“Họ̀ Nugbo bo Ma Sà Ẹ Gbede Blo”

1, 2. (a) Etẹwẹ họakuẹ na mí hugan? (b) Nugbo tẹlẹ wẹ mí yiwanna, podọ etẹwutu? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn lẹ.)

ETẸWẸ họakuẹ na we hugan? Be e na jlo we nado yí nuhe ma họakuẹ sọ ẹ de do diọ ẹ ya? Na sinsẹ̀n-basitọ he klan yede do wiwe na Jehovah lẹ, gblọndo kanbiọ enẹlẹ tọn bọawu. Nuhe họakuẹ na mí hugan wẹ haṣinṣan mítọn hẹ Jehovah, podọ mí ma na yí nudevo depope do diọ ẹ. Mí sọ yiwanna nugbo Biblu tọn he hẹn yọnbasi na mí nado wleawuna haṣinṣan mọnkọ hẹ Otọ́ olọn mẹ tọn mítọn.—Kol. 1:9, 10.

² Yí nukun homẹ tọn do pọ́n nuhe Nuplọnmẹtọ Daho mítọn nọ plọn mí sọn Ohó etọn Biblu mẹ lẹpo! Ewọ do nugbo lọ hia mí gando oyín etọn he tindo zẹẹmẹ gọna jẹhẹnu he dọnmẹdogo etọn lẹ go. E sọ dọhona mí gando awuwledainanu titengbe etọn he yin ofligọ lọ go, ehe ewọ gbọn owanyi dali wleawu etọn na mí gbọn Visunnu etọn Jesu gblamẹ. Jehovah sọ plọnnu mí gando Ahọluduta Mẹsia lọ tọn go, bo ze todido olọn mẹ tọn donukọnna mẹyiamisisadode lẹ, podọ na “lẹngbọ devo lẹ,” todido Paladisi aigba ji tọn. (Joh. 10:16) E nọ plọn mí lehe mí dona nọ yinuwa do. Mí sọ yiwanna nugbo ehelẹ, na yé nọ gọalọna mí nado dọnsẹpọ Mẹdatọ mítọn. Yé nọ hẹn gbẹzan mítọn tindo zẹẹmẹ.

 3. Etẹwẹ nugbo lọ hihọ̀ ma nọ biọ?

³ Jehovah yin Jiwheyẹwhe alọtlútọ de. E ma nọ tẹ̀ onú dagbe depope mẹhe to nugbo lọ dín lẹ. Jehovah tlẹ namẹ ogbẹ̀ Visunnu vivẹ́ etọn tọn taidi nunina vọnu de. E họnwun dọ Jiwheyẹwhe ma na biọ to mí si nado sú akuẹ na nugbo lọ. Di apajlẹ, to whenue dawe de he nọ yin Simọni na akuẹ Pita nado mọ aṣẹ yí nado nọ na mẹdevo lẹ gbigbọ wiwe, Pita gbẹnuna ẹn dọmọ: “Na fataka towe ni dọ̀n po hiẹ po, na a lẹndọ emi sọgan mọ nunina vọnu Jiwheyẹwhe tọn yí po akuẹ po.” (Owalọ 8:18-20) To whelọnu lo, etẹwẹ anademẹ gbọdo lọ “họ̀ nugbo” zẹẹmẹdo?

 4. To hosọ ehe mẹ, etẹwẹ mí na plọn gando nugbo lọ go?

⁴ Hia Howhinwhẹn lẹ 23:23. Mí ma gán mọ nugbo he to Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ matin vivẹnudido. Mí dona wleawufo nado basi avọ́sinsan depope he e biọ nado mọ nugbo lọ yí. Dile dawe nuyọnẹntọ he kàn Howhinwhẹn lẹ dọ do, to whenue mí ko “họ̀” kavi tindo “nugbo,” mí dona to aṣeji ma nado ‘sà ẹ’ kavi hẹn ẹn bu. Mì gbọ mí ni dọhodo nuhe e zẹẹmẹdo nado “họ̀” nugbo gọna akuẹ he e sọgan biọ to linlẹn de mẹ nado họ̀ ẹ ji. Gbọnmọ dali, mí sọgan hẹn pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn mítọn na nugbo lọ jideji bosọ hẹn gbemima mítọn ma nado ‘sà ẹ’ gbedegbede lodo dogọ. Dile mí na mọ do, nugbo lọ hihọ̀ pekuẹ taun.

