Ang “Makangilil-ad nga Butang” Napaslawan sa Pagpaluntad sing Paghidait

“Kon makita ninyo nga ang Jerusalem ginalikupan sang mga hangaway . . . nian ang mga sa Judea magapalagyo sa mga bukid.” —LUCAS 20:21, 22.

BISAN kon daw ano ka lakas ginatinguhaan sang tawo nga ipaluntad ang paghidait paagi sa mga institusyon subong sang Nasyones Unidas, wala sila magmadinalag-on. Ngaa? Bangod ang katawhan karon wala nagapakighidait sa Dios, kag ang mapinadayunon nga kalig-onan mapasad lamang sa pagpakighidait sang tawo sa iya Manunuga. (Salmo 46:1-9; 127:1; Isaias 11:9; 57:21) Paano malubad ini nga problema? Sing malipayon, si Jehova mismo may solusyon na sa sini. Ang paghidait kag kalig-onan mapaluntad gid man sa ulihi sa sini nga duta paagi sa Ginharian sang Dios paagi sa iya Anak, si Jesus, nga sang mabun-ag ang mga anghel nag-amba: “Himaya sa Dios sa kahitaasan, kag paghidait sa duta sa tunga sang mga tawo nga maayo sing kabubut-on.”—Lucas 2:14; Salmo 72:7.

² Sadtong nahaunang siglo, ginpakilala ni Jesus ang Ginharian sang Dios kag ginhatagan ang mga mahidaiton sing kahigayunan nga mangin mga anak sang Dios kag mangin kaupod nga mga gumalahom niya sa sina nga Ginharian. (Mateo 4:23; 5:9; Lucas 12:32) Ang nagsunod nga mga hitabo kaanggid gid sa mga hitabo sa aton siglo. Ang pag-usisa sa sini magatudlo sa aton sing daku nahanungod sa palaabuton nga dalanon sang organisasyon sang “paghidait kag kalig-onan” sang tawo, ang Nasyones Unidas.

Ang mga Judiyo Nagpili

³ Sadtong adlaw ni Jesus, gingamhan sang Romanong Emperyo ang daku nga bahin sang duta kag may kaugalingon sia nga mga ideya nahanungod sa paghidait kag kalig-onan. Paagi sa iya mga hangaway, ginpatuman sini ang Pax Romana (Romanong Paghidait) sa bug-os nga kalibutan sadto. Apang ang Pax Romana indi gid mangin permanente nga paghidait, bangod ang pagano nga Roma kag ang iya mga hangaway indi makapasag-uli sang tawo sa Dios. Busa, ang Ginharian nga ginpakilala ni Jesus mas superyor.

⁴ Apang, ginsikway sang kalabanan sang mga kasimanwa ni Jesus ang Ginharian sang Dios. (Juan 1:11; 7:47, 48; 9:22) Ang ila mga gumalahom, nga nagtamod kay Jesus nga makatalagam sa kalig-onan sang pungsod, nagtugyan sa iya nga patyon, nga nagsiling: “Wala kami sing hari kundi si Cesar.” (Juan 11:48; 19:14, 15) Apang, ang iban nga mga Judiyo kag sang ulihi ang madamong mga Gentil, malipayon nga nagkilala kay Jesus subong ang pinili nga Hari sang Dios. (Colosas 1:13-20) Ginbantala nila ang tuhoy sa iya sa madamo nga kadutaan kag ang Jerusalem nangin sentro sang internasyonal nga paghiliupod sang mga Cristiano.—Binuhatan 15:2; 1 Pedro 5:9.

⁵ Walay sapayan sang kamatuoran nga ginpili sang mga Judiyo si Cesar sang sa kay Cristo, ang relasyon sa tunga sang Jerusalem kag Roma naglain sang ulihi. Gindumalahan sang Judiyo nga mga Zealot ang gerilya nga mga kampanya batok sa emperyo tubtub nga sang ulihi, sang 66 C.E., nagdabdab ang inaway. Gintinguhaan sang Romanong mga hangaway nga ipasag-uli ang Pax Romana, kag wala lamang magdugay ang Jerusalem ginlikupan. Para sa mga Cristiano importante ini. Madamung mga tinuig antes, si Jesus nagpaandam: “Kon makita ninyo nga ang Jerusalem nalikupan sang mga hangaway, nian kilalaha ninyo nga yara na ang iya kamusmusan. Nian ang mga sa Judea magpalagyo sa mga bukid, kag ang mga sa sulod sang siudad magguwa.” (Lucas 21:20, 21) Ginalikupan na karon ang Jerusalem, kag ang mga Cristiano naghulat sing kahigayunan nga makapalagyo.

