Ang Dungganon nga Papel sang Babayi
“NGAA ang babayi dapat nga mangin kaangay sang lalaki?” Ining daw malubog nga pamangkot amo ang tig-ulo sang isa ka artikulo sang sikologo nga si Carol Gilligan, nga sa diin sia nagsiling: “Ang lugar sang babayi sa siklo sang kabuhi sang lalaki amo ang manugsagod, manug-atipan, kag kabulig, ang manughabol sang linala sang mga relasyon nga sa diin sia man nagasandig. Apang samtang ang mga babayi nakaatipan sa mga lalaki, matuod man nga ang mga lalaki . . . nagapakanubo sina nga pag-atipan.”—Psychology Today.
Isa karon ka kamatuoran nga madamo nga babayi ang nagabatyag nga may kinamatarong sila sa pagreklamo nahanungod sa pila ka pagpakanubo kag pag-ihig-ihig sa ila sekso. Matuod, ginhingalitan sang makagud nga mga lalaki ang mga babayi sa tanan nga bahin sang kalibutan—mas labaw sa pila ka pungsod kag sibilisasyon sang sa iban. Ginapaathag sang iban nga ang kabangdanan sini amo ang sosyal nga mga sistema nga nagahatag sa mga babayi sing manubo nga papel. Ginatudlo sang iban ang Biblia subong amo ang balasulon sa bahin, nga nagapangangkon nga sa Hebreo kag Griegong Kasulatan (kinaandan nga ginatawag nga Daan kag Bag-ong Testamento) ang Biblia mapintas sa mga babayi. Matuod bala ini?
Ang Katuyoan sang Dios Para sa Babayi
Ang Biblia nagasiling: “Gintuga sang Dios ang tawo sa iya kaugalingon nga dawgay, . . . lalaki kag babayi gintuga niya sila.” Ano ang katuyoan sining pagkatuhay sa sekso? Ang sabat maathag. Paagi sa sini matuman sang unang mag-asawa ang sugo sang Dios nga makita sa masunod gid nga mga bersikulo: “Ang Dios nagsiling sa ila: ‘Magbungahon kag magbuad kag magtugob sang duta kag magpakaagalon sa sini, kag maggahom . . . sa tagsa ka buhi nga butang nga nagagiho sa duta.’”—Genesis 1:27, 28.
Talupangda nga ining sugo ginhatag sa “ila,” sa lalaki kag babayi. Sila nga duha magaambit indi lamang sa pagtugob sa duta sing iban pa nga mga tawo kundi sa pagpakaagalon man sa duta kag sa paggahom sa manubo nga mga tinuga nahisuno sa kabubut-on sang Dios. Agod mahimo ini, kinahanglan nila ang kaalam kag espirituwal nga mga kinaiya, kag sila nga duha may pareho nga ikasarang sa pagpalambo sini.
Apang, naghatag ang Dios sing magkatuhay nga mga papel kag mga salabton sa lalaki kag babayi. Sa sulod sang tion nga ginton-an ni Adan ang mga espesyi sang sapat kag ginhingalanan sila, naghikot sia subong isa ka himpit, kompleto nga lalaki. Para sa sadto nga hilikuton wala sing kulang sa iya. (Genesis 2:19, 20) Apang sang mag-abot ang tion nga tugbon sang lalaki ang duta sing mga anak, maathag nga kinahanglan niya ang asawa. Amo kon ngaa “si Jehova nagsiling: ‘Indi maayo nga ang tawo mag-isa lamang. Himuan ko sia sing kabulig para sa iya, subong komplemento niya.’”—Genesis 2:18.
Ang Biblia nagasiling nga ang Dios naghimo sa iya subong “kabulig para sa iya, subong komplemento niya.” Ang Hebreong tinaga nga ginbadbad “komplemento” mabadbad man nga “katumbas,” nga ginpaathag subong “isa ka butang nga nagabagay sa isa sing himpit.” Ang katuyoan sang Dios para sa babayi amo nga mangin nagakabagay nga komplemento sang lalaki sa pagtuman sang ila misyon, nga amo ang ‘pagtugob sa duta kag pagpakaagalon sa sini.’
Ginpatiko ang Orihinal nga Kahimusan sang Dios
Ang Biblia nagasiling nga “si Adan ginhimo sing una, ugaling si Eva.” (1 Timoteo 2:13) Ginalaragway sini ang babayi subong “maluya nga suludlan, ang babayin-on,” kag nagasiling nga, subong nga ang lalaki may ulo (si Cristo), “ang ulo sang babayi amo ang lalaki.”—1 Pedro 3:7; 1 Corinto 11:3.
