“Ang Labing Daku gid Sini sa Ila Amo ang Gugma”
“Gani, ang pagtuo, ang paglaum, ang gugma nagapadayon, ini sila nga tatlo; apang ang labing daku gid sini sa ila amo ang gugma.”—1 CORINTO 13:13.
1. Ano ang ginsiling sang isa ka antropologo nahanungod sa gugma?
ANG isa sang labing kilala nga antropologo sa kalibutan nagsiling anay: “Nahangpan naton sa nahauna nga tion sa maragtas sang aton mga ispesyi nga ang labing importante sa tanan sadsaran nga sikolohiko nga kinahanglan sang tawo amo ang pagkinahanglan sing gugma. Yari ini sa tunga sang tanan nga mga kinahanglan sang tawo subong nga ang adlaw yara sa tunga sang aton solar nga sistema kag ang mga planeta nagalibot sa sini. . . . Ang bata nga wala ginhigugma tuhay katama sing biokemiko, pisiolohiko, kag sikolohiko sa isa nga ginhigugma. Lain pa gani ang pagtubo sang nauna sa naulihi. Ang nahibaluan naton karon amo nga ang tawo nabun-ag agod mabuhi subong nga ang pagkabuhi kag gugma isa. Siempre pa, indi ini bag-o. Pagpalig-on ini sa Wali sa Bukid.”
2. (a) Paano ginpakita ni apostol Pablo ang importansia sang gugma? (b) Anong mga pamangkot ang nagakaigo karon nga binagbinagon?
2 Huo, subong sang ginsiling sining maalamon nga tawo sang kalibutan, ining kamatuoran nahanungod sa importansia sang tawhanon nga persona indi butang nga bag-o. Mahimo nga karon lamang ini gin-apresyar sang maalamon nga mga tawo sang kalibutan, apang makita ini sa Pulong sang Dios sa sobra na sa 19 ka siglo ang nagligad. Amo sina kon ngaa si apostol Pablo nakasulat: “Gani ang pagtuo, ang paglaum, ang gugma nagapadayon, ini sila nga tatlo; apang ang labing daku gid sini sa ila amo ang gugma.” (1 Corinto 13:13) Nahibaluan mo bala kon ngaa ang gugma labi pa sa pagtuo kag paglaum? Ngaa masiling nga ang gugma amo ang labing daku sa mga kinaiya sang Dios kag sa mga bunga sang iya espiritu?
Apat ka Sahi sang Gugma
3. Anong Makasulatanhon nga mga halimbawa sang romantiko nga gugma?
3 Ang tawhanon nga ikasarang sa pagpakita sing gugma isa ka ekspresyon sang kaalam kag mahigugmaon nga kabalaka sang Dios sa katawhan. Sing makawiwili, ang dumaan nga Griego may yara apat ka tinaga para sa “gugma.” Ang isa amo ang eʹros, nagakahulugan sing romantiko nga gugma ginaupdan sang pagkaganyat sa sekso. Ang mga manunulat sang Cristianong Griegong Kasulatan wala gid naggamit sang eʹros, bisan pa nga ang Septuagint nagagamit sing dagway sini sa Hulubaton 7:18 kag 30:16, kag may iban pa nga pagsambit sa romantiko nga gugma sa Hebreong Kasulatan. Halimbawa, mabasa naton nga “ginhigugma” ni Isaac si Rebeca. (Genesis 24:67) Ang talalupangdon gid nga halimbawa sini nga sahi sang gugma makita sa kaso ni Jacob, nga naghigugma sa una nga pagkakita sa matahom nga si Raquel. Sa katunayan, “si Jacob nagpangalagad tungod kay Raquel sing pito ka tuig, kag daw pila lamang ka adlaw sila sa iya bangod sang gugma niya sa iya.” (Genesis 29:9-11, 17, 20) Ang Ambahanon ni Solomon nagahinun-anon man sa romantiko nga gugma sa ulot sang isa ka manugbantay kag isa ka lin-ay. Apang indi mahimo mapadaku sing tuman nga ini nga sahi sang gugma, nga mahimo mangin tuburan sang daku nga pagkakontento kag kalipay, dapat lamang ipakita nahisuno sa matarong nga mga talaksan sang Dios. Ginasugiran kita sang Biblia nga paagi lamang sa paghigugma sang isa ka lalaki sa iya ginpakaslan nga asawa nga sia “magpabihag pirme sang iya gugma.”—Hulubaton 5:15-20.
