Dapat Bala Magbantay ang mga Cristiano sing Isa ka Adlaw sang Pagpahuway?

ANG Hunyo sadto tumalagsahon nga maulan. Bangod sini, ang madugay na nga tradisyon sang kalibutan nautod sa tion sang kampeonato sa tennis sa Wimbledon sang 1991. Sa una nga tion sa maragtas, ang sambuwa ginhampang sa Domingo agod mabawi ang nawasi nga tion. Luwas sa talagsahon lamang nga pagbali sa pagsulundan subong sining natabo, ang Domingo nagapabilin nga isa ka sagrado nga adlaw sang pagpahuway sa Inglaterra, subong man sa madamo pa nga pungsod.

Ang iban nga katawhan nagabantay sing tuhay nga adlaw sang pagpahuway. Ang mga Judiyo sa bug-os nga kalibutan estrikto nga nagabantay sang Adlaw nga Inugpahuway halin sa pagtunod sang adlaw sa Biernes tubtob sa pagtunod sang adlaw sa Sabado. Sa tion sang Adlaw nga Inugpahuway, ang mga eroplano sang Israel wala nagalupad, kag sa pila ka banwa ang publiko nga mga salakyan wala nagabiyahe. Sa Jerusalem ginalambayan sang mga tradisyunalista ang pila ka kalye agod balabagan ang trapiko nga ginakabig nila nga batok sa kasuguan.

Ang kamatuoran nga madamong relihion ang nagabantay gihapon sing semanal nga adlaw sang pagpahuway ukon isa ka adlaw nga inugpahuway nagapautwas sing mga pamangkot. Para lamang bala sa mga Judiyo ang pagbantay sing Adlaw nga Inugpahuway? Ngaa ang kalabanan nga relihion sang Cristiandad nagbaton sing isa ka tuhay nga adlaw sang pagpahuway? Isa bala gihapon ka Biblikanhon nga sugo karon ang pagbantay sing isa ka semanal nga adlaw sang pagpahuway?

Nagpadayon Bala ang Adlaw nga Inugpahuway?

Masapwan naton ang unang Makasulatanhon nga pagsambit sa adlaw nga inugpahuway sa tulun-an sang Exodo. Samtang didto sa desyerto ang mga Israelinhon, nagbaton sila sing manna, isa ka milagruso nga pagkaon, gikan kay Jehova. Sa kada ikan-um nga adlaw sang semana, doble nga kadamuon sang pagkaon ang gintipon nila bangod ang ikapito nga adlaw nangin “adlaw nga inugpahuway kay Jehova,” nga sa amo nga tion gindumilian ang tanan nga pagpangabudlay.​—⁠Exodo 16:​4, 5, 22-25.

Dugang pa, ginpatuman ang Adlaw nga Inugpahuway sa mga Israelinhon agod pahanumdumon sila nga nangin mga ulipon sila sa duta sang Egipto. Ini nga pahanumdom may diutay nga importansia kon daan na nila nga ginsunod ini nga sugo. Busa, ang mga regulasyon tuhoy sa Adlaw nga Inugpahuway ginhatag sa Israel lamang.​—⁠Deuteronomio 5:​2, 3, 12-15.

Mauti kag Mabudlay nga mga Buhat

Bangod ang Kasuguan Mosaiko indi tuman ka detalyado tuhoy sa Adlaw nga Inugpahuway, ang mga rabbi sa sulod sang mga siglo naghimo sing madamo nga pagdumili, ang kalabanan nagadumili sang tanan nga porma sang trabaho sa Adlaw nga Inugpahuway. Suno sa Mishnah, ang ginadumilian nga trabaho gingrupo sa 39 ka panguna nga kategoriya, subong sang pagpanahi, pagsulat, kag pagpanguma. Madamo sining mga regulasyon wala napasad sa Biblia. Nagapatuhoy sa Mishnah, ginakilala sang Encyclopædia Judaica nga ang mga regulasyon sini kasubong sang “mga bukid nga nagakabit sa buhok, kay diutay lamang ang tuhoy sa Kasulatan apang kadamo sing mga regulasyon.”

Sa pag-aplikar sang sugo nga ang isa ka tawo indi dapat ‘maghalin sa iya duog sa adlaw nga ikapito,’ gintalana ang isa ka pinakadaku nga kalayuon sang distansia, kag gintawag ini nga “limite sang Adlaw nga Inugpahuway.” Suno sa pila ka kuluhaan sing impormasyon, katumbas ini sa duha ka libo ka kubiko, ukon mga 900 metros. (Exodo 16:​29, King James Version) Apang, mahimo dayaon ining regulasyon: Isa ka gab-i sa wala pa, ang kalan-on para sa Adlaw nga Inugpahuway sarang matago sa distansia nga duha ka libo ka kubiko gikan sa balay. Ining lokasyon sarang makabig subong kasugpon sang puluy-an, kag dayon isa pa ka duha ka libo ka kubiko ang sarang maisip gikan sa sina nga punto.

