 16) Nawẹ hiẹ na yinuwa hlan wẹ̀ndomẹ mọnkọtọn de sọn Oklunọ Jesu Klisti de gbọn? Be hiẹ ma na fọn bo dindona dewe? Na nugbo tọn, Laodikeanu enẹlẹ tindo nuhudo nado dozolanmẹ na yede, na ye ko jai jẹ amlọnsisa gbigbọmẹ tọn de mẹ bo na ko yi nukun pẹvi do nọ pọn onu lẹ gbahu. (Yijlẹdo 2 Kọlintinu lẹ 6:1 go.) Jesu, he yewlẹ taidi Klistiani lẹ na ko hodo apajlẹ etọn, nọ do zohunhun zogbe de hia to whepoponu na Jehovah po sinsẹ̀nzọn etọn po. (Johanu 2:17) Dogọ, homẹmimiọnnọ lẹ ko mọ to whepoponu dọ e yin mẹhe bọawu bo miọn, taidi kọfo osin fifa homẹmiọnnamẹtọ de to azan yozo tọn de gbe. (Matiu 11:28, 29) Ṣigba Klistiani lẹ to Laodikea ma hunzo kavi miọn gba. Taidi otọ̀ lẹ he to sisà biọ otò daho yetọn mẹ, ye ko lẹzun mẹhe ma hunzo bo ma miọn lẹ, bo gblọ. Ye tin to owu mẹ nado yin gbigbẹdai pete dogbọn Jesu dali, ‘yin suslú sọn onù etọn mẹ’! Na míwlẹ ni dovivẹnu po zohunhun po to whepoponu dile Jesu basi do, nado wleawuna homẹmiọnnamẹnu gbigbọmẹ tọn lẹ na mẹdevo lẹ.—Matiu 9:35-38.

“Hiẹ Dọmọ, Adọkunnọ Wẹ Yẹn”

 7. (a) Nawẹ Jesu do adọ nuhahun lọ tọn he yin Klistiani lẹ tọn to Laodikea hia gbọn? (b) Etẹwutu wẹ Jesu dọ dọ Klistiani Laodikeanu lẹ yin “nukuntọ́nnọ bo tin to omẹ́”?

⁷ Na nugbo tọn etẹwẹ yin dòdonu nuhahun Laodikeanu lẹ tọn tọn? Mí tindo linlẹn dagbe de sọn hogbe Jesu tọn he bọdego lẹ mẹ: “Na hiẹ dọmọ, Adọkunnọ wẹ yẹn, bo sọ tindo adọkun susu, bo ma gbọ agba nude tọn wutu; bo ma yọnẹn dọ taponọ wẹ hiẹ, lèlènọ, agbatọnọ, nukuntọ́nnọ, omẹnọ.” (Osọhia 3:17; yijlẹdo Luku 12:16-21 go.) Na ye tin to otò daho adọkunnọ de mẹ wutu, ye tindo numọtolanmẹ jidide tọn na adọkun yetọn lẹ wutu. Mọdopolọ, aliho gbẹzan tọn yetọn wẹ yin gingando e go dogbọn nupọntẹn lẹ, wadohia-họsa lẹ, po aihundatẹn lẹ po dali, bọ ye wá lẹzun “owanyi na aṣọ hú Jiwheyẹwhe tọ́ lẹ.”a (2 Timoti 3:4) Ṣigba Laodikeanu he yin adọkunnọ to agbasamẹ lẹ yin wamọnọ to gbigbọmẹ. Ye tindo ‘adọkun vude poun kavi depope he yin bibẹpli to olọn mẹ.’ (Matiu 6:19-21) Ye ma hẹn nukun yetọn yin dopo gba, bo ze Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn do otẹn tintan mẹ to gbẹzan yetọn lẹ mẹ gba. Na nugbo tọn ye tin to zinvlu mẹ, yin nukuntọ́nnọ, bo ma tindo numọdohlan gbigbọmẹ tọn depope gba. (Matiu 6:22, 23, 33) Dogọ, mahopọnna aṣọvọ dagbedagbe lẹ he adọkun agbasa tọn yetọn lẹ sọgan họ̀, to nukun Jesu tọn lẹ mẹ, yé tin to omẹ́. Yé ma tindo aṣọvọ gbigbọmẹ tọn depope nado do yé hia taidi Klistiani lẹ gba.—Yijlẹdo Osọhia 16:15 go.

 8. (a) To aliho tẹ mẹ wẹ ninọmẹ de taidi dehe tin to Laodikea tin to aimẹ todin? (b) Nawẹ Klistiani delẹ klọ yede to aihọn nukunkẹnnọ ehe mẹ gbọn?

