Ang Siensia kag ang Kasaysayan sa Genesis

Madamo nga tawo ang nagsiling nga ginpamatud-an sang siensia nga sayop ang kasaysayan sa Biblia parte sa pagpanuga. Pero, ang matuod nga pagsumpakilay, wala sa tunga sang siensia kag sang Biblia, kundi sa siensia kag sa mga opinyon sang mga Cristianong Pundamentalista. Ang pila sa sini nga grupo nagapangangkon nga suno sa Biblia, ang pagpanuga natabo sang nagligad nga mga 10,000 ka tuig sa sulod lang sang anom ka adlaw nga may tig-24 ka oras.

Pero wala ginasuportahan sang Biblia ina nga opinyon. Kay kon suportahan ina sang Biblia, madamo sang mga nadiskobrehan sang siensia sang nagligad nga isa ka gatos ka tuig ang magasumpakil sa Biblia. Kon tun-an sing maid-id ang Biblia, makita nga wala ini nagasumpakil sa mga nadiskobrehan sang siensia. Bangod sini, wala nagaugyon ang mga Saksi ni Jehova sa mga Cristianong Pundamentalista kag sa mga nagapati nga 24 ka oras lang ang kadugayon sang tagsa ka adlaw sang pagpanuga. Ginapakita sang masunod kon ano gid ang ginatudlo sang Biblia.

Nagabukas ang kasaysayan sa Genesis sa simple, pero mabakod gid nga pinamulong: “Sa ginsuguran gintuga sang Dios ang mga langit kag ang duta.” (Genesis 1:1) Nagaugyon ang pila ka iskolar sa Biblia nga ini nga pagpanuga tuhay sa mga adlaw sang pagpanuga nga ginsaysay sugod sa bersikulo 3. Maathag gid ang ginapakita sini. Suno sa nagabukas nga pinamulong sang Biblia, ang uniberso, lakip na ang aton planeta nga Duta, nagluntad na nga daan sa sulod sang indi maisip nga tion antes pa nagsugod ang mga adlaw sang pagpanuga.

Ginabanta sang mga geologo nga 4 bilyones na ka tuig ang kadugayon sang pagluntad sang duta, kag suno naman sa mga astronomo, mahimo nga mga 15 bilyones na ka tuig nga nagaluntad ang uniberso. Ini bala nga mga tukib—ukon ang mahimo pa matukiban sa ulihi—nagasumpakil sa ginasiling sang Genesis 1:1? Wala. Wala ginsiling sang Biblia ang aktual nga kadugayon sang pagluntad sang ‘mga langit kag duta.’ Ang siensia wala nagasumpakil sa Biblia.

Kamusta naman ang kalawigon sang mga adlaw sang pagpanuga? Literal bala ini nga nagalawig sing 24 oras? Ang iban nagapati sina bangod ginpatuhuyan ni Moises—ang manunulat sang Genesis—bilang sulundan para sa Adlaw nga Inugpahuway kada semana ang adlaw pagkatapos sang anom ka adlaw nga pagpanuga. Gani para sa ila, literal nga tig-24 ka oras ang kada adlaw sang pagpanuga. (Exodo 20:11) Ginasakdag bala sang Genesis ini nga opinyon?

Wala. Bangod ang Hebreo nga tinaga nga ginbadbad “adlaw” mahimo man magpatuhoy sa nagkalainlain nga kalawigon sang tion, indi lang sa 24 ka oras. Halimbawa, sang ginsumaryo ni Moises ang pagpanuga sang Dios, ginpatuhuyan niya ang tanan nga anom ka adlaw sang pagpanuga subong isa lang ka adlaw. (Genesis 2:4) Isa pa, sa una nga adlaw sang pagpanuga, “gintawag sang Dios ang kapawa Adlaw, kag ang kadudulman gintawag niya Gab-i.” (Genesis 1:5) Ang “adlaw” sa sini nga teksto wala nagapatuhoy sa bug-os nga 24 ka oras. Gani, wala gid ginapakita sang Biblia nga ang tagsa ka adlaw sang pagpanuga nagalawig sing 24 ka oras lamang.

Kon amo, daw ano kalawig ang mga adlaw sang pagpanuga? Wala sing may ginsiling ang Biblia; pero, ang mga termino nga gingamit sa Genesis kapitulo 1 kag 2 nagapakita nga nagapatuhoy ini sa malawig nga tion.

Ginsulat ni Moises ini nga kasaysayan sa Hebreo nga lenguahe, kag ginsulat niya ini suno sa pagtamod sang isa nga nagatindog sa kadaygan sang duta. Ining duha ka katunayan upod ang ihibalo nga nagluntad na nga daan ang uniberso antes pa sang mga tion ukon mga adlaw sang pagpanuga, magabulig sa aton nga mahangpan ang mga kontrobersia parte sa kasaysayan sang pagpanuga. Paano?

