Mga Panikasog sa Pagdula sang Kaimulon

ANG mga manggaranon nakalampuwas na sa kaimulon. Pero ang mga panikasog nga mahaw-as sa kaimulon ang tanan nga tawo pirme nagakapaslawan. Ngaa? Bangod ang kalabanan nga manggaranon indi gusto hilabtan ang ila manggad. Si Hari Solomon sa Israel sang una nagsulat: “Yari karon, ang mga luha sang mga ginpigus, kag wala sila sing manuglipay! Sa bahin sang ila mga manugpigus may gahum.”—Manugwali 4:1.

Madula bala sang mga tawo nga may impluwensia kag gahom ang kaimulon? Si Solomon nagsulat: “Yari karon, ang tanan kadayawan kag pagpanikasug sa hangin. Ang tiko indi mapatadlong.” (Manugwali 1:14, 15) Ginapakita sang mga panikasog subong sa pagdula sang kaimulon nga matuod gid ini.

Mga Pamaagi Para sa Kauswagan sang Tanan

Sang ika-19 nga siglo, samtang nagadamo ang manggad sang pila ka pungsod paagi sa negosyo, ginhatagan sang atension sang pila ka impluwensiado nga tawo ang kaimulon. Mapanagtag ayhan sing alalangay ang manggad sang duta?

Nagapati ang iban nga paagi sa sosialismo ukon komunismo mangin alalangay na ang mga tawo. Indi ini gusto sang mga manggaranon. Pero madamo ang naganyat sa ideya sini nga ang kada isa dapat maghatag suno sa iya masarangan kag magkuha suno sa iya kinahanglan. Madamo ang naglaum nga batunon sang tanan nga pungsod ang sosialismo para ang kalibutan mangin perpekto nga puluy-an. Ginbaton ini sang pila ka manggaranon nga pungsod kag nagpromisa nga atipanon ang ila pumuluyo asta sa kamatayon. Nagsiling sila nga nadula na nila ang kaimulon.

Pero napaslawan ang sosialismo kay maiyaiyahon gihapon ang mga tawo. Nagatrabaho ang mga tawo indi para sa kaayuhan sang komunidad kundi para lang sa ila kaugalingon. Ang iban indi gusto magbulig sa mga imol kay suno sa ila basi magtinamad na lang sila. Matuod gid ang ginasiling sang Biblia: “Walay tawo nga matarung sa duta nga nagahimo sing maayo kag wala nagapakasala. . . . Ang Dios naghimo sang tawo nga matadlong, apang sila nagpangita sing madamu nga padugi.”—Manugwali 7:20, 29.

Ang isa pa ka paagi amo ang American Dream, ukon ang paghandum sa isa ka lugar diin ang tanan nagapangabudlay para mag-uswag. Ginsunod sang madamo nga pungsod ang mga pagsulundan nga daw nagpamanggaranon sa Estados Unidos pareho sang demokrasya kag hilway nga pagpalakat sang negosyo. Pero indi mailog sang tanan nga pungsod ang American Dream kay ang manggad sang Aminhan nga Amerika indi lamang resulta sang sistema sang gobierno sini kundi bangod man sang ila duna nga manggad kag maayo nga lokasyon sa pagnegosyo. Dugang pa, bangod sa pagpaindisanay sang ekonomiya, ang mga pungsod nga nagadaug nagamanggaranon pero ang mga nagakapierde nagaimol. Maengganyo ayhan ang manggaranon nga mga pungsod nga buligan ang imol nga mga pungsod?

Ang Marshall Plan —Nakadula Bala sang Kaimulon?

Sa tapos sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, nahalitan gid ang Europa kag madamo nga pumuluyo sini ang nagutman. Nabalaka ang gobierno sang Estados Unidos nga basi madula ang sosialismo sa Europa. Gani sa sulod sang apat ka tuig, naghatag sila sang daku nga kantidad para ipasag-uli ang industriya kag agrikultura sang mga pungsod nga magabaton sang ila pagsulundan. Ining European Recovery Program, nga ginatawag Marshall Plan, ginkabig nga kadalag-an. Sa Nakatundan nga Europa, nagbaskog ang impluwensia sang Estados Unidos, kag diutay na lang ang mga imol. Nadula bala sini ang kaimulon sa bilog nga kalibutan?

Bangod sa kadalag-an sang Marshall Plan, ginbuligan sang Estados Unidos ang imol nga mga pungsod sa kalibutan para mapauswag sini ang ila agrikultura, pagpabulong, edukasyon, kag transportasyon. Gin-ako sang Estados Unidos nga ginhimo nila ini para lamang sa ila kaayuhan. May mga pungsod man nga nagbulig sa iban para mapabaskog ang ila impluwensia. Pagligad sang 60 ka tuig, mas daku ang ila nagasto sangsa nagasto sa Marshall Plan kag wala sila nalipay sa sini. Matuod, ang pila ka pungsod nga imol sadto nagmanggaranon, ilabi na sa Sidlangan nga Asia. Sa iban nga lugar, diutay na lang nga kabataan ang nagakapatay kag madamo na ang nakaeskwela. Pero sa gihapon, madamo nga pungsod ang imol katama.