⁸ Ninọmẹ hẹnahunnamẹ tẹ die! Ṣigba be mí ma nọ yawu mọ ninọmẹ mọnkọtọn de to dinvie? Etẹwẹ yin whẹwhinwhẹn lọ? E yin ninọmẹ jidide to mẹdetiti mẹ de he wá sọn gingan jẹ agbasanu lẹ po adọkun gbẹtọ tọn lẹ po go mẹ. Taidi ṣọṣi-yìtọ Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ, delẹ to omẹ Jehovah tọn lẹ mẹ ko klọ yede, bo to linlẹn dọ ye sọgan hẹn homẹ Jiwheyẹwhe tọn hun dogbọn opli yìyì tata sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ dali. Ye nọ tẹnpọn nado yin “basitọ ohó lọ tọn” nukunta tọn tata. (Jakobu 1:22) Mahopọnna nugbẹnamẹ dọvọdọ lẹ sọn hagbẹ Johanu tọn lọ de, ye bẹ ahun yetọn lẹ jo na aṣọ nukundeji lẹ, mọto lẹ po owhé lẹ po, podọ do gbẹzan de ji he sinai do ayididedai po gbẹdudu po ji. (1 Timoti 6:9, 10; 1 Johanu 2:15-17) Ehe lẹpo dekọtọn do numamọdohlan ganji gbigbọmẹ tọn de mẹ. (Heblu lẹ 5:11, 12) Kakati nado gblọ mọ mọ poun, ye tindo nuhudo nado fọn “ozo gbigbọ tọn lọ” bo do vivẹnudido homẹmiọnnamẹtọ de hia nado “dọ yẹwheho oho lọ tọn.”—1 Tẹsalonikanu lẹ 5:19; 2 Timoti 4:2, 5.

 9. (a) Hogbe Jesu tọn tẹlẹ wẹ dona fọn Klistiani gbigblọ lẹ dote, podọ etẹwutu? (b) Nawẹ “lẹngbọ” he to dindanbu lẹ sọgan yin alọgọna dogbọn agun lọ dali gbọn?

⁹ Nukun tẹwẹ Jesu nọ yi do pọn Klistiani he gblọ lẹ? Hogbe nugbo tangan etọn lẹ dona whan ye: “[Hiẹ] ma yọnẹn dọ taponọ wẹ hiẹ, lèlènọ, agbatọnọ, nukuntọ́nnọ, omẹ́nọ.” Ayimẹdawhẹnamẹnu yetọn ko pẹnzin—bo ko peve bọ ye ma tlẹ doayi ninọmẹ ylankan dobu yetọn go. (Yijlẹdo Howhinwhẹn lẹ 16:2; 21:2 go.) Ninọmẹ nujọnu tọn ehe to agun lọ mẹ ma sọgan yin sisẹdo apadopo poun gba. Dogbọn apajlẹ dagbe zohunhun tọn dali podọ dogbọn lẹngbọ-yìnyìn to owanyi mẹ dali, mẹho lẹ po mẹdevo he yin dide dogbọn ye dali lẹ po sọgan penugo nado fọn “lẹngbọ” he to dindanbu ehelẹ hlan ayajẹ dai tọn yetọn he yin sinsẹ̀nzọn ahun pete tọn lọ.—Luku 15:3-7.

Ayinamẹ do ‘Lilẹzun Adọkunnọ’ Ji

10. Etẹwẹ “sika” he Jesu dọ na Klistiani lẹ to Laodikea nado họ̀ sọn e de lọ yin?

¹⁰ Be pọngbọ de tin na ninọmẹ awubla tọn lọ to Laodikea? Mọwẹ, eyin Klistiani lẹ hodo ayinamẹ Jesu tọn: “Yẹn dewehẹ we nado họ̀ sọn dee sika he yè whlepọn to miyọn mẹ, na hiẹ nido yin adọkunnọ.” (Osọhia 3:18a) “Sika” Klistiani tọn nugbo he yin whiwhlepọn gbọn miyọn dali bọ diho lẹpo yin didesẹ sọn e mẹ, na hẹn ye lẹzun “adọkunnọ hlan Jiwheyẹwhe.” (Luku 12:21) Fie wẹ ye sọgan họ̀ sika mọnkọtọn te? E ma yin sọn akuẹsẹdotọ okọ lọ mẹ tọn lẹ de gba ṣigba sọn Jesu de! Apọsteli Paulu basi zẹẹmẹ nuhe sika enẹ yin tọn whenuena e dọ hlan Timoti nado degbena Klistiani adọkunnọ lẹ “dọ ye ni nọ wà dagbe, ye ni nọ sù to azọ́n dagbe lẹ mẹ, ye ni nọ wleawu nado mánamẹ, bo sọ jlo nado nọ kọndopọ; na ye ni bẹpli do agbanhọ mẹ na yede odòdo dagbe de pọn ojlẹ he ja.” Dogbọn yede yiyizan to aliho ehe mẹ dali kẹdẹ wẹ yé sọgan “hẹn ogbẹ̀ lọ go ehe yin ogbẹ̀ nugbonugbo.” (1 Timoti 6:17-19) Laodikeanu adọkunnọ to agbasamẹ lẹ na ko hodo ayinamẹ Paulu tọn bo gbọn mọ dali do lẹzun adọkunnọ to gbigbọmẹ.—Pọn Howhinwhẹn lẹ 3:13-18 ga.

