Diosnon nga mga Pamilya sang Una—Isa ka Sulundan Para sa Aton Adlaw

ANG pamilya​—⁠gintinguhaan sang Nasyones Unidas nga himuon ini nga sentro sang igtalupangod sang kalibutan. Paano? Paagi sa pagdeklarar sang 1994 subong ang “Internasyonal nga Tuig sang Pamilya.” Bisan pa ang mga lider sang kalibutan, mga sosyologo, kag mga manuglaygay sang pamilya maabtik sa pagkasubo sa mga butang subong sang pagdugang sang pagkabun-ag sang mga anak sa luwas kag pagtimbuok sang kadamuon sang diborsio, nangin mahinay sila sa paghatag sing epektibo, realistiko nga mga solusyon sa sinang mga problema.

Mahimo bala nga ang Biblia amo ang may solusyon sa mga problema sang pamilya? Para sa iban daw indi maalamon ang magpanugda nga ang Biblia amo ang mahimo nga makabulig sa mga pamilya karon. Ti, ginsulat ini mga siglo na ang nakaligad sa kahimtangan kag kultura sang Natung-an nga Sidlangan. Sa kalabanan nga bahin sang kalibutan, ang kabuhi nagbalhin sing daku sugod sang panahon sang Biblia. Apang, ang Biblia ginbugnaan ni Jehova nga Dios, ang isa nga sa iya utang sang tanan nga pamilya ang iya ngalan. (Efeso 3:​14, 15; 2 Timoteo 3:16) Ano ang ginasiling sang Biblia nahanungod sa mga problema sa pamilya?

Nakahibalo si Jehova kon ano gid ang ginakinahanglan agod mangin makalilipay kag makapaladya ang pagkabuhi sang pamilya. Busa, ang iya Pulong, ang Biblia, madamo sing masiling nahanungod sa pagkabuhi sang pamilya, ang iban sa porma sang paandam. Ang Biblia nagaunod man sing mga halimbawa sang mga pamilya nga nagpadapat sang diosnon nga mga prinsipio. Subong resulta, nag-agom sila sing tunay nga pagkasuod kag pagkakontento. Usisaon naton ang pagkabuhi sang pamilya sadtong panahon sang Biblia kag tan-awon kon anong mga leksion ang mahimo matun-an.

Pagkaulo​—⁠Mabudlay Bala?

Binagbinaga, halimbawa, ang pagkaulo sang pamilya. Sang panahon sang mga patriarka, ang mga lalaki kaangay nanday Abraham, Isaac, kag Jacob amo ang indi masuay nga “mga ulo sang pamilya.” (Binuhatan 7:​8, 9; Hebreo 7:⁠4) Ang The New Manners and Customs of Bible Times, ni Ralph Gower, nagasiling: “Ang pamilya . . . isa anay ka ‘diutay nga ginharian’ nga ginagamhan sang amay. Nagagahom sia sa ibabaw sang asawa, mga kabataan, mga apo, kag mga alagad​—⁠sang tanan sa panimalay.” Sa pagkamatuod, ang mga patriarka masunson man nga may awtoridad sa mga pamilya sang ila mga anak nga lalaki.​—⁠Ipaanggid ang Genesis 42:⁠37.

Wala bala ini maghatag sa mga lalaki sing pahanugot nga piguson ang ila mga asawa kag mga kabataan? Wala gid. Matuod, ang Dios nagsiling sa nahaunang babayi, nga si Eva: “Ang imo handum mangin sa imo bana, kag sia magagahom sa imo.” (Genesis 3:16) Yadtong mga pulong nagapakita kon paano sa kabilugan pakig-angutan ang mga babayi, apang wala ini nagalaragway kon mangin paano ang kahimtangan sa tunga sang matuod nga mga sumilimba sang Dios. Dapat dumdumon sang mga mahinadlukon sa Dios nga bana ang orihinal nga katuyuan sang Dios. Ginhimo ni Jehova ang babayi nga “kabulig [sang lalaki] subong katimbang niya,” indi ulipon niya. (Genesis 2:20) Bangod ginkilala sang diosnon nga mga lalaki sang unang panahon ang ila kaugalingon nga pagpasakop kag salabton sa Dios, wala nila gin-abusuhan ang ila awtoridad. Wala gid nagatamod sang ila mga asawa kag mga kabataan subong mga ulipon, ginpakitaan sila sang mahinadlukon sa Dios nga mga patriarka sing matuod nga gugma kag pagpalangga.

