Na Agun Ni Pà Jehovah
‘Yẹn na dọho oyín towe tọn hlan mẹmẹsunnu ṣie lẹ, to ṣẹnṣẹn agun tọn wẹ yẹn na pà we te.’—HEBLU LẸ 2:12.
1, 2. Naegbọn agun do nọ hẹn ale wá na mí sọmọ, podọ etẹwutu wẹ e do tin taun?
TO WHENUHO gblamẹ, gbẹtọ lẹ ko duvivi gbẹdohẹmẹ po hihọ́ po tọn to whẹndo yetọn lẹ mẹ. Ṣigba, Biblu dlẹnalọdo whẹndo devo de he mẹ gbẹtọ madosọha lẹ to vivi gbẹdido po hihọ́ vonọtaun po tọn dù te to egbehe lẹdo aihọn pé. Enẹ wẹ agun Klistiani tọn.a Vlavo hiẹ yin apadewhe whẹndo he tin to kọndopọ mẹ bo nọ gọalọna yedelẹ de tọn kavi lala, hiẹ dona yọ́n pinpẹn nuhe Jiwheyẹwhe ko wleawuna gbọn agun lọ gblamẹ tọn. Nalete, eyin hiẹ ko to gbẹdo hẹ agun Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn de, hiẹ sọgan dekunnu gbẹdido zohunhunnọ he hiẹ nọ duvivi etọn to finẹ po numọtolanmẹ hihọ́ tọn he a tindo po tọn.
2 Agun ma yin pipli gbẹtọ lẹ tọn de poun gba. E ma yin pipli lẹdo de tọn kavi nọtẹn paa de fie gbẹtọ he wá sọn fidopolọ kavi he yiwanna aihundida lanmẹyiya tọn dopolọ kavi tindo nujlomẹ dopolọ lẹ nọ pli do gba. Kakatimọ, whẹwhinwhẹ́n tangan he wutu agun do tin wẹ yin nado pà Jehovah Jiwheyẹwhe. Ehe ko yinmọ sọn ojlẹ dindẹn, dile owe Psalm lẹ tọn zinnudeji do. To Psalm 35:18, mí hia dọmọ: “Yẹn na dopẹna we to agun daho mẹ: yẹn nasọ pà we to gbẹtọ susu mẹ.” Mọdopolọ, Psalm 107:31, 32 na mí tuli dọmọ: “Ṣo gbẹtọ do nọ pà OKLUNỌ na dagbewanyi etọn, podọ na azọ́n jiawu-jiawu etọn lẹ hlan ovi gbẹtọ lẹ tọn lẹ. Mì gbọ yé ni ze e daga to agun gbẹtọ lẹ tọn mẹ.”
3. Sọgbe hẹ nuhe Paulu dọ, etẹwẹ yin azọngban agun tọn devo?
3 Apọsteli Paulu zinnudo azọngban titengbe agun tọn devo ji to whenuena e dlẹnalọdo ‘whédo Jiwheyẹwhe tọn, ehe yin agun Jiwheyẹwhe ogbẹ̀nọ tọn, dòtin afọdotẹn nugbo tọn.’ (1 Timoti 3:15) Agun tẹ hodọ wẹ Paulu te? Aliho tẹlẹ mẹ wẹ Biblu yí hogbe lọ “agun” zan te? Podọ nawẹ ehe dona yinuwado gbẹzan po yanwle mítọn lẹ po ji gbọn? Nado mọ gblọndo, mì gbọ mí ni gbadopọnna aliho voovo he mẹ Ohó Jiwheyẹwhe tọn yí hogbe lọ “agun” zan te whẹ́.
