Sugilanon sang Kabuhi

Ang Ginbayaan nga Ilo Nakakita sing Mahigugmaon nga Amay

PANUGIRON NI DIMITRIS SIDIROPOULOS

“Sige, kuhaa ini nga hinganiban kag palukpa,” binghal sang isa ka opisyal nga soldado, nga ginaduldol ang riple sa akon atubangan. Kalmado ako nga namalibad. Nakugmat ang nagatan-aw nga mga soldado sang nagtagring sa akon abaga ang mga bala gikan sa pusil sang opisyal. Daw malapit na ako mapatay. Maayo lang kay nakalampuwas ako. Apang indi ini ang nahauna nga tion nga nameligro ang akon kabuhi.

ANG akon pamilya natungod sa isa ka etniko nga minoridad nga nagapuyo malapit sa Kayseri, sa Cappadocia, Turkey. Maathag nga nabaton sang pila ka indibiduwal sa sini nga lugar ang Cristianismo sadtong nahaunang siglo C.E. (Binuhatan 2:9) Apang, sang pamuno sang ika-20 nga siglo, hinali nga nagbalhin ang kahimtangan.

Nangin “Refugee” kag Ilo Ako

Pila pa lang ka bulan nga nabun-ag ako sang 1922, ang akon pamilya nagpalagyo padulong sa Gresya subong mga refugee bangod sang pag-inaway sang etniko nga mga grupo. Bangod sang pagsalangisag, wala sing bisan ano nga nabitbit ang akon mga ginikanan kundi ako lamang, nga mga pila ka bulan pa lang sadto. Pagkatapos sang grabe nga mga kabudlayan, nag-abot sila sa minuro sang Kiria, malapit sa Drama, sa naaminhan nga Gresya, nga makaluluoy gid ang kahimtangan.

Napatay ang akon amay sang apat ka tuig ang akon edad kag bag-o pa lang nabun-ag ang akon manghod nga lalaki. Beinte-siete anyos lamang si Tatay, apang bangod sang daku nga mga kabudlayan, nagluya ang iya lawas. Nag-antos sing daku nga mga kabudlayan si Nanay, kag napatay man sia pagligad sang pila lang ka tion. Nailo kami sang akon manghod kag haluson mabuhi. Gindala kami sa nagkalainlain nga mga balay-alaypan, kag sa edad nga 12, gindala ako sa isa ka balay-alaypan sa Thessalonica, diin gintudluan ako nga mangin mekaniko.

Sa akon pagdaku sa sulod sang di-mainabyanon kag di-mainulikdon nga kahimtangan sa mga balay-alaypan, nagpalibog ako kon ngaa ang pila ka tawo nagaantos sing tuman kag nagaeksperiensia sing inhustisya. Ginpamangkot ko ang akon kaugalingon kon ngaa gintugutan sang Dios ining makapasubo nga mga kahimtangan. Sa amon klase sa relihion, gintudluan kami nga ang Dios labing gamhanan, apang wala ginpaathag kon ngaa lapnag ang kalautan. Ang isa ka popular nga hulubaton nagasiling nga ang Griego nga Ortodokso nga Simbahan amo ang pinakamaayo nga relihion. Sang namangkot ako, “Kon ang Ortodokso amo ang pinakamaayo nga relihion, ngaa indi tanan mga Ortodokso?,” wala ako makabaton sing makaalayaw nga sabat.

Apang, ang amon maestro may daku nga pagtahod sa Biblia, kag ginpatudok niya sa amon nga isa ini ka sagrado nga libro. Subong man sini ang panimuot sang direktor sang balay-alaypan, apang sa wala mahibalui nga rason, wala sia nagapakigbahin sa relihioso nga mga serbisyo. Sang nagpulupamangkot ako tuhoy sini, ginsugiran ako nga nagtuon sia anay sa mga Saksi ni Jehova, isa ka relihion nga indi ko pa sadto kilala.

Sang makatapos ako sang akon pagtuon sa balay-alaypan sa Thessalonica, 17 anyos na ako. Nagsugod na ang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, kag ang Gresya nasakop sang mga Nazi. Ang mga tawo nagkalamatay sa dalan bangod sang gutom. Agod mabuhi, nagpalagyo ako sa uma kag nangin obrero sa uma bisan manubo lang ang sueldo.