5, 6. (a) Nawẹ mí sọgan họ̀ nugbo matin akuẹ gbọn? Na apajlẹ. (b) Nawẹ nugbo lọ nọ hẹn ale wá na mí gbọn?

⁵ Nude he tlẹ yin vọnu sọgan biọ avọ́sinsan de to mí si. Hogbe Heblu tọn lọ he yin lilẹdo “họ̀” to Howhinwhẹn lẹ 23:23 mẹ sọgan sọ zẹẹmẹdo “tindo.” Hogbe awe lọ lẹ nọ bẹ linlẹn vivẹnudido kavi nado yí nude do diọ nudevo he họakuẹ tọn hẹn. Mí sọgan do nuhe nugbo lọ hihọ̀ zẹẹmẹdo hia to aliho ehe mẹ. Mí ni dọ dọ yè lá dọ yé to kokoe má vọnu to ahimẹ. Be kokoe enẹlẹ na wá tọ́n to tafo mítọn ji to azọ́njiawu-liho wẹ ya? Paali. Mí dona dovivẹnu bo yì ahi lọ mẹ nado mọyi. Be e ma yin vọnu wẹ kokoe lọ lẹ ya? Gbau, ṣigba mí dona dovivẹnu bosọ yí whenu zan nado yì ahi lọ mẹ. Mọdopolọ, mí ma do hudo akuẹ tọn nado họ̀ nugbo lọ. Etomọṣo, mí dona dovivẹnu nado mọ ẹn yí.

⁶ Hia Isaia 55:1-3. Hogbe Jehovah tọn he Isaia basi kandai etọn enẹlẹ sọ tá hinhọ́n do nuhe e zẹẹmẹdo nado họ̀ nugbo ji. To kandai Biblu tọn ehe mẹ, Jehovah yí ohó etọn jlẹdo osin, anọ́sin po ovẹn po go. Kẹdẹdile osin he miọn bosọ wé de nùnù nọ fakọnamẹ do, mọ wẹ ohó nugbo Jiwheyẹwhe tọn lẹ nọ fakọnamẹ do. Podọ, dile anọ́sin nọ na mí huhlọn bo nọ gọalọna ovi lẹ nado whẹ́n do, ohó Jehovah tọn lẹ taidi núdùdù dojó he nọ na mí huhlọn bosọ nọ gọalọna mí nado whẹ́n to gbigbọ-liho. Humọ, ohó Jehovah tọn lẹ sọ yin yiyijlẹdo ovẹn go. To linlẹn tẹ mẹ? To Biblu mẹ, ovẹn nọ tindo kanṣiṣa hẹ ayajẹ. (Salm. 104:15) Enẹwutu, to whenue Jehovah dọna omẹ etọn lẹ nado “họ̀ ovẹn,” e to jide na mí dọ gbẹninọ sọgbe hẹ ohó emitọn lẹ na hẹn ayajẹ wá na mí. (Salm. 19:8) Aliho dagbe nankọ die nado do nuyiwadomẹji dagbe he ohó nugbo Jiwheyẹwhe tọn lẹ pinplọn po yíyí yé do yizan mẹ po nọ tindo hia! Mí sọgan yí vivẹnu he mí nọ do lọ jlẹdo akuẹ he yin súsú go. Enẹwutu, todin, mì gbọ mí ni gbadopọnna onú atọ́n delẹ he e sọgan biọ dọ mí ni yí do sanvọ́ nado họ̀ nugbo.