4. Nawẹ hogbe lọ “agun” nọ saba yin yiyizan to Owe-wiwe Heblu tọn lẹ mẹ gbọn?
4 Hogbe Heblugbe tọn he nọ saba yin lilẹdogbedevomẹ dọ “agun” wá sọn hogbe dodonu tọn de mẹ he zẹẹmẹdo nado “pli.” (Deutelonomi 4:10; 9:10) Psalm-kàntọ lọ yí hogbe lọ “agun” zan gando angẹli he tin to olọn mẹ lẹ go, podọ hogbe ehe sọ sọgan yin yiyizan na pipli mẹylankan lẹ tọn. (Psalm 26:5; 89:5-7) Ṣigba, Owe-wiwe Heblu tọn lẹ nọ saba yí ì zan na Islaelivi lẹ. Jiwheyẹwhe dohia dọ Jakobu na lẹzun “agun akọta lẹ tọn de,” podọ ehe jọ nugbo. (Gẹnẹsisi 28:3; 35:11; 48:4) Islaelivi lẹ yin yiylọ, kavi yin dide, nado lẹzun “agun-pipli OKLUNỌ lọ tọn,” yèdọ “agun Jiwheyẹwhe [nugbo lọ] tọn.”—Osọha lẹ 20:4; Nẹhemia 13:1; Jọṣua 8:35; 1 Samuẹli 17:47; Mika 2:5.
5. Hogbe Glẹkigbe tọn tẹwẹ nọ saba yin lilẹdogbedevomẹ dọ “agun,” podọ nawẹ e nọ yin yiyizan gbọn?
5 Hogbe Glẹkigbe tọn lọ na “agun” wẹ ek·kle·siʹa, he wá sọn hogbe Glẹkigbe tọn awe mẹ he zẹẹmẹdo “tọ́n” po “ylọ” po. E sọgan yin yiyizan na pipli paa de, taidi “agundido” he Demetliu whàn nado diọnukunsọ Paulu to Efesu. (Owalọ lẹ 19:32, 39, 41) Ṣigba Biblu nọ saba yí ì zan na agun Klistiani tọn. Lẹdogbedevomẹ delẹ lilẹ́ hogbe ehe do “ṣọṣi,” ṣigba wezẹhomẹ Biblu tọn de dọ dọ e “ma . . . zẹẹmẹdo ohọ̀ he mẹ Klistiani lẹ nọ pli do nado basi sinsẹ̀n gba.” (The Imperial Bible-Dictionary) Nalete, e jẹna ayidego dọ to Owe-wiwe Glẹki tọn lẹ mẹ, hogbe lọ “agun” yin yiyizan e whè gbau to aliho voovo ẹnẹ mẹ.
Agun Yiamisisadode Jiwheyẹwhe Tọn
6. Etẹwẹ Davidi po Jesu po wà to agun mẹ?
6 Apọsteli Paulu yí hogbe Davidi tọn he tin to Psalm 22:22 mẹ zan na Jesu, to whenuena e wlan dọmọ: “Yẹn na dọho oyín towe tọn hlan mẹmẹsunnu ṣie lẹ, to ṣẹnṣẹn agun tọn wẹ yẹn na jihàn pipà tọn hlan we. Enẹwutu to onú lẹpo mẹ, e jẹ yè ni basi [Jesu] di mẹmẹsunnu etọn lẹ, na e nido yin yẹwhenọ daho, lẹblanunọ, nugbonọ to nuhe yin Jiwheyẹwhe tọn mẹ.” (Heblu lẹ 2:12, 17) Davidi pà Jiwheyẹwhe to agun akọta Islaeli hohowhenu tọn ṣẹnṣẹn. (Psalm 40:9) Ṣigba, etẹwẹ Paulu to alọdlẹndo to whenuena e dọ dọ Jesu pà Jiwheyẹwhe ‘to ṣẹnṣẹn agun tọn’? Agun tẹwẹ?