11. Apajlẹ egbezangbe tọn tẹlẹ wẹ mí tindo he yin enẹnọ he to hihọ̀ “sika he yè whlepọn to miyọn mẹ lẹ” tọn?

¹¹ Be apajlẹ egbezangbe tọn lẹ tin he yin enẹnọ he to “sika he yè whlepọn to miyọn mẹ” họ̀ lẹ tọn? Mọwẹ, ye tin! Whenuena azan Oklunọ tọn lọ tlẹ to dindọnsẹpọ, pipli pẹvi de he yin Biblu plọntọ lẹ tọn ko hunnukun hlan lalo-yinyin nuplọnmẹ Babilọni tọn susu he yin Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ tọn taidi Atọ̀n-to-dopomẹ, jọmaku alindọn tọn, yasanamẹ to olọnzodomẹ, baptẹm ovivu lẹ tọn, po boṣiọ lẹ sinsẹ̀n po (gọna satin po dehe yin Malia tọn lẹ po). To nugbo Biblu tọn zizedaga mẹ Klistiani ehelẹ lá Ahọluduta Jehovah tọn taidi todido dopolọ na gbẹtọvi lẹ podọ avọsinsan fligọ tọn he yin Jesu tọn taidi dòdonu na whlẹngan. Dibla yì owhe 40 lẹ donukọn, ye dlẹnalọ hlan 1914 nado yin owhe ayidonugo tọn to dọdai Biblu tọn mẹ taidi opodo ojlẹ Kosi lẹ tọn lẹ tọn, he na yin hiadogona gbọn nujijọ budonamẹ tọn lẹ dali to aigba ji.—Osọhia 1:10.

12. Mẹnu wẹ dopo to enẹnọ he to nukọntọ yin to Klistiani he to finfọn lẹ mẹ, podọ nawẹ e ze apajlẹ sọawuhia de dote to adọkun lẹ bibẹpli to olọn mẹ mẹ gbọn?

¹² Charles Taze Russell yin nukọntọ to Klistiani he to finfọn lẹ mẹ, he wleawuna klasi Biblu pinplọn tọn de to Allegheny (todin apadewhe Pittsburgh tọn), Pennsylvania, Etats-Unis d’Amérique, to bẹjẹeji owhe 1870 tọn lẹ tọn. Whenuena e jẹ nugbo lọ dindin etọn ji, Russell ko to ajọwà hẹ otọ́ etọn bo tin to ali etọn ji nado lẹzun adọkunnọ daho de. Ṣigba e sà ale ajọwiwà ajọwatẹn debọdo-dego etọn tọn bo yí adọkun etọn pete zan nado gọalọna lilá Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn pe to aigba lọ pete ji. To 1884 Russell lẹzun azinponọ tintan lọ he yin azọnwatẹn he yin yinyọnẹn todin taidi Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania tọn. To 1916 e ku to pinpan de mẹ sẹpọ Pampa, Texas, whenuena e tin to gbejizọnlin ji hlan New York, onu ko ṣikọna ẹn sọn gbejizọnlin yẹwhehodidọ tọn godo tọn etọn mẹ he yin wheyihọ Etats-Unis lẹ tọn tọn. E ze apajlẹ sọawuhia de dai he yin adọkun gbigbọmẹ tọn lẹ bibẹpli do olọn mẹ tọn, apajlẹ de he nọ yin hihodo to egbehe dogbọn fọtọ́n donu kanweko susu lẹ he yin lizọnyizọnwatọ gbehosọnalitọ yededo-sanvọna tọn lẹ dali.—Heblu lẹ 13:7; Luku 12:33, 34; yijlẹdo 1 Kọlintinu lẹ 9:16; 11:1 go.

Amasin Gbigbọmẹ Tọn Sisá do Nukun

13. (a) Nawẹ nusisá nukun tọn gbigbọmẹ tọn na hẹn ninọmẹ Laodikeanu lẹ tọn pọnte gbọn? (b) Aṣọvọ alọpa tẹwẹ Jesu na ayinamẹ etọn, podọ etẹwutu?

¹³ Jesu Klisti sọ dọho sinsinyẹn na Laodikeanu enẹlẹ dọmọ: “Họ̀ . . . avọ wewe lẹ, na ye nido ṣinyọnavọna we, podọ na winyan omẹ́ towe tọn sọawuhia blo; bo sanu do nukun towe, na hiẹ nido mọnu.” (Osọhia 3:18b) Yé dona din pọngbọ de na nukuntintọ́n gbigbọmẹ tọn yetọn dogbọn nukun-masin hihọ̀ dali, e ma yin dehe yin azọ̀nhẹngbọtọ okọ lọ mẹ tọn lẹ tọn gba, ṣigba alọpa he Jesu kẹdẹ sọgan wleawuna. Ehe na gọalọna ye nado tindo wuntuntun gbigbọmẹ tọn, nado sọgan zinzọnlin to “omọ dódónọ lẹ tọn” mẹ po nukun zinzin po he to pinpọnhlan ojlo Jiwheyẹwhe tọn bibasi. (Howhinwhẹn lẹ 4:18, 25-27) Nalete ye na do, e ma yin aṣọvọ akuẹgegenu he yin gbọ́fu yuu tọn he yin bibasi to Laodikea gba, ṣigba “avọ wewe” dagbe lẹ he nọ lá mẹyinyọnẹn lẹblanulọkẹyi tọn yetọn taidi hodotọ Jesu Klisti tọn lẹ.—Yijlẹdo 1 Timoti 2:9, 10; 1 Pita 3:3-5 go.