7, 8. (a) Naegbọn mí dona yí whenu zan nado họ̀ nugbo? (b) Avọ́sinsan tẹlẹ wẹ jọja wehọmẹvi de wleawufo nado basi nado họ̀ nugbo lọ, podọ etẹwẹ yin kọdetọn lọ?

⁷ Whenu. Ehe yin akuẹ de he mẹdepope he họ̀ nugbo lọ dona sú. E nọ biọ whenu nado dotoaina owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn, hia Biblu po owe sinai do Biblu ji lẹ po, basi oplọn mẹdetiti tọn, podọ nado wleawuna opli agun tọn lẹ bosọ yì yé. Mí dona “nọ fli” whenu enẹ kavi de e dovo sọn dehe mí nọ yizan na nudevo he ma yin nujọnu sọmọ delẹ mẹ. (Hia Efesunu lẹ 5:15, 16 po nudọnamẹ odò tọn po.) Whenu nẹmu wẹ e na biọ to mí si nado tindo oyọnẹn he pegan nuplọnmẹ dodonu tọn Biblu tọn lẹ tọn? Ninọmẹ mítọn wẹ na magbe enẹ tọn. Nuhe mí sọgan plọn gando nuyọnẹn, aliho, po azọ́n Jehovah tọn lẹ po go madodogbó. (Lom. 11:33) Zinjẹgbonu tintan Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn yí nugbo lọ jlẹdo “vounvoun pẹvi de” go bo dọmọ: “Mì ma nọ tindo pekọ to vounvoun nugbo lọ tọn dopo gee mẹ blo. Eyin dopo gee ko pé dai wẹ, devo lẹ ma na ko yin didá. Mì to bibẹpli, bo to dindin dogọ.” Mí sọgan nọ kanse míde dọ, ‘Nawẹ vounvoun nugbo lọ tọn he n’ko bẹpli lẹ sù sọ?’ Eyin mí tlẹ tindo whenu kakadoi, mí na gbẹ́ pò to nuplọn dogọ gando Jehovah go. To egbehe, nuhe yin nujọnu wẹ nado nọ yí whenu mítọn zan po nuyọnẹn po, nado sọgan họ̀ nugbo susu dile ninọmẹ mítọn na dotẹnmẹ etọn do. Lẹnnupọndo apajlẹ mẹhe tindo ojlo vẹkuvẹku na nugbo lọ de tọn ji.

⁸ Mariko,a yèdọ jọja yọnnu Japon-nu de wá New York City to États-Unis nado plọnwe. To ojlẹ lọ mẹ, e nọ yì sinsẹ̀n de he yin didoai to Japon to 1959. Mẹmẹyọnnu gbehosọnalitọ de dukosọ hẹ Mariko to lizọnyizọn whédegbè jẹ whédegbè tọn mẹ. To whenue e jẹ nugbo Biblu tọn plọn ji, ayajẹ etọn sù sọmọ bọ e biọ to gbehosọnalitọ lọ si nado nọ plọn Biblu hẹ ẹ whla awe to osẹ dopo mẹ. Mahopọnna dọ alọnu Mariko tọn nọ ján na tito wehọmẹ tọn wutu bọ e sọ tindo agbasazọ́n whenu-gli tọn de, ewọ jẹ opli agun tọn lẹ wá ji to afọdopolọji. E sọ doalọtena whenu yiyizan na nuwiwa pọmẹ tọn delẹ nado sọgan fli ojlẹ nado plọn nugbo lọ. Avọ́sinsan ehelẹ he e basi gọalọna ẹn nado yawu yinukọn to gbigbọ-liho. To owhe dopo godo, e yí baptẹm. To osun ṣidopo godo to 2006, e lẹzun gbehosọnalitọ, podọ e gbẹ́ to sinsẹ̀n taidi gbehosọnalitọ de.