7. Aliho tintan tẹ mẹ wẹ hogbe lọ “agun” yin yiyizan te to Owe-wiwe Glẹki tọn lẹ mẹ?
7 Nuhe mí hia to Heblu lẹ 2:12, 17 mẹ jẹna ayidego taun. E dohia dọ to linlẹn he gbloada de mẹ, Klisti lọsu yin apadewhe agun he mẹ e lá yinkọ Jiwheyẹwhe tọn na mẹmẹsunnu etọn lẹ te tọn. Mẹnu lẹ wẹ yin mẹmẹsunnu enẹlẹ? Mẹhe yin apadewhe “okún Ablaham tọn,” mẹmẹsunnu yí gbigbọ do de Klisti tọn lẹ, yèdọ “mahẹtọ oylọ olọn tọn” lẹ wẹ. (Heblu lẹ 2:16–3:1; Matiu 25:40) Mọwẹ, to Owe-wiwe Glẹki tọn lẹ mẹ, aliho tintan he mẹ hogbe lọ “agun” nọ yin yiyizan te wẹ nado dlẹnalọdo bẹplidopọ hodotọ yiamisisadode Klisti tọn lẹ tọn. Mẹyiamisisadode 144 000 ehelẹ nọtena “agun plọnji lẹ tọn . . . he yè ko wlanwe etọn to olọn mẹ.”—Heblu lẹ 12:23.
8. Nawẹ Jesu dohia jẹnukọn dọ agun Klistiani tọn na wá yin awuwlena gbọn?
8 Jesu dohia dọ “agun” Klistiani tọn ehe na wá yin awuwlena. Nudi owhe dopo jẹnukọnna okú etọn, e dọna apọsteli dopo dọmọ: “Hiẹ wẹ Pita, podọ osé he ji yẹn na do agun ṣie do; huhlọn họngbo Kutomẹ tọn lẹpo ma na pé e go gba.” (Matiu 16:18) Pita po Paulu po mọnukunnujẹemẹ hezeheze dọ Jesu lọsu wẹ osé he yin didọdai lọ. Pita wlan dọ mẹhe yin dido taidi “zannu ogbẹ̀nọ” ohọ̀ gbigbọmẹ tọn do osé lọ, Klisti ji lẹ, yin “gbẹtọ [lẹ] na nudido Jiwheyẹwhe tọn titi: na [yé] nido jla pipà” Ewọ he ylọ yé tọn lẹ.—1 Pita 2:4-9; Psalm 118:22; Isaia 8:14; 1 Kọlintinu lẹ 10:1-4.
9. Whetẹnu wẹ agun Jiwheyẹwhe tọn jẹ yinyin awuwlena ji?
9 Whetẹnu wẹ ‘gbẹtọ ehelẹ na nudido Jiwheyẹwhe tọn’ jẹ yinyin bibẹpli ji nado wleawuna agun Klistiani tọn? To Pẹntikọsti owhe 33 W.M. wẹ, whenuena Jiwheyẹwhe túntún gbigbọ wiwe jẹgbonu do devi he pli to Jelusalẹm lẹ ji. To azán enẹ dopolọ gbè, Pita dọ togunmẹho mẹwhinwhàn tọn de to pipli Ju po mẹdiọzun Juvi lẹ po tọn de nukọn. Ayiha mẹsusu tọn hoapa to whenuena yé sèhó gando okú Jesu tọn go; yé lẹnvọjọ bo yin bibaptizi. Kandai Biblu tọn dohia mí dọ omẹ 3 000 wẹ wàmọ, bo gbọnmọ dali lẹzun apadewhe agun yọyọ Jiwheyẹwhe tọn he to jijideji lọ tọn. (Owalọ lẹ 2:1-4, 14, 37-47) E to jijideji na Ju po mẹdiọzun Juvi susu dogọ po mọnukunnujẹemẹ dọ akọta Islaeli tọn masọ yin agun Jiwheyẹwhe tọn ba. Kakatimọ, Klistiani yiamisisadode lẹ he nọtena ‘Islaeli gbigbọmẹ tọn Jiwheyẹwhe tọn’ ko lẹzun agun nugbo Jiwheyẹwhe tọn.—Galatianu lẹ 6:16; Owalọ lẹ 20:28.