14. (a) Nusisá nukun tọn gbigbọmẹ tọn tẹwẹ tin to aimẹ sọn 1879? (b) Etẹwẹ ko yin asisa lọ he yin godonọnamẹ akuẹzinzan tọn he yin Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn? (c) To yizan nunina lẹ tọn mẹ, nawẹ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ gbọnvona mẹdevo lẹ gbọn?

¹⁴ Be nusisá nukun tọn gbigbọmẹ tọn tin to aimẹ to ojlẹ egbezangbe tọn lẹ mẹ? Na jide tọn, e tin! To 1879 Pasteur Russell, dile yè yi owanyi do ylọ ẹ do, jẹ linlinnamẹwe lọ zinjẹgbonu ji nado hoavun na nugbo lọ he yin yinyọnẹn lẹdo aihọn pe todin taidi Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn he to Ahọluduta Jehovah tọn lá. To zinjẹgbonu awetọ etọn mẹ, e dọmọ: “[Linlinnamẹwe ehe] tindo, dile mí yise do, JEHOVAH taidi godonọnamẹtọ etọn, podọ dile ehe nọ yin whẹho lọ e ma na vẹvẹ kavi biọ to gbẹtọ lẹ si gbede nado nọgodona ẹn gba. Whenuena Omẹ he dọmọ: ‘Sika lẹpo po fataka osó lẹ tọn lẹpo yin ṣie,’ gboawupo nado wleawuna akuẹ he jẹ lọ, mí na mọnukunnujẹmẹ dọ ojlẹ lọ ko wá nado do linlinnamẹwe lọ te.” Evangelisti télévision tọn delẹ ko bẹ adọkun susu lẹ pli na yede bo nọ nọ̀gbẹ̀ to adọkunnu madowinyan (podọ fẹnnuwiwa tọn po ga) mẹ. (Osọhia 18:3) To vogbingbọn mẹ, Biblu Plọntọ lẹ, he yin yinyọnẹn todin taidi Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ, ko yi nunina he yè ma biọ he yé mọyi lẹpo zan nado basi tito na bo sisẹ yẹwhehodidọ lẹdo aihọn pe he yin Ahọluduta Jehovah tọn he ja lọ tọn donukọn. Hagbẹ Johanu tọn lọ he yin azan ehe gbe tọn nọ deanana zinjẹgbonu Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn po Réveillez-vous! po tọn, yedọ linlinnamẹwe lẹ he tindo hinhẹngbayipe kọndopọ de to 2006 he yin hugan livi 59 lẹ tọn. Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn tin to aimẹ to nudi ogbè 150 mẹ. E yin linlinwe nukundeji agun he tindo Klistiani hugan livi ṣidopo lẹ tọn he ko yi nusisá nukun tọn gbigbọmẹ tọn mọnkọtọn zan nado hẹn nukun yetọn hun hlan sinsẹ̀n lalo tọn podọ hlan niyaniya-yinyin yẹwhehodidọ wẹndagbe lọ tọn to akọta lẹpo mẹ.—Malku 13:10.