Ang pagpasiplat sa pagpalangga nga kinaandan nga ginbaton sang mga kabataan ginahatag sa Genesis 50:23. Didto ginasiling ang tuhoy sa mga apo sa tuhod ni Jose: “Natawo [sila] sa mga tuhod ni Jose.” Bisan pa nga mahimo lamang ini nagakahulugan nga ginkilala ni Jose ang mga kabataan subong mga kaliwat niya, mahimo man ini nagapakita nga mapinalanggaon sia nga nakighampang sa mga kabataan, nagauyauya sa ila sa iya mga tuhod. Maayo man nga ipakita sang mga amay ang kaanggid nga pagpalangga sa ila mga kabataan.

Subong mga ulo sang pamilya, gin-atipan man sang mahinadlukon sa Dios nga mga patriarka ang espirituwal nga mga kinahanglanon sang ila mga pamilya. Pagguwa sa arka pagkatapos sang tugob-globo nga Anaw, “si Noe nagtukod sing halaran kay Jehova . . . kag nagdulot sing mga halad-nga-sinunog sa halaran.” (Genesis 8:20; ipaanggid ang Job 1:⁠5.) Ang matutom nga patriarka nga si Abraham nagpahamtang sing maayong halimbawa paagi sa paghatag sa mga katapo sang pamilya sing personal nga panudlo. ‘Ginsugo niya ang iya kabataan kag ang iya panimalay sa ulihi niya agod nga bantayan nila ang dalanon ni Jehova sa paghimo sing pagkamatarong kag katarungan.’ (Genesis 18:19) Sa amo ang mahigugmaon nga pagkaulo nakaamot sa emosyonal kag espirituwal nga kaayuhan sang mga pamilya.

Ginasunod sang Cristianong mga lalaki karon ining sulundan. Ginahimo nila ang pagkaulo may kaangtanan sa pagsimba paagi sa pagbulig sa ila mga pamilya sa pagsunod sa mga sugo sang Dios kag paagi sa pagpahamtang mismo sing maayong halimbawa. (Mateo 28:​19, 20; Hebreo 10:​24, 25) Kaangay sang mga patriarka, ang Cristianong mga bana kag mga amay nagahinguyang man sing tion sa paghatag sing personal nga panudlo sa mga katapo sang ila pamilya.

Pagpanghikot sing Pat-od

Sang mabayaran niya sang ulihi ang daku nga utang sa iya ugangan nga lalaki, si patriarka Jacob namangkot: “San-o pa bala magapanigana ako tungod sa akon kaugalingon nga panimalay man?” (Genesis 30:30) Kaangay sang tanan nga amay, nagbatyag si Jacob sing kahuol sa pagtigana sang materyal nga mga kinahanglanon sang iya pamilya, kag naghimakas gid sia sa paghimo sini. Ang Genesis 30:43 nagasiling: “Ang tawo nagmanggaranon sing lakas, kag may madamong panong kag mga alagad nga babayi kag mga alagad nga lalaki kag mga kamelyo kag mga asno.”

Apang, pagligad sang mga pila ka tuig, pagkatapos makasaylo si Jacob sa duta sang Canaan, ayhan wala niya mahibalui nga ang iya anak nga babayi nga si Dina nagpalambo sing makatalagam nga batasan sang pagpakig-upod sa paganong mga taga-Canaan.a (Geneis 34:⁠1) Wala man sia maghulag sang nahibaluan niya nga may relihiosong mga butang sa iya panimalay. Ti, pagkatapos sang makahalanusbo nga paglugos kay Dina sang isa ka taga-Canaan, si Jacob nanghikot sing pat-od. “Isikway ang tanan nga dios nga dumuluong nga yara sa inyo kag paninlo kamo,” ang sugo niya.​—⁠Genesis 35:​2-4.

Ang Cristianong mga amay dapat magbantay nahanungod sa espirituwalidad sang ila mga pamilya. Kon ang espirituwal nga kaayuhan sang pamilya yara sa daku nga katalagman, subong kon may imoral nga literatura ukon dimaayo nga musika sa puluy-an, dapat sila magpanghikot sing pat-od.