10. Haṣinṣan tẹwẹ tin to Jesu po agun Jiwheyẹwhe tọn po ṣẹnṣẹn?
10 Biblu nọ saba do vogbingbọn hia to Jesu po mẹyiamisisadode lẹ po ṣẹnṣẹn, taidi to hodidọ lọ mẹ ‘Klisti po agun po.’ Jesu wẹ yin Ota agun he bẹ Klistiani yí gbigbọ do de lẹ hẹn ehe tọn. Paulu wlan dọ Jiwheyẹwhe “yí na [Jesu] nado yin ota to onú lẹpo ji [na] agun lọ, ehe yin agbasa etọn.” (Efesunu lẹ 1:22, 23; 5:23, 32; Kọlọsinu lẹ 1:18, 24) Hagbẹ yiamisisadode agun ehe tọn vude poun wẹ pò to aigba ji to egbehe. Etomọṣo, mí sọgan deji dọ, Ota yetọn, Jesu Klisti, yiwanna yé. Numọtolanmẹ he e tindo na yé yin zẹẹmẹ basina to Efesunu lẹ 5:25 mẹ dọmọ: “Klisti ga yiwanna agun lọ . . . bosọ yí ede na ẹn.” E yiwanna yé na yé nọ yí zohunhun do “sanvọ́ pipà tọn de hlan Jiwheyẹwhe whepoponu, enẹ wẹ, sinsẹ́n nùflo [yetọn] tọn, he basi ogbeyiyi hlan oyín etọn,” yèdọ dile Jesu wà do to whenuena e tin to aigba ji.—Heblu lẹ 13:15.
Aliho Devo He mẹ “Agun” Yin Yiyizan te Lẹ
11. Aliho awetọ tẹ mẹ wẹ Owe-wiwe Glẹki tọn lẹ yí hogbe lọ “agun” zan te?
11 To whedelẹnu, Biblu nọ yí hogbe lọ “agun” zan to aliho devo mẹ, bo ma nọ yí ì zan na pipli mẹyiamisisadode 144 000 lẹ tọn blebu he nọtena “agun Jiwheyẹwhe tọn.” Di dohia, Paulu wlanwe hlan pipli Klistiani lẹ tọn de dọmọ: “Mì doafọku mẹde blo, Ju, Kosi, kavi agun Jiwheyẹwhe tọn.” (1 Kọlintinu lẹ 10:32) E họnwun dọ, eyin Klistiani Kọlinti hohowhenu tọn de yinuwa to aliho he ma sọgbe mẹ, enẹ sọgan hẹn mẹdelẹ dahli. Ṣigba, be nuyiwa ehe sọgan hẹn Kosi, Ju, kavi mẹyiamisisadode lẹpo dahli sọn whenẹnu kakajẹ azán mítọn gbè ya? E na vẹawu. Enẹwutu, e taidi dọ to wefọ ehe mẹ, “agun Jiwheyẹwhe tọn” to alọdlẹndo Klistiani he to gbẹnọ to ojlẹ tangan de mẹ lẹ. To whelọnu lo, mí sọgan dọ dọ Jiwheyẹwhe to anadena, to alọgọna, kavi to didona agun lọ, enẹ wẹ Klistiani lẹpo to ojlẹ tangan de mẹ, mahopọnna fidepope he yé tin te. Kavi mí sọgan dọho gando ayajẹ po jijọho he tin to agun Jiwheyẹwhe tọn mẹ to egbehe po go, yèdọ to mẹmẹsunnu Klistiani lẹpo ṣẹnṣẹn.
