Pagtigulang nga May Paghangop
ANG matuod nga sugilanon sa kabuhi sang isa ka tigulang nga tawo nga taga-Natung-an nga Sidlangan nga nag-antos sing madamong kabudlayan kag kapahamakan nagapasalig nga napatay sia nga “tigulang kag naayawan sa mga adlaw.” Nabuhi sia sing kapin sa 140 anyos.—Job 42:16, 17.
Isa pa ka tawo, nga taga-Natung-an nga Sidlangan man, ang nabuhi tubtob sa katigulangon nga 175 anyos. Ang rekord nagasiling nga sia “napatay sa maayo nga katigulangon, tigulang na kag naayawan sa pagkabuhi.” Huo, posible para sa katawhan ang magkabuhi sing makaalayaw bisan tubtob sa ila katigulangon.—Genesis 25:7, 8.
Sa edad nga makabig naton karon nga tigulang na katama, ang isa sa nasambit sa ibabaw nga mga lalaki nagboluntaryo sa pagbiya sang isa ka masulhay nga puluy-an sa banwa kag, upod sang iya bug-os nga panimalay, nagsaylo sa iban nga pungsod. Ang una nga paglakbay may kalayuon nga kapin sa 970 kilometros, kag wala pa sadto sing modernong transportasyon. Ang isa pa ka tigulang nag-antos sing grabe gid nga problema sa panglawas. Ang duha ka lalaki nagpamilya sang tigulang na sila.
Nakita sang isa sa ila ang bahin sang duta nga iya ginpuy-an nga ginsalakay sang tingob nga mga hangaway sang lima ka naglikop nga mga hari. Gintipon niya ang mga 300 ka lalaki agod lagson sila kag luwason ang pinalangga gid nga paryente. Sang ulihi, nakita niya ang duha ka manggaranon nga siudad nga ginlaglag paagi sa buhat sang Dios. Sing makaduha, umalagi nga ginkuha sang gamhanan nga mga hari sa iya ang iya matahom nga asawa.
Ining tigulang nga mga lalaki—sanday Job kag Abraham—madinalag-on nga nag-antos sing makalilisod nga mga hitabo apang nabuhi nga “tigulang kag naayawan.” Ano ang ila sekreto?
Modernong mga Problema sang Katigulangon
Ang mga problema nga ginaatubang sang mga tigulang sa karon tuhay gid bala sa naagihan sang mga tigulang sang una? Indi bala nga ang iban nga mga tigulang karon nagaantos sing pagkawasi sing manggad ukon bisan sing pagkawasi sing palangabuhian?
Nawasi sang iban ang ila mga puluy-an kag nagsaylo sa wala maanari nga mga palibot. Ang suod nga mga paryente, mga abyan, kag mga tiayon nagkalamatay. Ang mga problema sa lawas amo ang daku nga butang nga dapat batuan. Sing masubo, ginbiyaan sang iban nga kabataan ang ila mga ginikanan, gin-untat ang bulig kag ginpabay-an nga buhion ang ila kaugalingon.
Indi na kinahanglan nga suliton pa naton ina nga mga problema, kay ini tanan pamilyar katama. Apang maalamon kita nga makapangita sing mga solusyon.
Mga Panimuot Tuhoy sa Pagtigulang
Ang panimuot sang isa ka tawo ayhan dapat bag-uhon; ayhan amo ini ang kabangdanan sang iya kasubo. Pananglitan, ang pila ka tigulang nagapamilit nga magkabuhi sing isahanon bisan pa nga indi nila masarangan atipanon ang ila kaugalingon. Ang isa ka babayi nga may sablag kag nagakabuhi sing isahanon sa daku nga propiedad nagbutang sing karatula sa iya ganhaan nga nagasiling: “Guwa Kamo!” Naghunahuna sia nga ang lamang nga luyag ni bisan sin-o amo ang iya kuwarta ukon propiedad; wala sia sing pagsalig sa tanan.
Ina nga tawo wala nagatigulang nga may paghangop. Daw ano kasubo nga kahimtangan! Matuod, indi tanan mahimo masaligan. Apang daw ano kaayo nga batunon ang kamatuoran nga ang iban mahimo masaligan kag batunon ang pagpakig-abyan kag bulig sadtong tunay nga nagatinguha nga magmabinuligon!