Suno sa orihinal nga kahimusan ni Jehova, ang monogamya amo ang talaksan sang pag-asawahay. (Genesis 2:24) Ang lalaki una nga gintuga kag amo ang manguna sa tanan nga butang tuhoy sa pagsimba kag sa diosnon nga mga hilikuton nga ginahimo sa tuyo nga tugbon ang duta kag magpakaagalon sa sini. Nagalakip ini sang mga butang tuhoy sa pamilya. Ang amay amo ang ulo sang panimalay, apang indi ini sa kahalitan sang asawa. Sa baylo, mangin para ini sa iya kaayohan bangod may isa nga magasakdag sa iya kon gamiton niya ang iya hinatag sang Dios nga awtoridad sa iya mga anak.—Efeso 6:1-4.
Subong sang sa iban nga bahin sang pagtinguha sang tawo, ginmantsahan sang sala kag dikahimpitan ining nagakaigo nga relasyon sa ulot sang lalaki kag babayi. (Roma 7:14-20) Gin-abusuhan sang makagud nga mga lalaki ang ila pagkaulo, nga nagdala sing daku nga pag-antos sa mga babayi sa bug-os nga dag-on. Nakita na nga daan ini nga resulta sang sala, si Jehova nagsiling kay Eva sa tapos sang iya pagrebelde: “Ang imo handum mangin sa imo bana, kag sia magagahom sa imo.” (Genesis 3:16) Ining maabusuhon nga paggahom indi ang nagakaigo nga pagpakita sing pagkaulo. Ginapakita sini ang makasasala nga kahimtangan sang tawo, kag subong man sang babayi, kay kon kaisa nagaresulta ini sa iya pagtinguha nga agawon ang awtoridad sang iya bana.
Ang mga Babayi sa Idalom sang Kasugoan ni Moises
Ang Kasugoan nga ginhatag ni Jehova sa Israel nag-amlig sang mga kinamatarong sang mga ulay. (Exodo 22:16) Gin-amligan sini “ang nagakaigo nga kinamatarong sang mga anak nga babayi.” (Exodo 21:9) Ang mga asawa dapat “higugmaon,” indi “pagluiban.” (Deuteronomio 13:6; Malaquias 2:14, 15) Ang dignidad sang mga asawa dapat tahuron sa seksuwal nga mga butang. (Levitico 18:19) Ang mga babayi indi dapat pag-abusuhan sa sekso.—Levitico 18:8-17.
Nagsulat sa libro nga Religion and Sexism, ang doktor sa teolohiya nga si Phyllis Bird nagsiling: “Ang kasugoan sang Israel talalupangdon gid nga tuhay sa iban nga kasugoan nga kilala sa ila tumalagsahon nga kapintas sa latagon sang seksuwal nga paglapas . . . Ang pagtamod sang Israel tuhoy sa nagakaigo nga duog sang sekso kag ang mapintas nga mga silot batok sa mga nakasala sa sekso nagapakita sang daku nga kinatuhayan sang mga buhat sang nagalibot nga katawhan (sing espesipiko ang mga Canaanhon) . . . Ang mga sala sa sekso ginkabig nga relihioso nga mga sala sa Israel. Indi ini pribado nga butang kundi butang nga kabalak-an sang bug-os nga komunidad.” Yadtong estrikto nga kasugoan nag-amlig sang mga kinamatarong sang mga babayi.
Sa Israel, ang mga lalaki kag mga babayi tupong sa atubangan sang Kasugoan kon napamatod-an sila nga nakasala sing panghilahi, incesto, bestialidad, ukon iban pa nga krimen. (Levitico 18:6, 23; 20:10-12) Ang kasugoan tuhoy sa mga kaayohan sang Adlaw nga Inugpahuway, mga piesta, mga sumpa sang Nazareo, kag iban pa nga mga aman tupong nga naaplikar sa mga lalaki kag mga babayi.—Exodo 20:10; Numeros 6:2; Deuteronomio 12:18; 16:11-14.
Sa tolon-an sang Hulubaton, ang Biblia nagadayaw sa “maayo nga asawa,” sa “takus nga asawa,” sa “mahalungon nga asawa,” kag “sa maalam nga babayi.” (Hulubaton 18:22; 12:4; 19:14; 14:1) Ang Hulubaton kapitulo 31 nagalaragway sinang “takus nga asawa” kag nagapakita kon daw ano kadaku ang pagsalig sang iya bana sa iya kag kon pila ka kinamatarong ang ginahatag niya sa iya sa pag-atipan sang importante nga mga butang sang panimalay. Maathag nga sang ginsunod sang Israel ang Kasugoan, ang mga babayi wala gintratar sing malain.