4. Paano ginahalimbawa ang gugma sa pamilya sa Kasulatan?
4 Nian yara ang makusog nga gugma, ukon kinaugali nga pagpalangga sa pamilya, pasad sa relasyon sa dugo, nga sa Griego amo ang tinaga nga stor·geʹ. Amo ini ang responsable sa hulubaton, “Ang dugo mas malapuyot sang sa tubig.” May matahom nga halimbawa kita sini sa gugma nga ginpakita sang mag-utod nga sanday Maria kag Marta sa ila utod nga si Lasaro. Ang ila daku nga gugma sa iya nakita sa kon paano sila nagkasubo sing daku tungod sang iya hinali nga kamatayon. Kag daw ano gid ang kalipay nila sang ginbanhaw ni Jesus ang ila hinigugma nga si Lasaro! (Juan 11:1-44) Ang gugma sang isa ka iloy para sa iya anak isa pa ka halimbawa sini nga sahi sang gugma. (Ipaanggid ang 1 Tesalonica 2:7.) Busa, agod ipakita kon daw ano ka daku ang iya gugma para sa Sion, si Jehova nagsiling nga daku pa ini sa gugma sang iloy sa iya anak.—Isaias 49:15.
5. Paano karon makita ang kakulang sing kinaugali nga pagpalangga?
5 Ang isa ka indikasyon nga nagakabuhi kita sa “katapusan nga mga adlaw” kag sa “ital-ital nga mga tion nga mabudlay pakigbagayan” amo ang kakulang sing “kinaugali nga pagpalangga.” (2 Timoteo 3:1, 3) Bangod kulang ang gugma sa pamilya, ang iban nga mga pamatan-on nagalayas sa puluy-an, kag ang iban nga mga kabataan nga dalagku na nagpatumbaya sang ila tigulang nga mga ginikanan. (Ipaanggid ang Hulubaton 23:22.) Ang kakulang sing kinaugali nga pagpalangga makita man sa paglapnag sang abuso sa bata—ang iban nga mga ginikanan nagasakit sang ila kabataan sing todo sa bagay nga kinahanglan sila nga ipaospital. Makita man ang kakulang sa gugma sang ginikanan sa kapaslawan sang madamong mga ginikanan nga disiplinahon ang ila kabataan. Ang paghatag sa bata sang gusto nila indi pamatuod sang gugma kundi katumbas sa pagsunod sa pinakamahapos nga paagi. Ang isa ka amay nga nagahigugma sing tunay sa iya mga kabataan magadisiplina sa ila kon kinahanglan.—Hulubaton 13:24; Hebreo 12:5-11.
6. Maghatag sing Makasulatanhon nga mga halimbawa sang pagpalangga sa ulot sang mga abyan.
6 Nian yara ang Griegong tinaga nga phi·liʹa, nagakahulugan sing gugma (nga wala sing seksuwal nga kahulugan) sa ulot sang mga abyan, subong sang sa ulot sang duha ka hamtong nga lalaki ukon babayi. Ang aton matahom nga halimbawa nahanungod sini nga sahi sang gugma amo ang gugma nanday David kag Jonatan sa isa kag isa. Sang napatay sa inaway si Jonatan, si David naglalaw sa iya, nga nagasiling: “Nagakalisud ako tungod sa imo, utod ko nga Jonatan, manayanaya ka gid sa akon. Ang imo gugma sa akon makatilingala, nagalabaw sa gugma sang mga babayi.” (2 Samuel 1:26) Nahibal-an man naton nga si Cristo may daku nga kahamuot kay apostol Juan, nakilal-an subong isa ka disipulo nga “ginhigugma ni Jesus.”—Juan 20:2.
