Ang Kasuguan Sang Wala Pa si Cristo

“Daw ano ang paghigugma ko sang imo kasuguan! Ginapamalandungan ko ini sa bug-os nga adlaw.”​—⁠SALMO 119:⁠97.

 1. Ano ang nagakontrol sa mga hulag sang mga butang sa langit?

HALIN sa pagkabata, si Job mahimo gid nga nagatangla anay sa kabituunan nga may katingala. Mahimo gid nga gintudluan sia sang iya mga ginikanan sang mga ngalan sang dalagku nga mga konstelasyon kag sang ila nahibaluan nahanungod sa kasuguan nga nagakontrol sang paghulag sang mga konstelasyon sa kahawaan. Kay man, gingamit anay sang mga tawo sang dumaan nga tion ang dalayon nga hulag sining madamo, matahom nga kabituunan sa pagtanda sang pagbaylo sang mga panahon. Apang sa bug-os nga tion sang iya pagtangla sa mga bituon nga may katingala, wala mahibal-an ni Job kon anong gamhanan nga mga puwersa ang nagahugpong sa sini. Sa amo, daw indi sia makasabat sang ginpamangkot sia ni Jehova nga Dios: “Nahangpan mo bala ang kasuguan sang langit?” (Job 38:​31-33, The New Jerusalem Bible) Huo, ang kabituunan ginakontrol sang kasuguan​—⁠kasuguan nga tuman ka sibu kag masibod nga indi ma­hangpan sing bug-os bisan sang mga sientipiko karon.

 2. Ngaa sarang masiling nga ang tanan nga tinuga ginakontrol sang kasuguan?

² Si Jehova amo ang Supremo nga Manughatag sing kasuguan sa uniberso. Ang tanan niya nga binuhatan ginakontrol sang kasuguan. Ang iya hinigugma nga Anak, “ang panganay sang tanan nga tinuga,” matutom nga nagtuman sang kasuguan sang iya Amay antes magluntad ang pisikal nga uniberso! (Colosas 1:15) Ang mga anghel ginakontrol man sang kasuguan. (Salmo 103:20) Bisan gani ang mga sapat ginakontrol sang kasuguan kay ginatuman nila ang duna nga mga sugo nga ginsangkap sa ila sang ila Manunuga.​—⁠Hulubaton 30:​24-28; Jeremias 8:⁠7.

 3. (a) Ngaa nagakinahanglan ang katawhan sing kasuguan? (b) Sa anong paagi gingamhan ni Jehova ang pungsod sang Israel?

³ Kamusta naman ang katawhan? Bisan pa ginpakamaayo kita sing mga dulot subong sang intelihensia, moralidad, kag espirituwalidad, kinahanglan gihapon naton ang isa ka kasangkaron sang balaan nga kasuguan agod tuytuyan kita sa paggamit sining mga ikasarang. Ang aton unang mga ginikanan, sanday Adan kag Eva, himpit anay, amo kon ngaa diutay lamang nga kasuguan ang ginkinahanglan sa pagtuytoy sa ila. Ang gugma sa ila langitnon nga Amay dapat naghatag sa ila sing daku nga rason sa pagtuman sing malipayon. Apang naglalis sila. (Genesis 1:​26-28; 2:​15-17; 3:​6-19) Subong resulta, nag-anak sila sing makasasala nga mga tinuga nga nagkinahanglan sing madamong dugang pa nga kasuguan agod mag-aman sing pagtuytoy. Sa pagligad sang tion, mahigugmaon nga ginhatag ni Jehova ining kinahanglanon. Ginhatagan niya si Noe sing espisipiko nga kasuguan nga dapat niya ipaalinton sa iya pamilya. (Genesis 9:​1-7) Mga siglo sang ulihi, paagi kay Moises, ginhatagan sang Dios ang bag-ong pungsod sang Israel sing isa ka detalyado, nasulat nga Kasuguan. Amo ini ang una nga tion nga gingamhan ni Jehova ang isa ka bug-os nga pungsod paagi sa balaan nga kasuguan. Ang pag-usisa sadtong Kasuguan magabulig sa aton agod mahangpan ang importante nga papel sang balaan nga kasuguan sa kabuhi sang mga Cristiano karon.

