Ang Pagtamod sang Biblia
Paano Mangin Isa ka Maayo nga Banwahanon?
PAGKATAPOS sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, madamo nga tawo sa Europa kag Japan nga nagkabig sang ila kaugalingon nga maayo kag masinulundon sa kasuguan nga mga banwahanon ang nakasapo sang ila kaugalingon nga ginbista kag ginsilutan bangod sang mga krimen sa inaway. Lakip sa ila amo ang mataas-sing-ranggo nga mga opisyales sa militar, mga sientipiko, kag iban pa nga mga propesyonal. Sa pagpanikasog nga pakamatarungon ang ila mga buhat, ginpaathag sining pila ka kriminal nga nagasunod lamang sila sa mga sugo, subong nga ginapaabot kay bisan sin-o nga maayo nga banwahanon. Apang, ang pagkabig nila sa ila kaugalingon nga maayo nga pumuluyo nagdul-ong sa ila nga maghimo sing daku nga mga krimen batok sa katawhan.
Sa pihak nga bahin, may iban nga nagasikway sang awtoridad sang Estado. Ang pila dayag nga nagasikway sang awtoridad sang panguluhan, samtang ang iban handa sa paglapas sa kasuguan basta diutay lamang ang katalagman nga madakpan. Sa pagkamatuod, diutay lang ang magapanghiwala nga kinahanglan ang pagtuman sa awtoridad, kay kon wala ini mahimo nga may yara kagamo kag kinagubot. Apang, ang pamangkot amo, Tubtob diin bala himuon ang sibil nga obligasyon kag tumanon ang kasuguan? Binagbinaga ang pila ka sadsaran nga mga prinsipio nga nagbulig sa unang siglo nga mga Cristiano nga matigayon ang timbang nga pagtamod tuhoy sa ila responsabilidad sa Estado.
Ang Cristianong Pagpasakop sa mga Awtoridad
Ang unang-siglo nga mga Cristiano kinabubut-on nga nagpasakop sa mga kasuguan kag mga regulasyon sang “superyor nga mga awtoridad”—nga amo, ang nagagahom nga mga kagamhanan sadto. (Roma 13:1) Nagpati ang mga Cristiano nga matarong ang “magpasakop kag mangin matinumanon sa mga panguluhan kag sa mga awtoridad subong mga gumalahom.” (Tito 3:1) Bisan ginkilala nila si Cristo subong ila langitnon nga Hari, matinumanon-sa-kasuguan man sila nga mga sakop sang ila tawhanon nga mga gumalahom kag indi peligruso sa seguridad sang Estado. Sa kamatuoran, ginpalig-on sila nga ‘magpadungog sa hari’ sa tanan nga tion. (1 Pedro 2:17) Ginpalig-on pa gani ni apostol Pablo ang mga Cristiano: “Busa, una sa tanan, nagapangabay ako nga ang mga pag-ampo, mga pangamuyo, mga pagpatunga, mga pagdulot sing pasalamat, himuon may kaangtanan sa tanan nga sahi sang tawo, may kaangtanan sa mga hari kag sa tanan nga yara sa mataas nga kahimtangan; agod makapadayon kita sa pagkabuhi sing matawhay kag malinong nga kabuhi nga may bug-os nga diosnon nga debosyon kag pagkaserioso.”—1 Timoteo 2:1, 2.
Ang unang-siglo nga mga Cristiano matinumanon nga nagbayad sang bisan ano man nga mga buhis nga ginpangayo sa ila, bisan pa nga kon kaisa mabug-at ini nga lulan. Ginsunod nila ang inspirado nga panuytoy nga ginhatag sa ila ni apostol Pablo sa sini nga butang: “Ihatag sa tanan ang natungod sa ila, sa isa nga nagapangabay sing buhis, ang buhis.” (Roma 13:7) Sa pagtamod sang mga disipulo ni Jesus, ang Romanong panguluhan kag ang mga opisyales sini nagagahom sa pahanugot sang Dios kag sa isa ka kahulugan nagaalagad subong “publiko nga mga alagad sang Dios,” bangod nagahatag sila sing paghidait kag kalig-unan sa katilingban.—Roma 13:6.
“Handa Para sa Tagsa ka Maayong Buhat”
Ang unang-siglo nga mga Cristiano ginpalig-on nga batunon ang sibil nga mga hilikuton nga ginpatuman sang Estado. Ginlaygayan mismo ni Jesucristo ang iya mga disipulo nga mangin handa kon kaisa sa paghimo sing dugang pa sangsa ginapatuman sang sibil nga mga awtoridad. “Kon ang isa sa idalom sang awtoridad magpilit sa imo sa pag-alagad sing isa ka milya,” siling niya, “updi sia sing duha ka milya.” (Mateo 5:41) Sa pagtuman sini nga laygay, ginapakita sang mga Cristiano nga indi nila luyag nga matigayon ang mga benepisyo sang pagpuyo sa isa ka sibilisado nga katilingban nga wala nagahimo sing pila ka butang bilang balos. “Handa [sila pirme] para sa tagsa ka maayong buhat.”—Tito 3:1; 1 Pedro 2:13-16.