12. Aliho atọ̀ntọ tẹ mẹ wẹ hogbe lọ “agun” yin yiyizan te to Biblu mẹ?
12 Aliho atọ̀ntọ he mẹ Biblu yí hogbe lọ “agun” zan te wẹ nado dlẹnalọdo Klistiani he tin to lẹdo tangan de mẹ lẹpo. Mí hia dọmọ: “Agun lọ he tin to lẹdo Jude, Galili po Samalia po tọn pete mẹ biọ ojlẹ jijọho tọn de mẹ.” (Owalọ lẹ 9:31, NW ) Pipli Klistiani lẹ tọn susu wẹ tin to lẹdo daho enẹ mẹ, ṣigba popolẹpo yetọn to Jude, Galili, po Samalia po wẹ yin alọdlẹndo taidi “agun lọ.” To pọndohlan mẹ na sọha mẹhe yí baptẹm to Pẹntikọsti 33 W.M. podọ ojlẹ vude to enẹgodo lẹ tọn, pipli Klistiani lẹ tọn he nọ pli to gbesisọ mẹ to lẹdo Jelusalẹm tọn mẹ na ko hugan dopo poun. (Owalọ lẹ 2:41, 46, 47; 4:4; 6:1, 7) Hẹlodi Aglipa I dugán do Jude ji kakajẹ okú etọn whenu to owhe 44 W.M., podọ sọgbe hẹ 1 Tẹsalonikanu lẹ 2:14, e họnwun dọ agun susu wẹ tin to Jude to nudi owhe 50 W.M. Enẹwutu, to whenuena mí hia dọ Hẹlodi to ‘aklọ̀n dín to mẹdelẹ nù to agun lọ mẹ,’ ehe sọgan ko dlẹnalọdo pipli susu he tin to Jelusalẹm lẹ.—Owalọ lẹ 12:1.
13. Aliho ẹnẹtọ he nọ yin yiyizan taun tẹ mẹ wẹ hogbe lọ “agun” yin yiyizan te to Biblu mẹ?
13 Aliho ẹnẹtọ he mẹ hogbe lọ “agun” yin yiyizan te tlẹ sọ tindo dogbó taun bosọ nọ yin yiyizan hú dehe jẹnukọn lẹ. E nọ dlẹnalọdo Klistiani lẹ he tin to agun tangan de mẹ, taidi dehe nọ pli to owhé de gbè. Paulu dọho gando “agun Galatia tọn lẹ” go. E ma yin agun dopo poun wẹ tin to ayimatẹn Lomu tọn daho enẹ mẹ gba. Whlaawe wẹ Paulu yí hogbe lọ “agun lẹ” zan gando Galatia go, ehe na ko bẹ dehe tin to Antioku, Delbe, Listla, po Ikonioni po lẹ hẹn. Sunnu mẹho he pegan lẹ, kavi nugopọntọ lẹ, yin dide to agun ehelẹ mẹ. (1 Kọlintinu lẹ 16:1; Galatianu lẹ 1:2; Owalọ lẹ 14:19-23) Sọgbe hẹ Owe-wiwe, enẹ lẹpo wẹ “agun Jiwheyẹwhe tọn lẹ.”—1 Kọlintinu lẹ 11:16; 2 Tẹsalonikanu lẹ 1:4.
14. Tadona tẹ kọ̀n wẹ mí sọgan wá gando aliho he mẹ hogbe lọ “agun” yin yiyizan te to wefọ kleun delẹ mẹ go?
14 To whedelẹnu, mẹhe nọ wá opli Klistiani tọn lẹ ma nọ sù sọmọ, podọ yé sọgan pli to owhé mẹde tọn gbè. Etomọṣo, hogbe lọ “agun” yin yiyizan na pipli pẹvi mọnkọtọn delẹ ga. Dehe mí yọnẹn lẹ wẹ agun he tin to owhé Akuila po Pliskila po, Nimfa, po Filemọni po tọn gbè lẹ. (Lomunu lẹ 16:3-5; Kọlọsinu lẹ 4:15; Filemọni 2) Ehe dona na tuli agun he ma klo sọmọ to egbehe bo tlẹ sọgan nọ pli to gbesisọ mẹ to owhé mẹde tọn gbè lẹ. Jehovah kẹalọyi agun pẹvi mọnkọtọn lẹ to owhe kanweko tintan whenu, podọ ayihaawe ma tin dọ e kẹalọyi azán mítọn gbè tọn lẹ ga, bosọ nọ dona yé gbọn gbigbọ etọn gblamẹ.