Ang Mosaikong Kasuguan​—⁠Ang Katuyuan Sini

 4. Ngaa nangin hangkat sa pinili nga mga kaliwat ni Abraham ang magpatubas sing ginsaad nga Binhi?

⁴ Si apostol Pablo, isa ka maukod nga estudyante sang Kasuguan, namangkot: “Ngaa, nian, may Kasuguan?” (Galacia 3:19) Sa pagsabat sini, dapat naton dumdumon nga si Jehova nanaad sa iya abyan nga si Abraham nga ang kaliwat sang iya pamilya magapatubas sing Binhi nga magadala sing dakung mga pagpakamaayo sa tanan nga pungsod. (Genesis 22:18) Apang may hangkat diri: Ang pinili nga mga kaliwat ni Abraham, ang mga Israelinhon, indi tanan mga indibiduwal nga naghigugma kay Jehova. Sa pagligad sang tion, ang kalabanan sa ila nangin batinggilan, rebelyuso​—⁠ang iban daw indi makontrol! (Exodo 32:​9; Deuteronomio 9:⁠7) Para sa sining mga tawo, nangin katapo sila sang katawhan sang Dios bangod lamang sang ila pagkabun-ag, indi bangod ginpili nila ini.

 5. (a) Ano ang gintudlo ni Jehova sa mga Israelinhon paagi sa Mosaikong Kasuguan? (b) Ginhimo ang Kasuguan para sa anong katuyuan tuhoy sa paggawi sang mga sumalakdag sini?

⁵ Paano ini nga katawhan nakapatubas kag nakabenepisyo sa ginsaad nga Binhi? Sa baylo nga kontrolon sila kaangay sang mga robot, gintudluan sila ni Jehova paagi sa kasuguan. (Salmo 119:​33-35; Isaias 48:17) Sa katunayan, ang Hebreong tinaga para sa “kasuguan,” toh·rahʹ, nagakahulugan sing “instruksion.” Ano ang gintudlo sini? Una sa tanan, gintudlo sini sa mga Israelinhon nga kinahanglan nila ang Mesias, nga magatubos sa ila gikan sa ila makasasala nga kahimtangan. (Galacia 3:24) Nagtudlo man ang Kasuguan sing diosnon nga kahadlok kag pagkamatinumanon. Nahisanto sa saad kay Abraham, dapat mag-alagad ang mga Israelinhon subong mga saksi ni Jehova sa tanan nga iban pa nga pungsod. Gani dapat nga ang Kasuguan magtudlo sa ila sing isa ka dungganon, halangdon nga kasuguan sang paggawi nga magahimaya kay Jehova; magabulig ini sa Israel sa pagpabilin nga napain gikan sa malaut nga mga buhat sang mga pungsod sa palibot nila.​—⁠Levitico 18:​24, 25; Isaias 43:​10-12.

 6. (a) Mga pila ang palatukuran sang Mosaikong Kasuguan, kag ngaa indi dapat kabigon nga sobra ini? (Tan-awa ang foot­note.) (b) Ano nga paghantop ang matigayon naton paagi sa pagtuon sa Mosaikong Kasuguan?

⁶ Indi katingalahan, nian, nga ang Mosaikong Kasuguan nagaunod sing madamong palatukuran​—⁠kapin sa 600 tanan.a Ining nasulat nga kasuguan nangin tuytoy sa pagsimba, panguluhan, moral, katarungan, sa pagkaon pa gani kag sa pagpaninlo para sa ikaayong-lawas. Apang, nagakahulugan bala ina nga ang Kasuguan isa lamang anay ka kabug-usan sang walay pasunaid nga mga regulasyon kag talangkod nga mga sugo? Indi gid! Ang pagtuon sa sining Kasuguan nagatanyag sing daku nga paghantop sa mahigugmaon nga personalidad ni Jehova. Binagbinaga ang pila ka halimbawa.