9, 10. (a) Nawẹ nugbo lọ hihọ̀ nọ yinuwado pọndohlan mítọn gando agbasanu lẹ go ji gbọn? (b) Yanwle tẹlẹ wẹ jọja yọnnu de gbẹdai, podọ etẹwẹ yin numọtolanmẹ etọn gandego?

⁹ Agbasanu lẹ. Nado họ̀ nugbo, e sọgan biọ dọ mí ni gbẹ́ agbasazọ́n kavi yanwle he na hẹn akuẹ susu wá de dai. To whenue Jesu basi oylọna whèhutọ lọ lẹ, Pita po Andle po nado lẹzun “whèhutọ gbẹtọ lẹ tọn,” yé “jo odọ̀ yetọn lẹ do.” (Mat. 4:18-20) Na nugbo tọn, suhugan mẹhe nọ plọn nugbo lọ to egbehe lẹ tọn ma sọgan jo agbasazọ́n yetọn do domọ poun. Sọgbe hẹ Owe-wiwe lẹ, yé tindo azọngban delẹ. (1 Tim. 5:8) Ṣigba to paa mẹ, mẹhe plọn nugbo lẹ dona diọ pọndohlan yetọn gando agbasanu lẹ go, bo vọ́ nuhe tin to otẹn tintan mẹ na yé lẹ gbeje pọ́n. Jesu do ehe hia hezeheze to whenue e dọmọ: “Mì sọ bẹ adọkunnu lẹ pli na mìde do aigba ji ba blo . . . Kakatimọ, mì bẹ adọkunnu lẹ pli na mìde do olọn mẹ.” (Mat. 6:19, 20) Lẹnnupọndo apajlẹ jọja yọnnu de tọn ji.

¹⁰ Sọn whenue Maria ma ko do owhe wehọmẹ bibẹ tọn gbọ́n wẹ e nọ yí opò aihundida he nọ yin golf tọn do daihun. E zindonukọn nado to nugopipe etọn lẹ nado hò golf hẹn pọnte dogọ to whenue e to wehọmẹ daho, podọ e mọ ajọ̀ yí nado yì plọnwe to wehọmẹ alavọ tọn. E ze gbẹzan etọn blebu jo na golf hihò, podọ yanwle etọn wẹ nado yin golf-hòtọ azọ́nyọnẹntọ de he nọ dù akuẹ daho. Maria wá jẹ Biblu plọn ji, podọ e yiwanna nugbo he plọn e te lẹ. Homẹ etọn hùn do diọdo he nugbo lọ gọalọna ẹn nado basi to gbẹzan etọn mẹ lẹ go. E dọmọ: “Lehe n’to walọyizan po aliho gbẹninọ tọn ṣie po diọ sọgbe hẹ nujinọtedo Biblu tọn lẹ sọ, mọ wẹ ayajẹ ṣie nọ jideji dogọ do niyẹn.” Maria mọdọ e na vẹawuna emi nado doafọna adọkunnu gbigbọmẹ tọn lẹ po agbasa tọn lẹ po to ojlẹ dopolọ mẹ. (Mat. 6:24) E yí yanwle etọn nado lẹzun golf-hòtọ azọ́nyọnẹntọ de podọ nado jẹ adọkun bo diyin, ehe e ko to afọdona sọn ojlẹ dindẹn die lọ do sanvọ́ nado họ̀ nugbo lọ. Ṣigba, taidi kọdetọn de, e to sinsẹ̀n todin taidi gbehosọnalitọ de bosọ to vivi “gbẹzan he tindo ayajẹ po zẹẹmẹ po hugan lọ tọn” dù.

