Nagasumpakil Bala ang Biblia sa Iya Kaugalingon?
“INDI mahimo nga ang Dios magbutig,” siling sang Biblia. (Hebreo 6:18) Gani paano ang iya libro mapuno sing maathag gid nga mga indi pagsinanto kag daku nga mga pagkatuhay kag sa gihapon tawgon nga Pulong sang Dios? Indi ini mahimo. ‘Apang, ngaa may mga pagkatuhay?’ pamangkot mo.
Subong mahimo paabuton, sa isa ka libro nga sa sulod sang mga siglo mauti nga ginkopya sang kamot kag kinahanglan nga badbaron sa popular nga mga pamulong sang adlaw, ang pila ka pagkatuhay sa pagkopya nagsulod. Apang indi ini daku sa kasangkaron kag sa kabug-aton nga duhaduhaan ang pagkanainspirar kag awtoridad sang Biblia subong kabilugan. Paagi sa mahalungon nga pag-usisa, ang mga daw pagsumpakilay may yara bunayag nga solusyon. Sa masami gid, ang mga tawo nga nagasiling ang Biblia nagasumpakil sa iya kaugalingon wala mag-usisa sini sing bug-os, kundi ginabaton lamang nila ining opinyon nga ginsugid sa ila sang mga indi maluyag magpati sa Biblia ukon indi maluyag magsunod sa sini. “Ang nagasabat sa wala pa sia makabati, kabuangan ini kag kahuluy-an sa iya,” paandam sang Biblia sa Hulubaton 18:13.
Kon kaisa, ang iban nagapamatok sa kamatuoran nga ang mga manunulat sang Biblia wala pirme nagaugyon sa mga butang may kaangtanan sa mga numero, pagpasunod sang mga hitabo, mga pulong sang mga binalikwat, kag iban pa. Apang binagbinaga: Kon pangabayon mo ang pila ka mga saksi sa isa ka hitabo nga isulat ang ila nakita, magapalareho bala sing bug-os ang tanan nga isugid nila sa pulong kag sa detalye? Kon magpalareho sila, indi bala nga magsuspetsa ka nga naghimbon ang mga manunulat? Gani, man, ang mga manunulat sang Biblia gintugutan sang Dios nga gamiton ang ila kaugalingon nga estilo kag pamulong, samtang ginapat-od niya nga ang iya mga ideya kag mga kamatuoran sibu nga ginpaalinton.
Ang mga binalikwat gikan sa una nga mga sinulatan mahimo nga liwaton diutay gikan sa orihinal nga mga pinamulong agod nga magbagay sa mga kinahanglanon kag katuyuan sang bag-o nga manunulat, samtang ginahuptan sa gihapon ang sadsaran nga kahulugan kag panghunahuna. Amo man ang masiling nahanungod sa mga paggrupo sa mga hitabo. Mahimo nga sundon sang isa ka manunulat ang estrikto nga kronolohiko nga pagpasunod, samtang mahimo nga ilista sang isa pa ang mga hitabo suno sa ila kaangtanan sa mga ideya. Ang pagbuhin mahimo nga himuon depende sa pagtamod sang manunulat kag sang iya pagpalip-ot sa isa ka hitabo. Busa, si Mateo naghambal nahanungod sa duha ka bulag nga tawo nga gin-ayo ni Jesus, samtang si Marcos kag si Lucas nagsambit sing isa lamang. (Mateo 20:29-34; Marcos 10:46; Lucas 18:35) Ang rekord ni Mateo wala nagasumpakil. Kapin lamang sia ka ispisipiko tuhoy sa numero, samtang ginsentro ni Marcos kag ni Lucas ang ila rekord sa isa ka tawo nga kahambal ni Jesus.
May yara man nanuhaytuhay nga mga metodo sa pag-isip sang tion. Ang Judiyong pungsod naggamit sing duha ka kalendaryo—ang sagrado nga kalendaryo kag ang sekular, ukon agrikultural, nga kalendaryo—ang tagsatagsa nagasugod sa magkatuhay nga tion sang tuig. Ang mga manunulat nga nagakatuhay sa bulan kag sa adlaw kon nagapatuhoy sa isa lamang ka hitabo mahimo nga nagagamit lamang sing magkatuhay nga mga kalendaryo. Bangod ang taga-Oriental nga mga manunulat malaka lamang nagagamit sing fraction, ang mga bahin sang tuig ginaisip subong bug-os nga mga tuig. Ginabilog ini sa pinakamalapit nga bug-os nga numero. Talupangda ini, halimbawa, sa rekord sang kaliwatan nga masapwan sa Genesis kapitulo 5.
Pagpahisanto sa “mga Nagasumpakilay”
Apang indi bala may mga teksto sa Biblia nga nagasiling sang kabaliskaran gid sang iban nga mga teksto? Binagbinagon naton ang pila lamang nga ginsambit sang pila ka kritiko sa Biblia.
Sa Juan 3:22 mabasa naton nga si Jesus “nagbawtismo,” samtang sa uluunhan lamang, sa Juan 4:2, ang rekord nagasiling nga “indi si Jesus gid ang nagabawtismo.” Apang subong ginapakita sang nabilin nga bahin sang teksto, mga disipulo ni Jesus ang aktuwal nga nagpangbawtismo sa iya ngalan kag sa idalom sang iya pagtuytoy. Kaanggid ini sa kaso nga sa diin ang negosyante kag ang iya sekretarya pareho nga makapangangkon sa isa ka partikular nga sulat.