Ale Mimọyi Sọn Wọhẹ po Mẹplọnlọ po Mẹ

15. Etẹwutu Jesu na ayinamẹ sinsinyẹn hlan Klistiani lẹ to Laodikea, podọ nawẹ agun lọ dona yinuwa hlan ẹn gbọn?

¹⁵ Mì gbọ na mí ni lẹ́ hlan Laodikeanu lẹ whladopo dogọ. Nawẹ ye na yinuwà hlan ayinamẹ sinsinyẹn sọn Jesu de gbọn? Be ye na gbọjọ bo mọtolanmẹ dọ Jesu ma sọ to ye jlo taidi hodotọ etọn lẹ wẹ ya? Lala, enẹ ma yin whẹho lọ gba. Wẹ̀ndomẹ lọ zindonukọn nado dọmọ: “Yé omẹ sọha he yẹn yiwanna, wẹ yẹn nọ wọhẹ, bo sọ nọ hò: enẹwutu na hiẹ ni dovivẹnu bo lẹnvọjọ.” (Osọhia 3:19) Dile e te po mẹplọnlọ sọn Jehovah de po, mẹplọnlọ Jesu tọn yin ohia owanyi etọn tọn de. (Heblu lẹ 12:4-7) Agun Laodikea tọn lọ dona yi tintin to lẹnpọn mẹ sọn owanyi mẹ wá etọn zan bo yi ayinamẹ etọn do yizan mẹ. Yé dona lẹnvọjọ, to yinyọnẹn mẹ dọ gbigblọ-yinyin yetọn zẹẹmẹdo ylanwiwà. (Heblu lẹ 3:12, 13; Jakobu 4:17) Na mẹho yetọn lẹ ni ze aliho owanyi na agbasanu lẹ tọn do godo yetọn bo “dozona” nunina lọ he ye mọyi sọn Jiwheyẹwhe de. Po pọngbọ lọ po he to wiwá sọn nusádonukun gbigbọmẹ tọn lọ mẹ, na mẹlẹpo to agun lọ mẹ ni mọ kọfifa yi sọn osin fifa he wá sọn otọsisa amakikọ whenu tọn fifa de mẹ.—2 Timoti 1:6; Howhinwhẹn lẹ 3:5-8; Luku 21:34.

16. (a) Nawẹ owanyi po numọtolanmẹ Jesu tọn po yin didohia todin gbọn? (b) Eyin mí mọ ayinamẹ sinsinyẹn yí, nawẹ mí dona yinuwa gbọn?

¹⁶ Etẹwẹ dogbọn míwlẹ dali to egbehe? Jesu gbẹ sọ pò to ‘owanyi na omẹ etọn he tin aihọn mẹ lẹ.’ Ehe wẹ e na wà “to whepoponu kaka jẹ opodo aihọn tọn.” (Johanu 13:1; Matiu 28:20) Owanyi po numọtolanmẹ etọn po yin didohia gbọn hagbẹ Johanu tọn egbezangbe tọn po sunwhlẹvu kavi mẹho lẹ po gblamẹ, to agun Klistiani tọn mẹ. (Osọhia 1:20) To ojlẹ whlepọn tọn talala ehelẹ mẹ, mẹho lẹ tindo ojlo siso to alọgọna mímẹpo mẹ, yọnhonọ po jọja po, nado nọ opá yẹwhehọluduta tọn lẹ ṣẹnṣẹn, bo dù to mẹdekannujẹ nukunkẹn owanyi na agbasanu lẹ tọn, po fẹnnuwiwa aihọn lọ tọn po ji. Eyin mí mọ ayinamẹ sinsinyẹn kavi mẹplọnlọdomẹgo yi to whedelẹnu, mí ni bo flin dọ “nukọnamẹ oplọn tọn lẹ wẹ aliho ogbẹ̀ tọn.” (Howhinwhẹn lẹ 6:23) Mímẹpo wẹ yin mape bo dona dovivẹnu nado lẹnvọjọ dile e jẹ do, na mí ni sọgan yin vivọjlado bo gbọṣi owanyi Jiwheyẹwhe tọn mẹ.—2 Kọlintinu lẹ 13:11.

17. Nawẹ adọkun sọgan yin owu gbigbọmẹ tọn de na mí gbọn?

¹⁷ Mí ma dona jo dotẹnmẹ do na owanyi na agbasanu lẹ, adọkun lẹ, kavi matin adọkun tọn nado hẹn mí gblọ gba. Adọkun sọgan gọalọ nado wleawuna dotẹnmẹ hundote yọyọ sinsẹ̀nzọn tọn lẹ, ṣigba e sọgan sọ yin owunu de. (Matiu 19:24) Adọkunnọ de sọgan mọtolanmẹ dọ emi ma tindo nuhudo nado yin zohunhunnọ sọmọ to azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ mẹ taidi mẹdevo lẹ gba, dile e ko yindọ ewọ nọ basi nunina daho lẹ sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ. Kavi e sọgan mọtolanmẹ dọ adọkunnọ-yinyin etọn hẹn ẹn jẹ na nukundagbe lẹ. Gbẹ̀dudu po ayididedai po susu lẹ wẹ tin to aimẹ na adọkunnọ de he mẹdevo lẹ ma sọgan mọyi. Ṣigba ayidedai mọnkọtọn lẹ nọ yí whenu to mẹsi bo sọgan dọn mẹhe ma tin to aṣeji de sọn lizọnyizọn Klistiani tọn lọ kọn, bo hẹn omẹ mọnkọtọn lẹ zun gbigblọ. Na mí ni dapana onu mọnkọtọn lẹpo bo to “tuklajẹ bo to vivẹnudo na míde” sọn ahun mẹ wá, po ogbẹ̀ madopodo po to pọndohlan mẹ.—1 Timoti 4:8-10; 6:9-12.

