Si Jehova Kaupod Gid Nakon

PANUGIRON NI MAX HENNING

Tuig 1933 sadto, kag bag-o lang gid naggahom si Adolf Hitler sa Alemanya. Apang, wala malingkang ang mga 500 ka Saksi ni Jehova sa Berlin. Madamo nga lamharon ang nagpayunir, ukon bug-os tion nga mga ministro, kag ginbaton pa gani sang iban ang mga asaynment sa iban nga mga pungsod sa Europa. Kami sang akon abyan nga si Wer­ner Flat­ten pirme anay nagapamangkutanay: “Ngaa nagapahimunong lang kita diri, nga nagauyang sang aton tion? Ngaa indi kita magguwa kag magpayunir?”

WALO ka adlaw pagkatapos ako nabun-ag sang 1909, gin-ayop ako sang mahigugmaon nga mag-asawa. Sang 1918 napung-awan sing daku ang amon pamilya sang napatay sing hinali ang gin-ayop man nila nga isa ka bata nga babayi nga manghod sa akon. Wala madugay pagkatapos sadto ginduaw kami sang mga Estudyante sang Biblia, subong amo anay ang pagkilala sa mga Saksi ni Jehova, kag malangkagon nga ginbaton sang akon nag-adoptar nga mga ginikanan ang kamatuoran sa Biblia. Gintudluan man nila ako nga mahangpan ang espirituwal nga mga butang.

Ginhugod ko ang akon tion sa sekular nga pag-eskwela kag nangin isa ka tubero. Apang kapin ka importante, nagpanindugan ako sa espirituwal. Ginsugdan namon ni Wer­ner ang pagpayunir sang Mayo 5, 1933. Nagabisikleta kami padulong sa isa ka banwa nga mga 100 kilometros sa guwa sang Berlin, diin nagtener kami kag nagbantala sa sulod sang duha ka semana. Nian nagbalik kami sa Berlin agod atipanon ang kinahanglanon nga mga butang. Pagkatapos nagbalik kami sa amon teritoryo sa pagbantala sa sulod sang duha pa ka semana.

Nangabay kami nga mag-alagad sa lain naman nga pungsod, kag sang Disiembre 1933 nabaton namon ang asaynment sa anay Yugoslavia. Apang antes kami makahalin, gin-islan ang amon asaynment sing ­Utrecht sa Neth­er­lands. Wala madugay pagkatapos sadto ginbawtismuhan ako. Sadtong mga adlaw wala ginapadaku ang bawtismo; ang ministeryo amo ang importante nga butang. Ang pagsalig kay Jehova sa karon nangin isa ka dalayon nga bahin sa akon kabuhi. Nakasapo ako sing daku nga paumpaw sa mga pulong sang salmista sa Biblia: “Yari karon! Ang Dios amo ang akon kabulig; si Jehova upod sa mga nagatib-ong sang akon kalag.”​—⁠Salmo 54:⁠4.

Pagpayunir sa Netherlands

Wala magdugay pagkatapos kami nakaabot sa Neth­er­lands, gin-asayn kami liwat sa siudad sang Rot­ter­dam. Ang amay kag ang isa ka anak nga lalaki sang pamilya nga gindayunan namon mga payunir man. Pila ka bulan sang ulihi, ang isa ka daku nga balay sa Leer­sum, isa ka banwa nga indi malayo sa ­Utrecht, ginbakal subong isa ka puluy-an para sa mga payunir, kag nagsaylo kami didto ni Wer­ner.

Samtang nagapuyo sa puluy-an sang mga payunir, ginabisikleta namon ang malapit nga mga teritoryo kag naggamit sing awto nga masakyan sang pito ka tawo para sa malayo nga mga teritoryo. Sadto nga tion, isa ka gatos lamang ang mga Saksi sa bug-os nga Neth­er­lands. Sa karon, 60 ka tuig sang ulihi, ang teritoryo nga ginpanghikutan namon gikan sa sadtong puluy-an sang mga payunir may kapin na sa 4,000 ka manugbantala sa mga 50 ka kongregasyon!