Ginhigugma gid nila ang ila mga isigkatawo kag nagpangita sing mga paagi nga mabuligan sila. (Mateo 22:39) Bangod sini nga gugma kag sang pagtuman nila sa mataas nga mga talaksan sa moral, ang mga Cristiano sang unang siglo isa ka maayo nga impluwensia sa ila komunidad. May nagakaigo nga rason ang ila mga isigkatawo nga malipay nga mangin kaingod ang isa ka Cristiano. (Roma 13:8-10) Labaw pa sa paglihi sa kalautan ang pagpadayag sang mga Cristiano sang ila gugma. Ginapalig-on sila nga magmainabyanon kag mangin aktibo para sa mga kaayuhan sang iban, sa ‘pagbuhat sing maayo [indi lamang sa mga masigkatumuluo kundi] sa tanan,’ subong sang ginhimo ni Jesucristo.—Galacia 6:10.
‘Nagatuman sa Dios Subong Manuggahom sa Baylo Sang mga Tawo’
Apang, may mga limitasyon ang ila pagtuman sa sekular nga mga awtoridad. Indi sila maghimo sing bisan ano nga magalapas sang ila konsiensia ukon magaguba sang ila relasyon sa Dios. Halimbawa, sang ginmanduan sang relihioso nga mga awtoridad ang mga apostoles sa Jerusalem nga mag-untat sa pagbantala tuhoy kay Jesus, wala sila magtuman. “Dapat namon tumanon ang Dios subong manuggahom sa baylo sang mga tawo,” siling nila. (Binuhatan 5:27-29) Ang mga Cristiano malig-on nga nagdumili nga makigbahin sa idolatroso nga pagsimba sa emperador. (1 Corinto 10:14; 1 Juan 5:21; Bugna 19:10) Kag ano ang mga resulta? “Nagsunod ang mga pagpakamalaut,” siling sang istoryador nga si J. M. Roberts, “indi bangod nga isa ka Cristiano, kundi bangod sang pagdumili nga sundon ang ginsugo sang kasuguan.”—Shorter History of the World.
Ngaa sa sini nga kahimtangan ‘nagdumili [sila] nga sundon ang ginsugo sang kasuguan’? Ginkilala nila nga ang “superyor nga mga awtoridad” nagagahom sa pagpahanugot sang Dios kag busa nagaalagad subong “ministro sang Dios” sa paghupot sing kasuguan kag kalinong. (Roma 13:1, 4) Apang ginatamod gihapon sang mga Cristiano nga superyor ang kasuguan sang Dios. Ginadumdom nila nga ginpahamtang ni Jesucristo ining nagabalanse nga prinsipio sa sadtong mangin iya mga alagad: “Ihatag, nian, kay Cesar ang mga butang nga iya ni Cesar, apang sa Dios ang mga butang nga iya sang Dios.” (Mateo 22:21) Ang ila mga obligasyon sa Dios dapat nga mauna sangsa mga ginapatuman ni Cesar.
Ang mga resulta sang ang madamong nagapangangkon nga mga Cristiano napaslawan sa pagsunod sining maayo nga mga prinsipio nagapakita nga amo ini ang husto nga dalanon. Halimbawa, ang apostata nga mga lider sang Cristiandad nangin “mahuyang nga mga tawo [nga gingamit] subong mga instrumento sang sibil nga panguluhan, ilabi na sa pagpadamo kag pagsakdag sa mga kusog militar,” siling sang isa ka istoryador sang militar nga si John Keegan. Nakigbahin ang ila mga sumulunod sa mga inaway nga nagpaagay sang dugo sang minilyon ka inosente nga biktima. Si Keegan nagsiling: “Ang kasuguan sang Dios ginapabungulan kon maakig ang tawo.”
Apang, ang unang-siglo nga mga Cristiano nagahatag sing tumalagsahon nga halimbawa sang nagakaigo nga pagkabalanse. Maayo sila nga mga banwahanon. Ginatuman nila sing maayo ang ila sibil nga mga tulumanon kag mga responsabilidad. Apang malig-on nila nga ginatuman ang maathag nga mga prinsipio sang Biblia kag ginasunod ang ila nahanas-sa-Biblia nga konsiensia sa tanan nga bahin sang kabuhi.—Isaias 2:4; Mateo 26:52; Roma 13:5; 1 Pedro 3:16.
[Laragway sa pahina 18]
“Ihatag, nian, kay Cesar ang mga butang nga iya ni Cesar”