7. Ano ang kinaugali sang a·gaʹpe, kag paano ginpakita ini nga gugma?
7 Anong Griego nga tinaga ang gingamit ni Pablo sa 1 Corinto 13:13, diin ginsambit niya ang pagtuo, ang paglaum, kag ang gugma kag nagsiling nga “ang labing daku sini sa ila amo ang gugma”? Ang tinaga diri amo ang a·gaʹpe, ang tinaga man nga gingamit ni apostol Juan sang nagsiling sia: “Ang Dios gugma.” (1 Juan 4:8, 16) Isa ini ka gugma nga ginatuytuyan ukon ginagamhan sang prinsipio. Mahimo ini ukon mahimo nga indi maglakip sang pagpalangga kag pagkaluyag, apang isa ini ka dimakagod nga emosyon ukon balatyagon nahanungod sa paghimo sing maayo sa iban bisan ano man ang kinaiya sang nagabaton ukon ang benepisyo nga matigayon sang nagahatag. Ini nga sahi sang gugma nagtiklod sa Dios nga ihatag ang pinakabilidhon nga bahandi sang iya tagipusuon, ang iya bugtong nga Anak, si Jesucristo, “agod nga ang bisan sin-o nga magtuo sa iya indi mawala kundi may kabuhi nga walay katapusan.” (Juan 3:16) Subong gid sang ginapahanumdom sa aton ni Pablo: “Kay halos nga may manginmatay tungod sa matarong nga tawo; kay ayhan tungod sa maayong tawo may mangahas bisan sa pagpanginmatay. Apang ang Dios nagapakilala sang iya kaugalingon nga gugma sa aton nga sang mga makasasala pa kita, si Cristo napatay tungod sa aton.” (Roma 5:7, 8) Huo, ang a·gaʹpe nagahimo sing maayo sa iban bisan ano man ang ila kahimtangan sa kabuhi ukon ang bili sa isa nga nagapakita sing gugma.
Ngaa Daku Pa sa Pagtuo kag Paglaum?
8. Ngaa ang a·gaʹpe daku pa sa pagtuo?
8 Apang ngaa nagsiling si Pablo nga ini nga sahi sang gugma (a·gaʹpe) daku pa sa pagtuo? Nagsulat sia sa 1 Corinto 13:2: “Kon may pagkamanalagna ako, kag makahibalo sang tanan nga tinago kag tanan nga ihibalo, kag kon may akon ako sang bug-os nga pagtuo sa bagay nga makahalin sang mga bukid, apang walay gugma, wala ako sing kapuslanan.” (Ipaanggid ang Mateo 17:20.) Huo, kon ang aton mga panikasog sa pagtigayon sing ihibalo kag sa pagtubo sa pagtuo pagahimuon tungod sa isa ka makagod nga katuyuan, wala ini sing mahatag nga kaayuhan sa aton gikan sa Dios. Sa kaanggid, ginpakita ni Jesus nga ang iban ‘magapanagna sa iya ngalan, magapaguwa sing mga demonyo sa iya ngalan, kag magahimo sing madamong gamhanan nga mga buhat sa iya ngalan’ apang wala sang kahamuot niya.—Mateo 7:22, 23.
9. Ngaa ang gugma daku pa sa paglaum?
9 Ngaa ang a·gaʹpe nga dagway sang gugma daku pa sa paglaum? Bangod kay ang paglaum mahimo nga mangin nasentro sa kaugalingon, isa ka tawo nga nabalaka lamang sa kon ano ang maayo sa iya, samtang ang gugma “wala nagapangita sang iya kaugalingon.” (1 Corinto 13:4, 5) Dugang pa, ang paglaum—subong sang pagkalampuwas nga buhi sa “dakung kapipit-an” pasulod sa bag-ong kalibutan—nagakadula kon ang ginalauman natuman. (Mateo 24:21) Subong sang ginsiling ni Pablo: “Sa sining paglaum naluwas kita; apang ang paglaum nga makita indi paglaum, kay sin-o bala ang nagalaum sang iya makita? Apang kon nagalaum kita sa wala naton makita, ginahulat ta ini nga may pagpailob.” (Roma 8:24, 25) Ang gugma mismo nagabatas sang tanan nga mga butang, kag wala ini nagakapaslawan. (1 Corinto 13:7, 8) Busa, ang dimakagod nga gugma (a·gaʹpe) daku pa sa pagtuo ukon paglaum.