Nangabudlay kami sing lakas, tubtob sa 14 ka oras sa ministeryo kada adlaw, kag nagpahalipay ini sa amon. Ang pangunang tulumuron amo ang pagpahamtang sing madamo nga literatura subong posible. Kinaandan nga nagabilin kami sing kapin sa isa ka gatos ka pulyeto sa mga interesado sa sulod sang isa ka adlaw. Ang pagbalik-duaw kag paghiwat sang mga pagtuon sa Biblia sadto nga tion indi pa bahin sang amon regular nga hilikuton.

Sang isa ka adlaw kami sang akon kaupod nagpanghikot sa banwa sang Vrees­wijk. Samtang nagapanaksi sia sa isa ka tawo sa ganhaan sang isa ka kuta sang militar, ginhinguyang ko ang tion sa pagbasa sang akon Biblia. Madamo ini sing pula kag asul nga kurit. Sang ulihi, ang isa ka panday nga nagaobra sing atop sa malapit nagpaandam sa tawo sa ganhaan nga mahimo nga isa ako ka espiya. Subong resulta, gindakop ako sa amo man nga adlaw samtang nagapanaksi sa isa ka manugbantay sang tiangge, kag ginkumpiskar ang akon Biblia.

Gindala ako sa hukmanan. Didto ginsumbong nga ang mga marka sa akon Biblia isa ka panikasog nga drowingon ang kuta. Ginhukman ako nga nakasala kag ginpamatbatan sang hukom sing duha ka tuig nga pagkabilanggo. Apang, gin-apelar ang kaso, kag nahilway ako sa kasal-anan. Malipayon gid ako nga nahilway, apang labi ako nga malipayon sang gin-uli ang akon Biblia upod ang mga nota sini!

Sang tig-ilinit sang 1936, ginhinguyang namon ni Rich­ard Brau­ning, isa sang mga payunir sa puluy-an, ang tig-ilinit sa pagbantala sa naaminhan nga bahin sang pungsod. Sa una nga bulan, naghinguyang kami sing 240 ka oras sa ministeryo kag nagpahamtang sing tuman kadamo nga literatura. Nagpuyo kami sa isa ka tolda kag gin-atipan namon ang tanan nga kinahanglanon namon, pagpanglaba, pagluto, kag iban pa.

Sang ulihi ginsaylo ako sa sakayan nga ginhingadlan Light­bearer, nga nangin bantog sa naaminhan sang Neth­er­lands. Lima ka payunir ang nagapuyo sa sakayan, kag bangod sini nalab-ot namon ang madamo nga naligwin nga teritoryo.

Dugang Pa nga mga Pribilehiyo

Sang 1938, gintangdo ako nga isa ka alagad sang sona, subong amo anay ang pagtawag sa mga manugtatap sang sirkito sang mga Saksi ni Jehova. Gani ginbiyaan ko ang Light­bearer kag nagsugod sa pagduaw sa mga kongregasyon kag sa napain nga mga Saksi sa tatlo ka probinsia sa bagatnan.

Bisikleta lamang ang amon salakyan. Sa masami gid isa ka bug-os nga adlaw ang ginahinguyang sa paglakbay halin sa isa ka kongregasyon ukon grupo sang mga interesado padulong sa masunod naman. Lakip sa mga siudad nga akon ginduaw amo ang Breda, nga akon ginapuy-an karon. Sadtong tion, wala sing kongregasyon sa Breda kundi isa lamang ka tigulang na nga Saksi nga mag-asawa.

Samtang nagaduaw ako sa kauturan sa Lim­burg, gin-agda ako nga sabton ang madamo nga pamangkot sang isa ka minero nga si Johan Pieper. Nagtindog sia sing malig-on para sa kamatuoran sang Biblia kag nangin isa ka maisog nga manugbantala. Pagligad sang apat ka tuig ginbilanggo sia sa isa ka kampo konsentrasyon, diin naghinguyang sia sing tatlo ka tuig kag tunga. Sang makaguwa sia makugi nga nagbantala sia liwat, kag karon isa gihapon sia ka matutom nga gulang. Yadtong diutay nga kongregasyon sang 12 ka Saksi sa Lim­burg nag-uswag na karon tubtob sa 17 ka kongregasyon nga may mga 1,550 ka manugbantala!