Mga Sabat Gikan sa Biblia

Pagbalik ko sa Thessalonica sang Abril 1945, ginduaw ako sang magulang nga babayi sang isa sang akon mga abyan sugod sa pagkabata kag nangin kaupod ko man anay sa pila ka balay-alaypan. Ginsugiran ako ni Paschalia nga nadula ang iya manghod kag namangkot sia kon nahibaluan ko kon diin sia. Sa amon paghambalanay, nasambit niya nga isa sia sa mga Saksi ni Jehova kag nga ang Dios interesado sa mga tawo.

May paghinakit nga ginpautwas ko ang madamo nga pagpamatok. Ngaa nagaantos ako kutob sa akon pagkabata? Ngaa nailo ako? Diin ang Dios sang kinahanglan gid namon sia? Nagsabat sia: “Nakapat-od ka bala nga ang Dios ang dapat basulon sa sining mga kahimtangan?” Ginpakita niya sa akon sa iya Biblia nga ang mga tawo wala ginapaantos sang Dios. Ginpahangop niya sa akon nga ginahigugma sang Manunuga ang mga tawo kag sa dili madugay, bag-uhon niya ini nga kahimtangan. Paagi sa mga kasulatan subong sang Isaias 35:5-7 kag Bugna 21:3, 4, ginpakita niya sa akon nga sa dili madugay ang inaway, pinuyas, balatian, kag kamatayon madula na, kag ang matutom nga mga tawo magakabuhi sing dayon sa duta.

Nakakita sing Isa ka Mabinuligon nga Pamilya

Nabalitaan ko nga ang manghod ni Paschalia napatay sa pagpakig-away sang mga gerilya. Ginduaw ko ang iya pamilya agod lugpayan sila, apang sa baylo sini, sila ang naglugpay sa akon gikan sa Kasulatan. Nagbalik ako sa ila balay agod makatigayon sing mas makalulugpay nga panghunahuna gikan sa Biblia, kag sang ulihi nangin bahin ako sang isa ka gamay nga grupo sang mga Saksi ni Jehova nga nagatipon sing tago sa pagtuon kag sa pagsimba. Walay sapayan nga ang mga Saksi ginalikawan sang mga tawo, determinado ako nga padayon nga makig-upod sa ila.

Sa sadtong grupo sang mapainubuson nga mga Cristiano, nasapwan ko ang mainit kag mahigugmaon nga kahimtangan sang pamilya nga wala ko mabatyagan. Ginhatagan nila ako sing espirituwal nga suporta kag bulig nga kinahanglan ko gid. Nakita ko sa ila ang di-makagod kag mainulikdon nga mga abyan, nga handa sa pagbulig kag sa paglugpay sa akon. (2 Corinto 7:5-7) Ang importante pa, ginbuligan nila ako nga mangin suod kay Jehova, nga ginakabig ko karon subong ang akon mahigugmaon nga langitnon nga Amay. Ang iya mga kinaiya nga gugma, kaawa, kag tudok nga pag-ulikid makagalanyat gid. (Salmo 23:1-6) Nakakita gid man ako sing isa ka espirituwal nga pamilya kag sing isa ka mahigugmaon nga Amay! Natandog gid ang akon tagipusuon. Sang ulihi napahulag ako nga idedikar ang akon kaugalingon kay Jehova, kag ginbawtismuhan ako sang Septiembre 1945.

Sa pagtambong ko sa mga miting, nagdugang ang akon ihibalo kag nagbakod man ang akon pagtuo. Bangod wala sing masakyan, ang pila sa amon masunson nga nagalakat sing mga duha ka kilometro halin sa amon minuro pakadto sa duog-tilipunan, samtang di-malimtan nga ginahambalan namon ang espirituwal nga mga butang. Sang talipuspusan nga bahin sang 1945, sang mahibaluan ko ang kahigayunan nga makapakigbahin sa bug-os tion nga hilikuton sa pag-ebanghelyo, nagpayunir ako. Ang mabakod nga kaangtanan kay Jehova kinahanglanon gid, kay ang akon pagtuo kag integridad pagatilawan sa dili madugay.