Bulig Halin sa Iban nga Pungsod —Ngaa Napaslawan?

Mas mabudlay ang pagbulig sa imol nga mga pungsod nga makatibawas sa kaimulon sangsa pagbulig sa manggaranon nga mga pungsod nga makabangon sa epekto sang inaway. Ang Europa may yara na industriya, negosyo, kag transportasyon. Kinahanglan lang kay-uhon ang ila ekonomiya. Pero sa imol nga mga pungsod, bisan pa pahimuan sila sang mga karsada, eskwelahan, kag klinika, ang mga tawo pigado gihapon bangod wala sila sing palangitan-an, duna nga manggad, kag indi maayo ang ila lokasyon sa pagnegosyo.

Ang kabangdanan kag epekto sang kaimulon mabudlay dulaon. Halimbawa, ang balatian nagaresulta sa kaimulon, kag ang kaimulon nagaresulta sa balatian. Ang mga kabataan nga kulang sa nutrisyon maluya kag mahina magpamensar, gani kon may kabataan na sila, indi nila ini maatipan. Isa pa, kon ang manggaranon nga mga pungsod maghatag sang sobra nga pagkaon bilang “bulig” sa imol nga mga pungsod, madulaan sing kita ang lokal nga mga mangunguma kag negosyante, gani magaresulta ini sa dugang nga kaimulon. May problema man kon kuarta ang ibulig sa imol nga mga pungsod: Bangod mahapos lang ini kawaton, magaresulta ini sa korapsion, gani magadugang pa gid ang kaimulon. Sa kabilugan, napaslawan ang bulig halin sa iban nga pungsod bangod wala sini madula ang kabangdanan sang kaimulon.

Ang Kabangdanan sang Kaimulon

Ang pagkamaiyaiyahon sang mga pungsod, gobierno, kag mga tawo amo ang kabangdanan sang sobra nga kaimulon. Halimbawa, indi prioridad sang gobierno sang manggaranon nga mga pungsod nga dulaon ang kaimulon sa kalibutan bangod dapat nila suportahan ang mga tawo sa ila pungsod nga nagboto sa ila. Gani, ginadumilian nila ang imol nga mga pungsod nga mag-eksport sa ila sang produkto para indi mapierde ang negosyo sang ila mangunguma. Ginahatagan man nila sang daku nga pundo ang ila mangunguma para mas madamo ang ila produkto sangsa imol nga mga pungsod.

Maathag nga ang kaimulon resulta sang pagkamaiyaiyahon sang mga tawo kag gobierno. Ang manunulat sang Biblia nga si Solomon nagsiling: “Ang isa ka tawo may gahum sa isa sa iya kasamaran.”—Manugwali 8:9.

Gani, madula pa ayhan ang kaimulon? May gobierno bala nga makadula sa pagkamaiyaiyahon sang tawo?

[Kahon sa pahina 6]

Kasuguan nga Makabulig sa mga Imol

Ginhatagan ni Jehova nga Dios ang Israel sang una sang mga kasuguan nga makabulig para malikawan ang kaimulon. Sa sini nga Kasuguan, ang tagsa ka pamilya, luwas sa tribo ni Levi, may palanublion nga duta. Ini nga palanublion indi madula kay puede ini mabawi bisan ginbaligya. Kada 50 ka tuig, ang tanan nga duta dapat ibalik sa tag-iya ukon sa iya pamilya. (Levitico 25:10, 23) Bangod sa balatian, kalamidad, ukon katamaron, mahimo ibaligya sang isa ang iya duta, pero ibalik ini sa iya nga wala sing bayad sa Tuig sang Kahilwayan. Gani, wala sing pamilya nga malubong sa kaimulon.

Ginatugot man sa Kasuguan sang Dios nga ibaligya sang isa ka tawo nga may utang ang iya kaugalingon bilang ulipon. Makuha niya sing abanse ang iya bili para ibayad sa iya utang. Kon indi niya magawad ang iya kaugalingon sa ikapito nga tuig, dapat sia hilwayon kag hatagan sang binhi kag kasapatan para mangin iya palangabuhian. Dugang pa, kon ang imol manghulam sang kuarta, ginadumilian sang Kasuguan ang mga Israelinhon nga magpasaka sing interes. Ginsugo man sila nga indi pag-anihon ang sa higad sang ila talamnan para may masaghaw ang mga imol. Gani, wala sing Israelinhon nga magapakilimos.—Deuteronomio 15:1-14; Levitico 23:22.

Pero, may mga Israelinhon sadto nga nangin imol. Ngaa? Wala nila ginsunod ang Kasuguan ni Jehova. Gani pareho sa iban nga pungsod, ang iban sa ila nangin manggaranon nga tag-iya sang kadutaan kag ang iban nangin imol nga wala sing ginapanag-iyahan nga kadutaan. Nangin imol ang pila ka Israelinhon bangod gin-una nila ang ila interes sa baylo nga sundon ang Kasuguan sang Dios.—Mateo 22:37-40.