‘Tenu-núdùdù Lọ Dùdù’

18. Dotẹnmẹ hundote tẹwẹ Jesu zedonukọnna Klistiani lẹ to Laodikea?

¹⁸ Jesu zindonukọn nado dọmọ: “Do ayi e go, yẹn ṣite to ohọ̀n go bo to họ̀nhúhú: eyin mẹdepope se ogbè ṣie bo hùnhọ̀n, yẹn na biọ whegbe wá e de, yẹn nasọ nọ dùjlonu hẹ ewọ, podọ ewọ hẹ yẹn.” (Osọhia 3:20) Eyin Klistiani Laodikea tọn lẹ dokuavọna Jesu biọ agun yetọn mẹ, e na gọalọna ye nado dù to gbigblọ-yinyin yetọn ji!—Matiu 18:20.

19. Etẹ dọ wẹ Jesu te to whenuena e dopagbe nado dù jlonu (tenu-nududu) hẹ agun lọ to Laodikea?

¹⁹ Hodidọ Jesu tọn do jlonu (tenu-nududu) dùdù ji, matin ayihaawe, na ko flin Laodikeanu lẹ ojlẹ lẹ whenuena e dùnú po nuplọntọ etọn lẹ po. (Johanu 12:1-8) Ojlẹ mọnkọtọn lẹ nọ hẹn dona gbigbọmẹ tọn lẹ wá na omẹ he tin to finẹ lẹ to whepoponu. Mọdopolọ, ojlẹ nukundeji lẹ tin to fọnsọnku Jesu tọn godo whenuena e tin to núdùdù de tẹnmẹ po nuplọntọ etọn lẹ po, ninọmẹ lẹ he hẹn ye lodo susu. (Luku 24:28-32; Johanu 21:9-19) Nalete, opagbe etọn nado wá agun Laodikea tọn mẹ bo dù jlonu hẹ ye yin opagbe de nado hẹn alemọyinu adọkunnọ lẹ wá na ye eyin ye na kẹalọyi i kẹdẹ.

20. (a) To bẹjẹeji azan Oklunọ tọn lọ tọn, etẹ mẹ wẹ gbigblọ-yinyin Mẹylọhodotọklisti tọn dekọtọn do? (b) Nawẹ whẹdida Jesu tọn yinuwa do Mẹylọhodotọklisti go gbọn?

²⁰ Tudohomẹnamẹ owanyi tọn Jesu tọn hlan Laodikeanu lẹ tindo zẹẹmẹ daho de na pipotọ Klistiani yiamisisadode lẹ tọn todin. Delẹ to ehelẹ mẹ flin dọ to bẹjẹeji azan Oklunọ tọn lọ tọn, sinsẹ̀nnọ Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ ko gblọ jẹ ninọmẹ ylankan dobu de mẹ. Kakati nado dokuavọna lilẹ́gọwá Oklunọ mítọn tọn to 1914, nukọntọ sinsẹ̀n tọn lẹ hẹn alọnu yetọn jan to mẹhùhù Wẹkẹ Whan I lọ tọn mẹ, he mẹ 24 to akọta awhanfuntọ 28 lẹ tọn dọ dọ ye yin Klistiani te. Lehe ohùnhọ́ yetọn su sọ! To Wẹkẹ Whan II lọ whenu, he sọ yin funfun susu hugan to Mẹylọhodotọklisti mẹ, ylando sinsẹ̀n lalo tọn lẹ tọn sọ “hopli hlan olọn.” (Osọhia 18:5) Dogọ, nukọntọ sinsẹ̀n tọn lẹ ko lẹ́godo do Ahọluduta Jehovah tọn he ja lọ dogbọn godoninọ na Alẹnu Akọta Lẹ Tọn, Plidopọ Akọta Lẹ Tọn, afọdide owanyina akọta tọn po gufinfọn tọn lẹ po, depope he tọn ma sọgan hẹn pọngbọ wá na nuhahun gbẹtọvi lẹ tọn. Jesu ko gbẹ nukọntọ sinsẹ̀n tọn lẹ dai whenu dindẹn die, ko dawhẹna ye sinsinyẹn bo ko ze ye dlan, kẹdẹdile whehùtọ de nọ ze whevi he ma yọn he yin wiwle to adọ̀ etọn mẹ lẹ dlan do. Ninọmẹ ylankan blawu ṣọṣi Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ tọn todin ko dekunnuna whẹdida enẹ do e ji. Na sọgodo he ja etọn ni yinuwa taidi nugbẹnamẹ de na mí!—Matiu 13:47-50.

21. Sọn 1919 sọyì, nawẹ Klistiani lẹ to agun nugbo lọ mẹ yigbena hogbe Jesu tọn lẹ hlan Klistiani lẹ to Laodikea gbọn?

²¹ Etlẹ yin to agun nugbo lọ mẹ, omẹ gbigblọ delẹ ko tin he taidi osin he ma hunmiyọn nado dozolanmẹnamẹ kavi miọn nado fakọmẹnamẹ. Ṣigba Jesu gbẹ sọ yiwanna agun etọn vivẹ. E ze ede jo na Klistiani lẹ he na yigbe po johẹmẹ po, podọ mẹsusu ko dokuavọna ẹn, taidi na tenu-núdùdù de. Taidi kọdetọn de, sọn 1919 sọyì nukun yetọn lẹ ko yin hunhun hlan zẹẹmẹ dọdai Biblu tọn lẹ. Ye ko duvivi ojlẹ hinhọ́n daho de tọn.—Psalm 97:11; 2 Pita 1:19.

