Daw Ano Kalig-on ang Imo Pagtuo sa Pagkabanhaw?

“Ako ang pagkabanhaw kag ang kabuhi. Sia nga nagatuo sa akon, bisan mapatay pa sia, magakabuhi.”​—⁠JUAN 11:⁠25.

1, 2. Ngaa ang isa ka sumilimba ni Jehova nagakinahanglan sing pagsalig sa paglaum nga pagkabanhaw?

DAW ano kalig-on ang imo paglaum sa pagkabanhaw? Nagapabakod bala ini sa imo nga indi mahadlok mapatay kag nagalugpay sa imo kon mamatyan sang imo mga hinigugma? (Mateo 10:​28; 1 Tesalonica 4:13) Ikaw bala kaangay sa madamong alagad sang Dios sang una, nga nagbatas sing mga pagbunal, pagyaguta, pag-antos, kag pagkabilanggo, nga ginpabakod sang pagtuo sa pagkabanhaw?​—⁠Hebreo 11:​35-38.

² Huo, ang isa ka hanuot nga sumilimba ni Jehova indi gid dapat magduhaduha nga may pagkabanhaw, kag ang iya pagkabuhi dapat maapektuhan sini nga pagsalig. Makalilipay hunahunaon ang katunayan nga sa gintalana nga tion sang Dios, ihatag sang dagat, kamatayon, kag Hades ang ila mga patay, kag ining mga pagabanhawon may paglaum nga magkabuhi sing dayon sa paraiso nga duta.​—⁠Bugna 20:​13; 21:​4, 5.

Mga Duhaduha Tuhoy sa Palaabuton nga Kabuhi

3, 4. Ano gihapon ang ginapatihan sang madamo tuhoy sa kabuhi sa pihak sang kamatayon?

³ Ang Cristiandad madugay na nagatudlo nga may kabuhi sa pihak sang kamatayon. Ang isa ka artikulo sa U.⁠S. Catholic nga magasin nagsiling: “Sa sulod sang mga dag-on, gintinguhaan gid sang mga Cristiano nga batunon kag atubangon ang mga kapaslawan kag mga pag-antos sini nga kabuhi paagi sa pagpaabot sa isa pa ka kabuhi, isa nga may paghidait kag kaayawan, may kasadya kag kalipay.” Bisan pa nga sa madamong kadutaan sa Cristiandad, ang mga tawo wala na nagasapak kag nangin mamulayon sa relihion, madamo gihapon ang nagapati nga may pinasahi gid nga butang sa pihak sang kamatayon. Apang indi sila sigurado sa madamo nga butang.

⁴ Ang isa ka artikulo sa Time nga magasin nagsiling: “Ang mga tawo nagapati gihapon sa [pihak nga kinabuhi]: ugaling ang ila ideya sa kon ano gid ini labi nga nangin dimaathag, kag talagsa na lang nila ini mabatian sa ila mga pastor.” Ngaa talagsa na lang ginasambit sang mga ministro sang relihion ang tuhoy sa pihak nga kinabuhi subong sang ginahimo nila anay? Ang relihiosong iskolar nga si Jeffrey Burton Russell nagsiling: “Sa banta ko luyag likawan sang [mga klerigo] ang tema bangod pamatyag nila dapat nila taklason ang dingding sang popular nga pagduhaduha.”

5. Ano ang pagtamod sang madamo sa karon tuhoy sa doktrina sang kalayuhon nga impierno?

⁵ Sa madamong relihion, ang pihak nga kinabuhi nagalakip sang langit kag sang kalayuhon nga impierno. Kag kon ang mga klerigo nagapangalag-ag sa paghambal tuhoy sa langit, labi pa gid sila nga nagapangalag-ag sa paghambal tuhoy sa impierno. Ang isa ka artikulo sa pamantalaan nagsiling: “Karon bisan ang mga relihion nga nagapati sa silot nga dayon sa kalayuhon nga impierno . . . wala na tanto nagapadaku sini nga pagpati.” Sa pagkamatuod, ang kalabanan nga modernong mga teologo wala na nagapati sa impierno subong isa ka literal nga duog sang pag-antos, subong sang ginatudlo anay sadtong Edad-Media. Sa baylo, ginapakamaayo nila ang mas “maluluy-on” nga bersion sang impierno. Suno sa madamong modernista, ang mga makasasala sa impierno wala nagaantos sing literal, kundi nagaantos sila bangod sang ila “espirituwal nga pagpahilayo sa Dios.”