Daku Pa sa Kaalam, Katarungan, kag Gahom?
10. Ngaa masiling naton nga ang gugma amo ang labing daku sa apat ka pangunang mga kinaiya sang Dios?
10 Binagbinagon naton karon ang apat ka pangunang mga kinaiya ni Jehova nga Dios: kaalam, katarungan, gahom, kag gugma. Masiling man bala nga ang gugma amo ang labing daku sa ila? Huo. Ngaa? Bangod ang gugma amo ang nagapahulag nga puwersa sa likod sang kon ano ang ginahimo sang Dios. Amo sina kon ngaa si apostol Juan nagsulat: “Ang Dios gugma.” Huo, si Jehova amo ang personipikasyon sang gugma. (1 Juan 4:8, 16) Indi naton mabasa sa Kasulatan nga ang Dios amo ang kaalam, katarungan, ukon gahom. Sa baylo, ginasugiran kita nga si Jehova nagapanag-iya sini nga mga kinaiya. (Job 12:13; Salmo 147:5; Daniel 4:37) Sa iya ining apat ka kinaiya himpit nga timbang. Ginapahulag sang gugma, si Jehova nagatuman sang iya mga katuyuan paagi sa paggamit sa tatlo pa ka kinaiya ukon sa pagbinagbinag sini.
11. Ano ang nagpahulag kay Jehova nga tugahon ang uniberso kag ang espiritu kag ang tawhanon nga mga tinuga?
11 Gani, nian, ano ang nagpahulag kay Jehova nga tugahon ang uniberso kag ang intelihente nga espiritu kag ang tawhanon nga mga tinuga? Kaalam bala ukon gahom? Indi, kay gingamit lamang sang Dios ang iya kaalam kag gahom sa pagpanuga. Halimbawa, aton mabasa: “Si Jehova tungod sa kaalam nagtukod sang duta.” (Hulubaton 3:19) Dugang pa, ang iya kinaiya nga katarungan wala nagakinahanglan nga magtuga sia sing hilway nga mga ahente sa moral. Ang gugma sang Dios nagpahulag sa iya nga ipaambit ang kalipay sang intelihente nga pagpanuga sa iban. Ang gugma amo ang nakakita sing paagi nga dulaon ang kondenasyon nga ginbutang sang katarungan sa katawhan bangod sang paglapas ni Adan. (Juan 3:16) Huo, ang gugma amo ang nagpahulag kay Jehova nga tuyuon nga ang matinumanon nga katawhan dapat magkabuhi sa nagapakari nga Paraiso sa duta.—Lucas 23:43.
12. Ano dapat ang aton reaksion sa gahom, katarungan, kag gugma sang Dios?
12 Bangod sang labing gamhanan nga gahom sang Dios, indi naton luyag nga paimunon sia. Si Pablo nagpamangkot: “ ‘Paimunon ta bala si Jehova’? Makusog pa bala kita sa iya?” (1 Corinto 10:22) Sa pagkamatuod, si Jehova “isa ka maimon nga Dios,” indi sa isa ka malain nga kahulugan, kundi sa “pagkinahanglan sing eksklusibo nga debosyon.” (Exodo 20:5, King James Version) Subong mga Cristiano, nahayangyag kita sa madamong mga pagpadayag sang dimatungkad nga kaalam sang Dios. (Roma 11:33-35) Ang aton daku nga pagtahod sa iya katarungan dapat magtiklod sa aton nga magpahilayo sa hungod nga sala. (Hebreo 10:26-31) Apang dimapangduhaduhaan nga ang gugma amo ang labing daku sa apat ka pangunang mga kinaiya sang Dios. Kag ang dimakagod nga gugma ni Jehova amo ang nagapasuod sa aton sa iya kag nagapahulag sa aton nga pahamut-an sia, simbahon sia, kag makigbahin sa pagpakabalaan sa iya balaan nga ngalan.—Hulubaton 27:11.