Madamo sining hinimo-sang-tawo nga mga pagdumili ang ginpatuman sang adlaw ni Jesus. Sa amo, gintamay sang relihioso nga mga lider ang iya mga disipulo bangod nangutol sila kag nagkaon sing mga uhay samtang nagaagi sila sa uma. Ginsumbong sila nga ginlapas nila ang Adlaw nga Inugpahuway​—⁠ang pagpangutol sing mga uhay ginkabig nga pagpangani, kag ang pagkisikisi sini gintamod subong paggaling. Ginpakamalaut ni Jesus ang ila indi nagakaigo nga mga pagtamod sa pila ka okasyon, kay ginpatiko nila ang espiritu sang kasuguan ni Jehova.​—⁠Mateo 12:​1-8; Lucas 13:​10-17; 14:​1-6; Juan 5:​1-16; 9:​1-16.

Halin sa Sabado Tubtob sa Domingo nga Adlaw nga Inugpahuway

“Ang Domingo dapat itigana para sa pag-alagad sa Dios sing mahugod.” Amo ina ang Ikap-at nga Sugo tuhoy sa Adlaw nga Inugpahuway nga ginpresentar sang Iglesia Katolika. Ang kasan-o lang ginbalhag nga Pranses nga Catéchisme pour adultes nagapaathag: “Ang Cristianong Domingo ginasaulog sa adlaw pagkatapos sang Adlaw nga Inugpahuway; sa ikawalo nga adlaw, kon sayuron, ang nahauna nga adlaw sang bag-ong pagpanuga. Ginasunod sini ang sadsaran nga mga bahin sang Adlaw nga Inugpahuway apang nasentro ini sa Paskuwa ni Cristo.” Paano natabo ining pagbag-o gikan sa Sabado padulong sa Domingo nga adlaw nga inugpahuway?

Bisan pa Domingo ginbanhaw si Jesus, para sa unang mga Cristiano isa ini ka adlaw sang pagtrabaho kaangay sang iban nga mga adlaw. Apang ginapahayag sang desisyon nga ginhimo sang isa ka konsilyo sang iglesia sa Laodicea (tungatunga-tubtob-talipuspusan sang ikap-at nga siglo C.E.) nga sa pagligad sang tion, ang Judiyong Adlaw nga Inugpahuway sa Sabado ginbuslan sang “Cristianong” adlaw nga inugpahuway sa Domingo. Ining regulasyon “nagdumili sa mga Cristiano nga sundon ang mga Judiyo kag magpahuway sa adlaw sang [Judiyong] Adlaw nga inugpahuway, kag ang adlaw sang Ginuo [ang adlaw sang semana nga ginbanhaw sia] ginpadunggan suno sa isa ka Cristianong paagi.” Kutob sadto ang mga sumulunod sang Cristiandad dapat magtrabaho kon Sabado kag maglikaw sa pagtrabaho kon Domingo. Sang ulihi, gin-obligar sila sa pagtambong sa Misa kon Domingo.

Upod ang pagsakdag sang kalibutanon nga mga awtoridad, ang pagtrabaho kon Domingo gindumilian wala madugay sa bug-os nga Cristiandad. Kutob sang ikan-um nga siglo padayon, ang mga naglapas ginpinahan ukon ginlatigo, kag ang ila toro nga baka mahimo kuhaon. Kon kaisa, ang dimahinulsulon nga mga nakasala ginhimo nga mga ulipon.

Sa isa ka kahulugan, ang kasuguan tuhoy sa ginatugutan nga trabaho kon Domingo subong kasibod sa mga tradisyon sang Judiyong Adlaw nga Inugpahuway. Ang Dictionnaire de théologie catholique nagahatag sing malaba nga mga paathag tuhoy sa paglutaw sang kasuguan sang iglesia kag, lakip sa mga butang nga gindumilian, amo ang pagpangulipon, pagpanguma, pagkasaba, pagpamaligya, kag pagpangayam.

Sing makahalam-ot, ang Judiyong Adlaw nga Inugpahuway amo ang ginagamit subong pagpakamatarong sa sining mga pagdumili. Ang New Catholic Encyclopedia nagasambit sa mga kasuguan ni Emperador Carlomagno tuhoy sa Domin­go: “Ang ideya tuhoy sa Adlaw nga Inugpahuway, nga ginsikway ni St. Jerome kag ­ginpakamalaut sang Konsilyo sang Orléans sang 538 subong Judiyo kag di-Cristiano, maathag nga ginsambit sa dekrito ni Carlomagno sang 789, nga nagdumili sang tanan nga pagpangabudlay kon Domingo subong isa ka paglalis [sa Napulo ka Sugo].” Sa amo, bisan pa nahamuot ang iglesia nga ginpatuman sang mga awtoridad sibil ang Domingo subong isa ka adlaw sang pagpahuway, gintugutan sini ang mga awtoridad sibil nga pakamatarungon ining mga pagdumili pasad sa legal nga sadsaran nga ginsikway sang iglesia, nga amo, ang kasuguan Mosaiko tuhoy sa Adlaw nga Inugpahuway.