Nagbalandra ang Pagpamatok

Masami nga ginasalakay sang mga pulis ang amon duog-tilipunan nga nagataya sing pusil. Ang pungsod napaidalom sa kasuguan militar bangod sang pagsandukot sang inaway sibil sa Gresya. Ang magkontrahanay nga mga grupo masunson nga nagapinatyanay. Agod hingalitan ang kahimtangan, ginpapati sang mga klero ang mga awtoridad nga mga Komunista kami, amo nga mapintas nga ginhingabot kami.

Sa sulod sang duha ka tuig, ako kag ang duha pa ka utod nga lalaki gindakop sing madamo nga beses, kag anom ka beses nga ginpamatbatan kami nga mabilanggo sing tubtob sa apat ka bulan. Apang, ang mga bilangguan buta na sang mga bilanggo sa politika, gani ginbuy-an kami. Ginhimuslan namon ang amon wala ginapaabot nga kahilwayan agod padayunon ang pagbantala, apang pagligad sang pila ka tion gindakop kami liwat​—makatlo sa isa lang ka semana. Nahibaluan namon nga ang madamo sang amon mga kauturan gintapok sa naligwin nga mga pulo. Mabakod na gid bala ang akon pagtuo agod maatubang ko ang subong sini nga pagtilaw?

Nangin mabudlay gid ang kahimtangan sang ginpareport ako sa estasyon sang pulis adlaw-adlaw. Agod mabantayan ako, ginpadala ako sang mga awtoridad sa Evosmos malapit sa Thessalonica, diin may yara estasyon sang pulis. Nag-arkila ako sing isa ka kuarto malapit sa sini, kag agod suportahan ang akon kaugalingon, nagtrabaho ako subong manugpahining sing mga kaldero kag mga kalaha, nga nagalibot sa nagkalainlain nga mga lugar. Bangod sini nga trabaho, nakapamalaybalay ako nga wala ginasuspetsahan sang mga pulis samtang nagapayunir ako sa kaingod nga mga minuro. Subong resulta, madamo ang nakabati kag nagbaton sing maayong balita. Kapin sa napulo sa ila ang nangin dedikado nga mga sumilimba ni Jehova sang ulihi.

Napulo ka Tuig, Walo ka Bilangguan

Ginabantayan ako sang pulis tubtob sang talipuspusan sang 1949, kag pagkatapos sadto, nagbalik ako sa Thessalonica, nga nalangkag gid sa pagpadayon sa bug-os tion nga pagministeryo. Kon san-o nga pagdumdom ko natapos na ang mga pagtilaw, wala ginpaabot nga ginpatawag ako nga magsoldado sang 1950. Bangod sang akon Cristianong neutralidad, determinado ako nga ‘indi magtuon sing inaway.’ (Isaias 2:4) Bangod sini, nagsugod ang isa ka malawig kag tuman kabudlay nga pagbilanggo sa akon sa pila sa labing malain nga mga bilangguan sa Gresya.

Nagsugod ang tanan sa siudad sang Drama. Sa una nga mga sinemana sang akon pagkabilanggo didto, ginsugdan sang bag-ong tawag nga mga soldado ang ila pag-ensayo sa pagtiro. Isa ka adlaw, gindala ako sa lugar nga ginaensayuhan sa pagtiro. Ginduldol sang isa ka opisyal ang riple sa akon kag ginsugo ako sa pagtiro. Sang namalibad ako, gintiro niya ako. Sang nakita sang iban nga mga opisyal nga indi ako magkompromiso, ginpulihan nila ako sing sumbag. Nagsindi sila sing sigarilyo kag ginsuso ini sa akon palad. Pagkatapos sini, ginbartolina nila ako. Ginhimo ini sa sulod sang tatlo ka adlaw. Tuman gid kasakit sang mga paso sang sigarilyo, kag sa sulod sang madamo nga tinuig, makita gihapon ang pinalian sa akon kamot.