⁶ Hinali ini nga nag-abot. Ginguba sang mga Romano ang mga pader sang templo, kag handa na ang madamong mga Judiyo sa pag-ampo sang ang Romano nga kumandante, si Cestius Gallus, wala ginpaabot nga nagpaisol sang iya mga hangaway kag naglakat. Ginhimuslan sang mga Zealot ang kahigayunan nga organisahon uli ang ila mga pangapin, apang ginbiyaan sang mga Cristiano ining ginpamatbatan nga siudad. Sang 70 C.E., nagbalik ang Romanong mga hangaway, ginlikupan nila ang mga pader sang Jerusalem, kag sa sini nga tion ang siudad nalaglag. Paano kita apektado sining maragtason nga trahedya? Sa sini: Ang paandam ni Jesus nga nagluwas sa kabuhi sang iya mga sumulunod may kahulugan man para sa aton karon.

Labi Pa sa Isa ka Katumanan

⁷ Ini nga paandam bahin sang malawig nga tagna nga ginhambal ni Jesus bilang sabat sa importante nga pamangkot. Ang iya mga sumulunod namangkot: “San-o bala mahanabo [ang kalaglagan sang templo sang Judiyo], kag ano bala ang tanda sang imo presensia kag sang konklusion sang sistema sang mga butang?” Bilang sabat, si Jesus naghatag sing tanda nga ginhuman sang madamo nga mga bahin, lakip ang paglikup sa Jerusalem. (Mateo 24; Marcos 13; Lucas 21) Mga tinuig sa tapos mapatay si Jesus, madamo nga bahin sini nga tagna ang natuman nga nagdangat sa pagkalaglag sang Jerusalem kag sang Judiyong sistema sang mga butang sang 70 C.E.—Mateo 24:7, 14; Binuhatan 11:28; Colosas 1:23.

⁸ Apang, namangkot man ang mga disipulo nahanungod sa “presensia” ni Jesus, nga ginabuylog sang Biblia sa katapusan sang bug-os kalibutan nga sistema sang mga butang. (Daniel 2:44; Mateo 24:3, 21) Sanglit ang espirituwal nga presensia ni Jesus kag ang katapusan sang bug-os kalibutan nga sistema sang mga butang wala matabo sadtong nahaunang siglo, ang palaabuton, mas daku nga katumanan sang tagna ni Jesus sarang mapaabot, kag ang mga hitabo sadtong nahaunang siglo naghatag sing talaksan para sa mas daku nga katumanan. Nagalakip ini sa mas daku nga katumanan sang paandam ni Jesus nahanungod sa kalaglagan sang Jerusalem.

⁹ Labi pa gid ini nga nagaathag kon usisaon naton kon paano ginrekord ang paandam sa duha pa ka tolon-an sa Biblia. Sa Mateo ang naglikup nga mga hangaway ginlaragway subong “ang makangilil-ad nga butang nga nagatuga sing kahapayan, nga ginpamulong ni Daniel nga manalagna, nga nagatindog sa duog nga balaan.” (Mateo 24:15) Sa kasaysayan ni Marcos ang “makangilil-ad nga butang” nagatindog “sa indi niya dapat tindogan.” (Marcos 13:14) Ang kasaysayan ni Mateo nagasiling nga ang “makangilil-ad nga butang” ginsambit man sa tolon-an ni Daniel. Sa pagkamatuod, ang ekspresyon “makangilil-ad nga butang” makita sing tatlo ka beses sa sina nga tolon-an: makaisa (sa plural) sa Daniel 9:27 diin bahin ini sang tagna nga natuman sang malaglag ang Jerusalem sang 70 C.E., kag dayon, sa Daniel 11:31 kag Daniel 12:11. Suno sa sining duha ka naulihi nga teksto, ang “makangilil-ad nga butang” magaluntad sa “gintalana nga tion,” ukon “sa panag-on sang katapusan.” (Daniel 11:29; 12:9) Nagakabuhi na kita sa “panag-on sang katapusan” kutob sang 1914; busa, ang paandam ni Jesus naaplikar man karon.—Mateo 24:15.