Di-Makasulatanhon nga Tindog

Mga siglo sa wala pa, ang pila ka Amay sang Iglesia, kag si ­Augustine ilabi na, husto nga nagsiling nga ang Adlaw nga Inugpahuway isa ka temporaryo nga kahimusan nga gintigana para sa mga Judiyo. Bangod sini, ginsunod lamang sang mga Amay sang Iglesia ang paathag sang Cristianong Griegong Kasulatan, nga ang Adlaw nga Inugpahuway isa ka bahin sang Kasuguan nga katipan nga gindula sang halad ni Jesus.​—⁠Roma 6:14; 7:6; 10:4; Galacia 3:​10-14, 24, 25.

Sa kontemporaryo nga Vocabulaire biblique, ang Protestante nga teologo nga si Oscar Cull­mann ginbalikwat subong nagbaton nga “bangod si Jesus nagkari, napatay, kag ginbanhaw, ang mga piesta sang D[aan] nga T[estamento] natuman na karon, kag ang pagsaulog sini gihapon ‘nagakahulugan sing pagbalik sa daan nga katipan, nga subong bala si Cristo wala gid magkari.’ ” Sa tapos mabinagbinag ining makatarunganon nga punto, posible bala nga pakamatarungon ang pilit nga pagbantay sing Adlaw nga Inugpahuway?

Ginagamit karon sang Katoliko nga mga awtor subong supurta ang Binuhatan 20:​7, nga nagahambal tuhoy sa “nahaunang adlaw sang semana” (Domingo), sang si Pablo nakigkita sa iya mga kaupod agod magkaon upod sa ila. Apang, isa lamang ini ka punto sang detalye. Ini nga teksto ukon ang iban pa nga bersikulo sang Biblia wala nagapakita nga ining natabo gintuyo nga mangin halimbawa agod sundon sang mga Cristiano, sa pagkamatuod indi isa ka obligasyon. Huo, ang pagbantay sing adlaw nga inugpahuway kon Domingo wala ginasakdag sang Kasulatan.

Ano nga Pahuway ang Yara Para sa mga Cristiano?

Bisan pa wala ginaobligar ang mga Cristiano sa pagbantay sing isa ka semanal nga adlaw sang pagpahuway, walay sapayan ginaagda sila sa pagbantay sing isa ka sahi sang pagpahuway. Ginpaathag ini ni Pablo sa iya masigka-Judiyo nga mga Cristiano, nga nagasiling: “Gani nian, may nabilin pa nga isa ka adlaw sang inugpahuway para sa katawhan sang Dios. . . . Busa maghimulat kita sa pagsulod sa sinang kapahuwayan.” (Hebreo 4:​4-11) Ining mga Judiyo, antes sila mangin mga Cristiano, maid-id nga nagsunod sa Kasuguan Mosaiko tubtob sa masarangan nila. Wala na sila karon ginpalig-on ni Pablo nga tinguhaan ang kaluwasan paagi sa mga buhat kundi sa baylo ‘magpahuway’ sila gikan sa ila patay nga mga buhat. Busa, dapat sila magtuo sa halad ni Jesus, nga amo lamang ang paagi agod ang katawhan mangin matarong sa mga mata sang Dios.

Paano kita sa karon makapakita sing subong man nga pagtahod sa pagtamod sang Dios? Kaangay sang ila mga isigkatawo, ang mga Saksi ni Jehova, subong rasonable nga mga tawo, nagaapresyar sang semanal nga adlaw sang pagpahuway gikan sa sekular nga trabaho nga ginapatuman sa madamo nga pungsod. Nagahatag ini sa ila sing tion nga magtipontipon kag magkaonkaon subong pamilya. Apang sing kapin pa, isa ini ka panahon para sa iban pa nga Cristianong mga hilikuton. (Efeso 5:​15, 16) Nagalakip ini sang mga miting kag pagpakigbahin sa publiko nga pagministeryo, pagduaw sa ila mga isigkatawo agod ipaambit ang Biblikanhon nga impormasyon tuhoy sa nagahilapit nga tion nga ang nagatuo nga katawhan makaagom sing paghidait sa bug-os nga duta. Kon luyag mo makatuon tuhoy sini, malipay ang mga Saksi ni Jehova sa pagbulig sa imo, sa Sabado, Domingo, ukon sa bisan anong adlaw sang semana.

[Piktyur sa pahina 28]

Himpit nga gintuman ni Jesus ang sugo tuhoy sa Adlaw nga Inugpahuway, sa baylo sang Judiyong mga tradisyon

[Piktyur sa pahina 29]

Ang Cristianong mga hilikuton nagahatag sing kapagsik sa mga adlaw sang pahuway gikan sa sekular nga trabaho