22. Tenu-núdùdù sọgodo tọn tẹwẹ Jesu sọgan ko tindo to ayiha mẹ, podọ mẹnu lẹ wẹ na tindo mahẹ to e mẹ?

²² Whenuena e to hodọ na Laodikeanu lẹ, Jesu sọgan ko sọ tindo tenu-núdùdù devo to ayiha mẹ. To nukọnmẹ to Osọhia mẹ mí hia: “[Ayajẹnọ] wẹ yé he yè ylọ do núdùdù alọwle Lẹngbọvu lọ tọn kọn lẹ.” Ehe yin hunwhẹ awhangbigba daho tọn lọ to pipa Jehovah tọn mẹ whenuena e ko hẹn whẹdida ṣẹ do sinsẹ̀n lalo ji godo—yedọ hunwhẹ de he yin mahẹ tindo to e mẹ dogbọn Klisti po asiyọyọ blebu 144 000 lọ tọn lẹ po dali to olọn mẹ. (Osọhia 19:1-9) Hagbẹ gbeyitọ agun Laodikea hohowhenu tọn enẹ tọn lẹ—mọwẹ, po mẹmẹsunnu nugbonọ Klisti Jesu tọn lẹ po to egbehe, he do aṣọvọ mẹyinyọnẹn tọn wiwe lẹ taidi Klistiani yiamisisadode nujọnu tọn lẹ—yemẹpo na tindo mahẹ to tenu-núdùdù enẹ mẹ po Asisunọ yetọn po. (Matiu 22:2-13) Zodolanmẹnamẹ huhlọnnọ tẹ die nado yin vivẹnunọ bo lẹnvọjọ!

Ofin De na Awhangbatọ Lẹ

23, 24. (a) Ale dogọ tẹ sin ohó wẹ Jesu dọ? (b) Whetẹnu wẹ Jesu sinai do ofin Mẹssia tọn etọn ji, podọ whetẹnu wẹ e jẹ whẹdana mẹhe ylọ yede dọ Klistiani lẹ ji? (c) Opagbe jiawu tẹwẹ Jesu do na nuplọntọ etọn lẹ whenuena e to Oflin oku etọn tọn zedai?

²³ Jesu sọ dọho do ale dogọ de ji, dọmọ: “Ewọ he gbawhan, wẹ yẹn na na nado sinai hẹ mi to ofin ṣie ji, dile yẹn ga gbawhan, bo sọ sinai hẹ Otọ́ ṣie to ofin etọn ji do.” (Osọhia 3:21) To hẹndi hogbe Davidi tọn lẹ tọn mẹ to Psalm 110:1, 2 mẹ, tenọgli go hẹntọ Jesu, whenuena e ko gbawhan aihọn tọn godo, yin finfọnsọnku to 33 W.M. tọn bo yin zizedaga nado sinai hẹ Otọ́ etọn to ofin olọn mẹ tọn Etọn ji. (Owalọ lẹ 2:32, 33) To owhe tangan devo mẹ, yedọ 1914, Jesu wá nado sinai do ofin Mẹssia tọn etọn titi ji taidi Ahọlu po Whẹdatọ po. Kunnudenu dohia dọ whẹdida lọ bẹjẹeji to 1918 po mẹhe ylọ yede dọ Klistiani lẹ po. Enẹgodo awhangbatọ yiamisisadode he ku jẹnukọnna ojlẹ enẹ lẹ na yin finfọnsọnku bo kọnawudopọ hẹ Jesu to Ahọluduta etọn mẹ. (1 Pita 4:17) E ko dopagbe ehe tọn na ye whenuena e to Oflin oku etọn tọn zedai, bo dọ na nuplọntọ etọn lẹ dọmọ: “Yẹn sọ de ahọludu de hlan mì, dile Otọ́ ṣie de hlan mi do; na mìwlẹ nido dù, bo sọ nù to tafo ṣie ji, to ahọludu ṣie mẹ, na mì nido sinai to ofin lẹ ji, bo to whẹdana whẹndo wiawe Islaeli tọn lẹ.”—Luku 22:28-30.

²⁴ Azọndenamẹ jiawu tẹ die—nado sinai po Ahọlu he to gandu lọ po to “vọji” whenu bo tindo mahẹ po e po, to dòdonu avọsinsan pipe etọn tọn ji, to aihọn gbẹtọvi tonusetọ lẹ tọn finfọndote hlan pipe Edẹni tọn kọn mẹ! (Matiu 19:28; 20:28) Dile Johanu zinnùdeji na mí do, Jesu hẹn enẹnọ he gbawhan lẹ do “doahọlu, bo sọ yi do do yẹwhenọ hlan Jiwheyẹwhe Otọ́ etọn,” nado sinai do ofin lẹ ji lẹdo ofin olọn mẹ tọn daho Jehovah tọn titi. (Osọhia 1:6; 4:4) Mì gbọ na mímẹpo—mẹhe yin amisisadode lẹ wẹo kavi he yin ogbẹ́ aigba yọyọ lọ tọn he tindo todido nado tindo mahẹ to Paladisi hẹngọwá lọ mẹ lẹ—ni hẹn hogbe Jesu tọn lẹ hlan Laodikeanu lẹ do ahun mẹ!—2 Pita 3:13; Owalọ lẹ 3:19-21.