Ang Ginpili sang Cristiandad

¹⁰ Ang mga hitabo sa aton karon nga siglo kaanggid gid sa mga hitabo sadtong nahaunang siglo. Sa karon, subong sang una, may isa ka emperyo nga nagagahom sa kalibutan. Ang karon amo ang Anglo-Amerikano nga kagamhanan sa kalibutan, nga nagatinguha sing lakas nga ipatuman ang iya kaugalingon nga mga ideya nahanungod sa paghidait kag kalig-onan sa katawhan. Sadtong nahaunang siglo, ginsikway sang undanon nga Israel si Jesus subong ang hinaplas nga Hari sang Dios. Sang 1914 ang “presensia” ni Jesus subong ginpalingkod sa trono nga Hari ni Jehova nagsugod. (Salmo 2:6; Bugna 11:15-18) Apang ang mga pungsod, lakip yadtong iya sang Cristiandad, nagdumili sa pagkilala sa iya. (Salmo 2:2, 3, 10, 11) Sa katunayan, nadalahig sila sa masingki nga inaway kalibutanon para sa internasyonal nga pagkasoberano. Ang relihiosong mga lider sang Cristiandad—kaangay sang Judiyo nga mga lider—nanguna sa pagsikway kay Jesus. Kutob sang 1914 nagapasilabot sila pirme sa politika kag nagapamatok sa pagbantala sang maayong balita sang Ginharian.—Marcos 13:9.

¹¹ Apang, kaangay sadtong kaadlawan ni Jesus, madamong mga indibiduwal ang malipayon nga nagakilala sa Hari ni Jehova kag nagapalapnag sang maayong balita sang iya Ginharian sa bug-os nga kalibutan. (Mateo 24:14) Kapin sa duha kag tunga ka milyon ka mga Saksi ni Jehova ang nagapabutyag karon sing katutom sa Ginharian sang Dios. (Bugna 7:9, 10) Wala sing ginadampigan sa politika sining kalibutan, nagatuo sila sing bug-os sa kahimusan ni Jehova sa pagpaluntad sing paghidait kag kalig-onan.—Juan 17:15, 16; Efeso 1:10.

Ang “Makangilil-ad nga Butang” Karon

¹² Ano, nian, ang modernong “makangilil-ad nga butang nga nagatuga sing kahapayan”? Sadto anay sang nahaunang siglo amo yadto ang Romanong mga hangaway nga ginpadala agod ipatuman uli ang Pax Romana sa Jerusalem. Apang, sa modernong tion, ang mga pungsod nga nakig-away sa Inaway Kalibutanon I napaslawan nahanungod sa pagkamapuslanon sang bug-os nga inaway sa pagpaluntad sing paghidait kag nag-eksperimento sang isa ka butang nga bag-o: ang internasyonal nga organisasyon sa pag-amlig sang paghidait sang kalibutan. Nagsugod ini sang 1914 subong Liga de Nasyones kag nagaluntad gihapon subong Nasyones Unidas. Amo ini ang moderno nga “makangilil-ad nga butang nga nagatuga sing kahapayan.”

¹³ Sing makawiwili, ang Hebreong tinaga nga ginbadbad “makangilil-ad nga butang” sa Daniel amo ang shiqqutsʹ. Sa Biblia, ini nga tinaga masami nga ginagamit sa mga idolo kag idolatriya. (1 Hari 11:5, 7) Nagahunahuna sini, basaha ang pila ka mga komento sang relihioso nga mga lider nahanungod sa Liga:

“Ano ining palanan-awon tuhoy sa bug-os kalibutan nga pederasyon sang katawhan . . . kon indi ini ang Ginharian sang Dios?” “Ang Liga de Nasyones nanggamut sa Ebanghelyo.” (Fede­ral Coun­cil of the Church­es of ­Christ sa Amerika) “Ang tagsa ka tinutuyo kag hilikuton [sang Liga de Nasyones] masiling nga nagatuman sa kabubut-on sang Dios nga ginpakilala sa panudlo ni Jesucristo.” (Mga obispo sang Iglesia sang Inglaterra) “Busa ginarekomendar sang miting sa tanan nga Cristiano nga sakdagon kag ipangamuyo ang Liga de Nasyones subong ang lamang matigayon nga instrumento sa pagtigayon [sing paghidait sa duta].” (Kabilogan nga Hubon sang mga Bap­tists, mga Con­gre­ga­tionalista, kag mga Pres­by­teriano sa Britanya) “[Ang Liga de Nasyones] amo ang lamang organisado nga panikasog nga magatuman sang makapila na nga mga handum sang Santa Sede.”—Kardinal ­Bourne, Arsobispo sang West­minster.

¹⁴ Sang ang mga pungsod wala lamang magsikway sa Ginharian sang Dios kundi nagtukod man sang ila kaugalingon nga organisasyon sa pagpaluntad sang paghidait, pagrebelde ina. Sang ginpakilala sang relihioso nga mga lider sang Cristiandad ina nga organisasyon upod sa Ginharian sang Dios kag sa Ebanghelyo, nagabantala sini subong ang “lamang matigayon nga instrumento” sa pagpaluntad sing paghidait, idolatriya ina. Ginabutang nila ini sa posisyon sang Ginharian sang Dios, “sa duog nga balaan.” Sa pagkamatuod, ini “nagatindog sa indi niya dapat tindogan.” (Mateo 24:15; Marcos 13:14) Kag padayon nga ginasakdag sang relihioso nga mga lider ang nagtal-us sa Liga, ang Nasyones Unidas, sa baylo nga itudlo sa mga tawo ang natukod na nga Ginharian sang Dios.

Ang Katalagman sa Cristiandad

¹⁵ Bisan pa nga ginpili sang mga relihion sang Cristiandad ang Liga de Nasyones kag ang tal-us sini sang sa Ginharian sang Dios, ang ila kaangtanan upod sa katapo nga mga pungsod sining organisasyon naglain. Kaanggid ini sa kon ano ang natabo sa ulot sang mga Judiyo kag mga Romano. Kutob sang 1945 ginlakip sang Nasyones Unidas ang dugang kag dugang nga mga pungsod nga di-cristiano ukon batok sa -cristiano, kag indi ini maayo para sa Cristiandad.

¹⁶ Dugang pa, yara ang dipag-ugyonay sa ulot sang mga relihion sang Cristiandad kag sang Estado sa madamong kadutaan. Sa Polandiya ang Iglesia Katolika ginatamod subong kaaway sang pangulohan didto. Sa Naaminhan nga Irlandiya kag Lebanon, ginpagrabe sang relihion sang Cristiandad ang mga problema tuhoy sa paghidait kag kalig-onan. Dugang pa, ginpatubas sang mga relihion sang Cristiandad ang iban nga, kaangay sang Judiyong mga Zealot, nagapalig-on sang kasingki. Sa amo, ang Pro­tes­tant ­World Coun­cil of Church­es nag-amot sa terorista nga mga organisasyon, samtang ang Katoliko nga mga pari nakig-away sa mga kagulangan subong mga gerilya kag nag-alagad sa rebolusyonaryo nga mga pangulohan.

¹⁷ Panahon lamang ang magasugid kon tubtob diin magalain ang relasyon sa ulot sang mga Cristiandad kag sang mga pungsod, apang ang mga hitabo sadto anay sang nahaunang siglo nagalandong sa kon paano ini tanan matapos. Subong sang gintagna ni Jesus, sadtong nahaunang siglo ginlaglag sang ulihi sang mga hangaway sang Roma ang Jerusalem nga may daku nga kapipit-an. Suno gid sa matagnaon nga talaksan, ang mga pungsod upod sa Nasyones Unidas magasalakay kag magalaglag sa “Jerusalem,” nga amo, ang organisasyon sa relihion sang Cristiandad.—Lucas 21:20, 23.