6. Paano nasapwan sang iban nga kulang gali ang ila pagtuo kon nagaatubang sila sing makahalanusbo nga hitabo?

⁶ Ang pagpahuyang sa doktrina sang simbahan agod indi masaklaw ang modernong pagkamabinatyagon mahimo makabulig sa iban nga malikawan ang pagkadipopular, apang nagapalibog gihapon ini sa minilyon ka hanuot nga sumilimba kon ano ang dapat patihan. Gani, kon nagaatubang sing kamatayon, masalapuan nila sa masami nga kulang gali ang ila pagtuo. Ang ila panimuot kaangay sa iya sang isa ka babayi nga namatyan sing pila ka miembro sang pamilya sa isa ka makahalanusbo nga aksidente. Sang ginpamangkot sia kon bala may nahatag nga lugpay sa iya ang iya relihion, nagapangalag-ag sia nga nagsabat, “Siguro.” Apang bisan nagsabat sia sing masinaligon nga nabuligan sia sang iya relihion, ano ang madugay nga kapuslanan sini kon ang iya pagtuo wala mapasad sing malig-on? Importante ini binagbinagon bangod, ang matuod, ang ginatudlo sang kalabanan nga mga relihion tuhoy sa palaabuton nga kabuhi tuhay gid sa ginatudlo sang Biblia.

Ang Pagtamod sang Cristiandad sa Kabuhi sa Pihak sang Kamatayon

7. (a) Ano ang kinaandan nga ginapatihan sang kalabanan nga mga relihion? (b) Paano ginlaragway sang isa ka teologo ang doktrina tuhoy sa pagkadimamalatyon sang kalag?

⁷ Walay sapayan sang ila mga kinatuhayan, halos ang kalabanan nga denominasyon sang Cristiandad nagaugyon nga ang mga tawo may yara dimamalatyon nga kalag nga padayon nga nagakabuhi pagkapatay sang lawas. Ang kalabanan nagapati nga kon ang isa ka tawo mapatay, ang iya kalag mahimo magkadto sa langit. Ang iban nahadlok nga basi ang ila kalag magkadto sa kalayuhon nga impierno ukon sa purgatoryo. Apang ang ideya tuhoy sa dimamalatyon nga kalag kinahanglanon sa ila pagtamod tuhoy sa palaabuton nga kabuhi. Ang teologo nga si Oscar Cullmann, sa isa ka salaysay nga ginbalhag sa libro nga Immortality and Resurrection, nagkomento tuhoy sini. Sia nagsulat: “Kon pamangkuton naton ang isa ka ordinaryo nga Cristiano karon . . . kon ano ang paghangop niya sa panudlo sang Bag-ong Testamento nahanungod sa kapalaran sang tawo pagkatapos mapatay, luwas sa pila ka sabat, matigayon naton ang sabat: ‘Pagkadimamalatyon sang kalag.’ ” Apang, si Cullmann nagdugang: “Ining ginabaton sing lapnag nga ideya amo ang pinakadaku sayop nga paghangop sa Cristianismo.” Si Cullmann nagkomento nga sang una niya ini nga ginsiling, gintunaan ini sing kinagamo. Apang, husto sia.

8. Ano nga paglaum ang ginhatag ni Jehova sa unang lalaki kag babayi?

⁸ Si Jehova nga Dios wala magtuga sa mga tawo agod magkadto sa langit pagkatapos sila mapatay. Indi gid niya tuyo nga mapatay sila. Sanday Adan kag Eva gintuga nga himpit kag ginhatagan sing higayon nga pun-on ang duta sing matarong nga kaanakan. (Genesis 1:​28; Deuteronomio 32:4) Ang aton unang mga ginikanan ginsilingan nga mapatay lamang sila kon lapason nila ang Dios. (Genesis 2:17) Kon nagpabilin sila nga matinumanon sa ila langitnon nga Amay, nagkabuhi kuntani sila sa duta sing dayon.