Ang iban nga mga tigulang mahimo magabatyag nga natapos na nila ang ila kabuhi. Apang buhi pa sila, kag mapuslanon nga huptan nila ang ila mga hunahuna nga aktibo kag gamiton sing bug-os ang ila mga ikasarang sa hunahuna. Ang pagtuon sing bag-ong mga butang masarangan nila kag mahimo mangin makalilipay, bisan pa nga mas madugay nila ini matun-an sangsa bata pa sila.
Ang Katigulangon Pinasahi
Ang mga instruksion sang isa ka bokasyonal nga eskwelahan tuhoy sa geriatriya nagasiling nga ang mga tigulang dapat magbatyag nga may kahilwayan sila sa hunahuna kag lawas. Dapat man sila magbatyag nga sila ginahigugma kag ginakinahanglan, nga mapuslanon sila kag sarang makahimo sang mga butang para sa ila kaugalingon. Dugang pa, ang mga instruksion nagasiling nga ang mga tigulang nagakinahanglan sing balatyagon nga natungod nga sarang maagom sa panimalay kag upod sa mga kaabyanan kag nga makabenepisyo sila gikan sa relihiosong pag-inupdanay.
Ano, kon amo, ang labing maayo nga panimuot nga ipakita sang mga tigulang? Ang optimistiko nga panimuot daku gid nga bulig. Ang isa nga ayhan nagtamod sa katigulangon subong bag-ong kapitulo sa kabuhi amo ang 90-anyos nga iloy sang anay presidente sang Estados Unidos. Nagsulat sia sa iya lista-adlawan: “Ang katigulangon indi dapat kahadlukan . . . Mahimo ini mangin makalilipay kag makaalayaw . . . Ang mga kalidad sang aton katigulangon mapat-od kon paano naton ginadihon karon ang pagkabuhi.” Ina nga panimuot nagadugang sing kahulugan sa ulihi nga mga tuig sang katigulangon.
Gani, ang ginsambit kaina nga mga instruksion tuhoy sa geriatriya nagsiling nga ang malipayon nga mga tigulang amo yadtong nakatudlo sang ila kaugalingon paagi sa pagsugod sing bag-o kag makaalayaw nga mga interes, pagtuon kag pagpalambo sing makahalangkat nga mga kalingawan, pagtigayon sing makahulugan nga mga eksperiensia kag mga pagpakig-abyan, pagtuon nga apresyahon ang kabuhi kag magkabuhi suno sa masarangan sang ila lawas.
Kamusta ang pagbatas sa dimalikawan nga mga problema sa kabuhi? Ang libro nga On Growing Old nagasiling: “Mahaumhaum gid nga kon ang isa ka tawo makatigayon sing mas mataas nga kabilihanan kag labi na sing ikasarang nga duna sa pagtuo makasarang gid sia sa pagbatas . . . Labaw sa tanan ang mga tigulang dapat manikasog nga pabakuron ang ila relihiosong mga higot.”
Ang iban nga mga tawo nagapabilin nga pirme masako sa bag-ong mga hilikuton sangsa iban pa nga mga butang. Ang isa ka ubanon nga 61-anyos nagpaayaw sang iya daku nga kaluyag sa daku sing makina nga mga motorsiklo paagi sa pagpamiembro sa isa ka klab sa motorsiklo nga para lamang sa mga nagaedad sing sobra sa 40. Sa pagkamatuod, wala ginarekomendar sang Magmata! ang mga motorsiklo para sa mga tigulang!
Isa ka tigulang nga mag-asawa ang may hulubaton: “Indi pagkaugti ang imo edad—kag indi magpahimunong kon ikaw magretiro.” Nagasunod sina nga hulubaton, nagbisikleta sila halin sa Los Angeles pakadto sa New York sang 1980. Apat ka tuig pagkatapos sang ila pagretiro sang 1976, ang lalaki, 69, kag ang iya asawa, 64, nagbisikleta sing kapin sa 25,000 kilometros sa Canada, Estados Unidos, Norway, Belgium, Holland, Alemanya, Pransia, kag Britanya. Wala man namon diri ginarekomendar nga pun-on sang isa ang iya kabuhi sinang mga paghimud-os, kay diutay ukon wala na sing oras nga mabilin sa pagtuon kag sa pagpakigbahin sa matuod nga pagsimba sa Dios. Apang ini nga halimbawa nagapasundayag nga ang iban nga mga tigulang may daku nga ikasarang para sa aktibo nga pagkabuhi.