Magpalagyo sa mga Bukid

¹⁸ Sadtong nahaunang siglo, sa tapos ang “makangilil-ad nga butang” nagluntad, ang mga Cristiano may kahigayunan nga magpalagyo. Ginlaygayan sila ni Jesus nga himuon ini dayon bangod wala sila makahibalo kon tubtob san-o magalawig ina nga kahigayunan. (Marcos 13:15, 16) Sa amo man nga paagi, kon mahantopan karon sang mahagop sing tagipusuon nga mga katawhan nga ang “makangilil-ad nga butang” nagaluntad na, kinahanglan nga magpalagyo sila dayon gikan sa relihioso nga pagginahom sang Cristiandad. Sa kada segundo nga magapabilin sila sa sulod sini ang ila espirituwal nga pagkabuhi nabutang sa katalagman, kag sin-o ang nakahibalo kon tubtob san-o ang kahigayunan nga makapalagyo bukas para sa ila?

¹⁹ Ginpaandaman sang Ebanghelyo ni Lucas ang mga Cristiano sadtong iya kaadlawan nga magpalagyo kon makita nila nga ang “Jerusalem ginalikupan sang mga hangaway.” Subong sang natalupangdan na, yadtong mga hangaway nagkari sang 66 C.E., kag sadto man nga tuig yara ang kahigayunan nga magpalagyo sang ginpaisol ni Cestius Gallus ang iya mga hangaway. Sang makapalagyo na ang mga Cristiano, ang inaway nagpadayon sa ulot sang mga Judiyo kag mga Romano—bisan pa nga indi sa palibot sang Jerusalem. Ginpadala ni Emperador Nero si Vespasian sa Palestina, kag ginhimo didto ang madinalag-on nga mga kampanya sang 67 kag 68. Nian napatay si Nero, kag si Vespasian nadalahig sa pagbulos sang Imperyal. Apang sang mangin emperador sia sang 69 C.E., ginpadala niya ang iya anak nga si Tito sa pagtapos sang inaway sa Judea. Sang 70 C.E., ginlaglag ang Jerusalem.

²⁰ Apang, wala na paghulata sang mga Cristiano sa Jerusalem nga makita ina tanan. Sang una nila nga makita nga nagalikup na ang mga hangaway, nahibal-an nila nga ang siudad yara sa makamamatay nga katalagman. Amo man karon, ang instrumento sa paglaglag sa Cristiandad yara na. Gani, pagkahantop gid naton sang katalagman sang Cristiandad, dapat kita ‘magpalagyo sa mga bukid,’ ang duog nga dalangpan ni Jehova paagi sa iya teokratiko nga organisasyon. Ang iban pa nga mga tagna wala nagahatag sing sadsaran sa pagpati nga may yara lang-at nga panahon sa ulot sang una nga pagsalakay sa Cristiandad kag sa iya katapusan nga kahapayan. Sa pagkamatuod, indi na kinahanglan ina nga pagdulog sa inaway. Ang mahagop sing tagipusuon maalamon nga magapalagyo gikan sa Cristiandad karon.

Ang Jerusalem kag ang Cristiandad

²¹ Makibot bala kita nga sadtong nahaunang siglo ang “makangilil-ad nga butang” nagluntad antes gid lamang malaglag ang Jerusalem, samtang karon nagaluntad na ini pagkatapos gid magsugod ang panag-on sang katapusan sining kalibutan? Indi. Sa duha ka higayon, ang “makangilil-ad nga butang” nagluntad sa tion nga luyag ni Jehova nga magpalagyo ang iya katawhan. Sadtong nahaunang siglo, ang mga Cristiano nagpabilin sing makadali sa Jerusalem agod magbantala. (Binuhatan 1:8) Sadtong 66 C.E. lamang, sang malapit na ang kalaglagan, nga nagluntad ang “makangilil-ad nga butang,” nagapaandam sa ila nga magpalagyo. Apang ang pagkamangin “yari” sa modernong-adlaw nga Jerusalem nagakahulugan sang pagpakigbahin sa relihioso nga pagginahom sang Cristiandad.a Imposible alagaron si Jehova sing kalahamut-an sa sinang malain kag apostata nga palibot. Busa, sang temprano pa sang panag-on sang katapusan sining kalibutan ang “makangilil-ad nga butang” nagluntad, nagapaandam sa mga Cristiano nga magpalagyo. Padayon gihapon ang pagpalagyo gikan sa Cristiandad, ang kada isa ginapaandaman nga magpalagyo kon mahantopan niya nga ang “makangilil-ad nga butang” yara na.