11. Whenue mí họ̀ nugbo lọ, etẹwẹ sọgan jọ do haṣinṣan mítọn delẹ go?

¹¹ Haṣinṣan mítọn hẹ mẹdevo lẹ. Whenue mí de nado nọgbẹ̀ sọgbe hẹ nugbo Biblu tọn, haṣinṣan mítọn hẹ họntọn po hẹnnumẹ lẹ po sọgan diọ. Etẹwutu? Jesu hodẹ̀ gando hodotọ etọn lẹ go dọmọ: “Hẹn yé zun wiwe gbọn nugbo lọ gblamẹ; ohó towe wẹ nugbo.” (Joh. 17:17) “Hẹn yé zun wiwe” sọgan sọ zẹẹmẹdo nado klan yé dovo. Whenue mí kẹalọyi nugbo lọ, mí nọ yin kinklandovo na aihọn lọ, na mí masọ to gbẹnọ sọgbe hẹ nujinọtedo etọn lẹ ba wutu. Gbẹtọ lẹ nọ pọ́n mí hlan to aliho he gbọnvo de mẹ, na nujinọtedo mítọn lẹ diọ wutu. Mí nọ nọgbẹ̀ sọgbe hẹ nujinọtedo he sinai do nugbo Biblu tọn ji lẹ. Dile etlẹ yindọ mí ma nọ jlo na hẹn kinklan wá, họntọn po hẹnnumẹ sẹpọmẹ delẹ po sọgan klan yede sọn mí go kavi tlẹ diọnukunsọ mí na nuyise yọyọ mítọn lẹ wutu. Ehe ma nọ paṣa mí. Jesu kẹalọyi dọ, “Na nugbo tọn, mẹhe tin to whédo mẹtọn titi mẹ lẹ wẹ na yin kẹntọ mẹtọn lẹ.” (Mat. 10:36) E sọ na mí jide dọ ahọsumẹ he mẹ nugbo lọ hihọ̀ na dekọtọn do lẹ na zẹ̀ avọ́sinsan depope he mí sọgan basi go.—Hia Malku 10:28-30.

12. Avọ́sinsan tẹwẹ dawe Ju de bayi nado họ̀ nugbo lọ?

¹² Sọn ovu whenu gbọ́n wẹ ajọtọ Ju de he nọ yin Aaron ko yin pinplọn dọ oyín Jiwheyẹwhe tọn ma dona nọ yin yiylọ. Ṣigba, nugbla nugbo lọ tọn nọ hù Aaron. Homẹ etọn hùn to whenue Kunnudetọ de dohia ẹ dọ, eyin yè kọ̀n ohia wekun asi tọn lẹ dopọ hẹ wekun asu ẹnẹ Heblugbe tọn lẹ he nọtena oyín Jiwheyẹwhe tọn, e sọgan yin hihia dọ “Jehovah.” Po homẹhunhun po, e yì sinagọgu mẹ bo má onú dagbe he e ṣẹṣẹ plọn lọ hẹ labi lẹ. Nuyiwa yetọn gbọnvona nuhe Aaron donukun. Kakati yé ni jaya hẹ ẹ na nugbo he e plọn gando oyín Jiwheyẹwhe tọn go, yé túntán dego bosọ jẹ nuyiwa hẹ ẹ ji taidi mẹhe yin gbigbẹdai. Haṣinṣan he tin to ewọ po whẹndo etọn po ṣẹnṣẹn jẹ gbigble ji. Po adọgbigbo po, e zindonukọn bo họ̀ nugbo, bosọ yin Kunnudetọ Jehovah tọn zohunhunnọ de na pipotọ gbẹzan etọn tọn. Taidi Aaron, nado zindonukọn to nugbo lọ mẹ, mílọsu nọ wleawufo nado basi avọ́sinsan, enẹ wẹ nado kẹalọyi diọdo depope he sọgan wá aimẹ gando ninọmẹ mítọn to gbẹ̀mẹ kavi haṣinṣan whẹndo tọn mítọn go.

13, 14. Diọdo tẹlẹ wẹ mí dona basi to linlẹn po walọyizan mítọn po mẹ nado họ̀ nugbo? Na apajlẹ.