Sa Idalom sang Tikod sang mga Nazi

Sang Mayo 1940 ginsalakay sang mga Nazi ang Neth­er­lands. Ginpadala ako sa sanga talatapan sang Watch Tower Society sa Am­ster­dam. Dapat namon padayunon ang amon hilikuton upod ang daku gid nga paghalong, amo kon ngaa gin-apresyar gid namon ang isa ka hulubaton sa Biblia: “Ang isa ka matuod nga kaupod . . . isa ka utod nga natawo tungod sa kapiutan.” (Hulubaton 17:17) Ang mabakod nga higot sang paghiusa nga nagpadayon sa sining tion sang kahuol may daku nga epekto sa akon espirituwal nga pag-uswag, kag ginkondisyon ako sini para sa mabudlay pa nga mga adlaw nga magaabot.

Ang akon asaynment amo ang pagdumala sa pagdul-ong sing literatura sa mga kongregasyon, nga sa masami ginahimo sang mga cou­rier. Ang mga Gestapo pirme nagapangita sing pamatan-on nga mga lalaki agod patrabahuon sing pilit sa Alemanya, gani Cristianong utod nga mga babayi ang gingamit namon subong mga cou­rier. Sang ulihi si Wilhelmina Bak­ker, nga nakilal-an subong Non­nie, ginpadala sa amon gikan sa The ­Hague, kag gin-updan ko sia sa duog nga ginapanaguan sang amon manugtatap sang sanga nga si Ar­thur Win­kler. Agod indi mangin hilmunon, nagpanapot ako kaangay sang isa ka Olandes nga mangunguma, nga nagasuksok sing bakya, kag gin-updan si Non­nie sa street­car. Sang ulihi nabatian ko nga binudlayan sia sa pagpugong sang iya pagkadlaw, kay sa banta niya hilmunon gid ako.

Sang Oktubre 21, 1941, ang bodega sang literatura kag mga papeles sa Am­ster­dam gintugyan sa mga kaaway. Sa tion sang pagsalakay sang mga Gestapo, gindakop sanday Win­kler kag Non­nie. Sang gindala sila sa bilangguan, nabatian nila ang duha ka ahente sang mga Gestapo nga nagahambalanay tuhoy sa ginlagas nila nga “isa ka magamay nga tawo nga itom sing buhok” apang wala na nila makita sa tunga sang magutok nga mga kalye. Maathag gid nga ako ang ila ginahambalan, gani nangita si Win­kler sing paagi nga pahibal-on ang kauturan. Sa gilayon, ginsaylo ako sa The ­Hague.

Si Non­nie ginpaguwa sa bilangguan, kag nagbalik sia sa The ­Hague agod magpayunir. Nakita ko sia liwat didto. Apang sang gindakop ang alagad sang kongregasyon sa Rot­ter­dam, ginpadala ako agod magbulos sa iya. Sang ulihi ang alagad sang kongregasyon sa Kongregasyon sang ­Gouda gindakop, kag ginsaylo ako didto agod buslan sia. Sang ulihi gid man, sang Marso 29, 1943, nadakpan ako. Samtang ginausisa ko ang amon pundo nga mga literatura sa Biblia, ginkibot ako sang mga Gestapo.

Luwas sa mga literatura sa Biblia nga nakay-ag sa ibabaw sang lamesa, yara man ang isa ka listahan sang mga ngalan sang Cristianong kauturan nga mga lalaki kag mga babayi, apang sa kodigo nga porma. Sa kalisang, nangamuyo ako kay Jehova nga hatagan niya ako sing paagi agod maalimgan ang mga hilway pa sa pagbantala. Lipod sa ila, gintakpan ko sang akon kamot ang listahan sang mga ngalan kag ginkumos ini sa akon palad. Nian nangayo ako sing permiso nga magkadto anay sa kasilyas, diin gingisigisi ko ang listahan kag ginhulog sa kasilyas.

Kon yara sa sining mabudlay nga mga kahimtangan, nakatuon ako sa pagkuha sing kusog gikan sa mga pagpakig-angot ni Jehova sa iya katawhan sang nagligad kag gikan sa iya ginasaad nga mga pagluwas. Amo ini ang isa ka inspirado nga pasalig nga pirme ko madumduman: “Kon wala kuntani si Jehova sa aton luyo sang nagtindog ang mga tawo batok sa aton, nian kuntani nalamon na nila kita sing buhi.”​—⁠Salmo 124:​2, 3.