Agun lẹ Nọ Pà Jehovah
15. Nawẹ gbigbọ wiwe yinuwado mẹdelẹ ji to agun dowhenu tọn delẹ mẹ gbọn?
15 Mí donù e go wayi dọ to hẹndi Psalm 22:22 tọn mẹ, Jesu pà Jiwheyẹwhe to ṣẹnṣẹn agun tọn. (Heblu lẹ 2:12) Hodotọ nugbonọ etọn lẹ dona wà nudopolọ. To owhe kanweko tintan whenu, to whenuena Klistiani nugbo lẹ yin dide gbọn gbigbọ wiwe dali nado lẹzun visunnu Jiwheyẹwhe tọn lẹ bo gbọnmọ dali yin mẹmẹsunnu Klisti tọn lẹ, gbigbọ lọ yinuwado mẹdelẹ ji to aliho vonọtaun mẹ dogọ. Yé mọ nunina jiawu gbigbọ tọn lẹ yí. Delẹ to ohia nunina tọn mọnkọtọn lẹ mẹ wẹ hodidọ vonọtaun he do nuyọnẹn kavi nukunnumọjẹnumẹ hia, nugopipe nado hẹnazọ̀ngbọ, nado dọ dọdai, etlẹ yin nado dọho to ogbè he yé ma sè dai lẹ mẹ.—1 Kọlintinu lẹ 12:4-11.
16. Etẹwẹ yin dopo to lẹndai nunina jiawu gbigbọ tọn lẹ mẹ?
16 Gando ogbè hunkọhunkọ didó go, Paulu dọmọ: “Yẹn na yí gbigbọ do jihàn, yẹn nasọ yí wuntuntun do jihàn ga.” (1 Kọlintinu lẹ 14:15) E mọ dọ e yin nujọnu na mẹdevo lẹ nado mọnukunnujẹ ohó etọn lẹ mẹ nado sọgan mọ nuplọnmẹ yí. Yanwle Paulu tọn wẹ nado pà Jehovah to agun mẹ. E dotuhomẹna mẹdevo lẹ he tindo nunina gbigbọ tọn dọmọ: “Mì nọ dín na mì nido lankan hlan hẹndote agun tọn,” enẹ wẹ agun he mẹ yé to nunina yetọn yizan te lọ. (1 Kọlintinu lẹ 14:4, 5, 12, 23) Na nugbo tọn, Paulu tindo ojlo to agun lẹ mẹ, na e yọnẹn dọ Klistiani lẹ na tindo dotẹnmẹ hundote nado pà Jiwheyẹwhe to agun lọ lẹ dopodopo mẹ.
17. Jide tẹwẹ mí sọgan tindo gando agun mítọn lẹ go to egbehe?
17 Jehovah gbẹ́ to agun etọn yizan bosọ to alọgọna ẹn. E to didona pipli Klistiani yiamisisadode he tin to aigba ji to egbehe lẹ tọn. Núdùdù gbigbọmẹ tọn susugege he omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ to vivi etọn dù yin kunnudenu dona ehe tọn. (Luku 12:42) E to didona pipli mẹmẹsunnu lẹpo tọn lẹdo aihọn pé. Podọ e to didona agun mítọn lẹ dopodopo, fie mí nọ pà Mẹdatọ mítọn gbọn nuyiwa po gblọndo mẹjlọdote tọn mítọn lẹ po dali te. Mí nọ mọ nuplọnmẹ po azọ́nplọnmẹ po yí to finẹ nado sọgan pà Jiwheyẹwhe to ojlẹ devo lẹ mẹ, whenuena mí ma tin to mẹmẹsunnu mítọn lẹ ṣẹnṣẹn to opli agun tọn lẹ ji.