Ang Kasuguan nga Nagpakita sing Kaluoy kag Kaawa

7, 8. (a) Paano ginpadaku sang Kasuguan ang kaluoy kag kaawa? (b) Paano ginpatuman ni Jehova sing maluluy-on ang Kasuguan sa kaso ni David?

⁷ Ginpadaku sang Kasuguan ang kaluoy kag kaawa, ilabi na para sa mga kubos ukon walay mahimo. Ang balo nga mga babayi kag mga ilo pinasahi nga ginsambit nga dapat amligan. (Exodo 22:​22-24) Ang mga sapat nga gingamit sa pagpangabudlay gin-amligan gikan sa pagpamintas. Gintahod ang sadsaran nga mga kinamatarong sa mga propiedad. (Deuteronomio 24:10; 25:⁠4) Samtang ginpatuman sang Kasuguan ang kamatayon nga silot para sa pagpatay, naghimo ini sing maluluy-on nga aman para sa mga kaso sang aksidente nga pagpatay. (Numero 35:11) Mahimo gid nga ang Israelinhon nga mga hukom ginhatagan sing kahilwayan sa pagdesisyon sa silot nga ipadapat sa pila ka sala, depende sa panimuot sang nakasala.​—⁠Ipaanggid ang Exodo 22:7 kag Levitico 6:​1-7.

⁸ Nagpakita si Jehova sing huwaran para sa mga hukom paagi sa pag-aplikar sang Kasuguan nga may kalig-on kon kinahanglanon apang may kaluoy kon posible. Si Hari David, nga nakasala sing panghilahi kag pagpatay, ginpakitaan sing kaluoy. Indi buot silingon nga wala sia ginsilutan, kay wala sia gintamingan ni Jehova gikan sa makapasubo nga mga resulta sang iya sala. Apang, bangod sang katipan sa Ginharian kag bangod si David isa ka maluluy-on nga tawo kag nagpakita sia sing mahinulsulon gid nga tagipusuon, wala sia ginpatay.​—⁠1 Samuel 24:​4-7; 2 Samuel 7:16; Salmo 51:​1-4; Santiago 2:⁠13.

 9. Ano ang papel sang gugma sa Mosaikong Kasuguan?

⁹ Dugang pa, ginpadaku sang Mosaikong Kasuguan ang gugma. Handurawa lamang kon ang isa sang mga pungsod karon may kasuguan nga nagapatuman gid sing gugma! Sa amo, wala lamang gindumilian sang Mosaikong Kasuguan ang pagpatay; nagsugo ini: “Dapat mo higugmaon ang imo isigkatawo subong sang imo kaugalingon.” (Levitico 19:18) Wala lamang gindumilian sini ang dimatarong nga pagpakig-angot sa dumuluong nga pumuluyo; nagsugo ini: “Dapat mo sia higugmaon subong sang imo kaugalingon, kay nangin dumuluong kamo sa duta sang Egipto.” (Levitico 19:34) Wala lamang gindumilian sini ang panghilahi; ginsugo sini ang bana nga pahalipayon ang iya asawa! (Deuteronomio 24:⁠5) Sa tulun-an sang Deuteronomio lamang, ang Hebreong mga tinaga nga nagapatuhoy sa kinaiya nga gugma gingamit sing mga 20 ka beses. Ginpasalig ni Jehova ang mga Israelinhon sang iya mismo gugma​—⁠sang una, sa karon, kag sa palaabuton. (Deuteronomio 4:37; 7:​12-14) Sa pagkamatuod, ang labing daku nga sugo sa Mosaikong Kasuguan amo anay: “Higugmaon mo si Jehova nga imo Dios sa bug-os mo nga tagipusuon kag sa bug-os mo nga kalag kag sa bug-os mo nga kusog.” (Deuteronomio 6:⁠5) Nagsiling si Jesus nga ang bug-os nga Kasuguan napasad sa sining sugo, upod sa sugo nga higugmaon ang isigkatawo. (Levitico 19:18; Mateo 22:​37-40) Indi katingalahan nga ang salmista nagsulat: “Daw ano ang paghigugma ko sang imo kasuguan! Ginapamalandungan ko ini sa bug-os nga adlaw.”​—⁠Salmo 119:⁠97.