Labing Daku sa mga Bunga sang Espiritu
13. Ikapila ang gugma sa tunga sang mga bunga sang espiritu sang Dios?
13 Ikapila ang gugma sa siam ka bunga sang espiritu sang Dios, nga ginsambit sa Galacia 5:22, 23? Ini amo ang “gugma, kalipay, paghidait, pagbatas, kalulo, kaayo, pagtuo, kalum-ok, pagpugong sa kaugalingon.” Bangod sang maayong rason nga ginlista ni Pablo ang gugma sing una. Ang gugma daku pa bala sa kalipay, ang masunod nga kinaiya nga ginasambit niya? Huo, kay wala sing nagapadayon nga kalipay kon wala sing gugma. Sa katunayan, ang kalibutan wala gid sing kalipay bangod sang kakagod, ang pagkakulang sing gugma. Apang ang mga Saksi ni Jehova nagahigugmaanay, kag ginahigugma nila ang ila langitnon nga Amay. Gani mapaabot naton nga malipayon sila, kag gintagna nga sila “magaamba sa kalipay sang tagipusuon.”—Isaias 65:14.
14. Ngaa masiling naton nga ang gugma daku pa sa bunga sang espiritu nga paghidait?
14 Ang gugma daku man sa bunga sang espiritu nga paghidait. Bangod wala sing gugma, ang kalibutan napuno sang inaway kag binangig. Apang ang katawhan ni Jehova may paghidait sa isa kag isa sa bug-os nga duta. Natuman sa ila ang mga pulong sang salmista: “Si Jehova magapakamaayo sang iya katawhan nga may paghidait.” (Salmo 29:11) May paghidait sila bangod may nagapakilala sila nga tanda sang matuod nga mga Cristiano, nga amo, ang gugma. (Juan 13:35) Gugma lamang ang makalandas sang tanan nga mga butang nga nagabahinbahin, mangin sa rasa, sa pungsod, ukon kultora man. Amo ini “ang himpit nga higut sang paghiusa.”—Colosas 3:14.
15. Paano nakita ang superlatibo nga papel sang gugma kon ipaanggid sa bunga sang espiritu nga pagbatas?
15 Ang superlatibo nga papel sang gugma makita man kon ginapaangid sa pagbatas, ang mapailubon nga pagbatas sa sayop ukon pagpaakig. Ang pagkamabinatason nagakahulugan sang pagkamapailubon kag pagkamakuli sa pagpangakig. Indi bala ini pagkakulang sing gugma? Apang, ang aton langitnon nga Amay mabinatason kag “makuli sa pagpangakig.” (Exodo 34:6; Lucas 18:7) Ngaa? Bangod ginahigugma niya kita kag “wala nagahandum nga mawala ang bisan sin-o.”—2 Pedro 3:9.
16. Paano mapaanggid ang gugma sa kalulo, kaayo, kalum-ok, kag pagpugong sa kaugalingon?
16 Nakita naton sang nagligad kon ngaa ang gugma daku pa sa pagtuo, kag ang mga rason nga ginhatag naaplikar sa nabilin nga mga bunga sang espiritu, nga amo, ang kalulo, kaayo, kalum-ok, kag pagpugong sa kaugalingon. Ini tanan kinahanglanon nga mga kinaiya, apang indi kita makabenepisyo sa sini kon wala ang gugma, subong sang ginsiling ni Pablo sa 1 Corinto 13:3, diin sia nagsulat: “Kon ipanghatag ko ang tanan ko nga pagkabutang, kag kon itugyan ko ang akon lawas nga sunugon, apang wala sing gugma, wala ini sing kapuslanan sa akon.” Sa pihak nga bahin, ang gugma amo ang nagapatubas sang mga kinaiya subong sang kalulo, kaayo, pagtuo, kalum-ok, kag pagpugong sa kaugalingon. Busa, si Pablo padayon sa pagsiling nga ang gugma malulo kag nga “nagabatas sang tanan nga butang, nagatuo sang tanan nga butang, nagalaum sang tanan nga butang.” Huo, kag “ang gugma wala nagakapaslawan.” (1 Corinto 13:4, 7, 8) Nakita na nga ang iban pa nga bunga sang espiritu mga pagpadayag, ukon lainlain nga mga aspeto, sang gugma, ang isa nga ginsambit sing una. Sa pagkamatuod, nagakahulugan ini nga sa siam ka bunga sang espiritu, ang gugma amo gid ang labing daku.