Ang maid-id nga pag-usisa sa kasaysayan sang Genesis nagapakita nga ang mga hitabo sa sulod sang isa ka “adlaw” nagapadayon sa masunod nga “mga adlaw.” Halimbawa, antes sang una nga “adlaw” sang pagpanuga, ang kapawa sang nagaluntad na nga daan nga adlaw mahimo nga ginlipdan sang madamol nga mga panganod amo nga indi ini makalapos sa duta. (Job 38:9) Sa una nga “adlaw,” amat-amat nga naghawan ang kalangitan, amo nga makalapos na ang kapawa sa atmospera.a

Sa ikaduha nga “adlaw,” maathag nga nagpadayon ang paghawan sang kalangitan, amo nga nagluntad ang espasyo sa ulot sang madamol nga mga panganod kag sang kadagatan. Sa ikap-at nga “adlaw,” nangin mahawan na gid ang kalangitan amo nga makita na ang adlaw kag ang bulan sa “kahawaan sang mga langit.” (Genesis 1:14-16) Buot silingon, sa panulok sang tawo nga yara sa duta, makita na niya ang adlaw kag ang bulan. Amat-amat lang ini nga natabo.

Ginsaysay man sa Genesis nga samtang nagahawan ang kalangitan, may mga tinuga—lakip ang mga insekto, mga pispis kag iban pa—nga nagalupad sa kalangitan sa ikalima nga “adlaw.”

Ang tinaga nga gingamit sa Biblia nagapakita sang posibilidad nga ang pila ka dalagku nga hitabo sa tagsa ka tion, ukon adlaw sang pagpanuga, natabo sing amat-amat, ayhan ang pila sini nagpadayon tubtob sa masunod nga mga adlaw sang pagpanuga.b

Ining amat-amat bala nga pagluntad sang mga tanom kag mga sapat nagapahangop nga gingamit sang Dios ang ebolusyon agod magluntad ang nanarisari nga buhi nga mga butang? Wala. Ang rekord maathag nga nagasiling nga gintuga sang Dios ang tanan nga “sari” sang tanom kag sapat. (Genesis 1:11, 12, 20-25) Ining orihinal bala nga “mga sari” sang tanom kag sapat gintuga nga may ikasarang sa pagpahisuno sa nagabag-o nga mga kahimtangan sa palibot? Tubtob sa diin mahimo magbag-o ining tagsa ka “sari”? Wala sing may ginsiling ang Biblia. Pero, nagsiling ini nga ang buhi nga mga tinuga ‘nagdagaya sono sa ila mga sari.’ (Genesis 1:21) Nagapahangop ini nga limitado lamang ang ikasarang sini sa pagbag-o, pero indi ini mangin tuhay nga “sari.” Ang fossil kag ang mga research karon nagasakdag sa ideya nga diutay lang ang pagbag-o sa mga tanom kag mga sapat pagligad sang malawig nga mga tion.

Kabaliskaran sa pangangkon sang pila ka relihioso nga mga panatiko, wala ginatudlo sang Genesis nga ang uniberso, lakip ang duta kag ang tanan nga buhi nga butang sa sini, gintuga sa malip-ot lamang nga tion sang nagligad nga pila lang ka tuig. Sa baylo, ang paglaragway sang Genesis parte sa pagtuga sa uniberso kag ang pagluntad sang kabuhi sa duta nahisanto sa ulihi nga mga nadiskobrehan sang siensia.

Bangod sang ila pilosopiya, madamo nga mga sientipiko ang nagsikway sa ginsiling sang Biblia nga gintuga sang Dios ang tanan nga butang. Pero, makawiwili nga sa dumaan nga tulun-an sang Biblia nga Genesis, nagsulat si Moises nga may ginsugdan ang uniberso kag indi tingob ang pagtuga sang kabuhi kundi amat-amat lang sa sulod sang malawig nga tion. Paano natigayon ni Moises ining sibu kag suno sa siensia nga impormasyon sang nagligad nga 3,500 ka tuig? Isa lang ang makatarunganon nga rason. Ang Isa nga may gahom kag kaalam sa pagtuga sang mga langit kag duta amo gid ang naghatag kay Moises sining sibu nga impormasyon. Nagapamatuod gid ini nga ang Biblia “gintuytuyan sang Dios.”c—2 Timoteo 3:16.

Pero mahimo ka magpalibog, importante gid bala kon nagapati ka sa kasaysayan sang Biblia parte sa pagpanuga? Aton binagbinagon ang makapakumbinsi nga mga rason kon ngaa importante ang imo sabat sa sini.