Ang Pag-abuso sa Kasuguan

10. Paano gintamod sang kalabanan nga mga Judiyo ang Mosaikong Kasuguan?

¹⁰ Daw ano ka makapasubo, nian, nga ang Israel sa kabilugan wala mag-apresyar sa Mosaikong Kasuguan! Ginlapas sang katawhan ang kasuguan, ginsikway ini, ukon ginkalimtan pa gani ini. Gindagtaan nila ang putli nga pagsimba sing makangilil-ad nga relihiosong mga buhat sang iban nga mga pungsod. (2 Hari 17:​16, 17; Salmo 106:​13, 35-38) Kag ginlapas man nila ang Kasuguan sa iban pa nga mga paagi.

11, 12. (a) Paano ang mga grupo sang relihiosong mga lider naghimo sing kahalitan sa tapos sang mga adlaw ni Esdras? (Tan-awa ang kahon.) (b) Ngaa ginbatyag sang dumaan nga mga rabbi nga kinahanglan “lambayan ang Kasuguan”?

¹¹ Ang iban sang daku nga halit sa Kasuguan ginhimo sang mga tawo mismo nga nagpangangkon nga amo ang nagatudlo kag nagaamlig sini. Natabo ini sa tapos sang mga adlaw sang matutom nga escriba nga si Esdras sang ikalima nga siglo B.C.E. Si Esdras nagpakig-away sing lakas batok sa malaut nga mga impluwensia sang iban nga mga pungsod kag ginpadaku niya ang pagbasa kag pagtudlo sang Kasuguan. (Esdras 7:10; Nehemias 8:​5-8) Ang iban nga mga manunudlo sang Kasuguan nagpangangkon nga ginasunod nila ang mga tikang ni Esdras kag nagtukod sila sing gintawag nga “Dakung Sinagoga.” Lakip sa mga hulubaton sini amo ang panuytoy: “Lambayi ang Kasuguan.” Nangatarungan ining mga manunudlo nga ang Kasuguan daw subong sang isa ka hamili nga hardin. Agod nga wala sing bisan sin-o ang makasulod sa sining hardin paagi sa paglapas sang kasuguan sini, naghimo sila sing dugang pa nga kasuguan, ang “Oral nga Kasuguan,” agod punggan ang katawhan sa paghimo sini nga sala.

¹² Ang iban mahimo mangatarungan nga may rason ang Judiyong mga lider sa pagbatyag sing subong sini. Sa tapos sang adlaw ni Esdras ang mga Judiyo gingamhan sang dumuluong nga mga kagamhanan, ilabi na sang Gresya. Agod pamatukan ang impluwensia sang Griegong pilosopiya kag kultura, nag-utwas sa tunga sang mga Judiyo ang mga grupo sang relihiosong mga lider. (Tan-awa ang kahon, pahina 10.) Sang ulihi ginkompetensiahan kag ginlabawan pa gani sang iban sining mga grupo ang Levitico nga pagkasaserdote subong mga manunudlo sang Kasuguan. (Ipaanggid ang Malaquias 2:⁠7.) Sang 200 B.C.E., ang oral (wala masulat) nga kasuguan amat-amat nga nagsulod sa kabuhi sang mga Judiyo. Sang primero ining kasuguan indi dapat isulat, kay basi kabigon ini nga katupong sang nasulat nga Kasuguan. Apang sing amat-amat, ang tawhanon nga panghunahuna gin-una sa panghunahuna sang Dios, amo kon ngaa sang ulihi ginguba gid sining “lambay” ang “hardin” mismo nga dapat amligan sini.