Antes sang pagbista sa akon sa korte sang mga soldado, ginsaylo ako sa isa ka kampo militar sa Iráklion, Crete. Agod paluyahon ang akon integridad, ginbakol ako sing grabe. Nahangawa nga basi magkompromiso ako, nangamuyo ako sing hugot kag nangabay sa akon langitnon nga Amay nga pabakuron ako. Nadumduman ko ang ginasiling sang Jeremias 1:19: “Sila pat-od nga magapakig-away batok sa imo, apang indi sila magadaug batok sa imo, kay ‘ako kaupod nimo,’ siling ni Jehova, ‘sa pagluwas sa imo.’” Ang makapaumpaw nga “paghidait sang Dios” naghatag sing katawhay kag kalinungan. Nahangpan ko ang kaalam sang pagsalig sing bug-os kay Jehova.​—Filipos 4:6, 7; Hulubaton 3:5.

Sa tion sang pagbista, ginpamatbatan ako sing tubtob-buhi nga pagkabilanggo. Ang mga Saksi ni Jehova ginkabig nga pinakamalain nga “mga kaaway sang Estado.” Ang pamatbat nga tubtob-buhi nga pagkabilanggo nagsugod sa bilangguan sang mga kriminal sa Itsedin, sa gua sang Canea, diin ginbartolina ako. Ang Itsedin isa anay ka kastilyo, kag ang akon selda madamo sing ilaga. Ginputos ko ang akon lawas halin sa ulo tubtob tiil sing gision kag daan nga habol agod indi ako direkta nga makamangan sang ilaga. Nagmasakit ako sing pulmonya. Nagsiling ang doktor nga dapat ako magpainit-init sa adlaw, kag bangod sini, nasugilanon ko ang madamo nga bilanggo sa luwang. Apang, naggrabe ang akon balatian, kag pagkatapos sang grabe nga pagdugo sa akon mga baga, ginsaylo ako sa ospital sa Iráklion.

Liwat nga ginbuligan ako sang akon espirituwal nga pamilya sang mga masigka-Cristiano sang kinahanglan ko sila. (Colosas 4:11) Pirme ako ginduaw sang mga kauturan sa Iráklion, kag ginlugpayan kag ginpalig-on nila ako. Ginsilingan ko sila nga kinahanglan ko ang mga literatura agod makapanaksi ako sa mga interesado. Gindalhan nila ako sing isa ka maleta nga may likom nga talaguan sing mga literatura sa buli. Nalipay gid ako nga sa tinion nga didto ako sa mga bilangguan, mga anom ka bilanggo ang nabuligan ko nga mangin matuod nga mga Cristiano!

Sadto man nga tion ang inaway sibil natapos, kag ang akon pamatbat ginhimo nga napulo ka tuig na lang nga pagkabilanggo. Ginhinguyang ko ang nabilin nga tinuig sang akon pamatbat sa mga bilangguan sa Rethimno, Genti Koule, kag Cassandra. Pagkatapos sang halos napulo ka tuig nga pagkabilanggo sa walo ka bilangguan, ginpagua ako, kag nagbalik ako sa Thessalonica, diin mainit nga gin-abiabi ako sang akon hinigugma nga Cristianong mga kauturan.

Nag-uswag sa Espirituwal sa Bulig sang Cristianong mga Kauturan

Sadto nga tion medyo hilway na ang mga Saksi sa Gresya sa pagsimba. Gilayon ko nga ginhimuslan ang kahigayunan agod makapadayon sa bug-os tion nga pagministeryo. Wala madugay, isa pa ka pagpakamaayo ang nadugang, kay nakilala ko ang isa ka matutom nga Cristianong utod, nga si Katina, nga nagahigugma kay Jehova kag aktibo gid sa pagbantala. Nagpakasal kami sang Oktubre 1959. Ang pagkabun-ag sang amon anak nga babayi, nga si Agape, kag ang pagtigayon sang akon kaugalingon nga Cristianong pamilya nakabulig sa akon nga malipatan ang akon masubo nga inagihan subong ilo. Labaw sa tanan, ang amon pamilya kontento sa pag-alagad sa idalom sang maamligon nga pag-atipan sang amon mahigugmaon kag langitnon nga Amay, nga si Jehova.​—Salmo 5:11.