9. (a) Ano ang kamatuoran tuhoy sa tawhanon nga kalag? (b) Ano ang mahanabo sa kalag kon ini mapatay?

⁹ Apang, sing makahalanusbo, ginlapas nanday Adan kag Eva ang Dios. (Genesis 3:​6, 7) Ang masubo nga mga resulta ginlaragway ni apostol Pablo: “Paagi sa isa ka tawo nagsulod ang sala sa kalibutan kag ang kamatayon paagi sa sala, kag busa ang kamatayon naglapnag sa tanan nga tawo bangod sila tanan nakasala.” (Roma 5:12) Sa baylo nga magkabuhi sing dayon sa duta, sanday Adan kag Eva napatay. Ano ang natabo pagkatapos sadto? May dimamalatyon bala sila nga kalag nga mahimo na karon maliton sa kalayuhon nga impierno bangod sang ila sala? Sa kabaliskaran, ang Biblia nagasiling nga sang una pa, sang gintuga sia, si Adan “nangin buhi nga kalag.” (Genesis 2:7) Ang tawo wala ginhatagan sing kalag; sia nangin kalag, buhi nga tawo. (1 Corinto 15:45) Ti, indi lamang si Adan ang “buhi nga kalag” kundi, subong sang ginpakita sang Hebreong pamulong nga sa sini ginsulat ang Genesis, ang mas manubo nga mga sapat “buhi nga mga kalag” man! (Genesis 1:24) Sang napatay sanday Adan kag Eva, nangin patay nga mga kalag sila. Natabo gid sa ila ang suno sa ginsiling ni Jehova kay Adan: “Sa balhas sang imo nawong magakaon ka sing tinapay tubtob nga magbalik ka sa duta, kay gikan sini ginkuha ka. Yab-ok ka kag sa yab-ok magabalik ka.”​—⁠Genesis 3:⁠19.

10, 11. Ano ang ginabaton sang New Catholic Encyclopedia nahanungod sa panudlo sang Biblia tuhoy sa kalag, kag paano ini mapaanggid sa ginasiling sang Biblia?

¹⁰ Ang New Catholic Encyclopedia nagaugyon sa sini. Sa artikulo sini nga “Kalag (sa Biblia),” ini nagasiling: “Wala sing dichotomy [pagtunga sa duha ka bahin] sang lawas kag kalag sa DT [“Daan nga Testamento,” ukon Hebreo nga Kasulatan].” Nagasiling pa ini nga sa Biblia, ang tinaga nga “kalag” “wala gid nagakahulugan sa kalag subong nga tuhay sa lawas ukon sa indibiduwal nga persona.” Sa pagkamatuod, ang kalag masunson “nagakahulugan sa indibiduwal mismo nga persona sang mga sapat ukon mga tawo man.” Ang subong sini nga pagkaprangka makaparepresko, apang ang isa makatarunganon nga mamangkot kon ngaa ang mga palasimba subong kabilugan wala makahibalo sining mga kamatuoran.

¹¹ Naluwas gid kuntani sa daku nga kabalaka kag kahadlok ang mga palasimba kon nahibaluan nila ang maathag nga kamatuoran sa Biblia: “Ang kalag nga nagapakasala​—⁠ini mismo mapatay,” wala nagaantos sa kalayuhon nga impierno! (Ezequiel 18:4) Walay sapayan nga tuhay gid ini sa ginatudlo sang Cristiandad, nahisanto ini sing bug-os sa ginsiling sang gin-inspirar nga maalamon nga tawo nga si Solomon: “Ang buhi nakahibalo nga mapatay sila; apang nahanungod sa mga patay, wala sila makahibalo sing bisan ano, ukon may padya pa sila [sa sining kabuhi], bangod ang ila handumanan nalimtan. Ang tanan nga makita nga himuon sang imo kamot, himua ini sa imo gahom, kay sa Sheol [ang kinaandan nga lulubngan sang katawhan], nga imo ginakadtuan walay buluhaton ukon pahito ukon ihibalo ukon kaalam.”​—⁠Manugwali 9:​5, 10.