Ang Pagdagta sang Fariseismo

13. Paano ginpakamatarong sang pila ka Judiyong relihiosong mga lider ang paghimo sing madamo nga pagsulundan?

¹³ Nangatarungan ang mga rabbi nga sanglit himpit ang Torah, ukon ang Mosaikong Kasuguan, dapat sini masabat ang tanan nga pamangkot nga mahimo mag-utwas. Wala gid sing katahuran ini nga panghunahuna. Sa kamatuoran, naghatag ini sa mga rabbi sing pahanugot nga gamiton ang tuso nga tawhanon nga pangatarungan, nga subong bala ang Pulong sang Dios amo ang sadsaran sang mga pagsulundan sa tanan nga sahi sang hulusayon​—⁠ang iban personal, ang iban witiwiti lamang nga mga butang.

14. (a) Paano ginpasobrahan sang Judiyong relihiosong mga lider nga ang sugo sa Kasulatan nga dapat magpain gikan sa mga pungsod nangin dimakasulatanhon? (b) Ano ang nagapakita nga ang rabbiniko nga mga pagsulundan napaslawan sa pag-amlig sa mga Judiyo gikan sa paganong mga impluwensia?

¹⁴ Makapila natabo nga ginpasobrahan sang relihiosong mga lider ang pag-aplikar sang mga sugo sa Kasulatan. Halimbawa, ginpatuman anay sang Mosaikong Kasuguan ang pagpain gikan sa mga pungsod, apang ginpalig-on sang mga rabbi ang isa ka porma sang dimakatarunganon nga pagtamay sa bisan anong butang nga indi Judiyo. Gintudlo nila nga indi dapat biyaan sang isa ka Judiyo ang iya baka sa isa ka balay-dalayunan sang mga Gentil, kay ang mga Gentil “ginasuspetsahan nga nagahulid sa mga sapat.” Wala ginatugutan ang isa ka Judiyong babayi nga buligan ang isa ka Gentil nga babayi sa pagpanganak bangod paagi sa paghimo sini “nagabulig [sia] sa pag-anak sing isa ka bata para sa idolatriya.” Sanglit wala sila sing salig sa gym­nasium sang mga Griego, gindumilian sang mga rabbi ang tanan nga atletiko nga ehersisyo. Ginapamatud-an sang maragtas nga walay sapayan sining tanan, wala gihapon maamligan ang mga Judiyo gikan sa pagtuluuhan sang mga Gentil. Sa katunayan, gintudlo mismo sang mga Fariseo ang paganong doktrina sang mga Griego tuhoy sa pagkadimamalatyon sang kalag!​—⁠Ezequiel 18:⁠4.

15. Paano ginpatiko sang Judiyong relihiosong mga lider ang kasuguan tuhoy sa pagpaputli kag incesto?

¹⁵ Ginpatiko man sang mga Fariseo ang kasuguan sa pagpaputli. Ginsiling kuno anay nga paputlion sang mga Fariseo ang adlaw kon mahatagan sila sing kahigayunan. Ginsambit sa ila kasuguan nga ang pagkaatrasar lamang sa “pagkadto sa kasilyas” magadagta sa isa ka tawo! Ang pagpanghugas sing kamot nangin isa ka masibod nga rito, bangod sang pagsulundan kon diin nga kamot ang dapat unahon hugasan kag kon paano. Ang mga babayi labi na nga ginakabig nga mahigko. Pasad sa Makasulatanhon nga sugo nga indi “magpalapit” sa bisan sin-o nga himata (sa kamatuoran isa ka sugo batok sa incesto), ginpatuman sang mga rabbi nga ang bana indi dapat magpaulihi sa iya asawa kon nagalakat sila; ukon makighambal sa iya kon yara sila sa tiendahan.​—⁠Levitico 18:⁠6.