Sing makawiwili, ang mga babayi sang pagtuo subong nanday Sara, Rebeca, kag Raquel nag-impluwensia man sing daku sa pamilya. Walay sapayan nga mapinasakupon sila sa ila mga bana, wala sila gindumilian sa paghimo sing inisyatibo kon nagakaigo kag kinahanglanon. Halimbawa, ang Exodo 4:​24-26 nagasugid sa aton nga sang si Moises kag ang iya pamilya nagkadto sa Egipto, “si Jehova [“ang anghel ni Jehova,” Septuagint] nagsugata sa iya kag nagtinguha sa pagpatay sa iya [sa anak nga lalaki ni Moises].” Sing maathag, ang anak nga lalaki ni Moises yara sa katalagman nga pagapatyon bangod wala sia masirkunsidar ni Moises. Si Zipora maabtik nga naghulag kag ginsirkunsidar ang iya anak nga lalaki. Gani, ginpabay-an sia sang anghel. Ang Cristianong mga asawa sa karon makahimo man sing inisyatibo kon nagakaigo sa kahimtangan.

Ang Pagtudlo sang Amay sa Idalom sang Mosaikong Kasuguan

Sang 1513 B.C.E., ang dag-on sang mga patriarka natapos sang ang Israel nangin isa ka pungsod. (Exodo 24:​3-8) Ang mga amay padayon nga nag-alagad subong mga ulo sang pamilya. Apang, ang kasuguan sang pamilya nangin napaidalom sa pungsudnon nga Kasuguan nga ginhatag sang Dios kay Moises kag ginpatuman sang gintangdo nga mga hukom. (Exodo 18:​13-26) Ginbuslan sang Levinhon nga pagkasaserdote ang mahalaron nga mga bahin sang pagsimba. Walay sapayan sina, ang amay padayon nga nagtungod sing importante nga papel. Si Moises naglaygay: “Ining mga pulong nga ginasugo ko karon sa imo mangin sa imo tagipusuon; kag itudlo mo sila sing makugihon sa imo mga anak kag hambalon mo sila sa nagalingkod ka sa imo balay kag sa nagalakat ka sa dalanon kag sa nagahigda ka kag sa nagabangon ka.”​—⁠Deuteronomio 6:​6, 7.

Ang Kasuguan nag-aman sing mga okasyon, subong sang Paskuwa, nga sa sini ang panudlo sarang mahatag sing pormal kag dipormal. Samtang nagahinampot ang petsa sang Paskuwa, Nisan 14, ang Judiyong mga pamilya nagasugod sa paghanda para sa ila kinabatasan nga paglakbay pakadto sa Jerusalem. (Deuteronomio 16:16; ipaanggid sa Lucas 2:41.) Sin-o nga bata ang indi malangkag sa sinang mga paghanda? Ang paglakbay mismo isa ka kalipay. Sa sina nga tion ang tingulan natapos na, kag ang adlaw sang tigpamulak nagadula sang mabugnaw nga hangin. Samtang ang mga yelo sa Bukid sang Hermon nagakatunaw, ang Suba sang Jordan nagaawas sa mga pangpang.

Samtang nagalakat, mahimo tudluan sang mga amay ang ila mga anak indi lamang sing geograpiya kundi sing buganang maragtas may kaangtanan sa mga lugar nga mahimo maagihan nila. Mahimo ini magalakip sang mga Bukid sang Ebal kag Gerizim, diin ang mga sumpa kag mga pagpakamaayo sang Kasuguan ginbasa. Mahimo nga nag-agi man sila sa Bethel, diin nakita ni Jacob sa palanan-awon ang langitnon nga hagdan. Daw ano ka makakulunyag nga mga paghinambalay ang magasunod! Samtang nagapadayon ang paglakbay kag ang mga grupo sang pamilya ginabuylugan sang mga manlalakbay gikan sa iban nga mga bahin sang duta, ang tanan magakalipay sa makapalig-on nga pag-inupdanay.

Sa ulihi ang pamilya magasulod sa Jerusalem, “ang kahimpitan sang katahom.” (Salmo 50:⁠2) Ang eskolar nga si Al­fred Ed­ersheim nagsiling: “Madamo sining mga peregrino ang mahimo nga nagkampo sa guwa sang mga pader sang siudad. Yadtong nagdayon sa siudad gintatap nga walay bayad.” Huo, ang Hebreong mga pamatan-on nakatuon sing utudnon nga gugma kag pagkamaabiabihon. Ang tuigan nga mga kombension sang mga Saksi ni Jehova may kaanggid man nga katuyuan karon.

