Daw Ano Bala ka Masaligan ang mga Tagna sang Biblia?
ANG mga libro sa maragtas bugana karon. Ining mga kasaysayan sa kon ano ang natabo sang nagligad masami nga makawiwili gid. Samtang ginabasa naton ini, mahimo naton mahanduraw ang mga danyag anay. Ang aton paghanduraw mahimo magatimbuok samtang ang mga tawo, mga lugar, kag mga hitabo daw nagaguwa gikan sa mahipos nga mga pahina.
Ang Biblia amo sina nga libro—isa nga puno sing makakulunyag nga mga kasaysayan sa maragtas. Paagi sa mga pahina sini, makilala naton ang mga lalaki kag mga babayi kaangay nanday Abraham, ang iya asawa nga si Sara, Hari David, Reyna Ester, kag ang Dakung Manunudlo, si Jesucristo. Sa katunayan, makalakat kita upod sa ila, makabati sang ila ginsiling, kag makita ang ila nakita. Apang madamo ang nagakabig sa Biblia nga kapin pa sa isa lamang ka libro sang maragtas. Nagapati sila nga nagaunod ini sang gintawag nga maragtas nga ginsulat sang una. Ngaa amo sina? Bangod ang Biblia puno sing mga pakot, ukon mga tagna.
Apang, daw ano bala ka masaligan ang mga tagna sang Biblia? Kon ang mga tagna sang Biblia natuman sa mga hitabo sang nagligad, indi bala dapat kita magpaabot nga ang mga tagna nahanungod sa palaabuton nga mga hitabo matuman? Binagbinagon naton karon ang pila ka halimbawa agod tan-awon kon bala ang mga tagna sang Biblia masaligan.
Ang Israel kag Asiria sa Entablado sang Kalibutan
Ang manalagna sang Dios nga si Isaias, nga nagsugod sa pagpanagna sang mga 778 B.C.E., nagtagna: “Ang purungpurong sang bugal sang mga palahubog sang Efraim [Israel] tapakon. Kag ang nagakalaya nga bulak sang iya mahimayaon nga katahom nga yara sa ulo sang mapatubason nga nalupyakan mangin subong sang sa nahauna nga luto nga higos sa wala pa ang tingadlaw, kon ang nagatulok sini makakita, ginakaon niya ini sa gilayon nga yari ini sa iya kamot.” (Isaias 28:3, 4) Subong gid sang gintagna, sang tungatunga sang ikawalo nga siglo B.C.E., ang kapital sang Israel, ang Samaria, nangin kaangay sang luto nga higos nga handa pupuon kag kaunon sang mga puwersa militar sang Asiria. Amo gid sina ang natabo sang ginlutos sang mga Asirianhon ang Samaria sang 740 B.C.E.—2 Hari 17:6, 13, 18.
Sang ulihi turno na sang Asiria nga mangin emperyo. Ang kapital sini amo ang Ninive, bantog katama tungod sang mapintas nga pagtratar sa mga bihag nga gintawag ini nga “siudad nga madugo.” (Nahum 3:1) Ginsugo mismo ni Jehova nga Dios ang kalaglagan sang Ninive. Halimbawa, paagi kay manalagna Nahum, ang Dios nagsiling: “Yari karon! ako batok sa imo . . . himuon ko ikaw nga mahigko; kag ibutang ko ikaw subong nga talan-awon. Kag ang tanan nga nagatulok sa imo magapalagyo gikan sa imo kag magasiling, ‘Ang Ninive ginguba!’ ” (Nahum 3:5-7) Gintagna man ni Sofonias ang paglaglag sa Asiria kag ang paghapay sa Ninive. (Sofonias 2:13-15) Ining mga tagna natuman sang 632 B.C.E. sang, sing makakilibot, ang tingob nga puwersa sang hari sang Babilonia nga si Nabopolasar kag ni Cyaxares sang Medo nag-ati kag nagsunog sang Ninive—sing daku gid nga bisan ang lokasyon sang siudad wala mahibalui sa kapin sa 2,000 ka tuig. Ang Emperyo sang Babilonia amo ang masunod nga kagamhanan sa kalibutan.
Ang Kalaglagan sang Babilonia Gintagna
Gintagna sang Biblia nga ang Emperyo sang Babilonia pukanon kag kon paano ang kapital nga siudad sini, ang Babilonia, laglagon. Halos duha ka siglo sing una, si manalagna Isaias nagpaandam nga ang Suba nga Eufrates magamala. Nagaagi ini sa Babilonia, kag ang mga gawang sa suba amo ang importante nga bahin sang mga depensa sang siudad. Ang tagna nagsambit kay Ciro subong ang mandadaug kag nagsiling nga ang “mga ganhaan” sang Babilonia pagabuksan sa mga manlilikop. (Isaias 44:27–45:7) Sing nahisuno, ginpat-od sang Dios nga ang mga ganhaan sang Babilonia sa Eufrates ayon ginpabay-an nga bukas sa tion sang kapiestahan sang gab-i nga ang puwersa ni Ciro nga Daku nagsalakay. Busa, sa walay kabudlayan, nakasulod sila sa siudad paagi sa letso sang suba (riverbed) kag ginbihag ang Babilonia.