Nian yara man ang teksto sa Genesis 2:2 nga nagarekord nga ang Dios nagpahuway “gikan sa tanan nga buluhaton niya.” Ang nagasumpakil sini amo ang komento ni Jesus sa Juan 5:17 nga sa diin nagasiling sia nga ang Dios “nagapangabudlay tubtob karon.” Apang subong ginapakita sang konteksto, ang rekord sa Genesis ispisipiko nga nagahambal tuhoy sa materyal nga pagpanuga sang Dios, samtang ginpatuhuyan ni Jesus ang pagpanghikot sang Dios tuhoy sa iya pagtuytoy kag pag-atipan sa katawhan.
Ang isa pa ka pagsumpakilay masapwan sa pagpaanggid sang Exodo 34:7 sa Ezequiel 18:20. Ang nauna nga teksto nagasiling nga ang Dios “nagapaduaw sang silot sang mga ginikanan sa mga anak kag sa mga apo,” samtang ang naulihi nagasiling nga ang “anak indi mag-antos sang kalautan sang amay.” Ngaa daw nagasumpakilay ining mga teksto? Bangod wala ginbinagbinag ang konteksto. Usisaa ang materyal kag ang danyag sa palibot sini. Nian mangin maathag nga sang ginsiling sang Dios nga ang silot magaabot indi lamang sa mga ginikanan kundi sa ila man mga anak kag mga apo, ginahambal niya kon ano ang mangin resulta sa mga Israelinhon subong isa ka pungsod kon magpakasala sila batok sa iya kag mabihag. Sa pihak nga bahin, sang ginsiling niya nga ang anak indi manabat sa kalautan sang iya amay, ginahambal niya ang tuhoy sa personal nga salabton.
Masapwan ang mga pagkatuhay, subong sang sa rekord sang pagkabun-ag ni Jesus sa Mateo 1:18-25 kag Lucas 1:26-38. Apang nagapakita bala ini sing pagsumpakilay?
Nakabasa ka na bala sing duha ka biograpiya nahanungod sa isa lamang ka bantog nga tawo? Kon amo, nasapwan mo bala nga ining mga biograpiya magkatuhay apang wala nagasumpakilay? Sa masami, ang kabangdanan amo ang personal nga mga impresyon sang manunulat ukon ang ginkuhaan niya sini. Nasandig man ini sa kon ano ang ginabatyag sang awtor nga importante sambiton sa iya presentasyon, ang anggulo nga iya ginapaathag, kag ang iya ginapatuhuyan sini. Sa amo, ang rekord nga ginsulat nga ang ginahunahuna amo ang Gentil nga mga bumalasa, tuhay sa mga para sa Judiyo nga mga bumalasa nga nakahangop na kag nagbaton na sa pila ka kamatuoran.
Pila lamang ini ka halimbawa nga mga dinalan sa Biblia nga, kon indi pag-usisaon sing maayo, daw nagasumpakilay. Apang kon usisaon sing maayo, nga ginatandaan ang pagtamod sang manunulat kag ang konteksto, indi gid ini mga pagsumpakilay kundi mga dinalan lamang nga nagakinahanglan sing dugang pa nga pagpanalawsaw. Apang, ang kalabanan nga tawo wala nagahimo sining kinahanglanon nga panikasog, kag nadalian lamang sa pagsiling: “Ang Biblia nagasumpakil sa iya kaugalingon.”
Takus sa Aton Pagsalig
Ginhatagan sang balaan nga espiritu sang Dios ang mga manunulat sing Biblia sing daku nga kahilwayan sa pagsulat sang ila mga report. (Binuhatan 3:21) Sa amo, nakahimo sila sing maduagon kag maathag nga laragway sang ila nakita. Apang, ang ila indi pagpalareho nagapamatuod lamang sa ila pagkamasaligan kag pagkabunayag, kag indi masumbong nga may paglimbong kag paghimbon. (2 Pedro 1:16-21) Bisan pa magkatuhay ang mga manunulat sa metodo sang ila presentasyon, sila tanan nagatudlo sa isa ka direksion kag isa ka katuyuan: ipakita sa katawhan kon ano ang himuon ni Jehova nga Dios agod mangin malipayon ang katawhan kag kon ano ang himuon sang mga tawo agod kahamut-an sila sang Dios.—Hulubaton 2:3-6, 9.
Ang Biblia isa ka libro nga dapat naton gamitan sang aton ikasarang sa pagpangatarungan. May pagharmoniya ini sa iya kabug-osan. Wala ini nagasumpakil sa iya kaugalingon. Ang tanan nga 66 ka tolon-an (1,189 ka kapitulo ukon 31,173 ka bersikulo suno sa King James Version) takus sang aton bug-os nga pagsalig. Huo, masaligan mo ang Biblia!
[Kahon sa pahina 6]
Kon May Makita Ka nga “Pagsumpakilay” sa Biblia, Mahimo Ayhan Nga
◆ Wala mo nahibaluan ang pila ka maragtason nga kamatuoran ukon dumaan nga mga kinabatasan?
◆ Wala mo ginbinagbinag ang konteksto?
◆ Wala mo matalupangdi ang pagtamod sang manunulat?
◆ Ginatinguhan mo nga ipahisanto ang sayop nga relihiosong mga ideya sa ginasiling gid sang Biblia?
◆ Ginagamit mo ang indi eksakto ukon daan na nga badbad sang Biblia?
[Mga Laragway sa pahina 7]
Nagsiling si Mateo nga duha ka bulag ang gin-ayo ni Jesus. Isa lamang ang ginsambit ni Marcos kag ni Lucas. Pagsumpakilay bala ini?