16, 17. Paano ginpasobrahan sang oral nga kasuguan ang sugo nga isaulog ang semanal nga Adlaw nga Inugpahuway, kag upod ang anong resulta?

¹⁶ Ang malain gid amo ang espirituwal nga imitasyon sang oral nga kasuguan sa kasuguan sang Adlaw nga Inugpahuway. Simple lamang nga sugo ang ginhatag sang Dios sa Israel: Dili kamo maghimo sing bisan anong hilikuton sa ikapito nga adlaw sang semana. (Exodo 20:​8-11) Apang, ang oral nga kasuguan nagsambit sing mga 39 ka nanuhaytuhay nga sahi sang ginadumilian nga hilikuton, lakip ang pagbalighot ukon paghubad sing higot, pagtahi sing duha ka tahi, pagsulat sing duha ka Hebreong letra, kag madamo pa. Nian ang tagsa sining mga sahi may yara pa walay katapusan nga mga pagsulundan. Diin nga mga higot ang ginadumilian kag diin ang ginatugutan? Ang oral nga kasuguan nagsabat paagi sa mapiguson nga mga regulasyon. Ang pagpang-ayo gintamod nga isa ka ginadumilian nga hilikuton. Halimbawa, ang paghilot sa nabali nga bahin sang lawas gindumilian sa Adlaw nga Inugpahuway. Ang tawo nga ginasakitan sing ngipon makagamit sing langgaw sa pagpanamit sa iya pagkaon, apang indi niya dapat pagsupsupon ang langgaw paagi sa iya mga ngipon. Basi magpaayo ina sa iya ngipon!

¹⁷ Sa amo bangod sang makalilibog nga ginatos ka pagsulundan sang tawo, nadula ang espirituwal nga kahulugan sang sugo tuhoy sa Adlaw nga Inugpahuway kon para sa kalabanan nga mga Judiyo. Sang si Jesucristo, ang “Ginuo sang adlaw nga inugpahuway,” naghimo sing talalupangdon, makalilipay nga mga milagro sang Adlaw nga Inugpahuway, wala matandog ang mga escriba kag mga Fariseo. Ang lamang nga ginhunahuna nila amo nga daw ginlapas niya ang ila mga regulasyon.​—⁠Mateo 12:​8, 10-14.

Pagtuon Gikan sa Kabuangan sang mga Fariseo

18. Ano ang epekto sang pagdugang sing oral nga kasuguan kag mga tradisyon sa Mosaikong Kasuguan? Iilustrar.

¹⁸ Bilang sumaryo, mahimo naton isiling nga ining gindugang nga mga kasuguan kag mga tradisyon ginsugpon sa Mosaikong Kasuguan kaangay sang mga tagimtim nga nagtapik sa casco sang isa ka barko. Daku nga panikasog ang ginahinguyang sang tag-iya sang barko sa pagkagos sining masamok nga mga tinuga nga nagtapik sa iya barko bangod ginapahinay sini ang barko kag ginapierde ang indi madutlan sang tuktok nga pintura sini. Sing kaanggid, ang oral nga kasuguan kag mga tradisyon nagpabug-at sa Kasuguan kag nangin mabudlay ini bangod sang sayop nga aplikasyon. Apang, sa baylo nga kaguson ang gindugang nga mga kasuguan, gindugangan pa ini sang mga rabbi. Sang mag-abot ang tion nga tumanon sang Mesias ang Kasuguan, madamo gid nga “tagimtim” ang nagatapik sa “barko” amo kon ngaa daw indi ini makalutaw! (Ipaanggid ang Hulubaton 16:25.) Sa baylo nga amligan ang Kasuguan nga katipan, may kabuangan nga ginlapas ini sang relihiosong mga lider. Apang, ngaa, napaslawan ang ila “lambay” sang mga pagsulundan?