18, 19. Etẹwẹ dona yin ojlo Klistiani ahundoponọ he tin to agun dopodopo mẹ lẹ tọn?
18 Flin dọ apọsteli Paulu dotuhomẹna Klistiani he tin to agun Filipi tọn mẹ, to Makedonia lẹ dọmọ: “Yẹn sọ to dẹ̀ho na ehe dọ, [mì ni] gọ́ na sinsẹ́n dodo tọn, he gbọn Jesu Klisti mẹ, hlan gigo po pipà Jiwheyẹwhe tọn po.” Enẹ na bẹ hodidọ yetọn na mẹhe ma tin to agun Klistiani tọn mẹ lẹ gando yise yetọn to Jesu mẹ po todido jiawu yetọn po go hẹn. (Filippinu lẹ 1:9-11; 3:8-11) Mọdopolọ, Paulu dotuhomẹna Klistiani hatọ etọn lẹ dọmọ: “Enẹwutu gbọn [Jesu] mẹ, mì gbọ mí ni nọ sanvọ́ pipà tọn de hlan Jiwheyẹwhe whepoponu, enẹ wẹ, sinsẹ́n nùflo mítọn tọn, he basi ogbeyiyi hlan oyín etọn.”—Heblu lẹ 13:15.
19 Be hiẹ nọ mọ ayajẹ to Jiwheyẹwhe pipà mẹ “to ṣẹnṣẹn agun tọn” dile Jesu wà do, podọ to nùflo towe lẹ yiyizan mẹ nado pà Jehovah to mẹhe ma ko yọ́n ẹn bo ma nọ pà ẹ todin lẹ nukọn ya? (Heblu lẹ 2:12; Lomunu lẹ 15:9-11) To linlẹn de mẹ, gblọndo dopodopo mítọn lẹ tọn sọgan sinai do nuhe mí lẹn gando azọngban he agun mítọn nọ yiwà to lẹndai Jiwheyẹwhe tọn mẹ go ji. To hosọ he bọdego mẹ, mí na mọ lehe Jehovah to anadena bosọ to agun mítọn yizan gbọn gọna azọngban he agun lọ dona hẹndi to gbẹzan mítọn mẹ to egbehe.
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a To Biblu Gungbe tọn mẹ, hogbe Heblugbe po Glẹkigbe po tọn na agun yin lilẹdogbedevomẹ to aliho susu mẹ, taidi “agun,” “agun-pipli,” “agun-plidopọ,” “awhànpa,” “ogbẹ́.” Hogbe ogbè dowhenu tọn he ji hosọ ehe dọhodo lẹ zẹẹmẹdo pipli gbẹtọ lẹ tọn he plidopọ na lẹndai tangan de.
Be Hiẹ Flin Ya?
• Nawẹ “agun Jiwheyẹwhe tọn,” he bẹ Klistiani yiamisisadode lẹ hẹn, wá aimẹ gbọn?
• Aliho atọ̀n devo tẹlẹ mẹ wẹ hogbe lọ “agun” yin yiyizan te to Biblu mẹ?
• Etẹwẹ Davidi, Jesu, po Klistiani owhe kanweko tintan tọn lẹ po jlo nado wà to agun mẹ, podọ nawẹ ehe dona yinuwado mí ji gbọn?
[Yẹdide to weda 21]
Agun tẹwẹ Jesu yin dodonu na?
[Yẹdide to weda 23]
Klistiani he tin to lẹdo de mẹ lẹ nọ pli taidi “agun Jiwheyẹwhe tọn lẹ”
[Yẹdide to weda 24]
Taidi Klistiani lẹ to Bénin, mí sọgan pà Jehovah to gbẹtọgun lẹ mẹ