12. Diin ginkuha sang Cristiandad ang panudlo sini tuhoy sa pagkadimamalatyon sang kalag?

¹² Ngaa nagatudlo ang Cristiandad sing tuhay gid sa ginasiling sang Biblia? Ang New Catholic Encyclopedia, sa artikulo sini nga “Kalag, Tawo, Pagkadimamalatyon Sang,” nagasiling nga ang unang mga Amay sang Iglesia nakakita sing suporta sa pagtuo sa dimamalatyon nga kalag, indi sa Biblia, kundi sa “mga mamalaybay kag mga pilosopo kag sa kinaandan nga pinalatunlaton nga Griegong panghunahuna . . . Sang ulihi, ginpakamaayo sang mga iskolar nga gamiton ang kay Plato ukon ang mga prinsipio gikan kay Aristotle.” Nagasiling ini nga “ang impluwensia sang Platoniko kag Neoplatoniko nga panghunahuna”​—⁠lakip na ang pagtuo sa dimamalatyon nga kalag​—⁠ginsal-ot sang ulihi sa “pinakapundasyon sang Cristianong teolohiya.”

13, 14. Ngaa dimakatarunganon nga lauman nga ang paganong Griegong mga pilosopo amo ang magapaathag?

¹³ Nagdangop bala ang nagapangangkon nga mga Cristiano sa paganong Griegong mga pilosopo agod makatuon sing sadsaran nga butang subong sang paglaum nga mabuhi pagkatapos sang kamatayon? Siempre wala. Sang nagsulat si Pablo sa mga Cristiano nga nagapuyo sa Corinto, Gresya, sia nagsiling: “Ang kaalam sining kalibutan kabuangan sa Dios; kay nasulat na: ‘Ginadakop niya ang maalam sa ila kaugalingon nga pagkamalalangon.’ Kag liwat: ‘Si Jehova nakahibalo nga ang mga pangatarungan sang mga maalam walay pulos.’ ” (1 Corinto 3:​19, 20) Ang dumaan nga mga Griego mga sumilimba sang mga idolo. Paano, nian, sila mangin tuburan sang kamatuoran? Namangkot si Pablo sa mga taga-Corinto: “Ano bala ang pagsinanto sang templo sang Dios sa mga idolo? Kay kita amo ang templo sang Dios nga buhi; suno sa ginsiling sang Dios: ‘Magapuyo ako sa ila kag magalakat ako sa tunga nila, kag ako mangin ila Dios, kag sila mangin akon katawhan.’ ”​—⁠2 Corinto 6:⁠16.

¹⁴ Ang pagpahayag sa sagrado nga mga kamatuoran ginhatag primero paagi sa pungsod sang Israel. (Roma 3:​1, 2) Pagkatapos sang 33 C.⁠E., ginhatag ini paagi sa unang-siglo nga hinaplas nga Cristianong kongregasyon. Tuhoy sa unang-siglo nga mga Cristiano, si Pablo nagsiling: “Sa aton ginpahayag sang Dios [ang mga butang nga ginhanda para sa mga nagahigugma sa iya] paagi sa iya espiritu.” (1 Corinto 2:​10; tan-awa man ang Bugna 1:​1, 2.) Ang doktrina sang Cristiandad tuhoy sa pagkadimamalatyon sang kalag ginkuha sa Griegong pilosopiya. Wala ini ginsugid paagi sa mga pagpahayag sang Dios sa Israel ukon paagi sa unang-siglo nga kongregasyon sang hinaplas nga mga Cristiano.

Ang Matuod nga Paglaum sang mga Patay

15. Suno kay Jesus, ano ang matuod nga paglaum sang mga patay?

¹⁵ Kon wala sing dimamalatyon nga kalag, ano ang matuod nga paglaum sang mga patay? Sa pagkamatuod, ini amo ang pagkabanhaw, ang importante gid nga doktrina sa Biblia kag makalilipay gid nga saad sang Dios. Ginhatag ni Jesus ang paglaum nga pagkabanhaw sang nagsiling sia sa iya abyan nga si Marta: “Ako ang pagkabanhaw kag ang kabuhi. Ang nagatuo sa akon, bisan mapatay pa sia, magakabuhi.” (Juan 11:25) Ang pagtuo kay Jesus nagakahulugan sing pagtuo sa pagkabanhaw, indi sa pagkadimamalatyon sang kalag.