Ang istoryador nga si Herodotus nagsulat: “Si Ciro . . . nagpahamtang sang bahin sang iya puwersa sa lugar diin ang Eufrates nagailig pasulod [sa Babilonia] kag sang isa pa ka tropa sa pihak nga bahin diin nagaguwa ang tubig, nga may mando sa duha ka tropa nga piliton nga makasulod sa letso sang suba sa gilayon nga makita nila nga manabaw na ang tubig. . . . Paagi sa ginkutkot nga kanal ginpalikaw niya ang suba pakadto sa linaw (nga isa sadto ka sapa) kag sa sining paagi nagbuhin sing daku sang kadalumon sang tubig sa letso sang suba nga mahimo na ini ubugon, kag ang hangaway sang Persia, nga ginbilin sa Babilonia para sa sinang katuyuan, nagtabok sa suba, nga halos tagahita na lamang sang tawo karon ang kadalumon, kag, nag-agi sa sini, nakasulod sila sa banwa. . . . May piesta sadto, kag bisan samtang ang siudad nagakapukan nagpadayon sila sa pagsaot kag sa pagpangalipay, tubtob narealisar nila kon ano gid ang nagakatabo.”—Herodotus—The Histories, ginbadbad ni Aubrey de Selincourt.
Sadto gid nga gab-i, ginpaandaman ni Daniel, nga manalagna sang Dios, ang hari sang Babilonia nahanungod sa nagapakari nga kalaglagan. (Daniel, kapitulo 5) Ang kubos ka gamhanan nga Babilonia nagluntad mga pila ka siglo pagkatapos sini. Gikan diri, halimbawa, si apostol Pedro nagsulat sang iya unang ginbugna nga sulat sang nahaunang siglo C.E. (1 Pedro 5:13) Apang ang tagna ni Isaias nagsiling: “Ang Babilonia . . . mangin subong sang Sodoma kag Gomorra sang ginlaglag sila sang Dios. Indi na ini pagtawohan.” Nagsiling man ang Dios: “Utdon ko sa Babilonia ang ngalan kag salin kag anak sang anak.” (Isaias 13:19-22; 14:22) Subong sang gintagna, ang Babilonia nangin isa ka tumpok sang kalaglagan sang ulihi. Ang posible nga pagpasag-uli sa sinang dumaan nga siudad mahimo magganyat sa mga turista apang magabilin gihapon sini nga wala sing “anak sang anak.”
Si Daniel—ang manalagna ni Jehova nga didto sa Babilonia sang mapukan ini—may palanan-awon nahanungod sa naglikop nga mga Medo kag mga Persianhon. Nakita niya ang karnero nga lalaki nga may duha ka sungay kag ang kanding nga lalaki nga may dakung sungay sa ulot sang iya mga mata. Gindalasa sang kanding nga lalaki ang karnero nga lalaki kag ginpukan sia, ginpungal ang iya duha ka sungay. Nian ang daku nga sungay sang kanding napungal, kag nag-ulhot ang apat ka sungay sa baylo sini. (Daniel 8:1-8) Subong sang gintagna sang Biblia kag sang ginpalig-on sang maragtas, ang duha sing sungay nga karnero nga lalaki nagalaragway sa Medo-Persia. Ang kanding nga lalaki nagalaragway sa Gresya. Kag kamusta ang “dakung sungay”? Ini amo si Alejandro nga Daku. Sang napungal inang malaragwayon nga dakung sungay, apat ka simbuliko nga sungay (ukon, ginharian) ang nagbulos sa sini. Suno gid sa tagna, sang mapatay si Alejandro, ang apat sang iya mga heneral naggahom—si Ptolemy Lagus sa Egipto kag Palestina; si Seleucus Nicator sa Mesopotamia kag Siria; si Cassander sa Macedonia kag Gresya; kag si Lysimachus sa Thrace kag Asia Minor.—Daniel 8:20-22.
Mga Tagna Tuhoy sa Masanag nga Palaabuton
Ang mga tagna sang Biblia nahanungod sa mga hitabo subong sang paghapay sa Babilonia kag pagpukan sa Medo-Persia mga halimbawa lamang sang madamong Makasulatanhon nga mga tagna nga natuman sang nagligad. Ang Biblia nagaunod man sing mga tagna nahanungod sa masanag nga palaabuton nga pagatumanon bangod sang Mesias, ang Hinaplas sang Dios.