Ang mga Babayi sa Cristianong Kongregasyon
Sa idalom sang patriarkal kag Mosaiko nga Kasugoan, ang poligamya kag ang pagpuyopuyo gintugutan; apang ginkontrol ini, kag ang mga kinamatarong sang asawa kag sang ginapuyopuyo gin-amligan. (Genesis 16:3; 29:23-29; Exodo 21:7, 8; Deuteronomio 21:14-17) Apang, ginpasag-uli ni Cristo ang orihinal nga talaksan sang Dios para sa pag-asawahay, nga amo ang isa ka lalaki para sa isa ka babayi. (Mateo 19:4-6) Gindula man niya ang diborsio sa bisan anong kabangdanan, kag nagtugot sing isa lamang ka kabangdanan—ang pagpakighilawas.—Mateo 19:7-9.
Sa pagkamatuod, ang pagpahugot ni Jesus sa pag-asawahay nga kahimusan nagbenepisyo sa mga lalaki kag mga babayi sa sulod sang Cristianong kongregasyon. Apang maathag nga ang mga babayi ang una nga nakabenepisyo.
Suno sa Cristianong mga talaksan, ang mga asawa dapat higugmaon kag palanggaon. (Efeso 5:28, 29, 33) Dapat trataron sang mga lalaki nga katapo sang kongregasyon ang mas bata nga mga babayi “subong mga utod nga babayi sa bug-os nga kaputli.” (1 Timoteo 5:1, 2) Ang Cristianong mga lalaki nakabaton sing balaan nga espiritu kag ‘nagpanagna,’ ukon masidla nga naghambal sing “dalagku nga mga butang sang Dios.” (Binuhatan 2:11-18) Ang may edad nga Cristianong mga babayi mangin “mga manunudlo sang kaayohan” para sa ila mas bata nga mga utod sa espirituwal. (Tito 2:3, 4) Ang tanan, bata kag tigulang, dapat magpakigbahin sing aktibo sa pagtuman sang sugo nga ‘maghimo sing mga disipulo sa katawhan sang tanan nga kapungsuran.’—Mateo 28:19, 20.
Ginpasag-uli ang orihinal nga kahimusan sang Dios para sa pag-asawahay sa sulod sang Cristianong kongregasyon. Ang prinsipio sang pagkaulo diri sang lalaki dapat tahuron. (1 Corinto 11:3) Ang Cristianong mga babayi dapat magpasakop sa ila mga bana. (Efeso 5:22-24) Dapat nila tahuron ang mga gulang nga gintangdo sa sulod sang kongregasyon, nga ang tanan mga lalaki, kon bala soltero sila ukon ‘bana sang isa ka asawa.’ (1 Timoteo 3:2) Dapat itugyan sang Cristianong mga babayi ang dayag nga pagpanudlo sa kongregasyon sa sinang gintangdo nga “mga gulang” kag maglikaw sa dayag nga pagpamatok sa sina nga mga manunudlo. (Tito 1:5-9; 1 Timoteo 2:11-15; 1 Corinto 14:34, 35) Magaresulta ini sa paghidait sa sulod sang kongregasyon. (1 Corinto 14:33, 40) Ang bisan anong dinagakaigo nga impluwensia sang babayi sa sulod sang kongregasyon magabaton sang malaglagon nga paghukom ni Cristo.—Bugna 2:20-23.
Ang Kabalaka ni Jehova sa mga Babayi
Mapintas bala ang Biblia sa mga babayi? Indi. Sa bug-os nga mga pahina sini, ginapahayag sini ang daku nga kabalaka ni Jehova sa kalipay kag kaayohan sining “maluya nga suludlan, ang babayin-on,” nga iya gintuga. Ginapadunggan sila. (1 Pedro 3:7) Nahibaloan niya kon ano nga papel ang bagay sa tagsa ka sekso, para sa ila kaayohan. Ginhatag niya ang pagkaulo sa mga lalaki apang ang madamo sang hamili nga mga pribilehiyo sa iya babayi nga mga alagad, lakip ang daku nga kadungganan nga mangin iya mga saksi. “Si Jehova mismo nagahatag sing pulong; Ang mga babayi nga nagabantala sang mga balita daku nga hangaway.”—Salmo 68:11.
Ang sikologo nga si Carol Gilligan namangkot, “Ngaa ang babayi dapat nga mangin kaangay sang lalaki?” Ang Biblia nagasabat: Wala sing maayo nga rason. Magamalipayon sia mismo kag mapahalipay man niya ang iban kon tumanon niya ang papel nga ginhatag sa iya sang Dios.