16. Ngaa makatarunganon nga patihan ang pagkabanhaw?

¹⁶ Si Jesus naghambal sang nagligad tuhoy sa pagkabanhaw sang nagsiling sia sa pila ka Judiyo: “Indi kamo matingala sa sini, bangod ang oras magaabot nga ang tanan nga yara sa handumanan nga lulubngan makabati sang iya tingog kag magaguwa.” (Juan 5:​28, 29) Ang ginalaragway diri ni Jesus tuhay gid sa dimamalatyon nga kalag nga nagakabuhi sing padayon sa tapos mapatay ang lawas kag nagakadto sing diretso sa langit. Isa ini ka palaabuton nga ‘pagguwa’ sang mga tawo nga madugay na nga yara sa lulubngan, ang madamo sing siniglo na ukon linibo pa gani ka tuig. Ang patay nga mga kalag amo ang ginabanhaw. Imposible bala? Indi para sa Dios “nga nagabanhaw sa mga patay kag nagatawag sa mga butang nga indi amo subong nga daw amo sila.” (Roma 4:17) Mahimo yagutaon sang mga maduhaduhaon ang ideya tuhoy sa mga tawo nga ginabanhaw gikan sa minatay, apang nahisanto ini sing himpit sa katunayan nga “ang Dios gugma” kag sia amo ang “manugpadya sadtong hanuot nga nagapangita sa iya.”​—⁠1 Juan 4:​16; Hebreo 11:⁠6.

17. Ano ang himuon sang Dios paagi sa pagkabanhaw?

¹⁷ Ti, paano mapadyaan sang Dios yadtong napamatud-an nga “matutom bisan tubtob sa kamatayon” kon indi niya sila pagbanhawon? (Bugna 2:10) Ginapaposible man sang pagkabanhaw nga matuman sang Dios ang tuhoy sa ginsulat ni apostol Juan: “Sa sining katuyuan ang Anak sang Dios ginpahayag, nga amo, sa paglaglag sa mga binuhatan sang Yawa.” (1 Juan 3:8) Didto anay sa hardin sang Eden, si Satanas nangin manugpatay sang bug-os nga rasa sang tawo sang gintuytuyan niya ang aton nahaunang mga ginikanan sa sala kag kamatayon. (Genesis 3:​1-6; Juan 8:44) Ginsugdan sa pagguba ni Jesus ang mga binuhatan ni Satanas sang ginhatag niya ang iya himpit nga kabuhi subong katumbas nga gawad, nga nagabukas sang dalan agod mahilway ang katawhan gikan sa napanubli nga pagkaulipon sa sala bangod sang hungod nga paglapas ni Adan. (Roma 5:18) Ang pagbanhaw sa mga napatay bangod sining pagpakasala ni Adan isa ka dugang pa nga pagguba sa mga binuhatan sang Yawa.

Lawas kag Kalag

18. Ano ang reaksion sang pila ka Griegong mga pilosopo sa pinamulong ni Pablo nga si Jesus ginbanhaw, kag ngaa?

¹⁸ Sang si apostol Pablo didto sa Atenas, ginbantala niya ang maayong balita sa kadam-an nga naglakip sa pila ka Griegong mga pilosopo. Namati sila sa paathag niya tuhoy sa isa ka matuod nga Dios kag sa iya panawagan nga maghinulsol. Apang ano ang masunod nga natabo? Ginhinakpan ni Pablo ang iya pamulongpulong, nga nagasiling: “Nagtalana [ang Dios] sing isa ka adlaw nga tuyo niya nga hukman ang napuy-an nga duta sa pagkamatarong paagi sa tawo nga iya gintangduan, kag naghatag sia sing garantiya sa tanan nga tawo nga ginbanhaw niya sia gikan sa mga patay.” Yadto nga pinamulong nagtuga sing kinagula. “Sang pagkabati nila sang pagkabanhaw sang mga patay, ang iban nag-uligyat.” (Binuhatan 17:​22-32) Ang teologo nga si Oscar Cullmann nagsiling: “Para sa mga Griego nga nagtuo sa pagkadimamalatyon sang kalag ayhan mas mabudlay batunon ang pagbantala sang mga Cristiano tuhoy sa pagkabanhaw sangsa iban. . . . Ang panudlo sang bantog nga mga pilosopo nga sanday Socrates kag Plato wala gid nagahisanto [nagaugyon] sa iya sang Bag-ong Testamento.”