19. (a) Ngaa napaslawan ang ‘lambay sa palibot sang Kasuguan’? (b) Ano ang nagapakita nga kulang sing matuod nga pagtuo ang Judiyong relihiosong mga lider?

¹⁹ Wala mahangpi sang mga lider sang Judaismo nga ang pagpakig-away batok sa kalautan ginahimo sa tagipusuon kag indi sa mga pahina sang mga tulun-an sang kasuguan. (Jeremias 4:14) Ang yabi sa kadalag-an amo ang gugma​—⁠gugma kay Jehova, sa iya kasuguan, kag sa iya matarong nga mga prinsipio. Ina nga gugma nagabunga man sing dumot sa butang nga ginadumtan ni Jehova. (Salmo 97:10; 119:104) Sa amo, sila nga puno sing gugma sa ila tagipusuon nagapabilin nga matutom sa kasuguan ni Jehova sa sining malaut nga kalibutan. Daku anay ang pribilehiyo sang Judiyong relihiosong mga lider nga magtudlo sa katawhan agod palambuon kag pabaskugon ina nga gugma. Ngaa napaslawan sila sa paghimo sina? Mahimo gid nga kulang sila sing pagtuo. (Mateo 23:​23, foot­note) Kon may pagtuo sila sa gahom sang espiritu ni Jehova nga magpahulag sa tagipusuon sang matutom nga mga tawo, wala kuntani nila ginbatyag ang kinahanglanon nga estriktuhan ang kabuhi sang iban. (Isaias 59:1; Ezequiel 34:⁠4) Bangod wala sila sing pagtuo, wala sila makapaambit sing pagtuo; ginpabug-atan nila ang katawhan sing kasuguan sang tawo.​—⁠Mateo 15:​3, 9; 23:⁠4.

20, 21. (a) Ano ang kabilugan nga epekto sa Judaismo sang napasad sa tradisyon nga panghunahuna? (b) Anong leksion ang natun-an naton sa natabo sa Judaismo?

²⁰ Yadtong Judiyong mga lider wala magpalambo sing gugma. Ang ila mga tradisyon nagpatubas sing isa ka relihion nga interesado lamang sa naguwa nga panagway, sa mekanikal nga pagkamatinumanon agod lamang magpakitakita​—⁠isa gid ka kinaiya nga magapalambo sing pagkasalimpapaw. (Mateo 23:​25-28) Ang ila mga regulasyon nagpatubas sing dimaisip nga mga rason sa paghukom sa iban. Sa amo ang bugalon, mapiguson nga mga Fariseo nagbatyag nga may kinamatarong sila sa pagmulay kay Jesucristo mismo. Nalipatan nila ang pangunang katuyuan sang Kasuguan kag ginsikway ang isa lamang ka matuod nga Mesias. Amo kon ngaa, ginsilingan niya ang Judiyong pungsod: “Yari karon! Ang inyo balay ginapabay-an sa inyo.”​—⁠Mateo 23:38; Galacia 3:​23, 24.

²¹ Ano ang leksion para sa aton? Maathag nga ang isa ka estrikto, napasad sa tradisyon nga panghunahuna wala nagapauswag sang putli nga pagsimba kay Jehova! Apang nagakahulugan bala ini nga ang mga sumilimba ni Jehova karon wala dapat sing mga pagsulundan luwas kon ini espisipiko nga ginasambit sa Balaan nga Kasulatan? Indi. Para sa kompleto nga sabat, masunod nga binagbinagon naton kon paano gin-islan ni Jesucristo ang Mosaikong Kasuguan sing bag-o kag mas maayo pa nga kasuguan.

[Footnote]

Mapaathag Mo Bala?

◻ Paano ginakontrol sang kasuguan sang Dios ang tanan nga tinuga?

◻ Ano ang pangunang katuyuan sang Mosaikong Kasuguan?