Ang mapatubason nga hilikuton kag ang paghimo sing mga butang para sa iban makabulig sa isa nga magtigulang sing matahom. Isa ka grupo sang retirado nga mga panday ang iban labaw 70 anyos, ang nagtipig sa ila mga ikasarang paagi sa manubo sing sukot nga pagpangay-o sa puluy-an sang mga pensionado sa Greater Vancouver, Canada. Nahanungod sa epekto sining trabaho sa mga panday mismo, ang isa ka tawo nagsiling: “Maayo ini nga bulong. Nagahupot ini sa ila nga aktibo.” Ang balita sa pamantalaan nagsiling nga sila “wala makapoy, nagretiro lamang.” Naghunahuna man ini nga mga lalaki nga ang pagtan-aw sing telebisyon sa nabilin nga bahin sang kabuhi sang isa para lamang sa mga nakapoy na katama.
Ang Papel sang Apresasyon
Ang apresasyon sa kabuhi nagasulod man sa larawan. Isa ka alisto nga 87-anyos nga taga-British Columbia, Canada, ang nagpakita sing daku nga apresasyon bangod lamang nga buhi sia. Ang iya hulubaton para sa pagtigulang nga may paghangop amo: “Hupti ang aktibo nga hunahuna, kag magpabilin nga bata sa tagipusuon. Atubanga ang tagsa ka adlaw.” Sing aktuwal wala sia maghanda sing una para sa katigulangon kundi nagpabilin lamang nga masako sa pag-atipan sang iya hamungang mga kahoy. Agod makapasibu sa iya nagbalhin nga mga kahimtangan, ginhuptan niya ang mapagsik nga interes sa iban nga mga tawo kag pirme nanikasog nga mahibaluan ang bag-ong balita.
Bisan pa ang kahimtangan sang mga tigulang sa pamilya kag sa katilingban nagabalhin, indi kinahanglan nga madulaan sila sing tanan nga interes sa kabuhi ukon mapung-awan. Kon ang mga abyan kag mga paryente masinakdagon sa sining tion, daku nga kaayuhan ang mahimo sini, kay sa sining paagi sarang mapaambit sang mga tigulang ang ila mga inagihan kag mga kalipayan. Isa ka tigulang nga nagakabuhi sing isahanon sa iya kaugalingon nga puluy-an sa British Columbia ang nagkomento: “Kon ang mga tigulang ginapatumbayaan sang ila mga pamilya, may huyog nga pirme hunahunaon ang nagligad, kag indi ini maayo.” Ginaapresyar niya ang iya naglinapta nga pamilya kag ang ila katutom sa pagpakigkomunikar. “Ang telepono,” siling niya, “isa ka makalilipay nga kasangkapan para sa mga tigulang.”
Isa ka lalaki nga napilitan nga magretiro sing maaga bangod sang grabe nga problema sa tagipusuon ang nagkomento tuhoy sa katalagman sang pagkabuhi sa nagligad. Ang iya kabuhi aktibo gid anay katama, nga nagadumala sing isa ka madinalag-on nga negosyo kag nagaalagad man subong gintangdo nga gulang sa isa ka kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova. Ginhinulsulan bala niya ang nawasi nga mga hilikuton? “Wala,” siling niya, “wala gid. Kontento ako nga ginhimo ko ang akon bug-os nga masarangan. Ginpasad ko ang sadsaran para patindugan sang iban.”
Ang kaangtanan sini nga lalaki sa iya nagminyo na nga mga anak nga babayi kag sa ila mga pamilya, suno sa iya, nangin “suod pa nga pagkasuod” samtang nagaligad ang mga tinuig. Ginaapresyar nila nga mag-asawa ang ila mga hinigugma kag natun-an nga itugyan ang mga desisyon sa pamilya sa ila nagdinalagku na nga kabataan diin natungod sila—upod sa sinang mga hamtong. Ang indi paghimo sini magatuga lamang sing pinuyas kag kasubo, pati na ang bantog nga problema sa mga kaparyentehan sang tiayon sang ila anak.