19. Paano gintinguhaan sang mga teologo sang Cristiandad nga ipahisanto ang panudlo sang pagkabanhaw sa doktrina nga pagkadimamalatyon sang kalag?

¹⁹ Bisan pa amo sini, pagkatapos sang dakung apostasya sang napatay ang mga apostoles, ang mga teologo nanikasog nga isimpon ang Cristianong panudlo sang pagkabanhaw sa pagtuo ni Plato sa pagkadimamalatyon sang kalag. Sang ulihi, ang iban nagpasugot sa isa ka tumalagsahon nga solusyon: Sa kamatayon, ang kalag nagabulag (“nahilway,” subong sang ginasiling sang iban) sa lawas. Nian, suno sa Outlines of the Doctrine of the Resurrection, ni R J. Cooke, sa Adlaw sang Paghukom “ang tagsa ka lawas mahiusa liwat sa iya mismo kalag, kag ang tagsa ka kalag sa iya mismo lawas.” Ang liwat nga paghiusa sa ulihi sang lawas kag sang dimamalatyon nga kalag sini amo kuno ang pagkabanhaw.

20, 21. Sin-o ang dalayon nga nagatudlo sing kamatuoran tuhoy sa pagkabanhaw, kag paano ini nakabulig sa ila?

²⁰ Ini nga teoriya amo gihapon ang opisyal nga doktrina sang dalagku nga mga relihion. Bisan nga ini nga ideya daw makatarunganon sa isa ka teologo, wala ini mahangpi sang kalabanan nga sumilimba. Nagapati lamang sila nga magakadto sila sing diretso sa langit kon mapatay sila. Bangod sini, sa Mayo 5, 1995, nga guwa sang Commonweal, ang manunulat nga si John Garvey nagsumbong: “Ang pagpati sang kalabanan nga mga Cristiano [tuhoy sa kabuhi sa pihak sang kamatayon] daw mas malapit sa Neoplatonismo sangsa bisan ano nga butang nga tunay nga Cristiano, kag wala ini sing biblikanhon nga sadsaran.” Sa pagkamatuod, paagi sa pagbaylo sang Biblia kay Plato, ginpalong sang mga klero sang Cristiandad ang Biblikanhon nga paglaum sang pagkabanhaw para sa ila mga panong.

²¹ Sa pihak nga bahin, ginasikway sang mga Saksi ni Jehova ang paganong pilosopiya kag ginasunod ang panudlo sang Biblia tuhoy sa pagkabanhaw. Nasapwan nila ini nga panudlo subong makapabakod, makaalayaw, kag makalulugpay. Sa masunod nga mga artikulo, tan-awon naton kon daw ano kalig-on ang sadsaran kag daw ano ka makatarunganon ang panudlo sang Biblia tuhoy sa pagkabanhaw, para sa may dutan-on nga paglaum kag para sa may paglaum nga banhawon sa langitnon nga kabuhi. Bilang paghanda sa pagbinagbinag sa sining mga artikulo, ginapanugda namon nga basahon mo sing maayo ang kapitulo 15 sang nahaunang sulat sa mga taga-Corinto.

Madumduman Mo Bala?

◻ Ngaa dapat naton palambuon ang malig-on nga pagsalig sa pagkabanhaw?

◻ Ano nga paglaum ang ginbutang ni Jehova sa atubangan nanday Adan kag Eva?

◻ Ngaa indi makatarunganon nga pangitaon ang kamatuoran sa Griegong pilosopiya?

◻ Ngaa ang pagkabanhaw isa ka makatarunganon nga paglaum?

[Retrato sa pahina 10]

Sang nagpakasala sila, nadula sang aton unang mga ginikanan ang paglaum nga magkabuhi sing walay katapusan sa duta

[Retrato sa pahina 12]

Ang mga iskolar sang mga relihion naimpluwensiahan sang pagpati ni Plato sa pagkadimamalatyon sang kalag

[Credit Line]

Musei Capitolini, Roma