◻ Ano ang nagapakita nga ginpadaku sang Mosaikong Kasuguan ang kaluoy kag kaawa?

◻ Ngaa gindugangan sang Judiyong relihiosong mga lider ang Mosaikong Kasuguan sing dimaisip nga mga pagsulundan, kag ano ang resulta?

[Kahon sa pahina 10]

Ang Judiyong Relihiosong mga Lider

Mga Escriba: Gintamod nila ang ila kaugalingon subong mga salili ni Esdras kag subong mga manugpaathag sang Kasuguan. Suno sa libro nga A History of the Jews, “ang mga escriba indi tanan dungganon nga mga tawo, kag ang ila mga pagtinguha nga haumhaumon ang natago nga mga kahulugan sang kasuguan masami nga nangin walay pulos nga mga pormula kag binuang nga mga pagdumili. Nangin tudok ini nga kinabatasan, nga sang ulihi isa ka mapiguson nga kasuguan.”

Hasidismo: Ang ngalan nagakahulugan sing “mga debotado” ukon “mga santo.” Una nga ginsambit subong isa ka klase sang mga 200 B.C.E., mga tawo sila nga gamhanan sa politika, panatiko nga mga manug-apin sang kaputli sang Kasuguan batok sa pagkamapiguson sang Griegong impluwensia. Ang Hasidismo nabahin sa tatlo ka grupo: ang mga Fariseo, ang mga Saduceo, kag ang mga Essene.

Mga Fariseo: Ginapatihan sang iban nga mga iskolar nga ang ngalan ginkuha sa mga tinaga para sa “Mga Napain,” ukon “Mga Manugpain.” Panatiko gid sila matuod sa ila panikasog nga mapain gikan sa mga Gentil, apang gintamod man nila ang ila grupo subong napain​—⁠kag superyor​—⁠sangsa kinaandan nga Judiyong katawhan, nga walay hinalung-ong sa pagkasibod sang oral nga kasuguan. Tuhoy sa mga Fariseo, ang isa ka istoryador nagsiling: “Sa kabilugan, ginkabig nila ang mga tawo nga kabataan, nagahimo kag ginapaathag ang pinakadiutay nga detalye sang mga rito nga dapat bantayan.” Ang isa pa ka iskolar nagsiling: “Nagpatubas ang Fariseismo sing legal nga mga pagsulundan nga nagakobre sang tanan nga kahimtangan, upod ang dimalikawan nga resulta nga ginpadaku nila ang diutay nga mga butang kag sa paghimo sini ginpakadiutay nila ang dalagku nga mga butang (Mat. 23:23).”

Mga Saduceo: Ang grupo nga naangot sa aristokrasya kag sa pagkasaserdote. Mabaskog nga ginpamatukan nila ang mga escriba kag mga Fariseo, kay ang oral nga kasuguan indi kuno subong ka obligado sa nasulat nga Kasuguan. Ginapakita mismo sang Mishnah nga nalutos sila sa sining argumento: “Mas estrikto nga ginapatuman [ang pagsunod] sa mga sugo sang mga Escriba sangsa [pagsunod] sa mga sugo sang [nasulat] nga Kasuguan.” Ang Talmud, nga naglakip sing madamo nga komentaryo tuhoy sa oral nga kasuguan, nagsiling pa gani sang ulihi: “Ang mga sugo sang mga escriba . . . mas hamili sangsa mga sugo sang Torah.”

Mga Essene: Isa ka grupo sang mga asetiko nga nagpain sang ila kaugalingon sa napain nga mga komunidad. Suno sa The Interpreter’s Dictionary of the Bible, ang mga Essene mas eksklusibo sangsa mga Fariseo kag “kon kaisa mas Fariseo sila sangsa mga Fariseo mismo.”

[Retrato sa pahina page 8]

Mahimo gid nga gintudluan si Job sang iya mga ginikanan tuhoy sa kasuguan nga nagakontrol sa mga konstelasyon