Bangod sang sobra nga kapigaduhon, napilitan ako nga mag-untat sa pagpayunir, apang ginsuportahan ko ang akon asawa agod makapadayon sia sa bug-os tion nga pag-alagad. Nag-abot ang isa ka importante nga hitabo sa akon Cristianong kabuhi sang 1969, sang ginhiwat ang isa ka internasyonal nga kombension sang mga Saksi ni Jehova sa Nuremberg, Alemanya. Samtang nagahanda sa pagbiyahe pakadto didto, nagkuha ako sing pasaporte. Sang nagkadto ang akon asawa sa estasyon sang pulis agod mamangkot kon ngaa duha ka bulan na ang nakaligad apang wala pa matapos ang pasaporte, ginkuha sang pulis ang isa ka madamol nga file gikan sa iya hunoshunos kag nagsiling: “Kuhaan mo bala sing pasaporte ini nga tawo agod makapangumbertir sia sa Alemanya? Indi mahimo! Makatalagam sia.”

Sa bulig ni Jehova kag sang pila ka kauturan, ginlakip ako sa isa ka grupo nga pasaporte kag gani nakatambong ako sa sadtong makalilipay nga kombension. Sobra sa 150,000 ang pinakamadamo nga nagtambong, kag maathag nga nakita ko nga ginatuytuyan kag ginahiusa sang espiritu ni Jehova ining internasyonal nga espirituwal nga pamilya. Sa ulihi nga bahin sang akon kabuhi, pakabahandion ko pa gid ang kabilihanan sang Cristianong paghiliutod.

Sang 1977 napatay ang akon pinalangga nga asawa kag matutom nga kaupod. Ginhimo ko ang tanan agod padakuon ang akon anak nga babayi suno sa mga prinsipio sang Biblia, apang wala ako ginpabay-an nga nagaisahanon. Sa liwat, ginbuligan ako sang akon espirituwal nga pamilya. Nagapasalamat gid ako sa suporta sang mga kauturan sa sadtong mabudlay nga tion. Ang iban sa ila nagtener pa gani sa amon balay sa malip-ot nga tion agod atipanon ang akon anak. Indi ko gid malipatan ang ila masinakripisyuhon nga gugma.​—Juan 13:34, 35.

Si Agape naghamtong kag nakapamana sang isa ka utod, nga si Elias. Apat ka lalaki ang ila anak, ang tanan yara sa kamatuoran. Sining ulihi nga tinuig, pila ka beses ako nga na-stroke kag nagluya ang akon panglawas. Gin-atipan ako sang akon anak kag sang iya pamilya. Walay sapayan sang maluya nga panglawason, may yara gihapon ako madamo nga rason sa pagkasadya. Madumduman ko pa ang tion sang mga isa ka gatos lamang anay ang mga kauturan sa bug-os nga Thessalonica, nga nagatipon sing tago sa pribado nga mga puluy-an. Karon kapin na sa napulo ka libo ang makugi nga mga Saksi sa sini nga lugar. (Isaias 60:22) Sa mga kombension, ang pamatan-on nga mga utod nga lalaki nagapalapit sa akon kag nagapamangkot: “Madumduman mo pa bala sang ginadul-ungan mo kami anay sing mga magasin sa amon balay?” Bisan pa nga mahimo wala ginbasa sang mga ginikanan yadto nga mga magasin, ginbasa naman ini sang ila mga anak, kag nag-uswag sila sa espirituwal!

Samtang ginatan-aw ko ang pag-uswag sang organisasyon ni Jehova, takus gid para sa akon ang tanan nga pagtilaw nga ginbatas ko. Pirme ko ginasilingan ang akon mga apo kag ang iban pa nga mga pamatan-on nga dumdumon nila ang ila langitnon nga Amay sa ila pagkapamatan-on, kag indi gid niya sila pagbayaan. (Manugwali 12:1) Ginatuman ni Jehova ang ginsaad niya, kag sia nangin “amay sang mga bata nga lalaki nga ilo” sa akon. (Salmo 68:5) Bisan pa nga ako isa ka ginbayaan nga ilo sang bata pa ako, nakakita ako sang ulihi sing isa ka mainulikdon nga Amay!

[Retrato sa pahina 22]

Nagtrabaho ako subong kusinero sa bilangguan sa Drama

[Retrato sa pahina 23]

Upod kay Katina sa adlaw sang amon kasal, 1959

[Retrato sa pahina 23]

Asambleya sa kagulangan malapit sa Thessalonica, sang talipuspusan sang katuigan 1960

[Retrato sa pahina 24]

Upod sa amon anak, 1967