¹³ Linlẹn gọna walọyizan jijọ-madi-Jiwheyẹwhe tọn lẹ. Nado kẹalọyi nugbo lọ bo nọgbẹ̀ sọgbe hẹ nujinọtedo walọ dagbe tọn Biblu tọn lẹ, mí dona to gbesisọ mẹ nado basi diọdo lẹ to linlẹn po walọyizan mítọn po mẹ. Doayi nuhe Pita wlan gando diọdo ehelẹ go dọmọ: “Taidi ovi tonusetọ lẹ, mì sọ yin adàdiọna sọgbe hẹ ojlo he mì tindo dai to wunvi mìtọn mẹ lẹ ba blo, ṣigba . . . mì lẹzun wiwe to walọyizan mìtọn lẹpo mẹ.” (1 Pita 1:14, 15) Na mẹhe to tòdaho Kọlinti tọn he gblezọn to walọyizan-liho mẹ lẹ, nugbo lọ hihọ̀ biọ dọ yé ni basi diọdo nujọnu tọn lẹ to aliho gbẹninọ tọn yetọn mẹ. (1 Kọl. 6:9-11) Mọdopolọ, nado sọgan họ̀ nugbo lọ, mẹsusu to egbehe ko jo walọyizan he Jiwheyẹwhe ma kẹalọyi lẹ do. Pita sọ flinnu Klistiani azán etọn gbè tọn lẹ dọmọ: “Ojlẹ he juwayi ko pé na mì nado ko wazọ́n ojlo akọta lẹ tọn to whenuena mì to zọnlinzin to walọ gblezọn tasinsinyẹn tọn lẹ, ojlo zogbe lẹ, ahànnu-zẹjlẹgo, agọ́-gànyìn, ahàn-gbẹdido po boṣiọ-sinsẹ̀n he ylan lẹ po mẹ.”—1 Pita 4:3.

¹⁴ Devynn po Jasmine po ko yin ahànnumunọ na owhe susu. Mahopọnna dọ Devynn yin akuẹgbá-hẹntọ azọ́nyọnẹntọ de, ahànnumu etọn zọ́n bọ azọ́n nọ yawu gble do e. Jasmine yin yinyọnẹn na hùnyinylan po danuwiwa etọn po. Gbèdopo he Jasmine ko nùahànmú bo to zọnlinzin gbọn aliji, e dukosọ hẹ Kunnudetọ awe delẹ he yin mẹdehlan. Mẹdehlan lọ lẹ basi tito Biblu pinplọn tọn de hẹ ẹ, ṣigba to whenue yé wá owhé Devynn tọn gbè to osẹ he bọdego mẹ, Devynn po Jasmine po ko nùahàn bo to vẹjẹvẹjẹ. Yé ma donukun dọ onú emitọn na duahunmẹna mẹdehlan lọ lẹ sọmọ bọ yé na wá owhé emitọn gbè. Ninọmẹ lọ gbọnvo to whedevonu he yé wá. Sọn oplọn tintan whenu, Jasmine po Devynn po nọ plọn Biblu po sọwhiwhe po, podọ yé jẹ nuhe plọn yé te lẹ yí do yizan mẹ ji. To osun atọ̀n gblamẹ, yé basi dide nado jo ahànnunu do bo wlealọ sọgbe hẹ osẹ́n to ojlẹ de godo. Mẹlẹ doayi diọdo he yé basi lẹ go, podọ ehe whàn mẹsusu lẹ to gbétatò yetọn mẹ nado plọn Biblu.