17. Anong Makasulatanhon nga mga pinamulong ang nagasakdag sa konklusion nga ang gugma amo ang labing daku nga bunga sang espiritu?
17 Nagasakdag sang konklusion nga ang gugma amo ang labing daku sa mga bunga sang espiritu sang Dios amo ang mga pulong ni Pablo: “Dili kamo mag-utang kay bisan sin-o, luwas sang paghigugmaanay; kay ang nagahigugma sa iya isigkatawo nakatuman sang kasuguan. Ang mga sugo . . . natingob sa sining pulong, ‘Higugmaa ang imo isigkatawo subong sang imo kaugalingon.’ Ang gugma wala nagabuhat sing malain sa isigkatawo; busa ang gugma amo ang katumanan sang kasuguan.” (Roma 13:8-10) Sing nagakaigo gid, ginapatuhuyan ni disipulo Santiago ini nga sugo sang paghigugma sa isigkatawo subong sang kaugalingon nga “harianon nga kasuguan.”—Santiago 2:8.
18. Anong dugang pa nga pamatuod nga ang gugma amo ang labing daku nga kinaiya?
18 May dugang pa bala nga pamatuod nga ang gugma amo ang labing daku nga kinaiya? Huo, may yara. Binagbinaga kon ano ang natabo sang ginpamangkot sang isa ka escriba si Jesus: “Ano bala ang nahaunang sugo sa tanan?” Mahimo nga ginpaabot niya nga ibalikwat ni Jesus ang isa sa Napulo ka Sugo. Apang ginbalikwat ni Jesus ang gikan sa Deuteronomio 6:4, 5 kag nagsiling: “Ang nahauna amo, ‘Pamatii, O Israel, si Jehova nga Dios naton isa ka Jehova, kag dapat mo higugmaon si Jehova nga imo Dios sa bug-os mong tagipusuon kag sa bug-os mong kalag kag sa bug-os mong hunahuna kag sa bug-os mong kusog.’ ” Nian nagdugang si Jesus: “Ang ikaduha amo ini, ‘Dapat mo higugmaon ang imo isigkatawo subong sang imo kaugalingon.’ Wala na sing iban nga sugo nga daku pa sa ila sini.”—Marcos 12:28-31.
19. Ano ang pila sa tumalagsahon nga mga bunga sang a·gaʹpe?
19 Sa pagkamatuod, wala nagapasobra si Pablo sang ginsambit niya ang pagtuo, ang paglaum, kag ang gugma kag nagsiling: “Ang labing daku sini sa ila amo ang gugma.” Ang pagpakita sing gugma nagaresulta sa maayong kaangtanan sa aton langitnon nga Amay kag sa iban, lakip ang mga yara sa kongregasyon kag mga katapo sang aton mga pamilya. Ang gugma may makapalig-on nga epekto sa aton. Kag ipakita sang masunod nga artikulo kon daw ano gid ka makapaladya ang matuod nga gugma.
Paano Mo Sabton?
◻ Paano daku pa ang gugma sa pagtuo kag paglaum?
◻ Ano ang a·gaʹpe, kag paano ginpakita ina nga gugma?
◻ Ngaa ang gugma amo ang labing daku sa apat ka pangunang mga kinaiya sang Dios?
◻ Sa anong mga paagi ang gugma daku pa sa iban nga mga bunga sang espiritu?
[Piktyur sa pahina 13]
Ang gugma nagpahulag sa Dios nga tugahon ang katawhan para sa kabuhi sa dutan-on nga paraiso. Nagalaum ka bala nga mangin didto?