Mga Bilangguan kag mga Kampo Konsentrasyon

Gindala ako sa bilangguan sang Rot­ter­dam, diin nagpasalamat ako nga dala ko ang akon Biblia. Dala ko man ang libro nga Salvation, mga bahin sang libro nga Children, kag madamo ako sing tion sa pagbasa sining tanan nga literatura. Pagligad sang anom ka bulan nagmasakit ako sing grabe kag gindala ako sa ospital. Antes ako maghalin sa bilangguan, gintago ko ang mga literatura sa idalom sang kutson sang katre. Sang ulihi nabatian ko nga ang isa pa ka Saksi, si Piet Broert­jes, ginsaylo sa akon selda kag natukiban niya ini. Sa amo ang mga literatura ginagamit sa pagpalig-on sa iban pa sa pagtuo.

Sang mag-ayo ako ginsaylo ako sa isa ka bilangguan sa The ­Hague. Samtang didto nakilala ko si Leo C. van der Tas, isa ka estudyante sa abogasiya nga nabilanggo bangod sang pagpamatok sa pagpanakop sang mga Nazi. Wala pa gid sia anay makabati tuhoy sa mga Saksi ni Jehova, kag nakahigayon ako nga mapanaksihan sia. Kon kaisa ginapukaw niya ako sa tungang-gabi kag mamangkot. Indi niya matago ang iya pagdayaw sa mga Saksi, labi na sang mahibal-an niya nga paguwaon kami kon pirmahan lamang namon ang isa ka dokumento nga nagasikway sang amon pagtuo. Pagkatapos sang inaway, si Leo nangin abogado kag ginpangapinan niya ang madamo nga legal nga mga kaso sang Watch Tower Society nga may kaangtanan sa kahilwayan sa pagsimba.

Sang Abril 29, 1944, ginpasakay ako sa isa ka tren para sa isa ka makaalantos gid nga 18-adlaw nga paglakbay padulong sa Alemanya. Sang Mayo 18 ginbilanggo ako sa kampo konsentrasyon sang Bu­chen­wald. Tubtob sang ginhilway kami sang puwersa sang mga Alyado halos isa ka tuig sang ulihi, ang kabuhi didto indi malaragway sa kabudlayon. Linibo ang napatay, ang madamo sini nasaksihan gid namon. Sanglit nangindi ako nga magtrabaho sa isa ka malapit nga pabrika nga nagapanghimo sing mga materyales para sa inaway, ginpatrabaho ako sa imburnal.

Isa ka adlaw ginbombahan ang pabrika. Madamo ang nagkinuyampad padulong sa mga kuwartel agod magpalipod, samtang ang iban naman nagdinalagan padulong sa kagulangan. Naigo sang nagtalang nga mga bomba ang kuwartel, kag nasunog ang kagulangan bangod sang nagasagrab nga mga bomba. Maka­kulugmat gid yadto tan-awon! Madamo ang nasunog nga buhi! Nakakita ako sing maayo nga palanaguan, kag sang mapalong na ang sunog, indi maisip nga mga bangkay ang ginlabayan ko sang magbalik ako sa kampo.

Nahibaluan sang kalabanan nga tawo karon ang makangilidlis nga mga butang tuhoy sa Nazi Holo­caust. Nagapasalamat ako kay Jehova nga ginpalig-on niya ang akon panghunahuna, amo kon ngaa ang makakulugmat nga mga butang nga naeksperiensiahan ko sadto wala mangibabaw sa akon panghunahuna sa bug-os nga tinuig. Kon dumdumon ko ang panahon nga nabilanggo ako, ang nagapangibabaw nga balatyagon sa akon amo ang kalipay bangod nahuptan ko ang akon integridad kay Jehova sa himaya sang iya ngalan.​—⁠Salmo 124:​6-8.

Hilikuton sa Tapos sang Inaway

Sang makaguwa ako sa bilangguan kag nakabalik sa Am­ster­dam, nagdiretso ako sa sanga talatapan agod mangayo sing asaynment. Nalangkag gid ako nga pahibaluon kon ano ang mga nagkalatabo sang wala ako. Nagatrabaho na didto si Non­nie. Sang hingapusan nga tuig sang inaway, nag-alagad sia subong manugdul-ong sing mga literatura sa Biblia sa mga kongregasyon. Wala na sia madakpi liwat, apang madamong beses nga diutayan lang sia madakpan.