15. Etẹwẹ sọgan yin dopo to avọ́sinsan he vẹawu hugan he nugbo lọ hihọ̀ nọ biọ lẹ mẹ, podọ etẹwutu?

¹⁵ Aṣa po nuyiwa he ma sọgbe hẹ Owe-wiwe lẹ po. Nado jo aṣa po nuyiwa he ma sọgbe hẹ Owe-wiwe lẹ po do sọgan yin dopo to avọ́sinsan he vẹawu hugan he nugbo lọ hihọ̀ nọ biọ lẹ mẹ. Dile etlẹ yindọ mẹdelẹ sọgan mọdọ e bọawu nado kẹalọyi whẹwhinwhẹ́n Owe-wiwe lẹ tọn he wutu mí dona jo walọyizan ehelẹ do, mẹdevo lẹ sọgan nọ whleawu nado basi avọ́sinsan he e nọ biọ lẹ, na kọgbidinamẹ sọn hagbẹ whẹndo tọn lẹ, azọ́nwatọgbẹ́ lẹ po họntọn vivẹ́ lẹ po dè wutu. Ninọmẹ lọ sọgan vẹawu taun to numọtolanmẹ-liho, titengbe eyin aṣa de nọ bẹ gbégbigbò na hẹnnumẹ he kú lẹ hẹn. (Deut. 14:1) Apajlẹ adọgbigbo tọn mẹdevo lẹ tọn sọgan gọalọna mí nado basi diọdo he e biọ lẹ. Lẹnnupọndo afọdide adọgbigbo tọn he mẹhe nọ nọ̀ Efesu delẹ ze to owhe kanweko tintan whenu ji.

16. Etẹwẹ mẹdelẹ wà to Efesu nado họ̀ nugbo?

¹⁶ Efesu yin yinyọnẹn wayi na nuyiwa nujijlẹ tọn etọn lẹ. Etẹwẹ mẹhe ṣẹṣẹ lẹzun Klistiani bo ko nọ doalọ to nujijlẹ mẹ lẹ wà nado dealọ sọn walọyizan he ma sọgbe hẹ Owe-wiwe enẹlẹ mẹ bo họ̀ nugbo lọ? Biblu dọmọ: “Susu mẹhe yin nujlẹtọ lẹ tọn bẹ owe yetọn lẹ pli bo mẹ̀ yé to mẹlẹpo nukọn. Yé sọ lẹn akuẹ yetọn dopọ bo mọdọ e yì fataka-kuẹ 50 000. Enẹwutu, ohó Jehovah tọn to whinwhẹ́n deji bosọ to gbigbayipe tlala.” (Owalọ 19:19, 20) Klistiani nugbonọ lẹ basi avọ́sinsan daho ehe podọ yé mọ dona mayọnjlẹ lẹ yí.

17. (a) Avọ́sinsan tẹlẹ wẹ nugbo lọ hihọ̀ sọgan biọ to mí si? (b) Kanbiọ tẹlẹ wẹ mí na gbadopọnna to hosọ he bọdego mẹ?

¹⁷ Etẹwẹ a yí do sanvọ́ nado họ̀ nugbo? Mímẹpo wẹ nọ yí whenu zan nado bẹ vounvoun nugbo tọn lẹ pli. Nado họ̀ nugbo lọ, mẹdelẹ sọ jo agbasanu lẹ do, kavi haṣinṣan he yé tindo hẹ mẹdevo lẹ diọ. Mẹsusu dona diọ linlẹn po walọyizan yetọn po bosọ jo aṣa gọna nuyiwa he ma sọgbe hẹ Owe-wiwe lẹ do. Mahopọnna avọ́sinsan depope he e biọ, mí kudeji dọ nugbo Biblu tọn pekuẹ tlala hú avọ́sinsan depope he mí sọgan basi. E nọ gọalọna mí nado tindo nuhe họakuẹ hugan lọ, enẹ wẹ haṣinṣan pẹkipẹki de hẹ Jehovah. Eyin mí lẹnnupọndo dona he mí mọyi na mí yọ́n nugbo lọ wutu lẹ ji, e na vẹawu nado lẹndọ mẹde ni jlo nado sà ẹ. Nawẹ ehe gán jọ gbọn, podọ nawẹ mí sọgan dapana nuṣiwa sinsinyẹn mọnkọ gbọn? Mí na gbadopọnna enẹlẹ to hosọ he bọdego mẹ.