25. (a) Dile e te po wẹ̀ndomẹ tintan lẹ po, nawẹ Jesu dotana wẹ̀ndomẹ etọn hlan Laodikea gbọn? (b) Nawẹ Klistiani lẹ dopodopo todin dona yinuwa hlan hogbe Jesu tọn lẹ hlan agun lọ to Laodikea gbọn?

²⁵ Dile e te po wẹ̀ndomẹ tintan lẹ po, Jesu dotana ehe po hogbe tudohọmẹnamẹ tọn lẹ po: “Ewọ he tindo otó, gbọ e ni se onu he gbigbọ to didọ hlan agun lẹ lọ.” (Osọhia 3:22) Mí tin to ogbẹ̀ yinukọn siso biọ ojlẹ godo tọn lọ mẹ. Kunnudenu lọ lẹdo mí pe dọ Mẹylọhodotọklisti miọn na nuhe du owanyi. To vogbingbọn mẹ, na míwlẹ taidi Klistiani nugbo lẹ ni yigbe po zohunhun po hlan wẹ̀ndomẹ Jesu tọn hlan agun lọ to Laodikea, mọwẹ, hlan wẹ̀ndomẹ ṣinawe Oklunọ mítọn tọn lẹpo hlan agun lẹ. Ehe mí sọgan basi dogbọn mahẹ daho de tintindo to hẹndi dọdai daho Jesu tọn mẹ na azan mítọn: “Podọ yè nasọ dọ yẹwheho wẹndagbe ahọludu tọn he lẹ to aigba fininọ lẹpo mẹ na okunnu de hlan akọta lẹpo; whenẹnu wẹ opodo na wá.”—Matiu 24:12-14.

26. Whetẹnu wẹ Jesu dọho tọlọlọ whladopo dogọ na Johanu, ṣigba to etẹ mẹ wẹ e tindo mahẹ te?

²⁶ Ayinamẹ Jesu tọn hlan agun ṣinawe lẹ wá vivọnu. E ma sọ dọho hẹ Johanu ba to Osọhia mẹ kaka jẹ weta godo tọn lọ; ṣigba e tindo mahẹ to susu numimọ lẹ tọn mẹ, di apajlẹ, to whẹdida Jehovah tọn lẹ hinhẹnṣẹ mẹ. Mì gbọ na mí ni kọnawudopọ hẹ hagbẹ Johanu tọn lọ to dogbapọnna numimọ sọawuhia awetọ lọ he yin didohia dogbọn Oklunọ Jesu Klisti dali mẹ.

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

[Apotin to weda 73]

Owanyina Agbasanu Sọta Nuyọnẹn

To 1956, linlinwekantọ de wlan dọmọ: “E yin linlẹn dọ owhe kanweko dopo die gbẹtọ paa lọ nọ tindo nujlomẹ 72 lẹ, he mẹ 16 yin pinpọn taidi numanọmatindo lẹ. To egbehe, yè dọ dọ gbẹtọ paa lọ tindo nujlomẹ 474 lẹ, 94 he tọn yin pinpọn hlan taidi numanọmatindo lẹ. Owhe kanweko dopo die, nusisà 200 lẹ nọ yin zinzindo gbẹtọ paa lọ ji dogbọn nusàtọ lẹ dali—ṣigba todin nusisà 32 000 lẹ tin he to nuzindomẹji nusisà tọn lẹ biọ. Numanọmatindo gbẹtọ tọn lẹ whe—ṣigba ojlo etọn lẹ yin madopodo.” Egbehe, gbẹtọ lẹ nọ yin dududeji dogbọn linlẹn lọ dali dọ adọkun agbasanu lẹ tọn po nutindo lẹ po wẹ yin onu tangan lọ to gbẹzan mẹ. Nalete, omẹ susu wá yí nukun pẹvi do pọn ayinamẹ nuyọnẹn tọn lọ he yin Yẹwhehodọtọ 7:12 tọn: “Na agbó wẹ nuyọnẹn, yedọ dile akuẹ yin agbó do: ṣigba ale zinzin tọn wẹ dọ nuyọnẹn na ogbẹ̀ yé he tindo e lẹ.”

[Yẹdide to weda 67]

Osin he nọ sà wá Laodikea gblọ bo ma yọnnù gba. Klistiani lẹ to Laodikea tindo gbigbọ gbigblọ he ma nọ hẹn pekọ wá namẹ de