Nagpayunir ako sa malip-ot nga tion sa Haar­lem, apang sang 1946, ginpangabay ako nga ­magkadto sa sanga sa Am­ster­dam agod magtrabaho sa Ship­ping De­part­ment. Sang talipuspusan sang 1948, nagpakasal kami ni Non­nie, kag naghalin kami sa sanga agod magpayunir. Ang amon teritoryo amo ang Assen. Napulog-duha ka tuig antes sini didto namon ginhinguyang ni Rich­ard Brau­ning ang tig-ilinit, nagapuyo sa isa ka tolda kag nagabantala. Nabatian ko nga si Rich­ard napatay sang gintiro sia padulong sa isa ka kampo konsentrasyon.

Ang tion sang akon pagkabilanggo naghalit sa akon panglawas. Pagligad sang anom ka tuig sa tapos ako makaguwa sa Buchen­wald, apat ka bulan nga nagparumatay ako sa higdaan bangod sang balatian. Mga tinuig sang ulihi, sang 1957, nagmasakit ako sing anos sa bug-os nga tuig. Nagluya ang akon lawas, apang mabaskog gihapon ang akon espiritu sa pagpayunir. Sang nagamasakit ako, ginhimuslan ko ang tanan nga kahigayunan sa pagpanaksi. Ginabatyag ko nga ining espiritu sa pagpayunir amo anay ang isa ka importante nga butang kon ngaa wala ko gintugutan ang akon balatian nga himuon ako nga mangin isa ka inutil balatianon nga tawo. Determinado kami ni Non­nie nga padayunon ang bug-os tion nga pag-alagad tubtob ginatugot sang amon panglawas.

Sang mag-ayo ako, ginpadala kami sa siudad sang Breda. Pagligad ini sang 21 ka tuig sa tapos sang una ko nga pagduaw sa siudad subong isa ka alagad sang sona. Sang mag-abot kami sang 1959, may yara isa ka gamay nga kongregasyon sang 34 ka Saksi. Sa karon, 37 ka tuig sang ulihi, nag-uswag ini tubtob sa anom ka kongregasyon nga may kapin sa 500 ka Saksi, nga nagatipon sa tatlo ka Kingdom Hall! Sa amon lokal nga mga miting kag sa mga asambleya, madamo kami sing makita nga nakabaton sing ihibalo sa kamatuoran sang Biblia subong resulta sang pila namon ka panikasog. Pirme namon ginabatyag ang kaangay sa ginbatyag ni apostol Juan sang magsulat sia: “Wala na ako sing kabangdanan sa pagkalipay nga labi pa sini, sa pagpamati nga ang akon mga anak nagapadayon sa paglakat sa kamatuoran.”​—⁠3 Juan 4.

Tigulang na kami karon. Otsentay seis anyos na ako kag si Non­nie 78, apang dapat ko isiling nga ang pagpayunir isa ka makapapagros nga hilikuton. Sugod sang magkari ako sa Breda, nalandas ko ang kalabanan nga problema sa lawas nga nakuha ko sang mabilanggo ako. Nakahinguyang man ako sing madamong mapatubason nga tinuig sa pag-alagad kay Jehova.

Ang pagbalikid sa madamong tinuig sang mabungahon nga pag-alagad isa ka tuburan sang kalipay para sa amon nga duha. Ginapangamuyo namon sa adlaw-adlaw nga hatagan pa kami ni Jehova sing espiritu kag kusog agod makapadayon sa pag-alagad sa iya tubtob nagaginhawa kami. Sing masinaligon, ginapabutyag namon ang amon kaugalingon paagi sa mga pulong sang salmista: “Yari karon! Ang Dios amo ang akon kabulig; si Jehova upod sa mga nagasakdag sang akon kalag.”​—⁠Salmo 54:⁠4.

[Retrato sa pahina 23]

Nagatindog kami sa tupad sang tolda nga gingamit namon samtang nagapayunir sang katuigan 1930

[Retrato sa pahina 23]

Ang sakayan nga gingamit namon sa paglab-ot sa nabaw-ing nga teritoryo

[Retrato sa pahina 23]

Sang gin-interbyu ako sa isa ka programa sang kombension sang 1957

[Retrato sa pahina 24]

Upod sa akon asawa karon