Daw ano ka daku nga kalipay ang mawasi sang mga lolo kag mga lola kon ang ila papel wala ginaapresyar! Apang daw ano nga kalipay nga mabatian ang apo nga nagasiling, subong sang nabatyagan sini nga lolo pagligad sang madugay nga pagtener sa ospital: “Bompa! Diin ka maghalin? Nahidlaw kami sa imo!”
Bangod ang kakagod kag kakulang sing kinaugali nga pagpalangga lapnag gid sa kalibutan karon, indi tanan nga mga masakiton kag mga tigulang ang may moral kag pisikal nga suporta nga ginakinahanglan gid katama sa pag-atubang sa mga problema sing matawhay. Amo sini ang bulubanta sang superbisor sang isa ka pasilidad nga nagaatipan sa nagamasakit sing grabe ukon sa mga tigulang sa Canada sa kahimtangan: “Madamo sa sining mga tigulang ang nagbiya sang matahom nga puluy-an agod magkari diri, diin may isa lamang sila ka katre kag aparador. Pagkuha sa ila sang tag-iya sang punerarya bangod patay na sila, ang lamang nga nabilin amo ang isa ka diutay nga kahon nga nagaunod sang tanan nila nga kalibutanon nga mga pagkabutang. Ini isa ka masakit nga eksperiensia.” Apang, sa pila ka kaso ining mga pasilidad amo lamang ang sabat para sa mga pamilya nga nagatinguha sing labing maayo para sa ila tigulang nga mga hinigugma.
Pag-atubang sa Palaabuton nga May Paghangop
Suno sa pila ka manugpakot, magaabot ang tion nga ang isa ka resita nga bulong magalandas sang katigulangon, subong nga ang iban pa nga mga problema sa lawas kontrolado karon. Apang inang maila bala nga mga pakot sang dihimpit nga mga tawo nagaaman sing tunay, nagahatag-sing-kusog nga paglaum para sa isa ka tawo nga ang kalawigon sang kabuhi halos “threescore years and ten” (kapituan ka tuig) ukon “fourscore years” (kawaluan ka tuig)?—Salmo 90:10, King James Version.
Linibo ka tigulang ang nakasapo sing nagasakdag-kabuhi nga paglaum sa Pulong sang Dios, ang Biblia. Nagasalig sila karon sa pat-od nga mga saad sang “Tigulang sang mga Adlaw,” nga si Jehova nga Dios. (Daniel 7:9, 13) Ang isa sina nga saad amo nga ang unod sang tigulang nga tawo “mangin linghod pa sangsa bata,” kag “nagabalik sia sa mga adlaw sang iya pagkapamatan-on.” (Job 33:25) Bisan ang mga nagakatulog sa kamatayon magabugtaw sa sinang sahi sang kabuhi sa matarong nga bag-ong kalibutan sang Dios, nga magatal-us sa ulihi sa karon dimakaalayaw nga sistema sang mga butang. (Binuhatan 24:15; 2 Pedro 3:13) Ining maligdong nga paglaum ang nagbulig kanday Abraham kag Job nga igakabuhi ang ila mga adlaw nga “tigulang na kag naayawan.”
Sa pagkamatuod, ang pagkabuhi karon suno sa sinang makaalayaw sa tagipusuon nga mga kabilihanan kaangay sang paghanda para sa palaabuton. Subong man, paagi sa pagtigayon sing masinakdagon nga pamilya kag mga abyan kag nagakaigo nga mga hilikuton, ang tigulang magabaskog. Labaw sa tanan, ang suod nga kaangtanan upod sa Isa nga nagsaad sing paumpaw gikan sa katigulangon kag kamatayon magabulig sa pagtigulang nga may paghangop. Sa pagkamatuod, ang mga ginakahamut-an sang Dios “padayon gihapon nga magabaskog sa pagkaubanon.”—Salmo 92:14.