Ang iban nga Mesianikong mga tagna sa Hebreong Kasulatan gin-aplikar kay Jesucristo sang mga manunulat sang Cristianong Griegong Kasulatan. Halimbawa, ang mga manunulat sang Ebanghelyo nagpakita nga si Jesus natawo sa Betlehem, subong sang gintagna ni manalagna Miqueas. (Miqueas 5:2; Lucas 2:4-11; Juan 7:42) Bilang katumanan sang tagna ni Jeremias, ang mga lapsag ginpamatay sang matawo si Jesus. (Jeremias 31:15; Mateo 2:16-18) Ang mga pinamulong sang Zacarias (9:9) natuman sang nagsulod si Cristo sa Jerusalem nga sakay sang isa ka asno. (Juan 12:12-15) Kag sang ginbahinbahin sang mga soldado ang panapton ni Jesus pagkatapos sia ginlansang, gintuman sini ang mga pinamulong sang salmista: “Ginabahinbahin nila sa ila ang akon mga panapton, kag ginapapalaran nila ang akon kunop.”—Salmo 22:18.
Ang iban pa nga Mesianikong mga tagna nagatudlo sa isa ka makalilipay nga tion para sa tawhanon nga rasa. Sa palanan-awon, nakita ni Daniel “ang kaangay sa anak sang tawo” nga nagbaton sing “pagbulut-an kag himaya kag ginharian” gikan kay Jehova, “ang Dumaan sang mga Adlaw.” (Daniel 7:13, 14) Nahanungod sa Mesianikong pagginahom sinang langitnon nga Hari, si Jesucristo, si Isaias nagsiling: “Tawgon ang iya ngalan Makatilingala nga Manuglaygay, Dios nga Gamhanan, Amay nga Nagapadayon, Prinsipe sang Paghidait. Nahanungod sang pagdugang sang iya pagbulut-an kag sang paghidait walay katapusan, sa trono ni David kag sa iya ginharian sa pagpalig-on sini kag sa pagtib-ong sini sa katarungan kag sa pagkamatarong tubtob karon tubtob sa tion nga dinapat-od. Ang kakugi ni Jehova sang mga kasuldadusan magahimo sini.”—Isaias 9:6, 7.
Antes maggahom ang matarong nga paggahom sang Mesias, may importante nga mahanabo. Gintagna man ini sa Biblia. Nahanungod sa Mesianikong Hari, ang salmista nag-amba: “Itaklus ang imo espada sa balikawang, O gamhanan . . . Sa imo pagkahari padayon nga magmadinalag-on; sakay ka bangod sang kamatuoran kag sang pagkamapainubuson kag pagkamatarong.” (Salmo 45:3, 4) Nagapatuhoy sa aton adlaw, ang Kasulatan nagatagna man: “Sa mga adlaw sadto nga mga hari magapatindog ang Dios sang langit sing ginharian nga dili gid malaglag. Kag ang ginharian indi ibilin sa iban nga katawhan. Dugmukon sini kag papason ini tanan nga ginharian, kag ini magapadayon tubtob sa tion nga dinapat-od.”—Daniel 2:44.
Ang Salmo 72 nagahatag sing una nga pagtan-aw sa mga kahimtangan sa idalom sang Mesianikong pagginahom. Halimbawa, “sa iya mga adlaw magalambo ang matarong, kag ang bugana nga paghidait tubtob nga wala na ang bulan.” (Bersikulo 7) Wala na sing pagpigos ukon kasingki. (Bersikulo 14) Wala na sing magutman, kay “may bugana nga uyas sa duta; sa putukputukan sang kabukiran magahapayhapay ini.” (Bersikulo 16) Kag hunahunaa lamang! Matigayon mo ini kag ang iban pa nga mga pagpakamaayo sa dutan-on nga paraiso kon ang karon nga sistema sang mga butang pagabuslan sang ginsaad nga bag-ong kalibutan sang Dios.—Lucas 23:43; 2 Pedro 3:11-13; Bugna 21:1-5.
Sa pagkamatuod, nian, ang mga tagna sang Biblia nagakabagay sang imo pagbinagbinag. Busa, ngaa indi mangabay sa mga Saksi ni Jehova sing dugang pa nga impormasyon? Ang pag-usisa sa mga tagna sang Biblia magabulig sa imo sa paghibalo kon diin na kita sa lakat sang panahon. Magapauswag man ini sa imo tagipusuon sing tudok nga apresasyon kay Jehova nga Dios kag sa iya matahom nga kahimusan para sa dayon nga pagpakamaayo sa tanan nga nagahigugma kag nagatuman sa iya.
[Piktyur sa pahina 5]
Nahibaluan mo bala ang kahulugan sang palanan-awon ni Daniel may kaangtanan sa kanding nga lalaki kag sa karnero nga lalaki?
[Piktyur sa pahina 7]
Mangin didto ka bala sa katumanan sang mga tagna sang Biblia nahanungod sa makalilipay nga pagkabuhi sa paraiso nga duta?