Nag-abot gid man sang ulihi ang Nisan 14. Ang sapat para sa Paskuwa igahalad kag ginaihaw sa sulod sang pila ka oras. Sa mga tungang-gab-i ang pamilya nagakaon sang kordero, tinapay nga walay lebadura, kag mapait nga mga gamhon. Suno sa kinabatasan ang anak nga lalaki magapamangkot: “Ano bala ang kahulugan sa imo sining pag-alagdan?” Nian ang mga amay magahatag sing pormal nga panudlo, nga nagasiling: “Ini halad sang paskuwa ni Jehova, kay nagligad sia sa kabalayan sang katawhan sang Israel sa Egipto sang pagpatay niya sang mga Egiptohanon, apang ginluwas niya ang amon kabalayan.”​—⁠Exodo 12:​26, 27; 13:⁠8.

Si Hari Solomon sang Israel nagsiling: ‘May tion sa pagkadlaw kag tion sa pagsaut.’ (Manugwali 3:⁠4) Ang Israelinhon nga mga kabataan ginhatagan sing tion sa paglingawlingaw. Mahimo nga gintan-aw ni Jesucristo ang mga kabataan nga nagahampang sa mga tiendahan. (Zacarias 8:5; Mateo 11:16) Kag kinaandan na para sa may sarang nga mga ginikanan ang maghimos sing makalilipay nga mga pagtilipon sang pamilya nga nagalakip sang inamba, sinaot, kag sinalusalo. (Lucas 15:25) Ang Cristianong mga ginikanan karon mahimo man mag-aman sing makalilipay nga kalingawan kag paghiliupod para sa ila mga kabataan.

Ang mga Iloy kag mga Kabataan sa Judiyong Katilingban

Ano ang papel sang mga ginikanan sa idalom sang Mosaikong Kasuguan? Ang Hulubaton 1:8 nagasugo: “Anak ko, pamatii ang pagtudlo sang imo amay, kag indi pagbayai ang kasuguan sang imo iloy.” Sa sulod sang balayan sang awtoridad sang iya bana, mahimo mapadapat sang Judiyong asawa ang hatag-Dios nga mga sugo sa pagkabuhi sang pamilya. Dapat sia pagatahuron sang iya mga anak, bisan pa nga nagtigulang na sia.​—⁠Hulubaton 23:⁠22.

May daku man nga bahin ang iloy sa paghanas sa iya mga anak. Halos sia lamang ang nagaatipan sa lapsag tubtob igo-igo na sia nga lutason, sa walay duhaduha nagaresulta sa suod nga kaangtanan sang iloy kag sang bata. (Isaias 49:15) Samtang ginatudluan sang mga amay ang ila mga anak nga lalaki sing palangitan-an, ginatudluan sang mga iloy ang ila mga anak nga babayi sing mga hilikuton sa balay. May daku man nga impluwensia ang mga iloy sa ila mga anak nga lalaki. Halimbawa, ang hari nga si Lemuel nakabenepisyo gikan “sa orakulo nga gintudlo sa iya sang iya iloy.”​—⁠Hulubaton 31:⁠1.

Ang sangkol nga Judiyong asawa nagaagom man sing madawadawa nga kahilwayan sa ‘pagtatap sing maayo sa mga pagginawi sang iya panimalay.’ Suno sa Hulubaton 31:​10-31, mahimo sia magpamakal sing mga kinahanglanon sa balay, magpuhunan sa duta, kag magdumala gani sing diutay nga negosyo. Sa mapasalamaton nga bana, ang iya balor “labaw pa gid sa mga korales”!

Isa ka Sulundan Para sa Karon

Sadtong panahon sang Biblia ang kahimusan sang pamilya nakabulig sa emosyonal kag espirituwal nga pagtubo sang tanan nga katapo sini. Ang mga amay nagahimo sang ila awtoridad sing mahigugmaon sa kaayuhan sang ila mga pamilya. Nanguna sila sa pagsimba. Ang mga amay kag mga iloy nagpakita sing pag-ulikid sa ila mga anak​—⁠nagatudlo kag nagahanas sa ila, nagasimba upod sa ila, kag nagaaman sing kalingawan para sa ila. Ang diosnon nga mga iloy napamatud-an nga nangin hamili nga mga kabulig, nagatahod sang pagkaulo sang ila mga bana samtang nagahimo sing inisyatibo tungod sa ila mga pamilya. Ang matinumanon nga mga anak nagahatag sing kalipay sa ila mga ginikanan kag kay Jehova nga Dios. Sa pagkamatuod, ang mahinadlukon sa Dios nga pamilya sang panahon sang Biblia isa gid ka maayo nga sulundan para sa aton adlaw.

[Footnote]

[Retrato sa pahina 23]

Ang imo pamilya mahimo mangin subong ka malipayon sa mga pamilya nga nagasimba kay Jehova sang panahon sang Biblia