²² Apang, mahimo nga mamangkot kita, ano ang nagadul-ong sa sining wala gid ginapaabot nga buhat, ang paglaglag sang militar nga mga elemento gikan sa sulod sang Nasyones Unidas sa Cristiandad? San-o ini matabo? Kag paano ini posible nga makaamot sa paghidait kag kalig-onan sa aton duta? Pagahinun-anonan naton ini nga mga pamangkot sa masunod nga artikulo.

[Footnotes]

Nadumduman Mo Bala?

◻ Ngaa ang tagna ni Jesus nahanungod sa “makangilil-ad nga butang” may modernong-adlaw nga katumanan?

◻ Ano ang “makangilil-ad nga butang” karon, kag kutob san-o ini makita?

◻ Ano ang modernong-adlaw nga Jerusalem sa tagna ni Jesus?

◻ Paano kita ginabuligan sang Lucas 21:20, 21 nga makita ang pagkahilingagawon sang pagpalagyo?

◻ Ano ang “mga bukid” nga palagyohan sang mga mahagop sing tagipusuon?

[Mga Pamangkot sa Pagtinuon]

 1, 2. (a) Ngaa indi gid mapaluntad sang tawo ang paghidait paagi sa mga organisasyon subong sang Nasyones Unidas? (b) Paano ipaluntad sang Dios ang paghidait sa duta?

 3. Sin-o ang nagatinguha nga huptan ang internasyonal nga paghidait kag kalig-onan sadtong kaadlawan ni Jesus, kag ngaa wala gid ini magmadinalag-on?

 4. Ano ang reaksion sang mga Judiyo sa pagbantala ni Jesus? Apang, ano ang amat-amat nga natabo sadtong nahaunang siglo?

5, 6. (a) Ano ang natabo sa relasyon sang mga Judiyo kag Roma? (b) Ano nga paandam ang ginhatag ni Jesus, kag paano sini ginluwas ang kabuhi sang mga Cristiano sang 70 C.E.?

7-9. (a) Paano naton nahibaloan nga ang tagna ni Jesus nahanungod sa paglikup sang mga hangaway sa Jerusalem may labi pa sa isa ka katumanan? (b) Paano ini ginasakdag sang pagbasa sa tolon-an ni Daniel nga may paghangop?

10, 11. Paano ang mga hitabo sa aton siglo kaanggid sadtong nahaunang siglo?

12. Ano ang modernong-adlaw nga “makangilil-ad nga butang?”

13, 14. (a) Anong matahom nga mga pinamulong ang ginhambal sang Cristiandad nahanungod sa “makangilil-ad nga butang”? (b) Ngaa idolatriya ini, kag diin sini ginbutang ang “makangilil-ad nga butang”?

15, 16. Kamusta ang kaangtanan sa ulot sang Cristiandad kag sang mga pungsod nga nagasakdag sa “makangilil-ad nga butang”?

17. (a) Ano ang modernong-adlaw nga Jerusalem? (b) Ano ang matabo sa sini sa ulihi?

18. Ano ang dapat nga himuon sang mga mahagop sing tagipusuon kon mahantopan nila nga ang “makangilil-ad nga butang” yara na?

19, 20. (a) Ano ang ginhimo sang nahaunang siglo nga mga Cristiano sang makita nila nga ginalikupan sang Romanong mga hangaway ang Jerusalem? (b) Ano ang ginarepresentar karon sang “mga bukid,” kag ano ang magatiklod sa mga hanuot sing tagipusuon karon nga magpalagyo didto?

21. Ngaa ang “makangilil-ad nga butang” nagluntad sang matapos ang panag-on sang katapusan sang Jerusalem, samtang sa sining siglo nagluntad ini sa ginsugoran sang panag-on sang katapusan sining sistema?

22. Anong mga pamangkot ang pagasabton pa?